محمد بقاییدکتر – کازمتیک در مصر باستان

فیس دوکس -دکتر محمد بقایی داروساز و متخصص کازمتیک

تاریخچه ای از مصر باستان

در که شود می گفته نیل رود دره در تمدنی به باستان مصر

بدست مصر تسخیر زمان تا میالد از پیش ۰۳۳۳ میان زمانی دوره

از ای نمونه باستان مصر تمدن. داشت وجود مقدونی اسکندر

فرمانروایان به. است آبیاری اصل بر بناشده های شاهنشاهی

.شود می گفته فرعون باستان مصر

:کنند می تقسیم دوره سه به را مصر تاریخ

قدیم سلطنت دوره .１

میانه سلطنت دوره .２

جامعه در را ای عمده تغییرات زراعت نوین سلطنت دوره .３

.آورد وجود به مصر

کردند می کار ها کشتزار در کماکان ها مصری اغلب که هنگامی

. شدند سفالگر ، مثال برای ها آن از بعضی ،

های پارچه ها آن از و ریسیدند می کتانی الیاف بافندگان

و داشتند تعلق ای قبیله به ها مصری اغلب. بافتند می کتانی

مناطق. گرفت می جای مستقل منطقه چند از یکی در ای دهکده هر

ازدواج گاهی و جنگ طریق از تر ضعیف مناطق جذب یا تر مقتدر

دادند می ادامه

:شد تشکیل سلطنت دو از فقط مصر سرانجام تا

پایتخت و داشت قرار نیل دلتای ناحیه در که سفلی مصر

.بود دلتا غرب در بیوتو آن

مصر پایتخت ، داشت قرار امروزی الکب محل در که نخب

دلتا از که شد می نیل دره های سرزمین شامل که بود علیا

مصر جنوب در آسوان به نزدیک نیل آبشار نخستین تا

.بود گسترده

محمد بقاییدکتر – کازمتیک در مصر باستان

فیس دوکس -دکتر محمد بقایی داروساز و متخصص کازمتیک

وحدت با. داشتند قرار هم کنار در سلطنت دو این سال صدها

.شد آغاز مصر عظمت عصر دو، این

مصر باستان کازمتیک در

مواد و وسایل آرایشی

اطالعات در مورد وسایل آرایشی مصریان قدیم را می توان از

04/004-094روایتهای هرودوت) ازمنابع مختلف به دست آورد:

آثارش که است زبان یونانی نگار تاریخ نخستین ,قبل از میالد

قبل از میالد در 004که در سال ( است مانده باقی ما زمان تا

سرتاسر مصر سفر کرد، از مومیاییها و وسایل دفن شده با

بل از ق 0444آنها، که برخی به طلوع تاریخ مصر در حدود سال

میالد بر می گردد، از نقاشیهای مقبره های سلطنتی، نشانشه

تا 0444های زندگی روزانه، و از نوشته های پاپیروس که به

قبل از میالد بر می گردد. 0044

هرودودت

محمد بقاییدکتر – کازمتیک در مصر باستان

فیس دوکس -دکتر محمد بقایی داروساز و متخصص کازمتیک

امور یا بخشینه تنها برای زیبایی اقدامات کازمتیکی

بهداشتی به کار می رفت بلکه برای تشریفات مذهبی و موارد

گرفتهمذهبی) بخور، تدهین و غیره( نیز به کار عرفانی

شد.می

در زیر به برای زنان عطر و آرایش معنایی جادویی داشت.

عادات موجود در مصر باستان اشاره می کنم: اجمال به

(Personal Care)محصوالت مراقبت شخصی

که خمیری از مرمر مشخص شده است برای داشتن پوستی نرم،

د سدیم، نمک سفید پودر شده )شکلی از سولفات کلسیم(، کلری

قلیایی طبیعی) مخلوطی از سدیم و کربنات کلسیم/ بی کربنات

یافت شد( و عسل ساخته Wadi Natrun، کلرید سدیم و غیره که در

می شد.

شیر االغ نیز به کار برده می شد.

محمد بقاییدکتر – کازمتیک در مصر باستان

فیس دوکس -دکتر محمد بقایی داروساز و متخصص کازمتیک

، و آرامش بخش ظرفهای زینتی بسیار حاوی مواد تسکین دهنده

ازم آرایشی در میان قاشق های مرهم تسکین دهنده و جعبه لو

است. تجهیزات تدفین یافت شده

در کنار چربیها یا روغنهای گرفته شده از احشام، غازها یا

والها از روغنهای گیاهی مانند روغن کرچک، روغن بزرک، روغن

( Moringa oleifera)گرفته شده از Benماهی، روغن گلرنگ، روغن

قبل از میالد 0044از و در حدود بعد نیز استفاده می شدکنجد

روغن زیتون و روغن بادام از یونان وارد شد.

-Trigonella foenumاز شنبلیله )ساخته شده پماد جوان سازی نوعی

graecum L.fabaceae) تهیه می شد. یک محصول معجزه آسا در نیز

مقابل لک صورت، جوشها، جوشهای سر سیاه، پیری پوست نیز از

. دانه های شنبلیله به عنوان بخشی از شنبلیله ساخته می شد

تجهیزات تدفین در مقبره های سلسله های نخستین و مخلوط با

یا آمون انخ توت( یافت شد. Tutankhamunعدس در مقبره پسر شاه

( آمون زنده پنداشت: نام معنای)( tuwt-ʕankh-yamān ) آمون عنخ توت

مصر فرعون یازدهمین )میالد از پیش) ۳۰۳۱-۳۰۰۰ پادشاهی

)شود می شناخته نو پادشاهی همان یا هژدهم دودمان از باستان

آمون عنخ توت مومیایی جمجمه

محمد بقاییدکتر – کازمتیک در مصر باستان

فیس دوکس -دکتر محمد بقایی داروساز و متخصص کازمتیک

(Body care)محصوالتی برای بهداشت بدن

صابون برای مصریان قدیم ناشناخته بود. برای تمیز کردن،

طبیعی یا خاکستر شستشوی مذهبی و حمام کردن، نمک قلیایی

گیاهی )بیشتر حاوی کربنات سدیم و پتاسیم( به آب اضافه

می شد.

(Oral care)محصوال مراقبت دهانی

بسیاری از دستورالعملهای خوراکی برای مخلوطهایی papyriدر

حاوی عسل و مواد عطری که باید جویده شود شرح داده شده

است.

میالد، از پیش سال هزار ۳ نزدیک از باستان مصریان(پاپیروس

که ساختند می کاغذی است، نی از ای گونه که یروس،پاپ گیاه از

واژه صورت به امروزه و شد شناخته پاپیروس نام همان به

Paper طبي نوشته هاي مصر ) است شده ماندگار انگلیسی زبان در

ن نگاهي اجمالي را بر روند طب قدیم در قدیم است كه امكا

این نوشته هاي پاپیروس جزئیاتي مشروحي را در .مي دهد را مصر

تشخیص و مداواي بیماریها به دست مي دهد كه مورد بیماري،

و وردهاي جادویي است. تصور جراحي، شامل درمانهاي گیاهي ،

مي شود كه پاپیروسهاي طبي زیادي وجود داشته اند ولي

سیاري از آنها به دلیل دستبرد زدن به مقبره ها از دست ب

رفته اند. گسترده ترین مطالعه پاپیروس طبي تا این تاریخ

توسط دانشگاه برلین انجام شده و عنوان آن پزشكي مصر

باستان است.

محمد بقاییدکتر – کازمتیک در مصر باستان

فیس دوکس -دکتر محمد بقایی داروساز و متخصص کازمتیک

Egyptian Papyri

)بو برهای بدن( دئودورانتها

توپهای کوچک بخور طعم دار حریره در زیر بغل قرار داده می

بر )فلوس( خرنوب carob) )شد، یا توپهایی از پوست آسیاب شده

روی پوست مالیده می شد.

اصالح و موبری

جادویی کشیشها می بایست موهای خود را –برای موارد مذهبی

کوتاه کنند یا بتراشند)مو کثیفی و ناخالصی در نظر گرفته

دستورهای موبری یافت شده است. papyriشد(. در نوشته های می

یافت شده است.نیز به عنوان تجهیزات تدفین قیچی و مو کن

بخور دادن

بخور و ضد عفونی منزل، پوشاک و افراد برای تطهیر در

تشریفات مذهبی، دور کردن ارواح خبیثه، دفع حشرات،

ت و رفاه به کار مراقبتهای بهداشتی و نیز برای تجدید حیا

می رفت. موادی که برای بخور به کار می رفت عبارت بودند

، رزینها، تربانتین، علف )آروما(از: مواد خوشبوی بخور

محمد بقاییدکتر – کازمتیک در مصر باستان

فیس دوکس -دکتر محمد بقایی داروساز و متخصص کازمتیک

cyperus سروکوهی)چوب و میوه ها( ، چوب سدار، برگ بو، یا یک ،

یونانیها یا رومیهاKapet (Kyphi ،)مخلوط جادویی که با نام

ش یا انجیر مصری، عسل، شراب، خمیر عطردار ساخته شده از کشم

و مواد معطر.

جویده هم می شد تا Kapetمده است آالبته در بعضی از متون

تنفس تمیز وخوشبو ایجاد کند.

Kyphi كه در مصر قدیم براي مقاصد بود یك تركیب بخور خوشبو

یوناني است Kyphiپزشكي و مذهبي به كار مي رفته است. اصطالح

است. Kapetو یك نسخه از اصطالح مصري قدیم

مواد آرایشی تزئینی

نه مواد اینآرایش را هر دو جنس زن و مرد به کار می بردند

هم بلکه برای موارد جادویی آیینهای مذهبی,تنها برای تزئین

.استفاده می شدند

دور غلیظ آرایش )بیشترین توجه به زیبایی چشمها بود.

از غیر به بوده، باستان مصریان عالقه مورد که چشمها

محمد بقاییدکتر – کازمتیک در مصر باستان

فیس دوکس -دکتر محمد بقایی داروساز و متخصص کازمتیک

ی صورت ها پژوهش اساس بر. است داشته هم پزشکی دالیل زیبایی،

هاي نمك حاوي آرایش نوع این براي استفاده مورد مواد گرفته

هاي بیماري برابر در چشم از حفاظت در كه اند بوده سرب

(.اند داشته نقش عفوني

اکسید تولید به پایین بسیار های غلظت در سرب هاي نمک

بهبود به خود نوبه به ماده این كه شوند، مي منجر نیتریک

باکتری فعالیت از نتیجه در و کند می کمک بدن ایمنی سیستم

های آرایشی که صندوقچه .کند می جلوگیری ها چشم عفونت عامل

چشم، جوهر هندی برای در تجهیزات تدفینی یافت شد حاوی سایه

ی یا سبز بروها بود. آرایش چشم سیاه، قهوه امژه ها و ا

یا (PbS آرایشهای سیاه از سرب طبیعی) سولفید سرباست. بوده

التین که به عنوان alcoholسرمه) گرفته شده از کحل عربی و

Sb ( یا آسیاب ریز آنتیموانFe3O4دوده، سولفید سرب، مگنتیت)

شناسایی شده است( که خمیری است که با پیه، روغن گز رخ

(ben و موم ساخته شده است. سرب و آنتیموان به کار رفته )

ر مقاالت روزگار موجب بسیاری از مسمومیتهای شرح داده شده د

.باستان بوده است

آنتیموان پودر شده نیز جزء تشکیل دهنده اصلی مواد جوهر

( سمبل Uzatیا Udjatهندی بود که برای رنگ کردن چشم شاهین )

حفاظت در برابر بدشانسی به کار می رفت.

آرایشهای قهوه ای از اکسید آهن با خاک رس ساخته می شد.

( CuCO3-Cu(OH)2آرایشهای سبز حاوی مرمر سبز آسیاب شده )

قبل از 0874تا Middle Kingdom (0404بود.آرایشهای سبز در

محمد بقاییدکتر – کازمتیک در مصر باستان

فیس دوکس -دکتر محمد بقایی داروساز و متخصص کازمتیک

قبل از میالدNew Kingdom(0440-0484 )میالد( به کار می رفت از

رنگ مشکی ترجیح داده شد.

آن اطالق مي شود،به قلمرو جدید كه گاه امپراطوري مصر

قبل از 01ي در تاریخ مصر باستان است كه بین قرن یدورها

قبل از میالد قرار دارد و سلسله هاي هجدهم، 00قرن میالد و

0484-0484نوزدهم و بیستم مصر را شامل مي شود. قلمرو جدید )

قبل از میالد( به دنبال دوره دوم میاني بوده و به دنبال آن

سومین دوره میاني آمده است. این دوره موفق ترین و پر رونق

ت .و نشانگر اوج قدرت آن اس ترین دوره مصر

همچنین آرایش برای تندیسهای خدایان به کار می رفت، سرخاب

( آسیاب شده یا خاک Fe2O3برای گونه ها یا لبها ازهماتیت)

قرمز )اکسید آهن مخلوط شده با فلداسپات با رنگ زرد تا

قهوه ای( بود. رژلبها با مخلوط مواد معدنی با روغن و موم

عسل درست می شد. رنگ گیاهی قرمز حنا با عمل آوری برگهای

با لیمو آهکی شده به دست می آمد. درختچه حنا

کاله گیس

قدیم به کار می رفت. انواع از زمانهای بسیار کاله گیس

با گل، مروارید یا تاج تزئین و بسیار متفاوتی داشتند

ا موم به هم باز موی سر انسان که . این کاله گیس هامی شدند

اغلب رنگ می شد.وساخته و شمتصل می شد

محصوالت مراقبت از مو

در مقابل سفید شدن و ریزش مو از روغن کرچک در مصر باستان

ز سفید شدن آن استفاده می شد. برای رشد مو و جلوگیری ا

محمد بقاییدکتر – کازمتیک در مصر باستان

فیس دوکس -دکتر محمد بقایی داروساز و متخصص کازمتیک

پمادی با خمیر مالی کردن و حرارت دادن مخلوط دانه های سرو

کوهی و دیگر گیاهان با روغن ساخته می شد.

در مقابل نازک شدن می آمد که به دست از شنبلیله یمحصول

مو به کار می رفت.

بسیاری از وسایل آرایش مو مانند شانه ها و سنجاق سرها در

است که حنا برای رنگ کردن مو مقبره ها یافت می شد. ممکن

به رنگ قرمز روشن به کار رفته باشد. موهای ناخواسته بدن

با تراشیدن یا کرمهای موبر برداشته می شدند.

و برشته شوره سر با خمیری تهیه شده از گریس و جو آسیاب

شده و نوعی گندم درمان می شد.

عطرها و خمیرهای عطری و روغنها

ستان محلولهای الکلی یا تقطیر آنها برای مصریان با

ناشناخته بود. عطرها بیشتر از گیاهان عطری و روغنهای

گیاهان معطر یا چربی حیوانات )مرهمها، داروهای تسکین

دهنده یا پمادها( بودند که با خیساندن بوته کندر، نوعی

رچین ، پرک هندی، بادام تلخ، دانه اصمغ، هل، پوست درخت د

، چربی benنوعی صمغ زرد و غیره در پیه، روغن های سرو کوهی،

غاز ، روغن زیتون و غیره به دست می آمد. درجه غلظت با

اضافه کردن پیه جوشیده یا رزینهای میوه درختان مخروطی

یا شراب برای کم کردن رایحه گاهی اوقات از تنظیم می شد.

.استفاده می شد افزودن اثر

اس آن گلهای یاس، مرزنجوش، و مورد عطرهایی که اس درامروزه

ر دست اطالعاتی دتفاده می شده و در آن زمان اس حنا است

. برخی از اجزای ترکیبی را نمی توان با دقت شناسایی است

کرد چون ترجمه نوشته های هیروگلیف در معابد مشکل است که

محمد بقاییدکتر – کازمتیک در مصر باستان

فیس دوکس -دکتر محمد بقایی داروساز و متخصص کازمتیک

در آنجا مرهمهای معطر در پروسه های پیچیده و وقت گیری

ا تولید می شدند. پمادهای معطر ثبات نداشته و سریعًا ب

.گرفتندتبخیر روغنهای اساسی فرار آنها بوی نامطبوع می

تدهین مراسمی بود که بعد از حمام کردن لباس پوشیدن یا

برای مراسم مذهبی تبرک کشیشها به کار می رفت روغن مالی بر

روی مجسمه های خدایان و مومیایی ها هم به کار برده می شد.

معطر بر سر در مراسم خاص زنان مخروطهایی از پمادهای

می گذاشتند که آب می شد و روی سر و شانه هایشان پخش

لیتر مواد عطری 044شامل Tutankhamunمی شد. تجهیزات تدفین

بود که از چربی حیوان، رزین، و اجزای ترکیبی معطر ساخته

شده بود.

راقبتهای پزشکی در مصر باستانم

پزشکی که در طی قرن طبابت مصریان در بسیاری از پاپیروسهای

Old Kingdomقبالً در دوران .نوزدهم کشف شد شرح داده شده است

(2686 BC – 2134 BC) کشیشان جوان برای پزشک شدن در مدارسی که

خانه های زندگی خوانده می شد و به معابد وابسته بود آموزش

داده می شدند.

مصری در شاخه های نوشته های موجود نشان می دهد که پزشکان

مختلفی از فن خود متخصص بودند اما این فن آزادانه با

ستاره شناسی ، جادو، تصوف و مذهب در هم آمیخته بود. معموالً

باور این بود که پزشکان دانشی الهی دارند که به آنها

یک ,امکان دسترسی خاص به خدایان و شیاطین را می دهد

دهد که هم اثرات سودمند و خویشتن شناسی الهی به آنها می

هم زیان آور دارد.

محمد بقاییدکتر – کازمتیک در مصر باستان

فیس دوکس -دکتر محمد بقایی داروساز و متخصص کازمتیک

قلمرو قدیم به دوره زماني اطالق مي شود كه مصر تحت

قبل از 0000تا 0171فرمانروایي سلسله سوم تا ششم از سال

میالد قرار داشت.

قبل از این اکتشافات ، پزشکی مصر در اصل از طریق

دیودوروس سیکولوسنویسندگان یونانی: هومر، هرودوت، بقراط،

Aureliusو Pliny the Elder ،Pliny the Youngerد و مفسران رومی مانن

Prudentius Clemens شناخته شده بود. در قرن دوم بعد از میالد یک

کتاب صحبت کرد که توسط خدای مصری 00نویسنده مسیحی در مورد

،Thoth .به بشر داده شده بود

خدای یونانی هرمس شد. شش کتاب از این سرمایه Thothبعدًا

نوشته یونانی برخی التین 07حاوی متون پزشکی بود که از هرمس

و قبطی بود که همگی محافظت شده و در طی دوران رنسانس توسط

Paracelsus .به کار برده شد

آنها نشان دادند که مصریان قدیم دارای دانش گسترده در

مورد بیماریها ، تشخیص، پیش بینی، درمان و تجویز دارو

.اندبوده

نهادرما

جادویی نقش مهمی در این زمینه ایفا -رفتارهای مذهبی

می کردند. در اغلب فعالیتهای درمانی مصریان مراسم مذهبی

دسته گوناگونی از گیاهان ، مواد معدنی و داروهای باخود را

حیوانی مخلوط می کردند.

محمد بقاییدکتر – کازمتیک در مصر باستان

فیس دوکس -دکتر محمد بقایی داروساز و متخصص کازمتیک

تجویز دارو

. بسیاری از وجود داشت نسبتا جامعی دارونامهدر مصر باستان

دسقیروطوس، درمانهای دارویی و گیاهان که بعدًا به گیاهان

عبری ، armamentariumراه پیدا کرد و نیز به plinyجالینوس و

سریانی، عربی و پارسی راه یافت از منابع مصری گرفته شده

است.

ران و آنها مواد بسیاری را از خارج وارد می کردند: زعف

از کرت، دارچین از چین، عطر و ادویه از عربستان مریم گلی

و حبشه، چوب صندل، صمغ و آنتیموان .

درمانهای دارویی به شکل قرص، کیک، شیاف، پماد، قطره،

و غرغره، بخور و ضدعفونی ، حمام و تنقیه بود. مایه یگلوشو

آب، شیر، آبجو و شراب بود که هر یک با عسل انتقال مواد

ی شدند و انتظار می رفت که اجزای ترکیبی انواع شیرین م

مشکالت و نه فقط بیماری را اصالح کنند: رنگ دوباره موهای

سفید، برگرداندن موهای نازک به حالت اولیه ، زیباسازی،

تمیز کردن خانه، ایجاد بوهای خوش و کنترل مگسها و سایر

ز حشرات را انجام دهند. پزشکان مصری انواع گسترده ای ا

گیاهان طبی را به کار می بردند اما بیشتر درمانها مسهل و

تهوع آور بود. روعن مسهل)ملین( از گیاه کرچک به صورت یک

داروی داخلی و درمان زخمها و نواحی دارای سوزش و خارش به

ود.ب مرسومبر روی زخمها کار می رفت. استفاده از کپک نان

دارو نامه مصری شامل آنتیموان، مس، نمک، زاج سفید، کربن

.و احتماالً آهن سنگهای آسمانی نیز بودچوب سوخته،

کلمه کیمیا یعنی هنر تبدیل عنصری به عنصر دیگر ممکن است

گرفته شده است. chemاز نام قدیم مصر