44
Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն Քաղաքական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ Նարեկ Ս. Գալստյան [email protected]

Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական արժեքներ ևինքնություն. առասպել և

իրականությունՔաղաքական գիտությունների թեկնածու,

դոցենտ Նարեկ Ս. Գալստյան

[email protected]

Page 2: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Հիպոթեզներ

1. Չկան եվրոպական արժեքներ կամ դրանք այն չեն, ինչըսովորաբար համարում ենք

2. Կա եվրոպական արժեհամակարգ3. Կա եվրոպական ինքնություն, որն ունի երկու` համաեվրոպական

ու ԵՄ-ի քաղաքացու ինքնության դրսևորումներ4. Եվրոպական ինքնությունը ստորադասված է անձի

ազգային/պետական և տարածաշրջանային ինքնություններին, ներկայանում է որպես «աշխարհամասային» աշխարհաքաղաքացիական ինքնություն

5. Եվրոպականի գերարժևորումը ծնում է եվրակենտրոնություն`շովինիզմի, ռասիզմի և գաղութարարության միախառնուրդգաղափարախոսություն

Page 3: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔ

1. Հասկացությունների հստակեցում

2. Համընդհանուր և առանձնահատուկ արժեք-արժեհամակարգեր

3. «Եվրոպական արժե՞ք», թե՞ «եվրոպական արժեհամակարգ»

4. Եվրոպական ինքնություն

5. Եվրակենտրոնությունը և դրա քննադատությունը

Page 4: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Հասկացությունների հստակեցում

1. Արժեք - մի բանի (նյութական և ոչ նյութական) կարևորությունն է, օգտակարությունը սուբյեկտի (անհատի, խմբի, ժողովրդի, մարդկության) համար (տե՛ս նաև Շ. Շվարցի սահմանումները):

2. Նորմ - մարդկանց վարքի ուղղորդիչ ֆորմալ կամ ոչ ֆորմալսկզբունք:

3. Արժեհամակարգ – արժեքների աստիճանակարգված համակարգ, որտեղ այս կամ ակոնկրետ արժեքի տեղը պայմանավորված էսուբյեկտի կյանքում այս պահին կամ ընդհանրապես դրաունեցած կարևորությամբ:

4. Ինքնություն – կոնկրետ էթնո-ազգային, քաղաքական, կրոնականև սոցիալական այլ խմբերին պատկանելության, դրանց հետինքնանույնացման և դրանց հիմնային հատկանիշներիընդունման հիման վրա ձևավորված պատկերացում

Page 5: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Համընդհանուր արժեհամակարգ (Շ. Շվարց)

1. Ինքնուրույնություն – մտածողության և գործողությունների անկախությունը:

2. Խթանում – ազարտը, նորությունը, մարտահրավերները կյանքում:

3. Հեդոնիզմ – հաճույքը և բավարարվածության զգացումը:

4. Նվաճում – անձնական հաջողությունների ավելացում:

5. Հզորություն – սոցիալական կարգավիճակը և հեղինակությունը:

6. Անվտանգություն – ապահովությունը, ներդաշնակությունը և կայունությունը:

7. Համապատասխանություն – սոցիալական նորմերի և բարքերի պահպանում:

8. Ավանդույթ – հարգանք սովորույթների և ավանդույթների նկատմամբ:

9. Բարեսրտություն – մերձավորների բարեկեցության ապահովում:

10. Ունիվերսալիզմ – ուրիշների և բնության նրանց նկատմամբհանդուրժողականությունն ու պաշտպանությունը

Page 6: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Առանձնահատուկ արժեհամակարգեր

1. Հանտինգտոնյան քաղաքակրթություններ

2. «Արևմտյան» և «Արևելյան» («Ասիական»)արժեհամակարգեր

Page 7: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Հանտինգտոնյան քաղաքակրթություններ

Page 8: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Արևմուտք-Արևելք հակադրությունԱրևմուտք Արևելք

Ինդիվիդուալիզմ Կոլեկտիվիզմ

• Ես/սեփական անձը• Անհատական ինքնություն• Եզակիություն• Սեփական ներդրում• Սեփական կարծիք

• Ընտանիք, խումբ/ • Հավաքական ինքնություն• Միանմանություն• Համագործակցություն• Վերապահումների, քննադատության բացառում

Իրավունք և արտոնություն Պարտք և պարտականություն

• Անձնական զարգացում• Ըստ ժամանակի

• Հանրության/ուրիշների առջև• Խմբային ձեռքբերում• Լոյալություն• Զիջողականություն• Ըստ կարիքի

Հավասարություն Աստիճանակարգություն

Անհատականություն և կարողություններ Տարիք, դիրք և կրթություն

Page 9: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Արևմուտք-Արևելք հակադրությունԱրևմուտք Արևելք

Սեփական իրավունքների պաշտպանություն Հարգանք

• Առաջնորդություն• Կամավորություն• Գաղափարի արտահայտում• Արտաքին («կողքից») կարծիք• Վաստակած հեղինակություն

• Համեստություն և ինքնազոհողություն• Ուրիշների առաջադրում• Ուղղություն ցույց տալ, եթե դիմում են• Ամբողջական մտքերի արտահայտում• Տրվող հեղինակություն

Արտահայտչություն Ամաչկոտություն

• Ինքնարտահայտում• Անմիջականություն• Սոցիալական կարողություններ են;

անբովանդակ զրույց• Ճկունություն և փոփոխություններ

• Զսպվածություն, զգացմունքների քողարկում• Ձևականություններ• Խոսիր, երբ խոսեցնում են• Հանդուրժիր ճգնաժամը և ճակատագիրը

Կողմնորոշում դեպի ժամանակը Կողմնորոշում դեպի իրադարձությունը/մարդը

• Ճշտապահությունն առաջնահերթ է• Անքաղաքավարի է ուշանալը

• Մարդիկ/հարաբերություններն առաջնահերթ են• Անքաղաքավարի է լքել միջոցառումը կամ «ոչ»

ասել

Page 10: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Արևմուտք-Արևելք հակադրությունԱրևմուտք Արևելք

Մասնակիություն Ամբողջականություն

• Մանրամասներ• Գծային• Մեկուսացում• Կարճաժամկետ հեռանկար• Վերլուծական

• Լայն պատկեր• Շրջանաձև• Փոխհարաբերություններ• Երկարաժամկետ հեռանկար• Սինթետիկ

Ուղղակիություն Անուղղակիություն

• Բացահայտ• Անուղղակի խոսքը նյարդայնացնող է• Հակադրվել

• Նրբանկատություն• Ուղիղ խոսքը կարող է վիրավորել• Չհակադրվել

Հստակություն Ներդաշնակություն

• Իմանալ ով` ինչ է ուզում, կարծում• Պնդել կարծիքը

• Հակամարտությունից խուսափել• Համագործակցային/փոխզիջումային

Page 11: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Արևմտյան աշխարհայացքԱմերիկյան արժեհամակարգ Եվրոպական արժեհամակարգ

Ամերիկանիզմ Եվրոպեիզմ

Ամերիկյան երազանք Եվրոպական երազանք

Ամերիկանացում Եվրոպականացում

Hard Power/Կոշտ ուժ Soft Power/Փափուկ ուժ

Pax Americana Pax Europaea

Ամերիկյան բացառիկություն Եվրակենտրոնություն

Page 12: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Ինքնություն

• Ուրիշի, օտարի անհրաժեշտությունը

• Անհատական (ես) և հավաքական (մենք)

• Կենսաբանական (մարդ), էթնոազգային (հայ, եզդի, հույն, չինացի), կրոնական (քրիստոնյա, բուդդիստ, մուսուլման), քաղաքացիական (ՀՀ, ԱՄՆ-ի, ՌԴ-ի, Ֆրանսիայի կամ ԵՄ-իքաղաքացի)

• Ազգի և ազգային ինքնության մեկնաբանման քաղաքացիական(կոնստրուկտիվիզմ, ինստրումենտալիզմ) և էթնիկական(պրիմորդիալիզմ) մոտեցումներ

Page 13: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

ՀԱՐՑ

• Կա՞ արդյոք եվրոպական արժեք

• Կա՞ արդյոք եվրոպական արժեհամակարգ

Page 14: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

«Եվրոպական արժե՞ք», թե՞ «եվրոպականարժեհամակարգ»

• Պաշտոնական հայեցակարգ

• Ակադեմիական հայեցակարգ

• Հանրային-քաղաքացիական հայեցակարգ

Page 15: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական արժեք-արժեհամակարգՊաշտոնական հայեցակարգ

• Եվրոպական համարվող արժեք-նորմերն ամրագրված ևապահովվում են գործնականում բոլոր աշխարհամասերում, ոչ միայն Եվրոպայում

• Եվրոպայի խորհրդի և Եվրոպական միությանփաստաթղթերում կա ոչ թե «եվրոպական արժեք», այլ«համընդհանուր արժեք» ձևակերպումը:

• Այդ փաստաթղթերի գլխավոր նպատակը ՄԱԿ-ի Մարդուիրավունքների համընդհանուր հռչակագրի (1948թ.)դրույթների իրագործումն է

Page 16: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական արժեք-արժեհամակարգԱկադեմիական հայեցակարգ

Յ. Հաբերմաս, Ժ. Դերիդա

Աշխարհիկություն Վելֆարիզմ

Վստահությունը պետության նկատմամբ ևթերահավատությունը շուկայի ձեռքբերումներինկատմամբ

Ուժի կիրառման նկատմամբ ցածրհանդուրժողականություն

Տեխնոլոգիական առաջընթացից իրատեսականակնկալիքներ

Բազմակողմանիություն բարեփոխված ՄԱԿ-իշրջանակներում

Page 17: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական արժեք-արժեհամակարգԱկադեմիական հայեցակարգ

Ջ. Մակկորմիկ

Պետության հետ ինքնանույնացման մերժում Աշխատել ապրելու համար

Աշխարհաքաղաքացիություն Քրեական իրավունք

Կոմունիտարիզմ Բազմամշակութայնություն

Հավաքական հանրություն Աշխարհիկություն

Վելֆարիզմ Մահապատժի մերժում

Կայուն զարգացում Հավերժական խաղաղություն

Ընտանիքի վերանայում Բազմակողմանիություն

Page 18: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական արժեք-արժեհամակարգԱկադեմիական հայեցակարգ

Մ. Էմերսոնի «10 պատվիրանները»

ժողովրդավարություն, մարդու իրավունքներիպաշտպանություն ու օրենքի գերակայություն

Դաշնային բազմամակարդակ կառավարում

Տեղաշարժի «չորս ազատություններ» Աշխարհիկ կառավարում և բազմամշակութայինբազմակարծություն

Մարդկանց, տարածաշրջանների ևպետությունների միջև սոցիալականհամախմբվածություն

Միջազգային հարաբերություններումբազմակողմ երկխոսություններ

Կայուն տնտեսական զարգացում՝ հանունապագա սերունդների բարօրության

Խուսափել ուժի կիրառումից կամ դրասպառնալիքից

Ազգայնականության մերժում և քաղաքացիներիբազմակի ինքնության խրախուսում

Լինել բաց, ներառող և ինտեգրող վերընշվածներին հավատարիմ հարևաններինկատմամբ

Page 19: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական արժեք-արժեհամակարգԱկադեմիական հայեցակարգ

Ընդհանրություններ

Աշխարհիկություն Կայուն զարգացում

Վելֆարիզմ Ազգայնականության մերժում, բազմակիինքնություն, աշխարհաքաղաքացիություն

Բազմակողմանիություն միջազգայինհարաբերություններում

Բազմամշակութայնություն

Խաղաղասիրություն

Page 20: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական արժեք-արժեհամակարգՀանրային-քաղաքացիական հայեցակարգ

• Անդամ-պետությունների միջև արժեքային ընդհանրությունտեսնում է քաղաքացիների 49%-ը, չի տեսնում` 41%-ը, չիկողմնորոշվում` 9%-ը:

• Ընդհանուր արժեքներ տեսնում են ամենաշատը Սլովակիայի(70%), Լեհաստանի (68%), Չեխիայի (63%), Բուլղարիայի (63%) և Մալթայի (60%), ամենաշատը չեն տեսնում` Լատվիայի (62%), Հունաստանի (55%), Ֆրանսիայի (54%), Պորտուգալիայի (52%) քաղաքացիները:

• Ոչ եվրոպական երկրների համեմատությամբ, եվրոպականերկրների միջև ընդհանրություն տեսնում է 59%-ը, չի տեսնում` 26%-ը:

Page 21: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական արժեք-արժեհամակարգՀանրային-քաղաքացիական հայեցակարգ

Ընդհանուր արժեքներ

մարդու իրավունքները (43%) հավասարությունը (20%)

մարդու կյանքի նկատմամբ հարգանքը (43%) համերաշխությունը (15%)

խաղաղությունը (40%) հանդուրժողականությունը (15%)

ժողովրդավարությունը (28%) անձի ինքնաիրացումը (11%)

անձի ազատությունը (23%) այլ մշակույթների նկատմամբ հարգանքը (9%)

օրենքի գերակայությունը (21%) կրոնը (5%)

Page 22: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական արժեք-արժեհամակարգՀանրային-քաղաքացիական հայեցակարգ

ԵՄ-ի հետ ասոցացվող արժեքներ

խաղաղությունը (37%) մարդու կյանքի նկատմամբ հարգանքը (16%)

մարդու իրավունքները (34%) համերաշխությունը (14%)

ժողովրդավարությունը (30%) հավասարությունը (11%)

անձի ազատությունը (18%) հանդուրժողականությունը (10%)

օրենքի գերակայությունը (18%) անձի ինքնաիրացումը (4%)

այլ մշակույթների նկատմամբ հարգանքը (16%) կրոնը (4%)

Page 23: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական արժեք-արժեհամակարգՀանրային-քաղաքացիական հայեցակարգ

• քաղաքացիների հարաբերական մեծամասնությունն ունի ընդհանուր արժեքայինհամայնքին պատկանելության զգացում, որը սակայն թույլ է ու նվազման միտում ունի.այդ ինքնանույնացումն աճում է ոչ եվրոպական երկրների հետ համեմատությանժամանակ, որը, սակայն, ևս ունի նվազման միտում - ընդհանրության փոփոխականզգացում

• քաղաքացիներն ունեն ընդհանրական արժեքներ, որոնց աստիճանակարգությունը, սակայն, տարբերվում է ինչպես երկրից երկիր, այնպես էլ «պաշտոնական» և«ակադեմիական» աստիճանակարգություններից

• ԵՄ-ի «պաշտոնական» արժեքներն ասոցացվում են նրա հետ, սակայն քաղաքացիներիհավաքական ատկերացումն արժեքային աստիճանակարգության մասին տարբերվումէ արժեքային այն առաջնահերթություններից, որոնք նրանք ասոցացնում են ԵՄ-ի հետ:

• հավասարությունն ու արդարությունն ավելի կարևոր են, քան անձի ազատությունները(66% vs. 29%) - կոմունիտարիզմ

• եվրոպացիների` տնտեսական կայուն զարգացման գաղափարի դեռևս ոչ լիարժեքարմատավորվածություն

Page 24: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

ՀԱՐՑ

• Կա՞ արդյոք եվրոպական ինքնություն

• Համատեղելի՞ են արդյոք ազգային և եվրոպականինքնությունները

Page 25: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական ինքնություն

• որքան «ցածր» է սոցիալական խումբը, այնքան ավելի հստակև ամուր է նրա հետ անհատի ինքնանույնականացումը, և, հակառակը, սոցիալական ավելի «բարձր» հանրույթիանդամների ինքնանույնացումը դրա հետ համեմատաբարավելի թույլ է

• եվրոպական ինքնության դեպքում ենթադրվում է, որեվրոպական բոլոր կամ, առնվազն, ԵՄ-ի անդամ-պետությունների ժողովուրդներն ունեն հավաքական, ընդհանուր ինքնություն (հիմնված արժեքային ընդհանուրպատկերացումների վրա), որով նրանք իրենց «մենքը» տարբերում են «ուրիշներից»

Page 26: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական ինքնությունՊաշտոնական հայեցակարգ

• 1973թ. ԵԸ-ի ընդունած «Եվրոպական ինքնությանհռչակագիրը» փորձում էր, ի հեճուկս եվրակենտրոնության, սահմանել եվրոպական առանձնահատկությունը` խարսխվածընդհանուր ժառանգության և տեսլականի վրա:

• 1995թ. «Եվրոպական ինքնության խարտիան» խարսխված էրեվրոպական ինքնության քաղաքացիական ըմբռնման վրա, դրա կառուցումը տեսնում էր ԵՄ-ի շրջանակներում՝միասնական քաղաքացիության հիման վրա: Եվրոպացիլինելը ոչ թե ծննդի, այլ կրթության հարց է

Page 27: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական ինքնությունԱկադեմիական հայեցակարգ

• Եվրոպական ինքնության գոյությունը/հնարավորություննընդունողներ և մերժողներ

• Եվրոպական և ազգային ինքնություններիհամատեղելիությունն ընդունողներ և մերժողներ

Page 28: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական ինքնությունԱկադեմիական հայեցակարգ

• Եվրոպական ինքնությունը կառուցվում է ԵՄ-իշրջանակներում (Լ. Մարաչ, Կ. Ֆերստիխ)

• ԵՄ-ից դուրս եվրոպական ինքնությունը և նրանից ներսձևավորվող քաղաքացիական ինքնությունը կլինեն մասամբհամընկող, բայց ոչ նույնական (Ջ. Մակկորմիկ)

• Հետմատերիալիստական արժեքներով բնորոշվողաշխարհաքաղաքացիական ոչ-ինքնություն (Ռ. Ինգլհարթ)

Page 29: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական ինքնությունԱկադեմիական հայեցակարգ

• Եվրոպան` որպես տարբեր մշակույթների և ժողովուրդներիընկերակցություն, որոնց ավելի շուտ համախմբում են քաղաքականև տնտեսական շարժառիթները, քան ընդհանուր արժեքները (Է. Սմիթ)

• Եվրոպան` տարատեսակ ինքնությունների համակեցություն է: Որոշումների ընդունման հիմքն ազգային-պետական շահերն են, այլ ոչ թե ընդհանուր արժեքները: «Եվրոպացի ժողովուրդ» ստեղծելու փոխարեն պետք է կարևորվի «եվրոպականժողովուրդների» համակեցությունը՝ պաշտպանելով Եվրոպայիբազմազանությունը (Բ. Լաֆֆան)

• Եվրոպական միասնության նախագիծն առաջ է մղվումմայրաքաղաքակներում` էլիտաների կողմից, և չունի հանրայինմեծ աջակցություն, ի տարբերություն պատմական խոր արմատներունեցող ազգային ինքնության (Թ. Ռիսե, Է. Հաաս, Մ. Մայեր)

Page 30: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական ինքնությունՀանրային-քաղաքացիական հայեցակարգ

• Համաեվրոպական ինքնություն (ներառում է եվրոպականբոլոր երկրները)

• ԵՄ-ի քաղաքացիական ինքնություն (ներառում է միայն ԵՄ-իանդամ-երկրները)

Page 31: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական ինքնությունՀանրային-քաղաքացիական հայեցակարգ

• Եվրոպացիների մոտ առկա է բազմակի ինքնություն. ազգայինինքնանույնացումն ամենաբարձրն է՝ 94%, հաջորդըտարածաշրջանային ինքնանույնացումն է՝ 91%, ապաեվրոպացի՝ 74% և աշխարհի քաղաքացի՝ 64% լինելը:

• միայն ազգային քաղաքացիական ինքնանույնացում` 42%-ը,սկզբում՝ ազգայինին, ապա եվրոպականին՝ 47%-ը, իսկսկզբում՝ եվրոպականին, ապա՝ ազգայինին՝ միայն 5%, ևմիայն եվրոպականին` ընդամենը 2%-ը

Page 32: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական ինքնությունՀանրային-քաղաքացիական հայեցակարգ

Ազգային ինքնության բնութագրիչներ Եվրոպական ինքնության բնութագրիչներ

ազգի/պետության ներկայացուցիչ լինելը (42%) եվրոպացի զգալը (41%)

տվյալ երկրում ծնված լինելը (42%) Եվրոպայում ծնված լինելը (39%)

ազգային մշակութային ավանդույթների կրողլինելը (37%)

եվրոպական մշակութային ավանդույթներիկրող լինելը (31%)

տվյալ երկրի պաշտոնական լեզվի (կամլեզուներից մեկի) իմացությունը (29%)

ԵՄ-ի քաղաքացու իրավունքների (օրինակ, ընտրական) կիրառումը (29%)

քաղաքացիական իրավունքների (օրինակ, ընտրական) կիրառումը (29%)

եվրոպական պետությունում մեծացած լինելը(27%)

տվյալ երկրում մեծացած լինելը (25%) ի հավելում մայրենիին՝ եվրոպական որևէ այլլեզվի իմացությունը (18%)

ծնողներից առնվազն մեկի՝ տվյալազգի/պետության ներկայացուցիչ լինելը (13%)

ծնողներից առնվազն մեկի եվրոպացի լինելը(11%)

քրիստոնյա լինելը (10%) քրիստոնյա լինելը (7%)

տվյալ երկրի որևէ կազմակերպությունումընդգրկված լինելը (5%)

ԵՄ-ի այլ քաղաքացիների հետ միասին որևէկազմակերպությունում ակտիվությունը (5%)

Page 33: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական ինքնությունՀանրային-քաղաքացիական հայեցակարգ

• Քաղաքացիների գերակշիռ մեծամասնությունը կապվածություն էզգում, նախ, իր երկրի (91%), ապա՝ բնակավայրի (87%) և հետոմիայն՝ ԵՄ-ի հետ (46%):

• ԵՄ-ի որոշ երկրների բնակչության մեծամասնությունը, հակառակը, ավելի շատ կապվածություն է զգում հենց ԵՄ-ի հետ`Լյուքսեմբուրգ (67%), Բելգիա (59%), Լեհաստան (57%), Լատվիա(57%), Գերմանիա (55%), Հունգարիա (54%), Բուլղարիա (53%) ևՍլովակիա (51%):

• ԵՄ-ի 20 անդամ-երկրներում կապվածությունը ԵՄ-ի հետ չիգերազանցում 50%-ը: Իսկ ԵՄ-ի հետ ամենաքիչ կապվածությանռեկորդակիրներ են Կիպրոսը (24%), Հունաստանը (27%), ՄեծԲրիտանիան (29%), Նիդերլանդները (35%), Չեխիան (35%), Շվեդիան(36%), Ֆինլանդիան (37%) և Լիտվան (39%):

Page 34: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական ինքնությունՀանրային-քաղաքացիական հայեցակարգ

• ԵՄ-ի ու նրա ինստիտուտների նկատմամբ հանրայինվստահությունն անկում է ապրում. Խորհրդարան` 39%, Հանձնաժողով` 35%, ԵԿԲ` 34%, ողջ ԵՄ-ի նկատմամբվստահությունը` 31%, անվստահությունը` 58%:

Page 35: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական ինքնությունՀանրային-քաղաքացիական հայեցակարգ

• ո՞ր գործոններն են առավել նպաստել ԵՄ-ի քաղաքացիներիհամայնքի զգացման ձևավորմանը,

մշակութային ընդհանրությունը` 28%-ը, պատմությունը ևտնտեսությունը 23%-ը, սպորտը՝ 22%-ը, արժեքները՝ 19%-ը, աշխարհագրությունը՝ 18%-ը, լեզուները՝ 14%-ը, համերաշխությունն աղքատ տարածաշրջանների հետ ևնորարարությունները, գիտությունն ու տեխնոլոգիաները՝ 13%-ը, առողջապահությունը, կրթությունը և կենսաթոշակները՝ 12%-ը, կրոնը՝ 11%-ը, օրենքները՝ 10%-ը, իսկ 5%-ն էլ գտնում է, որայդպիսի զգացում ընդհանրապես չունի:

Page 36: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական ինքնությունՀանրային-քաղաքացիական հայեցակարգ

• ԵՄ-ի բնակիչներն ունեն եվրոպական ինքնության երկակի ու տարբերհիմքերի վրա կառուցվող ըմբռնում՝ համաեվրոպական և ԵՄ-իքաղաքացիական

• Քաղաքացիների նշանակալի մասն ունի երկակի քաղաքացիականինքնության զգացում՝ ազգային-եվրոպական, որտեղ նրանքառաջնայնությունը տալիս են ազգայինին: Մյուս կողմից էլ, սա վկայում էնաև, որ միայն եվրոպական ինքնություն ունեցողները կամ ազգայինիհամեմատ դրան նախապատվություն տվողները չնչին տոկոս ենկազմում

• Մեծամասնությունը (59%) մասամբ կամ ամբողջությամբ արդեն ունի ԵՄ-ի քաղաքացիական ինքնություն` ի հավելում ազգային քաղաքացիականինքնության: Բայց դա անհամաչափ է զարգացած անդամ-պետությունների քաղաքացիների մոտ`՝անկախ նրանից, թե երբ են այդերկրներն անդամակցել ԵՄ-ին:

Page 37: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրոպական ինքնությունՀանրային-քաղաքացիական հայեցակարգ

• Բնակչության մեծ մասը (55% ընդ. 43%-ի) տեղյակ չէ ԵՄ-իքաղաքացու իր իրավունքներից

• ԵՄ-ում սեփական ձայնի լսելիության ցուցանիշներն անկում ենապրում. այսօր այդպես կարծում է բնակչության 29%-ը, հակառակկարծիքին է 66%-ը:

• Առավելապես կարևորվում են ազատ տեղաշարժն ուխաղաղությունը ԵՄ-ի ներսում: Սակայն քաղաքացիներիմեծամասնությունը (55-86%` կախված ԵՄ-ի կոնկրետձեռքբերումից) գտնում է, որ ԵՄ-ի ձեռքբերումներից անձնականօգուտ չունի

• Գերակշիռ մեծամասնությունը (74%) չի համարում, որ եվրոն ինչ-որկերպ ամրապնդել է եվրոպացի լինելու զգացումը

Page 38: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

ՀԱՐՑ

• Կա՞ն արդյոք բարձր/լավ և ցածր/վատ մշակույթներ

• Ի՞նչ են արևմտակենտրոնությունը (եվրակենտրոնությունը, ամերիկենտրոնությունը), չինակենտրոնությունը, աֆրոկենտրոնությունը

Page 39: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրակենտրոնություն

• Եվրոպայի կամ եվրոպացիների վրա կենտրոնացվածություն, մասնավորապես, եվրոպական կամ անգլո-ամերիկյան արժեքների ևփորձի տեսնակյունից

• եվրոպական մշակույթի և պատմության վրա կենտրոնացվածություն, որը բացառում է աշխարհի ավելի լայն ընկալումը և եվրոպականմշակույթին շնորհում է գերապատվություն մյուսների նկատմամբ

• էթնոկենտրոնության դեպք, երբ սեփական էթնիկ խումբը կամհասարակությունը համարվում է գերակա մյուսների նկատմամբ՝ այլխմբերն ու հասարակությունները գնահատելով սեփականհասարակության տեսանկյունից ու նրան բնորոշ չափանիշներով:

• մտածողության ձև, երբ ոչ եվրոպական հասարակություններըգնահատվում են եվրոպացիների (ավելի լայն՝ Արևմուտքի) մշակութայինպատկերացումներով ու չափանիշներով

Page 40: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրակենտրոնության քննադատություն

• ո՛չ «Ասիան», ո՛չ էլ «Եվրոպան» չպետք է ընկալվեն որպեսմիմյանց նկատմամբ հայելային հակադրությունից ծնվածերևույթներ (Պ. Բագ)

• Եվրակենտրոնության դրսևորումը գաղութային նվաճումներիշրջանն է (Է. Փեդգեն)

• Եվրոպայի պատմությունը մինչև 1945թ. ներկայացվում էրեվրակենտրոն դիրքերից: Լուսավորչական հայացքները ևսկրում էին մեծամտության կնիք: Եվրոպայի գերազանցությանպատկերացումները զգալի էին անգամ Երկրորդաշխարհամարտից և ԽՍՀՄ փլուզումից հետո (Մ. Վինթլ)

Page 41: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրակենտրոնության քննադատություն (Ի. Վալլերշթայն)

• սոցիալական գիտությունն իր ինստիտուցիոնալ պատմությանողջ ընթացքում եղել է եվրակենտրոն

• եվրակենտրոնությունը նման է բազմագլուխ հիդրայի

• առնվազն վերջին 3-4 տասնամյակում եվրակենտրոնությունըսուր քննադատության է ենթարկվում

Page 42: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրակենտրոնության հիդրան (Ի. Վալլերշթայն)

1. Պատմության մեջ

2. Հասարակագիտության համընդհանրության(ունիվերսալիզմի) սահմանափակության մեջ

3. (Արևմտյան) քաղաքակրթության մասին նրապատկերացումների մեջ

4. Հասարակագիտության արևելականության (օրիենտալիզմի) մեջ

5. Առաջընթացի տեսությունը պարտադրելու մեջ

Page 43: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

Եվրակենտրոնության էությունը

փիլիսոփայական կամ գաղափարախոսական հոսանք, որըբացահայտորեն կամ քողարկված հայտարարում է մշակութայինոլորտում եվրոպական ժողովուրդների և արևմտյանքաղաքակրթության գերակայությունն այլ ժողովուրդների ուքաղաքակրթությունների նկատմամբ, եվրոպական կենսակերպիգերակայությունն ու եվրոպական ժողովուրդների խաղացածբացառիկ դերակատարումը համաշխարհային պատմության մեջ: Արևմուտքի անցած պատմական ուղին համարվում է միակճշմարիտը կամ, գոնե, ընդօրինակելին: Այն, փաստորեն, էթնոկենտրոնության կամ ազգայնամոլության՝ այլ էթնիկ խմբերի, ազգերի ստորադասման և նրանց նկատմամբ սեփականիգերազանցության դրսևորումներից մեկն է

Page 44: Եվրոպական արժեքներ և ինքնություն. առասպել և իրականություն

ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՄԱՐ