&Νεότερη

ΣύγχρονηΙστορία

Γ’ Γυμνασίου

προτάσεις διδασκαλίαςσχέδια μαθήματος

Από το Διαφωτισμόμέχρι τον 20ο αιώνα

Φάνη Πίττα

sxediomathimatos.gronline publishing

1

Νεότερη και Σύγχρονη ΙστορίαΓ΄ Γυμνασίου

Από την εποχή του Διαφωτισμού μέχρι τον 20ο αιώνα

Φάνη Πίττα

sxediomathimatos.gronline publishing

© 2013

2

Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία Γ’ Γυμνασίουσχέδια μαθήματος-προτάσεις διδασκαλίας

Φάνη Πίττα

Πρώτη έκδοση: Σεπτέμβριος 2013Διορθώσεις- επιμέλεια: Μαρία ΜαυρομμάτηΣελιδοποίηση-εξώφυλλο: Βαγγέλης Κολότσιος

© 2013, Φάνη Πίττα και Σχέδιο Μαθήματος

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική ή κατά παράφραση ή διασκευή ή απόδοση του περιεχομένου του παρόντος έργου ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο, ηλεκτρονικό, μηχανικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο, χωρίς προηγούμε-νη γραπτή άδεια του εκδότη, σύμφωνα με τον Νόμο 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓωΓή 6ΧΡήΣΙΜΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ 7ΕΤήΣΙΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ 9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Σχέδιο μαθήματος 1Η εποχή του Διαφωτισμού (σελ.10-13) 11Σχέδιο μαθήματος 2Η αμερικανική επανάσταση (σελ. 14-15) 17Σχέδιο μαθήματος 3Η έκρηξη και η εξέλιξη της Γαλλικής Επανάστασης (1789-1798) (σελ. 16-19) 21

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Σχέδιο μαθήματος 4Ο Ελληνισμός από τα μέσα του 18ου αι. έως τις αρχές του 19ου αι. (σελ. 23-25) 28Σχέδιο μαθήματος 5Τα επαναστατικά κινήματα των ετών 1820-1821 στην Ευρώπη (σελ.26-27) 33Σχέδιο μαθήματος 6Η Φιλική Εταιρεία και η κήρυξη της ελληνικής επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες (σελ. 28-29) 37Σχέδιο μαθήματος 7Η εξέλιξη της ελληνικής επανάστασης (1821-1827) (σελ. 30-32) 41Σχέδιο μαθήματος 8Πρώτες προσπάθειες των επαναστατημένων Ελλήνων για συγκρότηση κράτους (σελ. 33-34) 44Σχέδιο μαθήματος 9Ελληνική επανάσταση και Ευρώπη (σελ. 35-37) 47

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Σχέδιο μαθήματος 10Η ωρίμανση της βιομηχανικής επανάστασης (σελ. 41-43), Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομη-χανικής επανάστασης (σελ. 44-45) 52

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Σχέδιο μαθήματος 11Ο Καποδίστριας ως κυβερνήτης της Ελλάδας (1829-1831). Η ολοκλήρωση της ελληνικής επανάστασης (1829) (σελ. 55-56) 59Σχέδιο μαθήματος 12Από την άφιξη του Όθωνα (1833) έως την 3η Σεπτεμβρίου 1843 (σελ. 57-58) 63Σχέδιο μαθήματος 13Από την 3η Σεπτεμβρίου 1843 έως την έξωση του Όθωνα (1862) (σελ. 59-60) 67Σχέδιο μαθήματος 14Από την έξωση του Όθωνα (1862) έως το κίνημα στο Γουδί (1909) (σελ. 61-63) 71Σχέδιο μαθήματος 15Το κρητικό ζήτημα (1821-1905) (σελ. 64-65) 75Σχέδιο μαθήματος 16Τα Βαλκάνια των αλληλοσυγκρουόμενων εθνικών επιδιώξεων (σελ. 66-68) 78Σχέδιο μαθήματος 17Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά το 19ο αιώνα (σελ. 69-71) 82

4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6Σχέδιο μαθήματος 18Το κίνημα στο Γουδί (1909) (σελ.82-83), Ο Ελευθέριος Βενιζέλος πρωθυπουργός: η βενιζελική πολιτική της περιόδου 1910-1912 (σελ. 84) 88Σχέδιο μαθήματος 19Οι βαλκανικοί πόλεμοι (1912-1913) (σελ. 85-86), Η Ελλάδα και τα Βαλκάνια αμέσως μετά τους βαλκανι-κούς πολέμους (σελ. 87-88) 91

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7Σχέδιο μαθήματος 20Τα αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου (σελ. 89-91) 96Σχέδιο μαθήματος 21Η Ελλάδα στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο – Ο Εθνικός Διχασμός (σελ. 92-93) 101Σχέδιο μαθήματος 22Η ρωσική επανάσταση (σελ. 94-96) 105Σχέδιο μαθήματος 23Η λήξη του Α΄Παγκόσμιου πολέμου και οι μεταπολεμικές ρυθμίσεις (σελ. 97-99) 109

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8Σχέδιο μαθήματος 24Οι διεκδικήσεις της Αντάντ και της Ελλάδας στην Οθωμανική αυτοκρατορία (σελ. 100-101), Ο ελληνισμός της δυτικής Μικράς Ασίας και του Πόντου (σελ. 102-103) 114Σχέδιο μαθήματος 25Το τουρκικό εθνικό κίνημα (σελ. 104), Ο μικρασιατικός πόλεμος (1919-1922) (σελ. 105-107) 117Σχέδιο μαθήματος 26Εξελίξεις σε Ελλάδα και Τουρκία μετά τον μικρασιατικό πόλεμο (σελ. 108-110) 120

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9Σχέδιο μαθήματος 27Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 και η Μεγάλη Ύφεση (σελ. 111-113) 126Σχέδιο μαθήματος 28Κοινωνικές διαστάσεις της κρίσης του 1929 (σελ. 114-115), Πολιτικές διαστάσεις της κρίσης του 1929 (σελ. 116-117) 129Σχέδιο μαθήματος 29Η Ελλάδα του Μεσοπολέμου. Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936 (σελ. 118-120) 133Σχέδιο μαθήματος 30Το προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα κατά το Μεσοπόλεμο (σελ. 121-122) 137

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10Σχέδιο μαθήματος 31Τα προμηνύματα και τα αίτια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου (σελ. 123-125) 142Σχέδιο μαθήματος 32Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος (σελ. 126-129) 146Σχέδιο μαθήματος 33Η συμμετοχή της Ελλάδας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (σελ. 130-131), Κατοχή, Αντίσταση και Απελευθέρω-ση (σελ. 132-134) 150Σχέδιο μαθήματος 34Τα αποτελέσματα του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και η ίδρυση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (σελ. 135-136) 155

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11Σχέδιο μαθήματος 35

5

Η πολιτική διαίρεση της μεταπολεμικής Ευρώπης (σελ. 138-140) 159

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12Σχέδιο μαθήματος 36Ο εμφύλιος πόλεμος και τα κύρια αποτελέσματα της μετεμφυλιακής Ελλάδας (1944-1963), Ο κυπριακός αγώνας (1955-1960) (σελ. 150-153) 164Σχέδιο μαθήματος 37Όξυνση της πολιτικής κρίσης και η δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967 (1963-1974) (σελ. 154-156) 169Σχέδιο μαθήματος 38Η Ελλάδα από τη Μεταπολίτευση έως τις αρχές της δεκαετίας του ΄80 (1974-1981) (σελ. 157-159) 173Σχέδιο μαθήματος 39Η Ελλάδα κατά τη δεκαετία του ΄80 (1981-1989) (σελ. 160-162) 178Σχέδιο μαθήματος 40Η Ελλάδα στη μεταψυχροπολεμική εποχή (1989-2001) (σελ. 163-165) 181

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13Σχέδιο μαθήματος 41Οι κυριότεροι σταθμοί στις προσπάθειες ενοποίησης της Ευρώπης (1951-2001) (σελ. 166-168) 186Σχέδιο μαθήματος 42Η Ελλάδα και οι διαδικασίες ενοποίησης της Ευρώπης. Η Ελλάδα κράτος – μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (σελ. 169-170) 190

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 193

6

ΕΙΣΑΓωΓή

Τα παρακάτω σχέδια διδασκαλίας έχουν συνταχθεί σύμφωνα με τις οδηγίες διδασκαλίας και το Ανα-λυτικό Πρόγραμμα Σπουδών του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου για το μάθημα της ιστορίας της Γ’ τάξης Γυμνα-σίου. Τα σχέδια διδασκαλίας αναπτύσσονται με βάση τη μέθοδο του εποικοδομισμού, με τη χρήση πηγών και σκοπό έχουν να μεταδώσουν σε όλα τα παιδιά τα εχέγγυα, ώστε να αναπτύξουν ιστορικές ικανότητες όπως η χρονολόγηση, η κατανόηση της σχέσης αιτίας – αποτελέσματος και η ενσυναίσθηση στον μεγαλύτε-ρο δυνατό βαθμό. Παράλληλα, βασικό στόχο αποτελεί η συμπερίληψη όλων των μαθητών στη διαδικασία της μάθησης, των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες ή οποιεσδήποτε ειδικές ικανότητες. Το κάθε ένα από τα σχέδια διδασκαλίας που ακολουθούν καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα της προε-τοιμασίας και της διδακτικής πράξης από πλευράς εκπαιδευτικού και δομούνται ως εξής: 1. Αντικείμενο Διδασκαλίας 2. Προετοιμασία 2.1 Μέσα και υλικά που προτείνονται για χρήση από τον εκπαιδευτικό, για την πραγματοποίηση του προτεινόμενου σχεδίου διδασκαλίας 2.2 Διδακτικοί στόχοι, 2.3 Μέθοδοι διδασκαλίας, 2.4 Αφόρμηση: η κατάσταση προβληματισμού με σκοπό την ενεργοποίηση προσοχής και αντίλη ψης. 3. Προσπέλαση: ανάπτυξη της διδακτέας ύλης με τη χρήση ποικίλων μεθόδων (διάλογος, συζήτη ση, ερωταποκρίσεις κ.λπ.). 4. Εμπέδωση: επανάληψη και επιβεβαίωση μέσω ερωτήσεων ότι οι μαθητές έχουν κατανοήσει την ύλη, δυνατότητα για αξιολόγηση, επίλυση αποριών . 5. Έλεγχος: έλεγχος μέσω μικρών ασκήσεων των γνώσεων των μαθητών μετά το μάθημα, αυτοαξι ολόγηση. 6. Εργασίες για το σπίτι: εργασίες για το σπίτι, σύμφωνα με τις οδηγίες που έχουν δοθεί εκ των προτέρων από τον εκπαιδευτικό. 7. Επιπλέον υλικό: χρήσιμοι σύνδεσμοι ή επιπρόσθετο υλικό για τον εκπαιδευτικό. Σε ορισμένα σημεία και όπου κρίνεται χρήσιμο δίνονται οδηγίες και συμβουλές για την διαφορο-ποίηση της διδασκαλίας ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες του τμήματος ή συγκεκριμένων μαθητών, για παράδειγμα μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες ή με μητρική γλώσσα εκτός της ελληνικής. Επομένως, πριν από την έναρξη της διδασκαλίας, καλό είναι ο εκπαιδευτικός να προβεί σε μία προκαταρκτική αξιολόγηση του επιπέδου απόδοσης των μαθητών και να συντάξει το γνωστικό τους προφίλ (Σαλβαράς, 2000). Το κάθε σχέδιο μαθήματος βασίζεται στο σχολικό βιβλίο της Ιστορίας. Στις πλείστες ενότητες,ωστόσο, σκόπιμο είναι να συνδυαστούν τα βιβλία με επιπρόσθετο υλικό, εικονικές πηγές ή και άλλα μέσα(διάφορα υλικά, υπολογιστής, διασκόπιο). Εξαρτάται από την μέθοδο διδασκαλίας, την ετοιμότητα, την ικανότητα για συνδυασμό, τις γνώσεις και την προθυμία του κάθε εκπαιδευτικού το πώς θα αξιοποιήσει τις παρακάτω προτάσεις. Για παράδειγμα, σε πολλά από τα σχέδιά μας απαιτείται ελάχιστη γνώσηχειρισμού και χρήση Η/Υ, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι ο προτεινόμενος σχεδιασμός δεν μπορεί ναπραγματοποιηθεί και με πιο παραδοσιακά μέσα (π.χ. χειρόγραφες εργασίες αντί σε ηλεκτρονική μορφή,έρευνα στη δημοτική/ σχολική βιβλιοθήκη αντί για το διαδίκτυο κ.λπ.). Ωστόσο, λόγω και των γενικότερωνκοινωνικών, εκπαιδευτικών και λοιπών εξελίξεων, προτείνουμε την κατά το δυνατόν μεγαλύτερη ενσωμά-τωση των νέων τεχνολογιών στην διδακτική πράξη. Εξάλλου, σύμφωνα και με το ΕΠΠΣ και τα ΑναλυτικάΠρογράμματα, αλλά και τις οδηγίες του Υπουργείου Παιδείας προς τους διδάσκοντες, η ενσωμάτωση τωννέων τεχνολογιών είναι βασική επιδίωξη ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος. Για την παιδαγωγική και επιστημονική κατάρτιση των εκπαιδευτικών υπάρχει μεγάλη ποικιλίαεξαιρετικών εξειδικευμένων βιβλίων, κάποια από τα οποία προτείνουμε στην αντίστοιχη σύνδεση τηςιστοσελίδας μας. Στόχος μας εδώ είναι να κατευθύνουμε πρακτικά τον εκπαιδευτικό, προτείνοντάς τουλύσεις, ιδέες, εφαρμογές κ.λπ. σχετικά με τη διδασκαλία του αντικειμένου με βάση το σχολικό βιβλίο καιτις ιδιαιτερότητες του ελληνικού σχολείου.

7

ΧΡήΣΙΜΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

Κατά τη διδασκαλία της ιστορίας είναι χρήσιμο να επιστρατεύονται όσο το δυνατόν περισσό-τερο οπτικοακουστικά μέσα, εικόνες, βίντεο, μουσική - όπου είναι δυνατόν - ή παρουσιάσεις τύπου PowerPoint, που συνδυάζουν τον γρα-πτό λόγο με την εικόνα, την κίνηση κ.λπ. Έτσι η μάθηση καθίσταται ευκολότερη για όλους τους μαθητές.

Είναι ευκολότερη η εκμάθηση διάφορων αφη-ρημένων εννοιών, όταν αυτές συνδέονται με τη σύγχρονη πραγματικότητα ή με προσωπικά βι-ώματα των μαθητών. Η διδασκαλία καλό είναι να πραγματοποιεί-ται όσο το δυνατόν περισσότερο σε αυθεντικό πλαίσιο, ώστε οι μαθητές να είναι σε θέση να αντιληφθούν πώς θα χρησιμεύσει αυτό που μαθαίνουν στη σύγχρονη πραγματικότητα, στη ζωή τους.

33

Τα επαναστατικά κινήματα των ετών 1820-1821 στην Ευρώπη (σελ.26-27)

Σχέδιο μαθήματος 5

Προετοιμασία

Μέσα και Υλικά: Σχολικό βιβλίο, σελ. 26-27Οπτικοακουστικά μέσα (Υπολογιστής, διασκόπιο).

Διδακτικοί Στόχοι: Οι μαθητές επιδιώκεται να:◊ να ορίσουν την έννοια του έθνους. ◊ να αφηγούνται την πορεία των γεγονότων, μέχρι

την ελληνική επανάσταση.◊ να προβληματιστούν σχετικά με την προσέγγιση

των ιστορικών πηγών, μέσα από τα παραθέματα που διατίθενται. Ειδικά να επεξεργαστούν τα εν λόγω κείμενα, εντοπίζοντας τις προκαταλήψεις και τις διαφορετικές ιδέες της εποχής στην οποία γράφτηκαν και κατανοώντας τις ομοιότητες ή τις διαφορές στις αντιλήψεις του σήμερα με αυτές του παρελθόντος (πλαισίωση).

Μέθοδοι διδασκαλίας: διάλογος- συζήτηση, επίδει-ξη εικόνων, χαρτών, ερωταποκρίσεις, διερεύνηση, ανακάλυψη.

Αφόρμηση: Προβάλλουμε στο PowerPoint εικόνα από το συνεδριο της Βιέννης και εξηγούμε στους μα-θητές ότι το 1815 πραγματοποιήθηκε ένα συνέδριο, στο οποίο οι ευρωπαϊκές μεγάλες δυνάμεις καθόρι-σαν ξανά τα όρια των χωρών της Ευρώπης, καθώς

και το ποιες περιοχές θα επηρέαζε η κάθε μία, διότι είχαν γίνει σημαντικές συγκρούσεις εκείνη την περί-οδο, όπως οι γαλλικοί επαναστατικοί πόλεμοι, ενώ η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε αρχίσει να χάνει τη δύναμή της. Μπορούμε επίσης να εντοπίσουμε τη Βιέννη στο χάρτη και να αντιπαραβάλουμε χάρτες της Ευρώπης πριν και μετά το 1815 και να επισημά-νουμε τις διαφορές, συζητώντας με τους μαθητές*. Στη συνέχεια αναφέρουμε στα παιδιά ότι οι αποφάσεις του συνεδρίου αμφισβητήθηκαν από τους ευρωπαϊκούς λαούς, οι οποίοι είχαν κάποιες απαιτήσεις σε πολιτικό και εθνικό επίπεδο. Έπειτα, χρησιμοποιώντας τον προκαταβο-λικό οργανωτή αναφέρουμε στους μαθητές ότι θα εξετάσουμε τις πολιτικές και εθνικές διεκδικήσεις των ευρωπαϊκών πληθυσμών, καθώς και τις επανα-στάσεις που έγιναν το 1820-1821**.

* Μπορούμε να βρούμε σχετικές εικόνες και χάρτες πληκτρο-λογώντας σε κάποια μηχανή αναζήτησης τις λέξεις κλειδιά συνέδριο της Βιέννης 1815, Ευρώπη 1815 κ.λπ. και πατώντας την επιλογή εικό-νες.** Περισσότερα για τη χρήση του προκαταβολικού οργανωτή βρίσκονται σε άρθρο των Παντελιάδου και Αντωνίου (2008) με τίτλο Διδακτικές προσεγγίσεις και πρακτικές για μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες, στον παρακάτω σύνδεσμο http://www.specialeducation.gr/files4users/files/pdf/teyxos_c.pdf.

Η αναφορά στην ενότητα που έπεται συμ-βάλλει θετικά στην αποτελεσματικότητα της μάθησης όλων των μαθητών, διότι, γνωρί-ζοντας εκ των προτέρων τι θα ακολουθήσει, έχουν μια οργανωμένη εικόνα για την πληρο-φορία στην οποία θα εκτεθούν.

34

Προσπέλαση

Όπως προαναφέρθηκε, αρχίζουμε με τις πολιτικές διεκδικήσεις των ευρωπαϊκών λαών. Σε αυτό το σημείο θυμίζουμε στους μαθητές τη Γαλλική Επανάσταση και τα αιτήματα των πολιτών τότε. Ζητάμε από τα παιδιά να μας πουν τι θυμούνται σε σχέση με τις διεκδικήσεις των Γάλλων και σημειώνουμε τις ορθές απαντήσεις στον πίνακα. Αναμένουμε από τους μαθητές να αναφερθούν στην αξίωση συντάγματος, στα πολιτικά δικαιώματα, στην ισότητα κ.λπ., καθοδηγώντας τους και με τις κατάλληλες ερωτήσεις. Αναφέ-ρουμε στα παιδιά ότι οι άνθρωποι που ζητούσαν αυτές τις αλλαγές χωρίστηκαν σε τρεις παρατάξεις και παραπέμπουμε στα πολιτικά ρεύματα τα οποία δημιουργήθηκαν στη Συντακτική συνέλευση (βλ. Σχέδιο Μαθήματος 3). Λέμε ότι κάτι αντίστοιχο συνέβη μετά το 1815 και παρουσιάζουμε τα πολιτικά ρεύματα σε διάγραμμα επεξηγώντας σημαντικούς όρους, ως ακολούθως:

◊ Όροι που πρέπει να επεξηγηθούν: Συνταγματική μοναρχία: Το πολίτευμα στο οποίο υπάρχει μεν σύνταγμα αλλά οι πολίτες συνεχίσουν να έχουν και μονάρχη. Παραλληλίζουμε με το πολιτικό σύστημα που ισχύει σήμερα στην Αγγλία. Αβασίλευτη δημοκρατία: Ζητάμε από τα παιδιά να ετυμολογήσουν τη λέξη αβασίλευτη και να προ-σπαθήσουν να καταλάβουν οι ίδιοι τι σημαίνει. Ακολούθως θυμίζουμε ότι θα εξετάσουμε τις εθνικές διεκδικήσεις των ευρωπαϊκών λαών. Ζητάμε από δύο μαθητές να διαβάσουν τα αποσπάσματα από την πρώτη πηγή του σχολικού βιβλίου στη σελίδα 26 (Δύο διαφορετικές αντλήψεις για το έθνος):

1. Δύο διαφορετικές αντιλήψεις για το έθνος

α. «Στο έθνος ανήκουν όλοι όσοι αισθάνονται ότι ανήκουν σε αυτό»Tο έθνος είναι η συνένωση όλων των ανθρώπων, όσων ζουν μαζί, είτε λόγω γλώσσας, είτε λόγω γεωγραφικών παραγόντων, είτε λόγω του ρόλου που τους όρισε η ιστορία, και αναγνωρίζουν την ίδια αρχή και βαδίζουν για την επίτευξη ενός κοινού σκοπού. Πατρίδα είναι, πρώτα απ’ όλα, η συνείδηση της πατρίδας.

Τζουζέπε Ματσίνι, Ιταλός πολιτικός.Πηγή: http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/

β. «Το έθνος υπήρχε πάντα, ανεξάρτητα από το τι αισθάνονταν οι άνθρωποι»Τα πρώτα, τα γνήσια και αληθινά εθνικά σύνορα των κρατών είναι, αναμφίβολα, τα εσωτερικά σύνορα των ανθρώπων. Όλοι όσοι μιλούν την ίδια γλώσσα συνδέονται μεταξύ τους με ένα πλήθος αόρατων δεσμών από την ίδια τη φύση, πράγμα που συνέβαινε πολύ πριν αρχίσει οποιαδήποτε ανθρώπινη δραστηριότητα, καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλο και έχουν τη δύναμη να συνεχίσουν να αλληλοκαταλαβαίνονται όλο και πιο καθαρά και αποτελούν εκ φύσεως ένα ενιαίο και αδιά-σπαστο σύνολο. […] Από αυτά τα εσωτερικά σύνορα, που χαράσσονται από την πνευματική φύση του ανθρώπου καθεαυτού, προκύπτει ως συνέπεια η διαμόρφωση των εσωτερικών συνόρων […].

Γιόχαν Φίχτε, Γερμανός φιλόσοφος

35

Στη συνέχεια αναλύουμε την πηγή με ερωτήσεις που αφορούν στο περιεχόμενό της, ώστε να κα-ταστήσουμε σαφή την έννοια του έθνους: (τι υποστηρίζει η πρώτη πηγή; τι η δεύτερη; ποια είναι τα κοινά στοιχεία που πρέπει να έχει μια ομάδα πληθυσμού για να χαρακτηριστεί ως έθνος, σύμφωνα με την πρώτη πηγή; ποια σύμφωνα με τη δεύτερη; ποια είναι η δική σας άποψη;). Μπορούμε να αναφέρουμε επίσης παραδείγματα από τη σύγχρονη πραγματικότητα για το τι θεωρείται έθνος σε διάφορες χώρες. Μπορούμε να συζητήσουμε για παράδειγμα για το αμερικανικό έθνος– ποια από τις προαναφερθείσες απόψεις ισχύει σε αυτή την περίπτωση; Έπειτα αναφέρουμε στα παιδιά ότι όλες αυτές οι πολιτικές και εθνικές διεκδικήσεις οδήγησαν σε ορισμένες συγκρούσεις το 1820-1821 (η σύνδεση ανάμεσα στις συνθήκες– διεκδικήσεις και τα αποτελέσμα-τα– επαναστάσεις μπορεί να παρουσιαστεί και σχηματικά, όπως στο Σχέδιο Μαθήματος 1).Τα βασικά σημεία των επαναστάσεων μπορούν να παρουσιαστούν σχηματικά, με τη βοήθεια χαρτών και σχετικών εικόνων. Όσον αφορά την ελληνική επανάσταση, αναφέρουμε στα παιδιά ότι θα ασχοληθούμε εκτενέστερα σε επόμενα μαθήματα.

Εμπέδωση

1. Οι μαθητές θα πρέπει να αναφέρουν ποιες εξελίξεις οδήγησαν στο ξέσπασμα επαναστάσεων από τους ευρωπαϊκούς λαούς. 2. Συμπληρώνουμε την ιστοριογραμμή μας, η οποία βρίσκεται σε κάποιο σημείο μέσα στην τάξη και στην οποία ήδη έχουμε σημειώσει σημαντικές ημερομηνίες και γεγονότα. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στην αντίστοιχη ενότητα, στο Σχέδιο Μαθήματος 1

Έλεγχος

Προβάλλουμε διαφάνειες με ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, σωστού-λάθους, προτάσεις για συ-μπλήρωση κενών, ερωτήσεις ανάπτυξης κ.λπ., οι μαθητές ζητούν το λόγο και απαντούν προφορικά. Οι ασκήσεις μπορούν επίσης να δίνονται στους μαθητές σε φύλλα εργασίας και να απαντούν γραπτώς. Οι ερωτήσεις καλό είναι να είναι διαβαθμισμένης δυσκολίας και μπορεί να διαμορφώνονται ως ακολούθως: 1. Συμπληρώστε τη λέξη ή φράση που λείπει.- Σύμφωνα με τη γερμανική αντίληψη, τα κοινά στοιχεία ενός έθνους είναι ..............................., ..............................., ............................... (ιστορία, γλώσσα, θρησκεία).- Τα τρία πολιτικά ρεύματα που διαμορφώθηκαν στην Ευρώπη ήταν οι ................................., ................................., ................................. (φιλελεύθεροι, δημοκρατικοί, σοσιαλιστές). 2. Σημειώστε αν η παρακάτω προτάσεις είναι σωστές ή λανθασμένες.- Οι σοσιαλιστές ζητούσαν τη συνταγματική μοναρχία. (Λ)- Οι πολιτικές και κοινωνικές διεκδικήσεις οδήγησαν την Ιταλία, Ισπανία και Αγγλία σε επαναστάσεις. (Λ) 3. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση.- Το πρώτο εθνικό κίνημα που πέτυχε, καθώς κατέληξε στη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους ήταν: (η ελλη-νική επανάσταση)(α) η ισπανική επανάσταση, (β) η γαλλική επανάσταση, (γ) η ιταλική επανάσταση, (δ) η ελληνική επανάστα-ση.

Εργασία για το σπίτι

Η εργασία θα έχει ως θέμα τις επαναστάσεις των ετών 1820 - 1821. Ζητάμε από τους μαθητές να επιλέξουν μία από τις επαναστάσεις που εκδηλώθηκαν τη περίοδο που μελετούμε, να βρουν στοιχεία από σχετικά βιβλία και το διαδίκτυο και να τα παρουσιάσουν στην τάξη. Η δομή της εργασίας πρέπει να είναι περίπου η εξής: - Ποιες επαναστάσεις εκδηλώθηκαν στην Ευρώπη το 1820-1821; - Ποιοι ήταν οι αντίπαλοι (στην επανασταση που επέλεξαν να εξετάσουν); Τι αποτέλεσμα είχαν;

36

Επιπλέον υλικό

◊ Χρήσιμοι σύνδεσμοι με επιπρόσθετο υλικό:

http://youtu.be/Yd7ZctZLj28Διάλεξη για το συνέδριο της Βιέννης. Η διάλεξη είναι στα αγγλικά και περιλαμβάνει εικόνες και χάρτες.

http://youtu.be/oUt8BMwvZbwΒίντεο που παρουσιάζει τις αλλαγές στον ευρωπαϊκό χάρτη από το συνέδριο της Βιέννης μέχρι την ελληνική ανεξαρτησία.

http://www.flowofhistory.com/%5Bmenupathalias%5D/fc108Άρθρο που αναφέρεται στην περίοδο της ιστορίας από το συνέδριο της Βιέννης μέχρι και τις επαναστάσεις του 1848 (στα αγγλικά).

http://users.sch.gr/maritheodo/history-pi/section2/glossary/5.htmΟρισμός της αρχής των εθνοτήτων.

http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=181898Άρθρο της κυρίας Αθηνάς Γεωργαντά (αναπληρώτρια καθηγήτρια φιλολογίας του Πανεπιστημίου των Πα-τρών) που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Το Βήμα με τίτλο Ο Καποδίστριας, ο Κάλβος και οι Καρμπονάροι.

- Γιατί ξεσπούν επαναστάσεις αυτή την περίοδο; - Τι γνωρίζετε για τους καρμπονάρους; - Αναμένουμε από τους μαθητές να ψάξουν στο διαδίκτυο ή σε σχετικά βιβλία πληροφορίες για επα-ναστάσεις που ξέσπασαν στην Ευρώπη το 1820-1821, και να τις εκθέσουν με δικά τους λόγια σε σύντομο αλλά περιεκτικό κείμενο. Μας ενδιαφέρουν τα εξής στοιχεία στην αξιολόγηση: - Η δημιουργία πρωτότυπου κειμένου, και όχι η αντιγραφή από διάφορες ιστοσελίδες. Το κείμενο πρέπει να είναι γραμμένο απλά, σε γλώσσα που αντιστοιχεί στο νοητικό επίπεδο της ηλικίας. - Η απόδειξη ότι έχουν γίνει κατανοητές από τους μαθητές τόσο οι συγκεκριμένες πληροφορίες, όσο και οι διαδικασίες συλλογής, ανάλυσης και σύνθεσής τους, όπως και συναγωγής λογικών συμπερασμάτων. - Η σωστή χρήση και παράθεση πηγών και παραπομπών.- Ωθούμε τους μαθητές στη σωστή χρήση του διαδικτύου, ζητώντας τους να ψάξουν σε αυτό υλικό (webquest) με τις λέξεις κλειδιά Ευρώπη επαναστάσεις 1820 – 1821.