Στάμου Ευαγγελία, φιλόλογος

Απρίλιος 2014

Η αξιοποίηση των

ΤΠΕ στο μάθημα

της

γλωσσικής

διδασκαλίας

ως εργαλείο ανάγνωσης των

διδακτικών πρακτικών

(με ή χωρίς τις ΤΠΕ)

Το θεωρητικό μοντέλο του ρόμβου

. Α Γνώσεις για τον , κόσμο και στάσεις

, αξίες πεποιθήσεις

. Β Γραμματισμοί

. Δ Διδακτικέςπρακτικές

. Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

( ή τα άλλα διδακτικά) αντικείμενα

ταυτότητες( )μαθητών

ταυτότητες(μαθητών)

(πώς δηλαδή οι τέσσερις αιχμές του ρόμβου (Α, Β, Γ, Δ)

συγκλίνουν ως προς την εγγράμματη ταυτότητα

του μαθητή

2. Ο μαθητής ως ενεργό και ερευνητικό υποκείμενο

Ψάξε, μάθε, σύνθεσε και παρουσίασε

1. Ομαθητήςως παθητικό υποκείμενο

Πάρε και μάθε

3. Ο μαθητής ως ενεργό, ερευνητικό αλλά και κριτικό υποκείμενο

Ψάξε, μάθε, σύνθεσε, παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σημειωτικός κόσμος γύρω σου δεν είναι αθώος

Διδακτική οπτική στο πλαίσιο των παραδοσιακών

μορφών διδασκαλίαςπαραδοσιακός γραμματισμός

«βασικά» (basics)

έμφαση στη δομή της γλώσσας και στη διδασκαλία

αποπλαισιωμένων από τη χρήση

παραδειγμάτων

μετωπική διδασκαλία,μονολογική,

δασκαλοκεντρική

Κινήματα προοδευτικής

γλωσσοδιδακτικής (δεκαετίες 1970 &

1980)

από τη δομή της γλώσσας στο όλο (ολική ή ολιστική

προσέγγιση) και στον ομιλητή ως παραγωγό λόγου, με έμφαση στο επικοινωνιακό πλαίσιο

(ποιος γράφει ή μιλάει, σε ποιον, πού, πότε και γιατί)

Σ` αυτή την κατεύθυνση εντάσσονται τα κινήματα:

• Whole Language (η γλώσσα ως όλο)• Process Writing (το γράψιμο ως διαδικασία)

Μαθητής: πρωταγωνιστής, ενεργός ρόλος, γράφει και βελτιώνει ή βελτιώνεται συνεχώς

Δάσκαλος: υποστηρικτής

εξάσκηση σε παραγωγή και συνεχή αναθεώρηση κειμένων

Η γραμμή από το Γ προς τις Ταυτότητες είναι διακεκομμένη γιατί υποβαθμίζονται οι γνώσεις για τη γλώσσα

(από το επιμορφωτικό υλικό των φιλολόγων, γ΄ έκδοση, Πάτρα, Μάρτιος 2014)

(από το επιμορφωτικό υλικό των φιλολόγων, γ΄ έκδοση, Πάτρα, Μάρτιος 2014)

(άρχισε να απασχολεί την επιστημονική κοινότητα ο μαθητής ως γράφων, οι ιδιαιτερότητες και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει )

Συνέπειες για το σχολείο

πριν

από το τι(διδακτικός

λόγος)

τώρα

στο πως(ρυθμιστικός λόγος)

● διόρθωση και επιστροφή των κειμένων

● απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους μαθητές να βελτιώνουν τα κείμενά τους με την κατάλληλη διδακτική μεθόδευση διόρθωσης● το γράψιμο ως

στατική διαδικασία ● το γράψιμο ως

δυναμική διαδικασία

● βοήθεια την ώρα που ο μαθητής τη χρειάζεται

Η Ελληνική εκδοχή

ΔΕΝ δίνει έμφαση

στη διαδικασίαπαραγωγής

λόγου ΑΛΛΑ

στην καλλιέργεια της γλωσσικής

ποικιλότητας στο πλαίσιο

της επικοινωνιακής διάστασης

της γλώσσας

ο υπολογιστής ως περ

ιβάλλον εργασίας

Οι νέες θεωρητικές αναζητήσεις

εστίαση στη διδασκαλία με

βάση τα κειμενικά είδη

παράδειγμααναγνώριση της

σημασίας της κειμενικής

ποικιλότητας στη γλωσσική διδασκαλία

η κριτική οπτικήκαλλιέργεια κριτικής

ικανότητας για αναζήτηση και

αξιοποίηση των πηγών από το διαδίκτυο

κριτική διαπραγμάτευση της ίδιας της μηχανής

το κίνημα των πολυγραμματι-

σμών

Πρόσφατες επιστημονικές αναζητήσεις (τέλη δεκαετίας `90 και

μετά)

αξιοποίηση ανοιχτών περιβαλλόντων

Ηλεκτρονικά λεξικά και σώματα κειμένων

της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα

(από το επιμορφωτικό υλικό των φιλολόγων, γ΄ έκδοση, Πάτρα, Μάρτιος 2014)

οι ΤΠΕ

ως μέσα πρακτικής

γραμματισμού

με σημαντικές διαστάσεις

στην επικοινωνία

αλλάζουν το επικοινωνιακό

τοπίο

αναδεικνύουν μια «νέα

επικοινωνιακή τάξη πραγμάτων

ξαναθέτουν το ζήτημα αγωγής

στο γραμματισμό

ενσωματώνουν τη νέα επικοινωνιακή πραγματικότητα

στα γλωσσικά προγράμματα

συμβαδίζουν μαζί της και

καλλιεργούν τον

ψηφιακό

ή νέο γραμματισμό

• παρουσιάσεις ενώπιον ακροατηρίου

• πολυμεσικά κείμενα• ιστοσελίδες

• δικτυογλώσσα netlish)

• ρευστότητα του κειμένου• υβριδοποίηση των

κειμενικών ειδών• «διανεμημένη εξειδίκευση»• «συλλογική νοημοσύνη»

• υπερκείμενο

νέα γλώσσα

διαδίκτυο

και

νέα κειμενική πραγματικότητα

πολυτροπικά

είδη κειμένων

ψη

• ψηφιακή διασύνδεση σχολείων• δυνατότητα εύρεσης πραγματικού

αναγνωστικού κοινού• δυνατότητα δημιουργίας δικτυακών

τόπων• δυνατότητα εύρεσης ποικίλου υλικού• κριτική αναζήτηση και διερεύνηση• δυνατότητα καλλιέργειας του ψηφιακού

γραμματισμού

• Απαιτούνται:• αλλαγές στις ισχύουσες σχολικές

πρακτικές• ανοιχτά αναλυτικά προγράμματα• αποκόλληση από τη μοναδική

πραγματικότητα του σχολικού εντύπου

Διαδίκτυο και

δυνατότητες στη

διδασκαλία των

φιλολογικών μαθημάτων

Η κριτική Η κειμενική ρευστότητα διευκολύνει τις διορθώσεις των μαθητών σε ψηφιακά

αντίληψη κείμενα και τους απαλλάσσει από το φόβο του λάθους, συχνά όμως μπορεί να

τους παρασύρει σε απευθείας γράψιμο, χωρίς να προηγηθεί το απαραίτητο

βήμα του προσεχτικού σχεδιασμού.

(από το επιμορφωτικό υλικό των φιλολόγων, γ΄ έκδοση, Πάτρα, Μάρτιος 2014)

Η οργάνωση και η δόμηση

του σχολικού χώρου

προδιαμόρφωση του χώρου για

ομαδοσυνεργατική διδασκαλία

«διαστολή» του χώρουπ.χ. προβάλλοντας, το χώρο των Μυκηνών, η μαθησιακή διαδικασία τύποις μεταφέρεται σε

διεσταλμένο χώρο

«συστολή» του χώρου π.χ. διδακτικά

ασχολούμαι με τα πρώτα θρανία, οπότε ο υπόλοιπος χώρος

είναι νεκρός

Ο χώρος, ενώ τυπικά είναι προσδιορισμένος ως χωρητικότητα

και διαστάσεις, μπορεί να μεταλλάσσεται και να διαστέλλεται

ή να συστέλλεται

ομαδική εργασία και συνεργασία

μεταξύ των μαθητών

πειραματισμός και μεταφορά του

κέντρου βάρους στη διαδικασία της

παραγωγής

άσκηση στην κατάλληλη μίξη του γλωσσικού με τον

οπτικό κώδικα επικοινωνίας, στο

πλαίσιο του προβληματισμού

για την πολυτροπικότητα

των κειμένων

Προτάσεις αξιοποίησης των κειμενογράφων στο πλαίσιο μιας σύγχρονης διδακτικής

του γραπτού λόγου

δημιουργική γραφή

Λογογραφήματα

Κι είν’ η ευωδιά του έτσι βαθιά, σαν το βιβλίο που μέσαστα φύλλα του έκλεισεν ανθών χιλιάδων την ανάσα

Άγγελος Σικελιανός, Μήτηρ Θεού, Ι, 25-28. 1944. Λυρικός Βίος, Δ΄. Ίκαρος, 1967