Ο ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΜΕ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ Αντώνης Μπέσιος Θόδωρος Γραμματάς1

Εισαγωγικές παρατηρήσεις Το κοινό ανηλίκων θεατών αποτελεί μια ιδιάζουσα κατηγορία, ο ρόλος και η σπουδαιότητα της οποίας έχει ιδιαίτερα επισημανθεί τα τελευταία χρόνια και έχει αποτελέσει αντικείμενο ειδικών ερευνών και μελετών θεατρολογικού, παιδαγωγικού και κοινωνιολογικού χαρακτήρα2. Για να μεταβούν όμως στο θέατρο οι ανήλικοι θεατές, οι οποίοι στο σύνολό τους σχεδόν ως κοινωνιολογικά χαρακτηριζόμενη ομάδα ταυτίζεται με αυτή του «μαθητικού κοινού», έχει ανάγκη από τη μεσολάβηση κάποιων ενηλίκων, οι οποίοι θα επιλέξουν την παράσταση, θα εποπτεύσουν την μετάβασή του σ’ αυτή και γενικότερα θα διαμορφώσουν τις κατάλληλες συνθήκες και προϋποθέσεις, προκειμένου να επιτελεστεί σωστά η επικοινωνιακή σχέση του ανήλικου θεατή με το σκηνικό θέαμα. Ως ενήλικος συνοδός μπορεί να είναι ο γονιός, κάποιος συγγενής – φίλος ή γενικότερα κάποιο άτομο μεγαλύτερης ηλικίας, το οποίο θα αναλάβει το ρόλο του διαμεσολαβητή προκειμένου το παιδί να μεταβεί στο θέατρο. Περισσότερο όμως από ατομικές μεμονωμένες περιπτώσεις, αυτός που επιφορτίζεται μ’ αυτό το ρόλο και κατ’ επέκταση αποτελεί τον ‘’φύση’’ ενδιάμεσο κρίκο μεταξύ του θεατή και της παράστασης στην περίπτωση που μας ενδιαφέρει, είναι ο δάσκαλος και ευρύτερα ο εκπαιδευτικός. Στη δική του αρμοδιότητα και δικαιοδοσία έγκειται η επιλογή του συγκεκριμένου θιάσου και της παράστασης που οι ανήλικοι μαθητές κάποιας σχολικής τάξης θα παρακολουθήσουν, στη δική του παιδαγωγική ευαισθησία και θεατρική παιδεία εναπόκειται αν και κατά πόσον η επαφή αυτή του μαθητή με το θέατρο θα γίνει το έναυσμα για την αισθητική καλλιέργεια και αγωγή του ή θα αποτελέσει μια τυπική διαδικασία, ποιοτικά όμοια με κάθε άλλη που εντάσσεται στις διαδικασίες πολιτιστικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα του σχολείου (επίσκεψη σε κάποιο μουσείο, αρχαιολογικό χώρο, πολιτιστικό κέντρο κ.λ.π.) Γίνεται λοιπόν σαφές, ότι ο ρόλος και η συμβολή του εκπαιδευτικού αποκτά ουσιαστική σημασία, για την ανάπτυξη της προσωπικότητας του μαθητή, όχι πια μόνο μέσα από το σχολειοποιημένο πρόγραμμα αγωγής και παιδείας, αλλά από τις ελεύθερες πολιτιστικές δραστηριότητες, οι οποίες αποτελούν ισότιμους κρίκους στην αλυσίδα της εκπαίδευσης. Στο σημείο αυτό προκύπτει ο προβληματισμός και η αναζήτηση της αλήθειας σχετικά με το ζητούμενο: Είναι (και σε ποιο βαθμό) έτοιμοι, κατάλληλα προετοιμασμένοι οι εκπαιδευτικοί να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις αυτού του ρόλου; Έχουν (και κατά πόσο) τα κατάλληλα εφόδια για να πετύχουν και σ’ αυτή την αποστολή; Συνειδητοποιούν ή όχι τη δύναμη που διαθέτουν (ως αναγκαίοι μεσολαβητικοί παράγοντες) την οποία μπορούν να εξαργυρώσουν με αύξηση των απαιτήσεων για πιο ολοκληρωμένο

1 Ο Αντώνης Μπέσιος είναι δάσκαλος με Master στη Διδακτική της γλώσσας - Λογοτεχνία - Θέατρο στην

εκπαίδευση, υπ. διδ. του Πανεπ. Αθηνών. Ο κ. Θόδωρος Γραμματάς είναι καθηγητής Θεατρολογίας στο Π.Τ.Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Αθήνας. 2 Βλ. σχετικά: Γραμματάς Θ., Fantasyland Θέατρο για Παιδικό και Νεανικό Κοινό, σειρά «Θεατρική Παιδεία»

(αρ. 1), Αθήνα, «τυπωθήτω», 1996 και Deldime R., Θέατρο για την Παιδική και Νεανική Ηλικία, σειρά «Θεατρική Παιδεία», Αθήνα, «τυπωθήτω», 1996

θέαμα, με σεβασμό στην προσωπικότητα του μαθητή και τις αρχές της παιδαγωγικής επιστήμης; Τα ερωτήματα αυτά δεν έχουν απασχολήσει όσο θα έπρεπε την έρευνα που αναφέρεται στο ‘’θέατρο για παιδιά και νέους’’ ή στο ‘’θέατρο στην εκπαίδευση’’. Η απάντηση που μέχρι σήμερα δίνεται σ’ αυτά, είναι είτε μια ιδεολογικά ωραιοποιημένη εικόνα που αποφεύγει να θίξει την ουσία του θέματος και να θέσει τον δάκτυλο ‘’επί τον τύπο των ήλων’’ για την κατάρτιση και καταλληλότητα του εκπαιδευτικού να επιτελέσει το συγκεκριμένο ρόλο με τον οποίο είναι επιφορτισμένος, είτα μια αφοριστικά απορριπτική η οποία όμως ισοπεδώνει μειωτικά όλους, αδυνατώντας να τεκμηριώσει τη φύση της σε επιστημονικά δεδομένα. Το θέμα έχει ήδη απασχολήσει τους ειδικούς σε διεθνές επίπεδο και σχετικές έρευνες έχουν διεξαχθεί στο Βέλγιο και στη Γαλλία: του André Adriaans που έγινε το 19901 και των Pascale Van Bressem και Nicole Van Dael που έγινε την τριετία 1986-19892. Στην Ελλάδα παρόμοιες έρευνες έχουν διεξαχθεί πρόσφατα κατά τα ακαδημαϊκά έτη 1998-1999 και 1999-2000 από τον καθηγητή Θόδωρο Γραμματά και ομάδα συνεργατών του με τίτλους «Θεατρική παιδεία εκπαιδευτικών Α/θμιας εκπαίδευσης»3 και «Θεατρική παιδεία εκπαιδευτικών Β/θμιας εκπαίδευσης» ενώ υπάρχει μια ακόμα με σχετικό περιεχόμενο της Περσεφόνης Σέξτου4. Λαμβάνοντας υπ’ όψη τον σχεδιασμό, την υλοποίηση αλλά και τα πορίσματα των ερευνών αυτών, προχωρήσαμε στη δημιουργία της δικής μας, η επιγραμματική καταγραφή της οποίας έχει ως ακολούθως: Διατύπωση του προβλήματος Γνωρίζουμε ότι α) Οι περισσότερες θεατρικές εμπειρίες ενός παιδιού με το ρόλο του θεατή, αποκτώνται ως τμήμα της σχολικής ζωής του και β) οι μαθητές συνοδεύονται στο θέατρο από τους εκπαιδευτικούς που έχουν και την ευθύνη της επιλογής της θεατρικής παράστασης. Έτσι η αλυσίδα παιδί - ενήλικος - θέατρο μετατρέπεται σε μαθητής –εκπαιδευτικός – θέατρο και ο εκπαιδευτικός αναδε ικνύεται ως ο σπουδαιότερος παράγων στη διαμόρφωση της θεατρικής εμπε ιρ ίας των μαθητών . Τα ερωτήματα που ανακύπτουν σε μια παρόμοια προσέγγιση του θέματος είναι τα εξής: i . Πώς δρα ο εκπα ιδευτ ικός ως δ ιαμεσολαβητής σ ’ αυτήν τη δ ιαδ ικασ ία ; i i .Ποια ε ί να ι τα κρ ι τήρ ιά με τα οπο ία επ ιλέγε ι την παράσταση που

πρόκε ι τα ι να παρακολουθήσουν ο ι μαθητέ ς ; i i i . Ποια ε ί να ι τα αποτελέσματα της παρέμβασής του ;

1 Deldime R., P. Mignone, J.P.Ryngaert, H. Beauchamp, A.L. Prudat, J.L. Cabet, C. Fragateiro, D. Simon, Théâtre et formation des enseignants, Βρυξέλλες, Lansman, 1991, 141-147) 2 Pigeon J., Van Bressem P. et Van Dael N., Programmation et diffusion théâtrales, Βρυξέλλες, Lansman, 1991. 3 Δελτίο Εκπαιδευτικής Αρθρογραφίας, Τχ. 18, Δεκέμβριος 2000 – Μάιος 2001, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Ιούνιος 2001, σελ 52. 4Σέξτου Π.: Θεατρική αγωγή: Θεωρητική και βιωματική διαβίου εκπαίδευση για νηπιαγωγούς και δασκάλους, Πρακτικά Θ΄Διεθνούς Παιδαγωγικού Συνεδρίου, Βόλος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, 11,12 και 13 Νοεμβρίου 1999, Αθήνα, Ατραπός, 2001, 481-492)

2

Υποθέσεις εργασίας Οι υποθέσεις εργασίας και τα ερωτήματα που θέσαμε και προσπαθήσαμε να επαληθεύσουμε ή να διαψεύσουμε έχουν ως εξής: α) Με ποιο τρόπο αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί το ‘’παιδικό’’ θέατρο; Έχουν δηλαδή πάντα τον απαιτούμενο βαθμό σοβαρότητας ή όχι και γιατί; Αρχική άποψή μας ήταν πως οι εκπαιδευτικοί δεν αντιμετωπίζουν πάντα με την πρέπουσα σοβαρότητα το παιδικό θέατρο. β) Με ποιο τρόπο επιλέγουν οι εκπαιδευτικοί τις θεατρικές παραστάσεις που βλέπουν οι μαθητές; Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τις επιλογές τους; Αρχική μας πεποίθηση ήταν ότι οι εκπαιδευτικοί επιλέγουν για τους μαθητές τυχαίες θεατρικές παραστάσεις χωρίς αυστηρά κριτήρια επιλογής, γ)Τι ρόλο παίζει το σχολείο ως παράγοντας απόκτησης θεατρικής εμπειρίας; Α priori δεδομένο ήταν ότι το σχολείο είναι η πιο ουσιαστική ευκαιρία του παιδιού στην απόκτηση θεατρικής εμπειρίας. Αντικείμενο, σκοπός της έρευνας Η έρευνά μας –επομένως- είχε ως αντικείμενο τη διερεύνηση του ρόλου του μεσαίου κρίκου αυτής της αλυσίδας, του εκπαιδευτικού, σε σχέση με τους δύο πρώτους παράγοντες που συνιστούν τη συμμετοχή του σ’ αυτή τη διαδικασία. Ειδικότερα εξετάσαμε: α) με ποιον τρόπο γίνεται η επιλογή των θεατρικών έργων που παρακολουθούν οι μαθητές των σχολείων και ποια η συμμετοχή των δασκάλων σ’ αυτήν, β) από ποιους παράγοντες επηρεάζεται ο δάσκαλος στην διαμόρφωση των επιλογών του, γ) τα κριτήρια και τη στάση του απέναντι στο αντικείμενο και στο γεγονός ‘’παιδικό θέατρο’’, σε συνδυασμό με το μορφωτικό του επίπεδο και τις προσωπικές θεατρικές του γνώσεις και εμπειρίες και δ) τα αποτελέσματα της παρέμβασής του στη θεατρική εμπειρία των μαθητών. Σύσταση του δείγματος Το δείγμα διαμορφώθηκε με τον πλέον συνήθη τρόπο στη στατιστική έρευνα δηλαδή με διαστρωμάτωση του δείγματος και κατόπιν τυχαία επιλογή. Το ευρύτερο σύνολο της προέλευσής του είναι τα σχολεία της Αττικής με το προσωπικό τους που παρακολούθησαν θεατρική παράσταση για παιδιά τον Οκτώβρη και το Νοέμβρη 2001. Τα κριτήρια της διαστρωμάτωσης ήταν : α. Η επιλογή εννέα θεατρικών χώρων (βλ. παρακάτω) που αντιπροσώπευαν κατά τη γνώμη μας την θεατρική πραγματικότητα όχι μόνο της φετινής χρονιάς αλλά και γενικότερα. Οι θεατρικές παραστάσεις που επιλέξαμε δεν είναι τυπικές της θεατρικής πραγματικότητας, αλλά επιλέχθηκαν με βάση ποιοτικά και ποσοτικά κριτήρια όπως: το περιεχόμενο και το είδος του έργου, την ικανότητα του οργανωτή των παραστάσεων, την ιστορία του θιάσου, την σχέση του με το υπουργείο πολιτισμού, τους συντελεστές του, τη

3

φήμη του ως οργανισμού αλλά και σε κριτήρια γεωγραφικής συγκέντρωσης και κατά συνέπεια σε οικονομία χρόνου και κόστους. β. Η επιλογή το πολύ δύο σχολείων από την ίδια περιοχή. γ. Η ποσόστωση σε 10% περίπου της συμμετοχής των νηπιαγωγών στο δείγμα. Τα κριτήρια της τυχαιότητας ήταν: α. Επίσκεψη 3 φορές σε κάθε θεατρικό χώρο. β. Επίσκεψη μόνο Τρίτη και Πέμπτη στο θεατρικό χώρο που είχε σειρά. γ. Επιλογή του δεύτερου σχολείου από τη λίστα των παρόντων που μας προμήθευε ο επιχειρηματίας. δ. Ενημέρωση του 75-80% των εκπαιδευτικών που ήταν παρόντες και δεν είχαν εξαιρεθεί από τη διαστρωμάτωση, με εξαίρεση κάθε φορά τους δασκάλους διαφορετικών τάξεων. ε. Επιλογή του αμέσως επόμενου σχολείου αν η έδρα του ξεπερνούσε τις δύο παρουσίες στο δείγμα μας. Ένα σημαντικό πρόβλημα το οποίο έπρεπε να προβλεφθεί πριν ξεκινήσει η έρευνα1 είναι αυτό των αναπληρωματικών υποκειμένων. Ένας από τους πιο συνηθισμένους τρόπους είναι να «διογκώσουμε» το δείγμα ώστε να προλάβουμε τις τυχόν «απογοητεύσεις» 2. Αξιοποιώντας και προηγούμενη εμπειρία μας σε έρευνες στο χώρο των εκπαιδευτικών, διογκώσαμε το δείγμα έτσι ώστε να έχουμε πλέον των εκατό (100) αξιοποιήσιμων συνεντεύξεων. Η διενέργεια της έρευνας. Η έρευνά μας πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο του 2001, σε δείγμα 124 δασκάλων, στο χώρο 9 θεάτρων: 1. Στο θέατρο Νέο Ριάλτο, όπου ο Θίασος 81 έπαιζε το έργο ‘’Ο Χιονάνθρωπος και το κορίτσι’’ του Ευγένιου Τριβιζά σε σκηνοθεσία του Χρήστου Κελαντώνη. 2. Στο θέατρο Κνωσσός, όπου στην παιδική σκηνή παιζόταν το έργο ‘’Πουκ! το μαγικό μαργαριτάρι’’ του Βαλερί Πετρώφ σε σκηνοθεσία του Λάμπρου Τσάγκα. 3. Στο θέατρο Μπρόντγουέι, όπου στην παιδική σκηνή παιζόταν το έργο της Δήμητρας Φουντούκη ‘’Ο Ρομπέν των φτωχών’’ σε σκηνοθεσία του Βασίλη Πλατάκη. 4. Στο θέατρο Αναλυτή, όπου παιζόταν σε διασκευή το έργο του Α.Αντάμ, ‘’Κοπέλια’’. 5. Στο θέατρο Καλουτά, όπου η παιδική σκηνή ‘’Κιβωτός’’ έπαιζε το έργο του Ευγένιου Τριβιζά ‘’Τρεις πριγκίπισσες κι ένα φτερό παγωνιού’’ σε σκηνοθεσία του Γιώργου Φρατζεσκάκη. 6. Στο θέατρο Πόρτα, όπου παιζόταν από την παιδική σκηνή το έργο της Ξένιας Καλογεροπούλου ‘’Το σκλαβί’’ σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου. 7. Στο Παιδικό στέκι του Εθνικού Θεάτρου (Κοτοπούλη), όπου παιζόταν ‘’Ο μαγικός κόσμος της αγάπης’’ σε κείμενα και σκηνοθεσία της Μαριάννας Τόλη. 8. Στο θέατρο Ακροπόλ, όπου η Παιδική σκηνή της Λυρικής έπαιζε τον ‘’Μαγικό αυλό’’ του Μότσαρτ σε διασκευή και σκηνοθεσία της Κάρμεν Ρουγγέρη. 9. Στο θέατρο Μινώα όπου παιζόταν η ‘’Αναστασία η τελευταία πριγκίπισσα των Ρομανώφ’’ σε σκηνοθεσία του Βαγγέλη Λιόντη.

ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 1 Bell J., Μεθοδολογία σχεδιασμού παιδαγωγικής και κοινωνικής έρευνας, Μετάφ. Αναστασία Βαλεντίνη Ρήγα, Αθήνα, Gutenberg, 1997, 141. 2 Javeau C., Η έρευνα με ερωτηματολόγιο, το εγχειρίδιο του καλού ερευνητή, Αθήνα, «τυπωθήτω», 2000, 93.

4

1 Πόσοι από τους μαθητές σας έχουν

ήδη δει την παράσταση;

2 Έχετε ξαναδεί την παράσταση; Ναι Όχι

3 Έχετε ξανάρθει σ’ αυτό το θέατρο; Ναι Όχι

4 Η τάξη σας έχει ξανάρθει σ’ αυτό το θέατρο;

Ναι Όχι

5 Έχετε δει άλλη παράσταση της ίδιας θεατρικής ομάδας;

Ναι Όχι

6 Η τάξη σας έχει δει άλλη παράσταση της ίδιας θεατρικής ομάδας;

Ναι Όχι

7 Έχετε παρακολουθήσει άλλη παράσταση του ίδιου θεατρικού συγγραφέα;

Ναι Όχι

8 Η τάξη σας έχει παρακολουθήσει άλλη παράσταση του ίδιου θεατρικού συγγραφέα;

Ναι Όχι

9 Πριν γίνει η τελική επιλογή, εξέ-φρασαν κάποιοι μαθητές σας την επιθυμία να παρακολουθήσουν αυτήν την παράσταση;

Ναι Όχι

10 Θα προτείνατε σε άλλους συναδέλ-φους σας (με μαθητές ίδιας ηλικίας) να έλθουν με την τάξη τους στην ίδια παράσταση;

Ναι Όχι

11 Το κόστος της παρακολούθησης (εισητήριο+μετάβαση) έπαιξε ρόλο στην επιλογή του θεατρικού έργου;

Ναι Όχι

12 Οι μαθητές σας έχουν διαβάσει, δει, ή ακούσει κάποια διαφήμιση γι’ αυτό το θεατρικό έργο;

Ναι Όχι

13 Ξέρατε ποιες άλλες τάξεις (ηλικί-ες), εκτός από αυτές του σχολείου σας, θα είναι σήμερα στο θέατρο;

Ναι Όχι

14 Οι μαθητές σας γνώριζαν (από πριν) κάτι για την παράσταση (ηθοποιούς, συγγραφέα, υπόθεση, κ.λ.π);

Ναι Όχι

15 Διαβάσατε θεατρικές κριτικές για την παράσταση ή πληροφορίες στον τύπο;

Ναι Όχι

16 Θεωρείτε ότι η θεατρική παράσταση ενδείκνυται για την ηλικία των μαθητών σας;

Ναι Όχι

17 Σας έγινε ενημέρωση - πρόσκληση από τη θεατρική επιχείρηση;

Ναι Όχι

18 Συμμετείχατε στην επιλογή αυτής της θεατρικής παράστασης;

Ναι Όχι

19 Ήρθε στο σχολείο σας διαφημιστικό υλικό γι’ αυτήν την παράσταση;

Ναι Όχι

20 Είχατε πληροφορίες (από αλλού) για αυτό το του θεατρικό έργο;

Ναι Όχι

21 Πόσες θεατρικές παραστάσεις για παιδιά έχετε δει τα τελευταία 5 χρόνια;

22 Πόσες από αυτές τις παραστάσεις θεωρείτε ότι ήταν πράγματι πολύ αξιόλογες;

23 Πόσες από τις θεατρικές παραστάσεις που έχετε δει θεωρείτε ότι ήταν κακές;

24 Πόσες (περίπου) θεατρικές παραστάσεις για παιδιά θεωρείτε ότι έχει δει κατά μέσο όρο κάθε μαθητής σας;

25 Πόσες θεατρικές παραστάσεις για παιδιά έχετε δει με τους μαθητές σας τα τελευταία 5 χρόνια;

26 Πόσες από αυτές τις παραστάσεις που έχετε δει με τους μαθητές σας τα τελευταία 5 χρόνια θεωρείτε ότι δεν ήταν κατάλληλες για την ηλικία τους;

5

25΄ Τάξη στην οποία διδάσκετε:

26΄ Τάξη την οποία συνοδεύετε:

27 Πόσες παραστάσεις παρακολού-θησε η περσινή σας τάξη;

28 Πόσες παραστάσεις θα παρακολουθήσει φέτος η τάξη σας;

29 Αριθμός μαθητών της τάξης σας: 30 Αριθμός μαθητών της τάξης σας που είναι παρόντες στην παράσταση:

31 Κόστος εισιτηρίου ανά μαθητή:

32 Κόστος μετάβασης ανά μαθητή:

33 Με ποιο τρόπο και από ποιον (ποιους) επελέγη τελικά αυτή η θεατρική παράσταση;

34 Για ποιους λόγους θεωρείτε ότι δεν ήρθαν οι απόντες μαθητές ;

35 Αν είχατε την ευκαιρία να επιλέξετε τι θα έκανε σήμερα η τάξη σας (και τα μέσα να το πραγματοποιήσετε), τι θα επιλέγατε;

36 Σπουδές Παιδαγ. ακαδημία Π.Τ.Δ.Ε Μετεκπαίδευση Π.Ε.Κ. ΣΕΛΔΕ Εξομοίωση Μεταπτυχιακό Διδακτορικό Άλλο πτυχίο

37 Έχετε παρακολουθήσει ποτέ μαθήματα θεάτρου; (εξάμηνο ή έτος)

Ποτέ

1 φορά

2 φορές

3+ φορές

38 Στο σχολείο σας αναλάβατε ποτέ να ανεβάσετε θεατρική παράσταση;

Ποτέ

1 φορά

2 φορές

3+ φορές

39 Συμμετείχατε ποτέ ως ηθοποιός σε θεατρική παράσταση;

Ποτέ

1 φορά

2 φορές

3+ φορές

40 Συμμετείχατε ποτέ ως συνεργάτης σε θεατρική παράσταση;

Ποτέ

1 φορά

2 φορές

3+ φορές

41 Περιοχή που τελειώσατε τα περισσότερα χρόνια της βασικής εκπαίδευσης:

42 Έτη υπηρεσίας:

43 Τόπος κατοικίας:

44 Ηλικία:

45 Περιοχή που βρίσκεται το σχολείο σας:

46 Φύλο:

Οι πληροφορίες από τη συστηματική παρατήρηση 1

1 Η επεξεργασία των στοιχείων έγινε σε ηλεκτρονικό υπολογιστή με τη βοήθεια του κειμενογράφου Microsoft Word και του λογιστικού φύλλου Microsoft Excel.

6

Συναντήσαμε 74 διαφορετικά σχολεία, 482 τάξεις και 500-5101 εκπαιδευτικούς. Λόγω των κριτηρίων τυχαιότητας και διαστρωμάτωσης αποκλείσαμε από την συμμετοχή στην έρευνα 49 σχολεία, 280 τάξεις και 276-286 εκπαιδευτικούς. Ενημερώσαμε 175 εκπαιδευτικούς, συνοδούς 170 τάξεων που ανήκουν σε 25 διαφορετικά σχολεία. Συνεργάστηκαν οι 133. Από τα 133 ερωτηματολόγια 9 ήταν εντελώς ακατάλληλα για επεξεργασία καθώς ήταν συμπληρωμένα λιγότερα από τα μισά πεδία. Καταχωρήσαμε και επεξεργαστήκαμε τα στοιχεία 124 ερωτηματολογίων. 1. Οι συνάδελφοι, παρά τις συστάσεις από τους θεατρικούς επιχειρηματίες, τις εξηγήσεις για το φορέα και τους σκοπούς της έρευνας, την εξασφαλισμένη ανωνυμία και την απλότητα του ερωτηματολογίου έδειξαν δυσπιστία και απροθυμία και -όχι σπάνια- εχθρική συμπεριφορά. Μόνο το 76% όσων ενημερώσαμε, δέχτηκε να συμπληρώσει το ερωτηματολόγιο. 2. Από τους 175 εκπαιδευτικούς που ενημερώσαμε, 54 % έμειναν έξω από την αίθουσα από την αρχή της παράστασης μέχρι και το τέλος του διαλείμματος. (Στην ερώτηση 10 το 93% απαντά καταφατικά) Το ποσοστό 54% δεν αφορά στο σύνολο των εκπαιδευτικών, αλλά διαφοροποιείται από 93% σε κάποιες ‘’επιεικώς μέτριες’’ παραστάσεις έως 0% σε κάποιες πολύ καλές. Για ευνόητους λόγους δεν μπορούμε να αναφέρουμε τα επί μέρους, παρά μόνο τα συγκεντρωτικά στοιχεία. 3. Τη διαφήμιση, προώθηση και οργάνωση των παραστάσεων αναλαμβάνουν οι οργανωτές παραστάσεων που προσλαμβάνονται από τους θεατρικούς επιχειρηματίες για το σκοπό αυτό. Ο τρόπος δράσης τους, εκτός από τη συνήθη τακτική των δελτίων τύπου και της διαφήμισης με καταχωρήσεις και κριτικές στον τύπο, συνοψίζεται στα εξής: α. Στην αποστολή στα σχολεία, πριν την έναρξη των παραστάσεων, πακέτου που περιλαμβάνει επιστολή του οργανωτή ή του επιχειρηματία προς τους εκπαιδευτικούς, το πρόγραμμα της παράστασης, 2–4 (δωρεάν) προσκλήσεις, καθώς και ανοιχτή πρόσκληση προς όλους τους εκπαιδευτικούς σε μια παράσταση (δωρεάν), ειδικά γι’ αυτούς. Το 50-70% των πακέτων αυτών, δεν εκτελούν ποτέ την αποστολή τους για διάφορους λόγους. β. Στην τηλεφωνική επικοινωνία με κάποιους εκπαιδευτικούς (1-2 από κάθε σχολείο) στους οποίους γίνεται ενημέρωση παρουσίαση της θεατρικής παράστασης και πρόσκληση στο θέατρο. Οι οργανωτές των παραστάσεων γνωρίζονται με τους εκπαιδευτικούς στο θέατρο όπου συζητούν μαζί τους πριν την παράσταση ή στη διάρκεια του διαλείμματος και ζητούν το τηλέφωνό τους. (78% των σχολείων έλαβε διαφημιστικό υλικό, 78% των σχολείων έλαβε τηλεφωνική ενημέρωση-πρόσκληση, 67% των σχολείων έλαβε και τα δύο παραπάνω.) Με την πάροδο του χρόνου ο οργανωτής ανακαλύπτει ή δημιουργεί τον υπεύθυνο των θεατρικών παραστάσεων του σχολείου και επικοινωνεί πλέον μόνο μαζί του. Θα δούμε παρακάτω ότι οι εκπαιδευτικοί αυτοί αποτελούν μια καθόλου τυχαία ομάδα. Ερώτηση 1 (Πόσοι από τους μαθητές σας έχουν ήδη δει την παράσταση;)

1 Για τον αριθμό των εκπαιδευτικών δεν υπάρχει βεβαιότητα καθώς κάποιοι απουσίαζαν από το χώρο του θεάτρου για διάφορους λόγους.

7

Κανένας μαθητής, από τους 2192 που συναντήσαμε, δεν έτυχε να έχει δει την ίδια παράσταση με τους γονείς του!

358

294

0

50

100

150

200

250

300

350

400

2000-2001 2001-2002Σχολική χρονιά

Παρ

αστάσεις

Αριθμός παραστάσεωνΓραμμική (Αριθμός παραστάσεων)

Οι παραστάσεις που θα παρακολουθήσουν οι μαθητές του δείγματός μας φέτος, θα είναι κατά 22% περισσότερες από πέρυσι. Ο μέσος όρος των παραστάσεων που θα παρακολουθήσει κάθε μαθητής τη σχολική χρονιά 2001-2002 θα αυξηθεί κατά 18% (από 2,51 σε 3,06).

Κάθε μαθητής βλέπει πλέον των 2 θεατρικών παραστάσεων σε κάθε χρόνο της σχολικής του ζωής, με τάση αύξησης. Ταυτόχρονα παρατηρείται μια άμβλυνση των ακραίων καταστάσεων (0 παραστάσεις / έτος, 10 παραστάσεις / έτος) και σύγκλιση προς το διάστημα 1-3. 34 Για ποιους λόγους θεωρείτε ότι δεν ήρθαν οι απόντες μαθητές ; Ποσοστό 50% στην κατηγορία ‘’οικονομικοί λόγοι’’ καθώς και το 12% της κατηγορίας ‘’οικογενειακοί λόγοι’’ -που λίγο ως πολύ είναι επίσης οικονομικοί- είναι ένα πολύ σοβαρό θέμα για συζήτηση αν το ‘’παιδικό’’ θέατρο θεωρείται ‘’παιδεία’’, αν η ’παιδεία’’ είναι δωρεάν και αν όλοι έχουν δικαίωμα σ’ αυτήν.

16%

84%

Τις παραστάσεις παρακολούθησαν 2192 μαθητές (84%) και απουσίασαν 407 (16%). Η παρακολούθηση κόστισε 5.301.050 δρχ. Το κόστος για τους απόντες θα ανερχόταν στις 965.150 δρχ Ακόμα και με τις ειδικές τιμές των θεατρικών επιχειρήσεων για τα σχολεία, το οικονομικό, είναι ο σπουδαιότερος λόγος αποχής των μαθητών από αυτή τη διαδικασία.

Μαθητές που είδαν την παράστασηΜαθητές που απουσίασαν

8

οι ερωτήσεις 2- 20Αρ.

ερώ

τηση

ς

ποσοστό %

9%

44%

19%

19%

13%

32%

14%

25%

94%

25%

41%

33%

57%

57%

95%

62%

80%

60%

60%0% 10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%10

0%

Ερώτ. 2

Ερώτ.3

Ερώτ.4

Ερώτ.5

Ερώτ.6

Ερώτ. 7

Ερώτ. 8

Ερώτ.9

Ερώτ.10

Ερώτ.11

Ερώτ.12

Ερώτ.13

Ερώτ.14

Ερώτ.15

Ερώτ.16

Ερώτ.17

Ερώτ.18

Ερώτ.19

Ερώτ.20

91%

56%

80%

81%

86%

68%

85%

73%

4%

74%

58%

65%

42%

43%

2%

38%

18%

40%

39% Στις ερωτήσεις 4, 6, 8, 9, 12 και 14 που αφορούν στους μαθητές και στην ενημέρωσή τους, τα ποσοστά είναι ιδιαίτερα χαμηλά, πράγμα που επιβεβαιώνει την υπόθεσή μας ότι οι μαθητές δεν επηρεάζουν τις αποφάσεις για τις θεατρικές παραστάσεις που θα παρακολουθήσουν.

ΟΧΙ ΝΑΙ

33 Με ποιο τρόπο και από ποιον (ποιους) επελέγη τελικά αυτή η θεατρική παράσταση

9

Η ερώτηση 33 ήταν μια απ’ αυτές που, παρά τη σπουδή για τη διατύπωσή της και τις 2 διαδοχικές αλλαγές που γι’ αυτό το λόγο κάναμε στα δοκιμαστικά ερωτηματολόγια, δραστηριοποίησε έμμεσα τους μηχανισμούς άμυνας με αποτέλεσμα πολλοί εκπαιδευτικοί να αναφέρουν ως υπεύθυνο για την επιλογή του έργου το σύλλογο διδασκόντων.

5,8%

9,6%

10,0%

23,2%

51,4%

Ωστόσο αν προσθέσουμε το 51,4% (επιλογή από αρμόδιο - αποδεκτό συνάδελφο) και το 23,2% (σύλλογος διδασκόντων μετά από πρόταση αρμόδιου - αποδεκτού συναδέλφου) προκύπτει για το 74,6% των εκπαιδευτικών βαρύνει η γνώμη ενός μέλους του συλλόγου διδασκόντων στο οποίο έχει ανατεθεί αυτή η αρμοδιότητα και του οποίου η γνώμη είναι ευρέως αποδεκτή. Αρμόδιος-αποδεκτός συνάδελφος

σύλλογος διδασκόντωνσύλλογος διδασκόντων από διαφήμιση, θίασο κ.λ.π.

δεν απάντησαν

35 Αν είχατε την ευκαιρία να επιλέξετε τι θα έκανε σήμερα η τάξη σας (και τα μέσα να το πραγματοποιήσετε), τι θα επιλέγατε; Και αυτή η ερώτηση θεωρείται ασφαλώς από αυτές που πρέπει να αποφεύγονται πλην των περιπτώσεων όπου θέλουμε ακριβώς να ελέγξουμε αυτήν την αντίδραση. Οι ερωτώμενοι λοιπόν, που σε ένα ‘’αναμενόμενο’’ ποσοστό (42%) μας απάντησαν αυτό που νόμιζαν ότι θέλαμε να απαντήσουν, απείχαν σε ποσοστό 45% από την απάντηση αυτή, το μεγαλύτερο ποσοστό αποχής στο ερωτηματολόγιο.

42%45%

13%

θέατρο.άλλοδεν απάντησε

Πώς άραγε αντιμετωπίζουν το ‘’παιδικό’’ θέατρο οι εκπαιδευτικοί που δεν απάντησαν στην ερώτηση; Τι θα ήθελαν να κάνουν αν είχαν το δικαίωμα επιλογής;

10

36 Σπουδές

14%

22%

19%

34%

11% Στο γράφημα φαίνεται το μορφωτικό επίπεδο των εκπαιδευτικών του δείγματός μας. 42 Έτη υπηρεσίας Παιδαγωγική ακαδημία

Παιδ. ακαδημία και Π.Ε.Κ. ή Σ.Ε.Λ.Δ.Ε

Παιδ. ακαδημία και Μαράσλειο ή Εξομοίωση

Π.Τ.Δ.Ε. ή άλλο πανεπιστημιακό τμήμα

Παιδ. ακαδημία και άλλο πτυχίο (πανεπιστημιακούτμήματος) ή μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών

Τα έτη υπηρεσίας των εκπαιδευτικών παρουσιάζουν μεγάλη διασπορά (από λίγες μέρες υπηρεσίας έως λίγες μέρες πριν τη συνταξιοδότηση), δεν υπάρχουν διακριτοί πόλοι και διαστήματα συγκέντρωσης.

Ερώτηση 44 (Ηλικία:) Το 60% των ερωτώμενων βρίσκεται ανάμεσα στα 30 και 40 έτη. Μέσος όρος ηλικίας 38,4 έτη. Ερώτηση 45. (Φύλο)

75%

23,4%

1,6%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%

Γυναίκες Άντρες Δεναπάντησαν

11

Ερώτηση 2. (Έχετε ξαναδεί την παράσταση;)

Μόνο 9% των εκπαιδευτικών που παρακολούθησαν την παράσταση είχε φροντίσει να την δει πριν συνοδεύσει τους μαθητές του σ’ αυτήν.

9%

91%

Εκπαιδευτικοί που είδαν την παράσταση πριν πάνε με το σχολείο τους

Εκπαιδευτικοί που δεν είδαν την παράσταση πριν πάνε με το σχολείο τους

62,50%

37,50%

Σχολεία με άμεση πληροφόρησηΣχολεία χωρίς άμεση πληροφόρηση

Αυτό το 9% των εκπαιδευτικών , επειδή προέρχεται από πολυθέσια σχολεία δεν αντιπροσωπεύει και το 9% των σχολείων ή των μαθητών, παρά το 33% των σχολείων και πλέον του 60% των μαθητών!

Φαίνεται ότι κάθε ένα από αυτά τα σχολεία χρησιμοποιεί μια ‘’εμπροσθοφυλακή’’ και πως η πλειονότητα των μαθητών πηγαίνει σε μια θεατρική παράσταση που κάποιος εκπαιδευτικός την έχει ξαναδεί!

12

Οι εκπαιδευτικοί που δεν είχαν δει την παράσταση πριν πάνε με το σχολείο τους και το μορφωτικό τους προφίλ.:

76%

20%

45%

22%

2%

28%

56%

48%

18%

5%

40%

30%

30%

6%

14%

14%

29%

80%

65% 71

%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

Προ

έλευση

Μαρ

άσλειο

Εξομ

οίωση

Αλλο πτυχίο

Μεταπ

τυχιακ

ό

Θέατρο

Θέατρο στο

σχολείο

Συμ.

σε

θεατρική

παρ

άσταση

Συνεργ

ασ. σ

εθεατρ.

παρ

άσταση

ποσ

οστό

Π .Α Π .Τ .Δ .Ε Αλλο

Οι εκπαιδευτικοί που αποτέλεσαν το δείγμα μας προέρχονται κατά 78% από παιδαγωγικές ακαδημίες κατά 16% από παιδαγωγικά τμήματα πανεπιστημίου και κατά 6% από άλλες πανεπιστημιακές σχολές. Οι εκπαιδευτικοί που δεν είχαν δει την θεατρική παράσταση πριν συνοδεύσουν τα παιδιά τους σ’ αυτήν, προέρχονται κατά 76% από παιδαγωγικές ακαδημίες κατά 18% από παιδαγωγικά τμήματα πανεπιστημίου και κατά 6% από άλλες πανεπιστημιακές σχολές. Είναι δηλαδή grosso modo μια εικόνα του δείγματός μας. Οι εκπαιδευτικοί αυτής της ομάδας που προέρχονται από παιδαγωγικές ακαδημίες έχουν σε ποσοστό 20% κάνει μετεκπαίδευση στο Μαράσλειο, σε ποσοστό 45% εξομοίωση, σε ποσοστό 22% έχουν άλλο πτυχίο, σε ποσοστό 2% έχουν μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών, σε ποσοστό 28% έχουν κάνει τουλάχιστον μια φορά μάθημα θεάτρου και η εμπειρία τους από το θέατρο στο σχολείο καταγράφει ποσοστά 80, 56 και 48%.

13

Οι εκπαιδευτικοί που είχαν δει την παράσταση πριν πάνε με το σχολείο τους και το μορφωτικό τους προφίλ:

100%

55%

45%

27%

0%

64%

91%

45%

45%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

Προ

έλευση

Μαρ

άσλειο

Εξομ

οίωση

Αλλο πτυχίο

Μεταπ

τυχιακ

ό

Θέατρο

Θέατρο στο

σχολείο

Συμ.

σε

θεατρική

παρ

άσταση

Συνεργ

ασ. σ

εθεατρ.

παρ

άσταση

ποσ

οστό

Οι εκπαιδευτικοί που είχαν δει την θεατρική παράσταση πριν συνοδεύσουν τα παιδιά τους σ’ αυτήν, προέρχονται κατά 100% από παιδαγωγικές ακαδημίες, έχουν σε ποσοστό 55% κάνει μετεκπαίδευση στο Μαράσλειο, σε ποσοστό 45% εξομοίωση, σε ποσοστό 27% έχουν άλλο πτυχίο, σε ποσοστό 0% έχουν μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών, σε ποσοστό 64% έχουν κάνει τουλάχιστον μια φορά μάθημα θεάτρου και η εμπειρία τους από το θέατρο στο σχολείο καταγράφει ποσοστά 91, 45 και 45%. Παρατηρούμε πολύ μεγάλες διαφορές (σε σχέση με τους εκπαιδευτικούς του προηγούμενου γραφήματος ) στα ποσοστά της μετεκπαίδευσης (20-45), στα μαθήματα του θεάτρου (28-64) και στη διοργάνωση θεατρικής παράστασης στο σχολείο (80-91).

14

Αποτελέσματα της έρευνας-Συμπεράσματα Όπως κάθε επιχείρηση που έχει σκοπό το κέρδος, η θεατρική επιχείρηση χρησιμοποιεί όλους τους τρόπους προώθησης του προϊόντος της. Τα σχολεία και οι εκπαιδευτικοί βομβαρδίζονται από διαφημιστικά φυλλάδια, προσκλήσεις, τηλεφωνήματα, κριτικές. Οι εκπαιδευτικοί γίνονται δέκτες όλων των παραπάνω και σε μεγάλο βαθμό επηρεάζονται, στις απόψεις τους για κάποια θεατρική παράσταση. Το γεγονός αυτό όμως δεν επηρεάζει την επιλογή του θεατρικού έργου, γιατί η επιλογή αυτή δεν οφείλεται στους εκπαιδευτικούς στο σύνολό τους. Μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι η επιλογή ενός θεατρικού έργου δεν γίνεται στην τύχη. Κι αυτό γιατί η εκπαιδευτική κοινότητα (αλλά και οι θεατρικές επιχειρήσεις) έχουν φροντίσει να μεταθέσουν την ευθύνη της επιλογής σε μια ειδική κατηγορία εκπαιδευτικών. Τα κριτήρια με τα οποία γίνεται η επιλογή του θεατρικού έργου από αυτή την ιδιαίτερη ομάδα εκπαιδευτικών, αποκαλύπτονται μεν από την έρευνα, τα στοιχεία όμως αυτά δεν μπορούν να θεωρηθούν οριστικά και αδιαμφισβήτητα αφού αφορούν σε ένα πολύ μικρό δείγμα ατόμων. Το πρόβλημα αυτό μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο μιας ειδικότερης μελέτης που θα έχει ως δείγμα τους ελάχιστους αυτούς εκπαιδευτικούς κάθε σχολείου (όπου υπάρχουν). Την ‘’ελίτ’’ αυτή των εκπαιδευτικών, που αναδύεται με σαφήνεια από την έρευνά μας, απαρτίζουν ένας, σπάνια δύο εκπαιδευτικοί από κάθε σχολείο. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους είναι τα εξής: έχουν τουλάχιστον 15 χρόνια υπηρεσίας στην εκπαίδευση, δεν επηρεάζονται όσο το σύνολο από τους μηχανισμούς χειραγώγησης, έχουν ιδιαίτερη μόρφωση και εμπειρία όσον αφορά το θέατρο, αξιολογούν αυστηρά τις παραστάσεις ‘’παιδικού’’ θεάτρου, βλέπουν ‘’παιδικό’’ θέατρο και εκτός του σχολείου, επικοινωνούν με τους θεατρικούς επιχειρηματίες, προτείνουν στο σύλλογο διδασκόντων ένα θεατρικό έργο ή απλώς ανακοινώνουν την επιλογή τους στις πολλές περιπτώσεις που έχουν την πλήρη δικαιοδοσία γι’ αυτό. Οι εκπαιδευτικοί στο σύνολό τους δεν αντιμετωπίζουν με όση σοβαρότητα θα περιμέναμε το ‘’παιδικό’’ θέατρο ως παιδαγωγικό μέσο. Η συμπεριφορά τους στις θεατρικές αίθουσες αποδεικνύει ότι διαθέτουν κριτικό πνεύμα και έχουν αντίληψη για την ποιότητα και την αισθητική μιας θεατρικής παράστασης, δεν θεωρούν όμως ότι είναι αρκετά ειδικοί ώστε να αποφανθούν για αυτό το ζήτημα. Η αίσθηση αυτή της ανεπάρκειας, τους υπαγορεύει να σταθούν σε όσα απαραίτητα υπαγορεύει η υπηρεσιακή τους ιδιότητα (ενημέρωση των μαθητών στο σχολείο, συνοδεία, πειθαρχία, καθαριότητα, ησυχία στο θέατρο) και να απέχουν από την ενεργή συμμετοχή τους σε όλη τη διαδικασία, από την επιλογή ως την παρακολούθηση της θεατρικής παράστασης, την οποία, πολύ σοφά, έχουν αναθέσει σε ελάχιστους συναδέλφους τους, τους οποίους εμπιστεύονται. Επανερχόμαστε λοιπόν στις αρχικές υποθέσεις μας για να δώσουμε κάποιες απαντήσεις που αν και τεκμηριωμένες, ως αποτέλεσμα της συγκεκριμένης έρευνας, αν και καταδεικνύουν μια σαφή τάση και περιγράφουν ρεαλιστικά ένα φαινόμενο, δεν παύουν να αποτελούν αποτέλεσμα στατιστικής μελέτης και να χρήζουν συμπλήρωσης με βαθύτερη και ευρύτερη έρευνα.1

Στο ερώτημα α) («Με ποιον τρόπο αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί το ‘’παιδικό’’ θέατρο; Έχουν δηλαδή πάντα τον απαιτούμενο βαθμό σοβαρότητας ή όχι και γιατί;») η απάντηση που προκύπτει είναι ότι:

1 Παρακάτω επισημαίνουμε κάποια σημεία που δεν φωτίστηκαν αρκετά από την έρευνά μας και προτείνουμε μερικά ζητήματα που κατά τη γνώμη μας θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο έρευνας και μελέτης.

15

Πράγματι οι εκπαιδευτικοί δεν αντιμετωπίζουν με σοβαρότητα το παιδικό θέατρο. Αυτό οφείλεται στην ελλιπή γνώση που έχουν στο συγκεκριμένο θέμα και αντισταθμίζεται με την ανάδειξη μιας ομάδας «ειδικών» εκπαιδευτικών που χειρίζεται το ζήτημα. Στο ερώτημα β) («επιλέγουν για τους μαθητές τυχαίες θεατρικές παραστάσεις χωρίς αυστηρά κριτήρια επιλογής») η απάντηση είναι ότι: Από τη στιγμή που η ευθύνη για την επιλογή της θεατρικής παράστασης αλλά και η επιλογή καθεαυτή έχει μετατεθεί από το σύνολο των εκπαιδευτικών, η υπόθεση αυτή δεν επαληθεύεται. Τουναντίον, το γενικό πλαίσιο της νέας αυτής θεώρησης του προβλήματος μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι η επιλογή δεν γίνεται στην τύχη.

Στο ερώτημα γ) («το σχολείο παραμένει η πιο ουσιαστική ευκαιρία του παιδιού στην απόκτηση θεατρικής εμπειρίας ») η απάντηση είναι ότι: γ) Το σχολείο είναι πραγματικά, για τη συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών, η μοναδική ευκαιρία στη θεατρική εμπειρία. Ερωτήματα - προτάσεις για περαιτέρω έρευνα και μελέτη Η αποχή του 24% των εκπαιδευτικών από την έρευνα έχει σχέση με το αντικείμενο της έρευνας; (Και στις σχετικές έρευνες που προαναφέραμε η αποχή κυμαίνεται στο 25% περίπου του συνόλου.) Ποια είναι η σύσταση του 46% των εκπαιδευτικών που έμειναν έξω από την αίθουσα του θεάτρου σε όλη τη διάρκεια της παράστασης; Σε ποιους παράγοντες οφείλεται η στάση τους; Τα παιδιά των εκπαιδευτικών φαίνεται ότι έχουν μεγαλύτερη θεατρική εμπειρία από τον μέσο όρο των μαθητών. Σε ποιους παράγοντες οφείλεται αυτό; Έχει κάποια σχέση η στάση του εκπαιδευτικού απέναντι στο ‘’παιδικό’’ θέατρο με την ιδιότητά του ως γονέα; Οι απαντήσεις στις ερωτήσεις 4,6,8,9,12,14, είναι γνώμες των εκπαιδευτικών για τις απόψεις των μαθητών. Είναι δηλαδή ‘’παραστάσεις’’ των θέσεων των μαθητών. Ποιες είναι οι πραγματικές θέσεις των μαθητών και πόσο απέχουν από την ιδέα που έχουν οι εκπαιδευτικοί γι’ αυτές; Οι εκπαιδευτικοί έκριναν το 53% των παραστάσεων ‘’πολύ καλές’’ και το 25% ‘’κακές’’, κατέταξαν δε μάλλον στις ‘’μέτριες’’ το 22%. Έχοντας μια αδρομερή περιγραφή της συμμετοχής τους στην παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων για παιδιά, γνωρίζουμε ότι οι εκπαιδευτικοί διαμορφώνουν αξιολογικές κρίσεις. Ποια είναι τα κριτήρια που καθορίζουν την κρίση τους; Το κράτος θεωρεί το θέατρο απαραίτητο πολιτιστικό αγαθό και μάλιστα δυσπρόσιτο για το μέσο Έλληνα και παρέχει στους εργαζόμενους δωρεάν εισιτήρια για παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων. (Στην ίδια κατηγορία παροχών συμπεριλαμβάνονται το βιβλίο, οι εκδρομές, οι διακοπές). Γιατί τα παιδιά, το παιδικό θέατρο και οι εκπαιδευτικοί εξαιρούνται από αυτό το ευεργετικό μέτρο; Ποια θα ήταν η στάση των εκπαιδευτικών απέναντι στο θεατρικό έργο για παιδιά και στην επιλογή του για τους μαθητές τους, αν -με κάποιο τρόπο- μπορούσαν χωρίς οικονομική επιβάρυνση να έχουν προσωπική αντίληψη για αρκετές από τις προσφερόμενες κάθε εποχή παραστάσεις; Η παρακολούθηση ΄΄παιδικών θεατρικών παραστάσεων΄΄, με το σχολείο είναι αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα. Οι εκπαιδευτικοί ως διαμεσολαβητές ανάμεσα στο θεατρικό έργο και στους μαθητές, έχουν ανάγκη από ενημέρωση και θεωρητικές γνώσεις για το ΄΄παιδικό΄΄ θέατρο και την αξιολόγηση ενός θεατρικού έργου για παιδιά. Μήπως θα έπρεπε τα προγράμματα μετεκπαίδευσης και εξομοίωσης να συμπεριλάβουν ένα ειδικό κύκλο μαθημάτων με αυτό το αντικείμενο;

16

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Λάμπρο Τσάγκα, την κα. Κάρμεν Ρουγγέρη, την κα. Ξένια Καλογεροπούλου, τον κ. Βασίλη Πλατάκη, την κα. Κέλλυ Σταμουλάκη, τον κ. Βαγγέλη Λιόντη και τον κ. Γιώργο Φρατζεσκάκη που μας δέχτηκαν στο θέατρό τους και μας βοήθησαν πρόθυμα. Ευχαριστούμε επίσης για τη βοήθειά τους τους ηθοποιούς, τους μουσικούς, τους ταμίες και τους ταξιθέτες των θεάτρων.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

* Γραμματάς Θ., Ιστορία και θεωρία στη θεατρική έρευνα, σειρά «Θεατρική Έρευνα» (αρ. 1), Αθήνα, Αφοί Τολίδη, 1992.

* Γραμματάς Θ., Από την Τραγωδία στο Δράμα. Μελέτες Συγκριτικής Θεατρολογίας, σειρά «Θεατρική Έρευνα» (αρ. 4), Αθήνα, Αφοί Τολίδη, 1994.

* Γραμματάς Θ., Fantasyland Θέατρο για Παιδικό και Νεανικό Κοινό, σειρά «Θεατρική Παιδεία» (αρ. 1), Αθήνα, «τυπωθήτω», 1996.

* Γραμματάς Θ., Θεατρική Παιδεία και Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών, σειρά «Θεατρική παιδεία» (αρ. 3), Αθήνα, «τυπωθήτω», 1997.

* Γραμματάς Θ., Διδακτική του Θεάτρου, σειρά «Θεατρική Παιδεία» (αρ. 6), Αθήνα, «τυπωθήτω», 1999.

* Γραμματάς Θ., Θέατρο και Παιδεία , Αθήνα, Τελέθριον 1997. * Δημητρόπουλος Ευ., Εισαγωγή στη Μεθοδολογία της Επιστημονικής Έρευνας, Αθήνα ,

‘’ΕΛΛΗΝ’’, 20013

* Κατσίλλης Μ. Ι., Περιγραφική Στατιστική Εφαρμοσμένη στις κοινωνικές επιστήμες και την εκπαίδευση. Με έμφαση στην Ανάλυση με Υπολογιστές. Αθήνα, Gutenberg, 1997.

* Λαμπίρη Δημάκη Ι., Κοινωνιολογία και κοινωνική έρευνα, Αθήνα, Ελληνική Εταιρεία Δημοσίων Σχέσεων, 1969.

* Πούχνερ Β., Ευρωπαϊκή Θεατρολογία, Αθήνα, Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν, 1984. * Σέξτου Π.: Θεατρική αγωγή: Θεωρητική και βιωματική διαβίου εκπαίδευση για νηπιαγωγούς και δασκάλους, Πρακτικά Θ΄Διεθνούς Παιδαγωγικού Συνεδρίου, Βόλος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, 11,12 και 13 Νοεμβρίου 1999, Αθήνα, Ατραπός, 2001.

* Φίλιας Β. (επιμ.), Εισαγωγή στη Μεθοδολογία και τις Τεχνικές των Κοινωνικών Ερευνών, β’ έκδοση, Αθήνα, Gutenberg, 1996.

* Bell J., Μεθοδολογία σχεδιασμού παιδαγωγικής και κοινωνικής έρευνας, Μετάφ. Αναστασία Βαλεντίνη Ρήγα, Αθήνα, Gutenberg, 1997.

* Deldime R., P. Mignone, J.P.Ryngaert, H. Beauchamp, A.L. Prudat, J.L. Cabet, C. Fragateiro, D. Simon, Théâtre et formation des enseignants, Βρυξέλλες, Lansman, 1991.

* Deldime R., Le quatrième mur, Regards sosiologiques sur la relation thèâtrale, Βρυξέλλες, Editions Promotion Thèâtre, 1990.

* Deldime R., Θέατρο για την Παιδική και Νεανική Ηλικία, σειρά «Θεατρική Παιδεία», Αθήνα, «τυπωθήτω», 1996.

* Duverger M., Μέθοδοι κοινωνικών επιστημών, ε’ έκδοση, Μετάφ. Ν. Παπαδόδημας, Αθήνα, Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών ερευνών, 1982.

* Javeau C., Η έρευνα με ερωτηματολόγιο, το εγχειρίδιο του καλού ερευνητή, Αθήνα, «τυπωθήτω», 2000.

* König R., Das Interview. Köln/Berlin, 1968 * Pigeon J., Van Bressem P. et Van Dael N., Programmation et diffusion théâtrales,

Βρυξέλλες, Lansman, 1991.

17

* Sapsford R., Designing a survey and constructing a questionnaire, σ. 129-158 στο Doing Social Psychology, Dorothy Miell and Margaret Wetherell, London, California, New Delhi, SAGE PUBLIC, 1998.

* Scheu K. E., Meinungsforschung. Handwörtebuch der Sozialwissenschaft, Köln 1960. * Scheu K. E., Das Interview in der Sozialforschung , Stuttgart, 1962

18