Τα Κάστρα της Ελλάδας

• Η Ελλάδα αποτελεί μια από τις λιγοστές χώρες στον κόσμο με τόσα πολλά κάστρα και φρούρια. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι στον ελλαδικό χώρο υπάρχουν πάνω από 600 κάστρα και φρούρια.

• Τα κάστρα της Ελλάδας δεν αποτελούν απλά ένα κομμάτι του μακρινού παρελθόντος, οχυρά που έζησαν ένδοξες στιγμές μόνο στον Μεσαίωνα ώστε μετά το τέλος του σωπάσουν, όπως συμβαίνει σχεδόν σε κάθε άλλο κράτος της Ευρώπης. Αντίθετα, απασχόλησαν τη διεθνή ευρωπαϊκή πολιτική και πολεμική σκηνή πολλές φορές κατά την νεώτερη ιστορία .

Γιατί δημιουργήθηκαν τα κάστρα στην Ελλάδα.

• Τα κάστρα στην Ελλάδα δημιουργήθηκαν για να χρησιμοποιηθούν για αμυντικούς και στρατιωτικούς κυρίως λόγους.

• Δεν περιλαμβάνονται οικοδομήματα που ήταν πρωτίστως κατοικίες όπως οι Πύργοι της Μάνης ούτε μεσαιωνικοί οικισμοί που αναπτύχθηκαν χωρίς έμφαση στην σημαντική οχύρωση όπως οι οικισμοί της Χίου.

• Αντίθετα συμπεριλαμβάνονται τείχη, περιτειχισμένες πόλεις , κάστρα-μοναστήρια, μεμονωμένοι πύργοι και λιμενόκαστρα.

Έτσι μπορούμε να διακρίνουμε:• Τα Αρχαία: Κάστρα που κατασκευάστηκαν πριν τον 3ο μ. Χ. και τα όποια

χρησιμοποιήθηκαν και κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια χωρίς όμως να υποστούν σημαντικές τροποποιήσεις.

• Τα Πρωτοβυζαντινά: Κάστρα που κατασκευάστηκαν ή ανακατασκευάστηκαν από τους Βυζαντινούς κατά τον 4ο και 5ο μ. Χ. αιώνα χωρίς να υποστούν σοβαρές τροποποιήσεις αργότερα.

• Τα Βυζαντινά: Κάστρα που κατασκευάστηκαν ή ανακατασκευάστηκαν από τους Βυζαντινούς μεταξύ 6ου και 12ου αιώνα.

• Τα Υστεροβυζαντινά: Κάστρα που κατασκευάστηκαν ή ανακατασκευάστηκαν από τους Βυζαντινούς κατά τον 13ο, 14ο ή 15ο αιώνα.

• Τα Φραγκικά: Κάστρα που κατασκευάστηκαν ή ανακατασκευάστηκαν από τους Φράγκους κατακτητές μετά της Πόλης το 1204 και στη διάρκεια του 13ου και 14ου αιώνα κυρίως.

• Τα Ενετικά: Κάστρα που κατασκευάστηκαν ή ανακατασκευάστηκαν από τους Βενετσιάνους κατά τις διάφορες φάσεις της Ενετοκρατίας, μεταξύ 13ου και 17ου αιώνα.

• Τα Ιωαννίτικα: Κάστρα που κατασκευάστηκαν ή ανακατασκευάστηκαν από τους ιππότες του τάγματος του Αγίου Ιωάννη της Ρόδου στα Δωδεκάνησα,τα περισσότερα κατά τον 14ο αιώνα

• Τα Γενοβέζικα: Κάστρα που κατασκευάστηκαν ή ανακατασκευάστηκαν από τους Γενουάτες κυρίως κατά τον 14ο αιώνα

Η λέξη κάστρο προέρχεται από την λατινική λέξη castrum (= το φρούριο που περιβάλλει την πόλη).

Οι βυζαντινές οχυρώσεις Το Βυζάντιο διαμορφώθηκε πάνω στη γεωγραφική ενότητα και στο

πολιτιστικό υπόβαθρο που διέπλασε ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός. Δεν υπήρξε μεγάλη ή βίαιη τομή ανάμεσα στη ρωμαϊκή και στη βυζαντινή αυτοκρατορία. Για αιώνες το Βυζάντιο χρησιμοποίησε τη γλώσσα, τη διοίκηση, την τεχνολογία και τις τεχνικές της Ρώμης. Όταν η αυτοκρατορία περιορίστηκε στις περιοχές ελληνικής επίδρασης, οι βυζαντινές οχυρώσεις ακολούθησαν την ελληνορωμαϊκή παράδοση της οχυρωματικής τεχνικής. Η έκταση της αυτοκρατορίας, που απλωνόταν από την Ιταλία μέχρι τη Μικρά Ασία και από τη Βόρεια Αφρική μέχρι το Δούναβη στη μεγαλύτερη της ακμή, αυξομειωνόταν κατά τη διάρκεια της χιλιόχρονης ζωής της. Οι συνοριακές γραμμές, ο έλεγχος και η προστασία της υπαίθρου, η προστασία των πόλεων, ήταν οι βασικοί στόχοι του αμυντικού συστήματος της βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Η Κωνσταντινούπολη υπήρξε το πρότυπο για την οχύρωση των Βυζαντινών πόλεων. Το μνημειωδέστερο έργο της οχυρωματικής τεχνικής που σώζεται είναι τα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Τα τείχη αυτά άντεξαν για περισσότερο από χίλια χρόνια για να παραδοθούν το 1453 στα πρώτα κανόνια που εφευρέθηκαν εκείνη την εποχή και χρησιμοποιήθηκαν από τους κατακτητές Οθωμανούς.

Μ’ ένα τέτοιο πρότυπο προηγμένης τεχνικής, αποτελεσματικότητας και αισθητικής κτίσθηκαν τα τείχη στην υπόλοιπη αυτοκρατορία και προσαρμόστηκαν στις υπάρχουσες καταστάσεις και τις νέες ανάγκες.

Τα κάστρα της Μακεδονίας αποτελούσαν ένα μέρος από το γενικό σύστημα άμυνας, το οποίο εκτεινόταν σε ολόκληρη τη βυζαντινή αυτοκρατορία. Το βασικό δίκτυο των πόλεων και των οικισμών που οργανώθηκε από τα αρχαία χρόνια διατηρήθηκε και στην βυζαντινή περίοδο.

Ιδιαίτερα μέριμνα λαμβάνεται για την εξασφάλιση του νερού μέσα στο κάστρο. Δεξαμενές, ορθογώνια κτίσματα επιχρισμένα με υδραυλικό κονίαμα, ή κυκλικοί πύργοι-δεξαμενές κατασκευάζονται για τον σκοπό αυτό σε συνδυασμό με τη χρήση βελτιωμένων οπλικών συστημάτων.

Τα Σέρβικα σκαρφαλωμένα στα Καμβούνια κυριαρχούσαν στην κοιλάδα του Αλιάκμονα κι έλεγχαν τα περάσματα προς νότο, αλλά και προς την Καστοριά και τη Βέροια. Τα Σέρβικα είναι ένας τυπικός οχυρωμένος βυζαντινός οικισμός. Πρόκειται για μικρό κάστρο που προοριζόταν για τον έλεγχο της υπαίθρου και την προστασία του αγροτικού πληθυσμού εξασφαλίζοντας την έδρα των βασικών λειτουργιών και της κεντρικής εξουσίας.

Στα ερωτήματα που προκύπτουν φυσιολογικά και που αναφέρονται στην ίδρυση των πόλεων απάντηση μας δίνουν τα <<Τακτικά Κείμενα>> των Βυζαντινών. Αρχίζουν με τις τέσσερις βασικές προϋποθέσεις που πρέπει να ισχύουν ώστε να είναι δυνατή η ίδρυση κάστρου.

Πρέπει αυτοί που πρόκειται να κτίσουν πόλεις:1) Να ελέγξουν το χώρο έτσι ώστε να είναι απροσπέλαστος στους εχθρούς.2) Να εξασφαλίσουν την ύπαρξη επαρκούς ποσότητας πόσιμου νέρου για

την πόλη, αλλά και γι’ αυτούς που πρόκειται να καταφύγουν σ’ αυτή.3) Να ελέγξουν για την ύπαρξη δομικών υλικών και ξυλείας στην κοντινή

περιοχή.4) Να βεβαιωθούν ότι πρόκειται για εύφορη περιοχή ή ότι υπάρχει κοντά

της καλλιεργήσιμη γη.

Το πρόσωπο της Πελοποννήσου είναι ένα ‘’παλίμψηστο ’’, όπου μπορεί κανείς να διαβάσει την πολυκύμαντη ιστορία του τόπου, από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας. Ανάμεσα στα μνημεία της και τα κάστρα. Η Πελοπόννησος είναι κατάσπαρτη από κάστρα. Μικρά κα μεγάλα. Βυζαντινά, φράγκικα, βενετσιάνικα. Με την υποβλητική ομορφιά τους στέκονται να θυμίζουν μέρες δοξασμένες, την ‘’ενιαία ψυχή της Ελλάδας’’. Ορισμένα από τα κάστρα έχουν χτιστεί τη θέση αρχαιοελληνικών οχυρωμένων ακροπόλεων, λιγότερα οικοδομήθηκαν από την αρχή σε θέσεις αμυντικές, που χρησίμευαν στους κατόχους τους. Σήμερα τα περισσότερα είναι ερειπωμένα. Στα τείχη τους, όμως, έχει γραφτεί μεγάλο μέρος της ιστορίας μας γι’ αυτό και αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της πολιτιστικής μας κληρονομίας. Οι οχυρωματικοί τους περίβολοι, οι πύργοι και οι προμαχώνες δεν έχουν, βεβαία, σήμερα καμία πρακτική αξία, αποτελούν, όμως, μνημεία της φρουριακής αρχιτεκτονικής και της ‘’ τέχνης της κατασκευής’’ όχι μόνον του μεσαίωνα, αλλά και του 16ου, 17ου και 18ου αιώνα.

Τα περισσότερα από τα σωζόμενα κάστρα της Πελοποννήσου οικοδομήθηκαν από τους Φράγκους στην περίοδο που κυριαρχούσαν στον Μοριά. Αναγκασμένοι να ζήσουν σε ένα ξένο και όχι φιλικό περιβάλλον, στο οποίο ήθελαν να επιβληθούν, μακριά από τις πατρίδες τους, οι Φράγκοι ιππότες οχυρώθηκαν πίσω από τα κάστρα με τα οποία συνέδεσαν την τύχη τους. Τα κάστρα αποτέλεσαν τις οχυρωμένες κατοικίες των φράγκων ηγεμόνων. Τα κάστρα αυτά χτίστηκαν είτε στη θέση αρχαίων ελληνικών ακροπόλεων είτε παλιότερων βυζαντινών κάστρων, στα όποια έγιναν επισκευές και προσθήκες.

Πρότυπο στη κατασκευή των κάστρων υπήρξαν τα αντίστοιχα της Δύσης, που είχαν όχι μόνον στρατιωτική σημασία αλλά και πρακτική χρήση. Τα κάστρα, βεβαία, στην Πελοπόννησο υπολείπονται πολύ από τα δυτικά τόσο σε κατασκευαστικές λεπτομέρειες όσο και σε διακοσμητικό πλούτο. Είναι οικοδομήματα, που χτίστηκαν γρήγορα χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις για ανέσεις. Τα περισσότερα ανήκουν στον τύπο του απλού ορεινού κάστρου.

Στην κατασκευή τους εργαστήκαν Έλληνες και χρησιμοποιήθηκαν υλικά που υπήρχαν στην κάθε περιοχή ενώ αποσπάστηκαν και αλλά από αρχαία ή βυζαντινά κτίρια , που υπήρχαν σε γειτονικές θέσεις. Αν και η εμφάνιση των κάστρων της Πελοποννήσου είναι γενικά απλή, εντούτοις σε ορισμένα κάστρα μπορεί να παρατηρήσει κανείς μια διάθεση για διακόσμηση. Οι Βενετοί, τόσο κατά την πρώτη όσο και κατά τη δεύτερη περίοδο της Βενετοκρατίας επισκεύασαν, επεξέτειναν και ενίσχυσαν όσα από τα κάστρα μπορούσαν να υπερασπιστούν τα συμφέροντα τους ή οχύρωσαν νέες θέσεις ανάλογα με τις νέες ανάγκες της πολεμικής, που διαμορφώνονταν. Τα οχυρωματικά έργα των Βενετών με επιβλητικές διαστάσεις και προσεγμένη κατασκευή προκαλούν μέχρι σήμερα τον θαυμασμό. Όσα κάστρα ήταν απομακρυσμένα από τη θάλασσα τα άφησαν στην τύχη τους. Την περίοδο του ανταγωνισμού μεταξύ Βενετίας και Τούρκων σχεδόν όλα τα κάστρα βρεθήκαν στο επίκεντρο των συγκρούσεων.

Μετά την τελική κατάληψη της Πελοποννήσου από τους Τούρκους μερικά κάστρα συνέχισαν να χρησιμοποιούνται, τα περισσότερα όμως αφέθηκαν στην εγκατάλειψη. Οι όγκοι των κάστρων φαντάζουν σήμερα μεγαλόπρεποι και η συγκίνηση που προκαλούν, όταν κάνεις τα περιδιαβαίνει, δεν οφείλεται μόνον στην ιστορία τους αλλά και σε ότι η λαϊκή φαντασία συνέδεσε μαζί τους. Με τα χρόνια πολλά ξεχαστήκαν. Οι μύθοι μπλέχτηκαν, δεν έμειναν παρά οι αναμνήσεις. Γύρω τους δημιουργήθηκαν αφηγήσεις γεμάτες δύναμη, τόση που τα ερείπια τους να αποκτήσουν ψυχή μέσα από τη μυθοπλαστική δύναμη.

Με τον όρο Δροσουλίτες είναι γνωστό ένα οπτικό φαινόμενο που παρατηρείται γύρω από το Φραγκοκάστελλο, στην περιοχή των Σφακίων, στην νότια Κρήτη. Παρατηρείται σχεδόν κάθε χρόνο μεταξύ Μαΐου και Ιουνίου κατά τις πρωινές ώρες. Πρόκειται για κινούμενες σκιές που παρατηρούνται στον κάμπο του Φραγκοκάστελλου, από τις γύρω ορεινότερες περιοχές. Το όνομά τους έχει να κάνει με την εμφάνισή τους κατά τις πρωινές ώρες, μαζί με την πρωινή δροσιά. Η τοπική παράδοση συνδέει το φαινόμενο με τη φονική μάχη που διεξήχθη στην περιοχή τον Μάιο του 1828 ανάμεσα στους εξεγερμένους κατοίκους της περιοχής και σε τουρκικό στρατιωτικό σώμα. Οι πιο αποδεκτές επιστημονικά εξηγήσεις αποδίδουν το φαινόμενο σε αντικατοπτρισμό ή σε οφθαλμαπάτη.

Δροσουλίτες

Τα Γαλλικά Κάστρα

• Κάθε κτήριο έχει και τη σημασία του: η εκκλησία σημαίνει πνευματικότητα και περισυλλογή, ο τάφος σημαίνει την αναμνηστική τελετή, το σπίτι σημαίνει υποδοχή και ξεκούραση.

• Ο πύργος, το κάστρο σημαίνει δυσπιστία και πόλεμο, επιθυμία κυριαρχίας. Στον εξωτερικό εχθρικό κόσμο απαντά με μία άλλη εχθρότητα. Ο άνθρωπος οχυρώνεται εκεί, βρίσκει καταφύγιο.

• Ο δεύτερος χαρακτήρας του πύργου δεν είναι λιγότερο εμφανής: όπως ο καθεδρικός ναός, το σπίτι ή η πόλις, προσαρτάται στο έδαφος με τις πέτρες με τις οποίες κτίζεται: άσπρος ασβεστόλιθος από τα λατομεία του Ιλ ντε Φρανς ή του Λίγηρα, κόκκινος ψαμμίτης από την Αλσατία, γκρίζος γρανίτης από τη Βρετάνη και μαύρη λάβα από την Οβέρνη. Όμως το κάστρο, ο φεουδαρχικός πύργος ενσωματώνεται στο τοπίο περισσότερο από κάθε άλλο μνημείο. Παντού όπου η φύση του προσφέρει ένα σίγουρο καταφύγιο, την πιο απρόσιτη βουνοκορφή, την πιο απόκρημνη ακτή, εκεί εγκαθίσταται το κάστρο. Κανένα άλλο οικοδόμημα δεν πετυχαίνει παρόμοια εναρμόνιση με το τοπίο. Από εδώ προκύπτει και η καλλιτεχνική του αξία ενσωματωμένη στο τοπίο.

• Ο βράχος ήταν το πρόπλασμα της «συγκεκριμένης γλυπτικής, που έχει προκύψει από τύχη. Το κάστρο τού τοποθετεί, τη μία επάνω στην άλλη, γλυπτικές «αφηρημένες», δημιουργήματα του πνεύματος. Είναι απλές γεωμετρικές φόρμες: κύβοι, κύλινδροι, κώνοι, συνδυασμοί των όγκων επάνω στους οποίους παιχνιδίζουν το φώς και η σκιά.

• Ποια ήταν η πολιτική σημασία του κάστρου στην φεουδαρχική κοινωνία, ποιος ήταν ο ρόλος του ως έκφραση του ιδεώδους της ζωής των ευγενών, των ιπποτών, είναι μερικές από τις ερωτήσεις που θέτει ο ιστορικός.

• Η φεουδαρχία γεννήθηκε από συγκυρίες και ανταποκρίνεται σε μία ανάγκη ταραγμένων εποχών. Το τέλος της πρώτης χιλιετίας είναι μια από τις πιο τραγικές περιόδους της γαλλικής ιστορίας: η ανασφάλεια έχει γενικευθεί, εμπρός στον διαμελισμό της πολιτικής εξουσίας, η μετριότητα των βασιλέων αποδείχθηκε ανίσχυρη. Ο καθένας έπρεπε να αμυνθεί όπως μπορούσε. Ο πύργος του φεουδάρχη γίνεται το ζωντανό κύτταρο, όπου το άτομο και η οικογένειά στου βρίσκουν μια σχετική ασφάλεια.

• Αυτό το ίδιο φαινόμενο παρατηρήθηκε σε όλη τη Δύση: Ιταλία, Ισπανία, Γερμανία, η Ευρώπη ολόκληρη συρρικνώθηκε και διαιρέθηκε σε μικρές εδαφικές εκτάσεις. Ο χάρτης της μέλλουσας Γαλλίας, παίρνει την όψη ενός πραγματικού μωσαϊκού, ενός πάζλ, του οποίου το κάθε κομμάτι συμβολίζεται από τον φεουδαρχικό πύργο - κάστρο. Πρέπει να προστατεύσει τους ανθρώπους της περιφέρειας του και να τους εξασφαλίσει την ειρήνη.

• Το αρχικό κάστρο είναι απλό. Κτισμένο στην είσοδο μιας κοιλάδας στην οποία εμποδίζει την εισχώρηση, δεσπόζει σε ένα ποτάμι ή σε ένα σταυροδρόμι. Γενικά είναι κτισμένο πάνω σε ένα φυσικό ύψωμα. Είναι ένας ισχυρός όγκος τετράγωνος ή ορθογώνιος, με γερό σκελετό κι έχει πολλούς ορόφους. Καθρεφτίζεται στο νερό της τάφρου που το περιβάλλει. Ένα δεύτερο τείχος περικλείει το πρώτο και είναι προστατευμένο από μια πιο φαρδιά και πιο βαθειά τάφρο από την πρώτη. Οι πύργοι είναι ξύλινοι. Το κάστρο μπορεί να χτιστεί γρήγορα γιατί το ξύλο δεν σπανίζει. Η Γαλλία στο παρελθόν είχε περισσότερα δάση απ΄ότι σήμερα και τα εργατικά χέρια ήταν εύκολο να βρεθούν χάρη στην αγγαρεία. Το μοναδικό μειονέκτημα ήταν ο κίνδυνος της πυρκαγιάς. Γι’ αυτό σκέφθηκαν να τοποθετήσουν στους εξώστες δέρματα ζώων πρόσφατα γδαρμένων. Σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα ολόκληρη η Γαλλία γέμισε ξύλινους πύργους.

• Αυτά λοιπόν τα ξύλινα κάστρα χτίζονταν μεν γρήγορα, μπορούσαν όμως να καταστραφούν πολύ εύκολα. Έτσι σιγά-σιγά εξαιτίας αυτού του μειονεκτήματος οι πιο πλούσιοι άρχοντες, οι ιδιοκτήτες μεγάλων φέουδων προτίμησαν την πέτρα από το ξύλο για την κατασκευή των πύργων τους, μερικοί των οποίων σώζονται μέχρι ακόμη και σήμερα.

• Ο φεουδάρχης είναι και παραμένει στρατιώτης - καλλιεργητής, όπως οι Έλληνες του Ομήρου, όπως οι αρχαίοι Ρωμαίοι. Το φεουδαρχικό παρεκκλήσι χρησιμεύει ως ενοριακός ναός. Τα τείχη της πόλης είναι η επέκταση αυτών του φεουδαρχικού πύργου.

• Η ιστορία του Μεσαίωνα είναι πάνω απ’ όλα τοπική. Ο φεουδαρχικός πύργος παίζει εδώ ένα πρωταρχικό ρόλο. Γίνεται σύμβολο ανεξαρτησίας. Οι ιδιωτικοί πόλεμοι είναι η μάστιγα του μεσαιωνικού κόσμου. Ο ατρόμητος ιππότης δεν ζει παρά για να πολεμά.

• Η φεουδαρχική πυραμίδα διαγράφεται ως εξής: υπάρχει ο βασιλιάς, οι πιστοί του και οι πιστοί των πιστών του. Μια ιεραρχία εγκαθιδρύεται προοδευτικά εκ των άνω προς τα κάτω: δούκες, μαρκήσιοι, κόμητες, υποκόμητες, βαρόνοι, πυργοδεσπότες, ιππότες. Ο μοναδικός δεσμός που τους ενώνει είναι ένα συμβόλαιο εξάρτησης από άνδρα προς άνδρα: είναι η οφειλόμενη τιμή από τον υποτελή προς τον επικυρίαρχο σύμφωνα με σχολαστικές τελετουργίες.

• Τα φεουδαρχικά κάστρα είναι επίσης αντικείμενο ενός αυστηρού διακανονισμού. Οι ευγενείς μόνο έχουν το προνόμιο να οχυρώνουν τα σπίτια τους. Αλλά δεν μπορούν να το κάνουν όπως αυτοί θέλουν. Για να εγκαταστήσουν ένα πύργο πάνω σε ένα νησί ή πάνω σε ένα βράχο πρέπει να επιτύχουν την προκαταβολική συγκατάθεση του επικυρίαρχου.

• Μια αλληγορική λογοτεχνία που γεννήθηκε μέσα στους πύργους των 12ου και 13ου αιώνα και γράφθηκε για τους ανθρώπους των πύργων σημείωσε τεράστια επιτυχία. Αυτή η επιτυχία υπήρξε παγκόσμια. Ο Χριστιανός Ντε Τρουά δεν είναι μόνο ο «πατέρας» του γαλλικού μυθιστορήματος αλλά έδωσε τον τόνο για πολλούς αιώνες σε όλη την ιπποτική και αριστοκρατική λογοτεχνία της Δύσης.

• Από το ιπποτικό ιδεώδες διαποτίστηκε η ζωή της φεουδαρχικής κοινωνίας στο επίπεδο της ηθικής και της αισθητικής. Έπρεπε να ανυψώσουν την ζωή στο ύψος του μύθου. Τα ντοκουμέντα, τα κείμενα, η ζωγραφική, οι ταπετσαρίες είναι εδώ για να αποδείξουν τον χρωματισμό της πραγματικότητας από την φαντασία.

• Η εσωτερική διακόσμηση διαπνέεται από το ιπποτικό ιδεώδες και χρησιμοποίει την πολυτέλεια της Ανατολής. Άλλωστε ένας από τους κυριότερους ρόλους της τέχνης δεν είναι να δίνει μορφή στα όνειρα μιας εποχής;

• Προτείνεται επίσης η αγάπη για το μεγάλο θέαμα με μια ανήκουστη πολυτέλεια σκηνοθεσίας από τις δεξιώσεις, τα δείπνα, τις επίσημες ακολουθίες. Οι πιο μεγάλοι πρίγκιπες του Μπερύ, του Ανζού, της Βουργουνδίας, της Προβηγκίας είναι οι μαικήνες - συλλέκτες παθιασμένοι με την τέχνη.

• Σχετικά με την αρχιτεκτονική, ο πύργος στην πεδιάδα μπορεί να αναπτυχθεί με πιο ορθολογικό τρόπο. Ο μηχανικός παίρνει χάρακα, γνώμονα, διαβήτη και τελειοποιεί γεωμετρικά σχέδια συνήθως ορθογώνια (Βιλλαντρύ, παλαιό Λούβρο), κυκλικά ή πολυγωνικά (Ανζέρ). Αυτές οι απόπειρες εξορθολογισμού εμφανίζονται τον 13ο αιώνα σε συνδυασμό με τις αρχές της πολιορκητικής και της βαλλιστικής επιστήμης. Τα ντοκουμέντα της εποχής, χρονικά και μυθιστορήματα (όπως το ρομάν ντε λα ρόζ – το μυθιστόρημα του ρόδου) παρέχουν πληροφορίες εξαιρετικά πολύτιμες για την τεχνική που ακολουθήθηκε ανά τους αιώνες.

• Τον 14ο αιώνα, το αυστηρό φεουδαρχικό κάστρο συμπληρώνεται από τις μεγάλες αίθουσες, τις προορισμένες για δεξιώσεις. Εγκαταλείπονται τα ορεινά άβολα κάστρα, δυσπρόσιτες αετοφωλιές, όπου το νερό είναι σπάνιο, η άνοδος επίπονη και η τροφοδοσία δύσκολη. Ο φεουδαρχικός πύργος χάνει σταδιακά τα πολυάριθμα τείχη, απλοποιεί το σχέδιό του κι έχει την τάση να επιζητεί μια εσωτερική διακόσμηση κατάλληλη να ομορφύνει την κατοικία (ταπισερί, τοιχογραφίες, νωπογραφίες, στιλβωμένα πατώματα).

• Η εξέλιξη φέρνει, κατά τα τέλη του 15ου αιώνα, μια γενικευμένη αναστάτωση στις δομές. Το ύψος των τοίχων δεν χρησιμεύει πια σε τίποτε, οι μηχανικοί τούς χαμηλώνουν, αυξάνοντας το πάχος τους. Η τέχνη της ζωής θριαμβεύει στον πύργο αναψυχής. Τα καινούρια κάστρα στις όχθες του Λίγηρα κρατούν ακόμα τις τάφρους, τους πύργους, τις πολεμίστρες του παρελθόντος, αλλά όλος αυτός ο πολεμικός τρόπος λιθοδομής δεν είναι παρά διακοσμητικός. Κατά τον ίδιο τρόπο τα φεουδαρχικά κάστρα διατήρησαν τους τιμητικούς τίτλους τους στη Βασιλική Αυλή αλλά έχασαν σταδιακά το πραγματικό τους κύρος.

• Ο φεουδαρχικός πύργος -η δυαδικότητα της ονομασίας του υπογραμμίζει τον διπλό του ρόλο- κατά την διάρκεια των αιώνων θέλησε να συμβιβάσει την αξιοπρέπεια της διαμονής και την πολεμική ισχύ.

• Από την Αναγέννηση όμως και μετά έγινε η επιλογή. Από τότε είναι είτε πύργος ευχάριστης και ξέγνοιαστης διαμονής για τις χαρές του κυνηγιού, της τέχνης και της κοινωνικής ζωής είτε οχυρό για να προστατεύει τα σύνορα. Η άμυνα η οποία άλλοτε ήταν υπόθεση ιδιωτικής πρωτοβουλίας έγινε υπόθεση εθνική. Μέσα στο βασίλειο, ενοποιημένο πλέον από την μοναρχία, οι παλιές επαρχίες συνενώνονται, οι πόλεις γίνονται οχυρά.

• Σήμερα δεν χτίζονται πια πύργοι. Μερικές οικογένειες είναι προσκολλημένες ακόμη στις παλαιές ιδιοκτησίες τους με ένα αξιοθαύμαστο αίσθημα συνέχισης. Άλλες όμως εγκαταλείπουν με λύπη αυτές τις μεγάλες ιδιοκτησίες σε δήμους και κοινότητες, σε κατασκηνώσεις, σε οίκους ευγηρίας μιας Δημοκρατίας αρκετά σίγουρης για τον εαυτό της ώστε να στεγάζεται με ευκολία μέσα στα ενθυμήματα του Παλαιού Καθεστώτος.

CHATEAU DE CHENONCEAU

Ο Λίγηρας, αυτός ο μεγαλοπρεπής ποταμός με την έντονη ιστορική κληρονομιά και τους πύργους του, που έχουν χαρακτηριστεί από την UNESCO ως μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς, σας

προσκαλεί σε μία πλούσια πολιτιστική εξερεύνηση. Η συλλογή των αρχιτεκτονικών αριστουργημάτων της Αναγέννησης, η ανάμνηση των επικών ή

ρομαντικών επεισοδίων της ιστορίας της Γαλλίας και τα βουκολικά τοπία ( λίμνες ή δάση), κάνουν την κοιλάδα του Λίγηρα έναν κατεξοχήν γαλλικό προορισμό.

Η Κοιλάδα του Λίγηρα αποτελεί ένα σημαντικό πολιτιστικό τοπίο μεγίστης ωραιότητας. Περιέχει ιστορικές κωμοπόλεις και χωριά, μεγαλειώδη αρχιτεκτονικά μνημεία ( châteaux ) και καλλιεργημένα

εδάφη διαμορφωμένα μέσα από τους αιώνες με την αλληλεπίδραση των ανθρώπων και του φυσικού περιβάλλοντος. Καθώς ο ποταμός Λίγηρας κατεβαίνει από τα Κεντρικά Όρη της Γαλλίας για να

συναντήσει τον Ατλαντικό Ωκεανό, διασχίζει υπέροχες καταπράσινες εύφορες πεδιάδες, μέσα στις οποίες αφήνει να διακλαδώνονται τα γραφικά του κανάλια. Η ομορφιά αυτής της περιοχής δεν

άφησε βέβαια αδιάφορους βασιλιάδες και ευγενείς, που από το Μεσαίωνα και ύστερα επάνω σε αυτόν το μοναδικό καμβά της φύσης «κέντησαν» κάστρα και παλάτια. Φτιαγμένα από βασιλείς του

Μεσαίωνα, θαμπώνουν με την επιβλητικότητα και τη χλιδή τους κάθε επισκέπτη. Πραγματικά κοσμήματα αρχιτεκτονικής, που τα περιέβαλλαν εντυπωσιακοί κήποι, ενώ στο

εσωτερικό τους ήταν στολισμένα με ότι καλύτερο είχε να επιδείξει η ζωγραφική, η γλυπτική, η τέχνη των ταπισερί, των επίπλων και της εσωτερικής διακόσμησης της εποχής τους. Υπάρχουν περίπου 35

κάστρα-μουσεία και δεκάδες άλλα ιδιωτικά. Ιστορικές πόλεις, με τα κάστρα και τα ανάκτορά τους ,στην Κοιλάδα του Λίγηρα είναι το Blois, το Chinon, η Orléans, η Saumur, και η Tours, αλλά και τα

ιδιαίτερης παγκόσμιας φήμης ανάκτορα όπως , το Château de Chambord, Chinon και Chenonceau. Η περιοχή αυτή αντανακλά τα ιδανικά της σκέψης και του σχεδιασμού στην εποχή της

Αναγέννησης και του Διαφωτισμού στη Δυτική Ευρώπη. Στον κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO είναι από το 2000.

Σενονσό (Chenonceau) Στην ιστορία της Γαλλίας, υπήρξε Πύργος Κυριών. Χτίστηκε από τον Ερρίκο τον Β΄ το 1513-1521, για την

ερωμένη του Ντιάν Ντε Πουατιέ. Επίσης η Αικατερίνη Μπρισονέ, η Ντιαν ντε-Πουατιέ και η Αικατερίνη των Μεδίκων με τη σειρά τους πρόσθεσαν κι άλλα στοιχεία στην ομορφιά του, ενώ η Μαντάμ Ντυπέν τον γλύτωσε από τις "αυστηρές επεμβάσεις" της Επανάστασης. Το κάστρο Σενονσό οφείλει έτσι στις

γυναίκες αυτές ένα μεγάλο μέρος της γοητείας του. Σήμερα ο πύργος είναι ιδιωτικός, ανήκει σε μία οικογένεια βιομηχάνων, και είναι εκείνος με τους

περισσότερους επισκέπτες (1.000.000 το χρόνο ) μετά από τις Βερσαλλίες. Η ξενάγηση γίνεται με ακουστικά (σε δέκα γλώσσες) ή με το Ipod της Apple.

Το Château de Chenonceau είναι ένα γαλλικό κάστρο κοντά στο μικρό ομώνυμο χωριό, στην κοιλάδα του Λίγηρα της Γαλλίας. Το Château χτίστηκε στη θέση του παλιού μύλου στον ποταμό Cher και

σχεδιάστηκε από τον Γάλλο αρχιτέκτονα της Αναγέννησης Philibert de l’Orme. Ο αρχικός πύργος πυρπολήθηκε το 1412 για να τιμωρηθεί ο ιδιοκτήτης του Marques Jean εξαιτίας της επανάστασής του

απέναντι στην εξουσία. Ξαναχτίστηκε, όμως, μεγαλύτερος από τον προηγούμενο τη δεκαετία του 1430. Κατά τη διάρκεια του Α ‘Παγκοσμίου Πολέμου χρησιμοποιήθηκε ως νοσοκομείο ενώ τον Β’ Παγκόσμιο

Πόλεμο αποτέλεσε καταφύγιο των ανταρτών κατά του Ναζισμού. Σήμερα αποτελεί ένα από τα ωραιότερα αξιοθέατα της περιοχής, που προσελκύει πλήθος επισκεπτών κάθε χρόνο, με το

εντυπωσιακό τοπίο να κερδίζει τις εντυπώσεις όλων.

Mont Saint-Michel στη Βόρεια Γαλλία

Στον κόλπο του Saint-Malo λοιπόν, μεταξύ της Νορμανδίας και της Βρετάνης, το 966 Βενεδικτίνοι μοναχοί ίδρυσαν το, γοτθικού ρυθμού, αβαείο του Αρχάγγελου Μιχαήλ, πάνω στο μικρό βράχο. Γύρω από το αβαείο αναπτύχθηκε γραφικό χωριό με στριμωχτά σπιτάκια με αετώματα όπου σήμερα ζουν 72 άνθρωποι. Το αβαείο έχει αντισταθεί στο παρελθόν σε επιθέσεις Άγγλων κατά τη διάρκεια του πολέμου των Εκατό Ετών και χρησιμοποιήθηκε ως πολιτική φυλακή κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, ενώ αποτελεί ένα από τα πλέον φωτογραφημένα σημεία της Γαλλίας.

Το Château d'Azay-le-Rideau βρίσκεται μέσα στην πόλητουAzay-le-Rideau στο γαλλικόδιαμέρισμα Indre-et-Loire.Χτισμένο μεταξύ 1518 και 1527, το κάστρο αυτό θεωρείται ένα από τα κύρια παραδείγματα της πρώιμης γαλλικής αρχιτεκτονικής της Αναγέννησης. Χτισμένο σε ένα νησί στη μέση του ποταμού Indre, αυτό το γραφικό κάστρο έχει γίνει ένα από τα πιο δημοφιλή από τα κάστρα του Λίγηρα της κοιλάδαςΤο σημερινό κάστρο του Azay-le-Rideau Καταλαμβάνει την ιστοσελίδα της μια φεουδαρχική μορφή κάστρου. Κατά τη διάρκεια του 12ου αιώνα, το τοπικό άρχοντα Ridel (ή κουρτίνα) Azay, ένας ιππότης στο τμήμα του Φιλίππου Β 'Αυγούστου, χτίστηκε εδώ ένα φρούριο για την προστασία των Εκδρομές σε Σινόν δρόμο Όταν διέσχισε τον ποταμό Indre.

Πάντως, αυτό το πρωτότυπο μεσαιωνικό κάστρο έπεσε θύμα της αντιπαλότητας μεταξύ Armagnac και της Βουργουνδίας φατρίες πέφτουν πάνω του πολέμου των εκατό ετών. Στο 1418 το μέλλον Charles VII Πέρασε μέσα από Azay-le-Rideau, όπως έφυγε από βουργουνδική κατέλαβαν το Παρίσι στο Armagnac πιστοί προπύργιο της Bourges. Εξοργισμένοι από τις προσβολές των στρατευμάτων της Βουργουνδίας Καταλαμβάνοντας την πόλη, η Dauphin διέταξε το στρατό του να εισβάλει στο κάστρο. Οι 350 στρατιώτες μέσα ήταν όλα Εκτελέστηκε Itself και το κάστρο κάηκε ολοσχερώς. Για αιώνες, αυτή η μοίρα τιμήθηκε το όνομα της πόλης του Azay-le-Brûlé (κυριολεκτικά Azay το Burnt) Όλα που παρέμεινε σε χρήση μέχρι τον 18ο αιώνα.

Το Μπλουά (γαλλ. Blois) είναι πόλη της Γαλλίας, πρωτεύουσα του Γαλλικού διαμερίσματος Λουάρ - ε - Σερ (Loir-et-Cher), που βρίσκεται στις όχθες του Λίγηρα μεταξύ Ορλεάνης και Τουρ.Το διάσημο κάστρο της Μπλουά που κάποτε ήταν μία από τις κατοικίες του Λουδοβίκου ΙΒ΄ βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, ενώ μια λιθόκτιστη γέφυρα του 18ου αιώνα γεφυρώνει τον Λίγηρα. Καθώς η πόλη είναι χτισμένη σε δύο απόκρημνους λόφους είναι γεμάτη ελικοειδή απότομα δρομάκια τα οποία συχνά καταλήγουν σε μεγάλες σκάλες. Στα νότια της πόλης υπάρχει το Δάσος του Ρυσύ (Forêt de Russy), ένα μικρό τμήμα του πυκνού δάσους που κάποτε κάλυπτε την περιοχή.

Η πόλη αναφέρεται για πρώτη φορά τον 6ο αιώνα από τον Γρηγόριο Τουρώνη, ενώ έγινε κέντρο κομητείας τον 9ο αιώνα. Το 1171 η εβραϊκή κοινότητα της πόλης κατηγορήθηκε ψευδώς για ανθρωποθυσίες με αποτέλεσμα 31 (κατά άλλους 40) Εβραίοι να καταδικαστούν σε θάνατο δια πυράς. Η πόλη στην συνέχεια εξελίχθηκε απέκτησε πολλά προνόμια. Το 1429 έγινε η βάση των επιχειρήσεων της Ιωάννας της Λωρραίνης για την απελευθέρωση της Ορλεάνης. Μετά την λήξη της αιχμαλωσίας του στην Αγγλία, ο Κάρολος Α' της Ορλεάνης την έκανε τόπο διαμονής του (1440) και εκεί γεννήθηκε το 1462 ο γιος του και μετέπειτα βασιλιάς της Γαλλίας Λουδοβίκος ΙΒ΄.

Η πόλη είχε σημαντικό αριθμό Καλβινιστών και κατά την περίοδο 1562 - 1567 ξέσπασαν αρκετές διαμάχες Καθολικούς.

Από το 1617 ως το 1619 έζησε στο κάστρο της πόλης η Μαρία των Μεδίκων, σύζυγος του βασιλιά Ερρίκου Δ', όταν εξορίστηκε από την Γαλλική αυλή. Το κάστρο δόθηκε λίγο μετά από τον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΓ' στον αδερφό του, Γκαστόν δούκα της Ορλεάνης, ο οποίος έμεινε εκεί ως τον θάνατό του, το 1660.

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2013-2014

ΤΟ ΤΜΗΜΑ Β3 ΤΟΥ 1ΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΜΕΜΜΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΠΕ5