Επιμέλεια: Σοφία Νικήτα

Δήμητρα Προκόπη

Τμήμα: Α3

Έρχονται τα Χριστούγεννα, η πιο όμορφη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στην καρδιά του χειμώνα..Κάθε περιοχή της Ελλάδας έχει τα δικά της έθιμα από τα παλιά χρόνια έως σήμερα. Γύρω μαςζωντανεύουν λειτουργίες, ψαλμοί, τραγούδια, γιορτινά οικογενειακά τραπέζια, το χριστουγεννιάτικοδέντρο, το χριστόψωμο, το στολισμένο καραβάκι, κεράσματα, γλυκά, δώρα, παιχνίδια, φίλοι καισυγγενείς όλοι αγαπημένοι και χαρούμενοι!Τα παιδιά χτυπούν τα τριγωνάκια τους, βγαίνουν στους δρόμους νωρίς το πρωί της παραμονής κάθεγιορτής και λένε τα κάλαντα: «Καλήν ημέραν έρχοντες κι αν είναι ορισμός σας Χριστού τη θείαΓέννηση να πω στ’ αρχοντικό σας.....». Τα μελομακάρονα, οι κουραμπιέδες, οι δίπλες και οι ευχέςπαραμένουν πάντα οι ίδιες.Η γιορτή της Γέννησης του Χριστού . Τη γιορτάζουμε κάθε χρόνο στις 25 Δεκεμβρίου. Σημαίνει τηναναγέννηση του κόσμου, κάτω από το φως της Τριαδικής Θεότητας. Η Γέννησης του Χριστού έφερεστου ανθρώπους το μήνυμα της αγάπης και της ελπίδας. Κάθε χρόνο οι άνθρωποι νιώθουμε πιοέντονα αυτά τα συναισθήματα στη ζωή μας και συνηθίζουμε να εκφράζουμε με διάφορους τρόπους τηχαρά μας για τον ερχομό του Σωτήρα στον κόσμο μας.

Εορτή της περιτομής του Χριστού ταυτόχρονα με την εορτή του Μεγάλου Βασιλείου. Η εκκλησίαγιορτάζει τον Μέγα Βασίλειο την 1 Ιανουαρίου για να μας προσφέρει με την αρχή του χρόνου έναζωντανό και έμψυχο παράδειγμα, έναν οδηγό. Οι άνθρωποι προσδοκούν ένα νέο ξεκίνημα μεαποφασιστικότητα και χαρούμενη διάθεση.

Γιορτή της βάφτισης του Χριστού είναι στις 6 Ιανουαρίου. Σημαίνει την αναβάπτιση του κόσμου,μέσα στα μυστήρια της Εκκλησίας. Είναι ένα γεγονός με τεράστια σημασία για τους Χριστιανούς.Μέσα από τις ευχές και τους ύμνους της γιορτής των Θεοφανείων μαθαίνουμε ότι ο Χριστόςβαπτίστηκε για να αγιάσει τα ύδατα αλλά και για να ανοίξει το δρόμο για τη δική μας αναγέννηση. Ταπρώτα χριστιανικά χρόνια οι πιστοί βαπτίζονταν αφού προηγουμένως είχαν διδαχθεί τα βασικάσημεία του χριστιανισμού. Δηλαδή περνούσαν από ένα στάδιο κατήχησης.Την παραμονή των Θεοφανείων αλλά και το βράδυ της Ανάστασης πήγαιναν ομαδικά με τιςλαμπάδες τους αναμμένες στις χριστιανικές συνάξεις, για να βαπτιστούν. Από το γεγονός αυτό τωνλαμπάδων, που γέμιζαν με φως τη νύχτα, η γιορτή των Θεοφανείων επικράτησε να ονομάζεταιαλλιώς και «τα Φώτα».

• Όσα έζησαν και παρέδωσαν οι Ευαγγελιστές μάς τα περιγράφουν με ζωντάνια οι χριστιανοίεικονογράφοι, υμνωδοί και μελωδοί.• Ανθρωποι μάς υπενθυμίζουν την ουσία της γιορτής, ώστε να βιώνουμε στις μέρες μας αληθινάΧριστούγεννα.• Γενικά τα έθιμα στις "εορτές των Χριστουγέννων" προέρχονται από ένα συνδυασμό θρησκευτικών(χριστιανικών και πρότερων), και λαϊκών παραδόσεων που εορτάζονται κυρίως από τουςχριστιανούς της Ευρώπης και Αμερικής αλλά και από άλλους λαούς μη χριστιανικούς (Κινέζοι,Ιάπωνες κλπ). Στην Ελλάδα συνδυάζονται διεθνή έθιμα όπως ο Άϊ Βασίλης και η υποδοχή του νέουέτους με ελληνικά έθιμα όπως το πρωτοχρονιάτικο ρόδι και ιστορίες με καλικάντζαρους.

Σημαντικότατο έθιμο στις γιορτές των Χριστουγέννων είναι η ανταλλαγή δώρων. Ιδιαίτερα για ταπαιδιά, η εποχή των Χριστουγέννων είναι αυτή κατά την οποία λαμβάνουν σημαντικό αριθμό δώρααπό τον Άϊ Βασίλη, ο οποίος κατά τη διεθνή παράδοση φέρνει τα δώρα κατεβαίνοντας από τηνκαμινάδα του σπιτιού και τα τοποθετεί μέσα στις κάλτσες που είναι κρεμασμένες μπροστά από τοτζάκι (κάλτσες των δώρων).

• Σημαντικά έθιμα στις εορτές των Χριστουγέννων θεωρούνται τα Κάλαντα Χριστουγέννων, τακάλαντα Πρωτοχρονιάς και τα κάλαντα Φώτων που ψάλλουν συνήθως μικρά παιδιά. Επίσης πολύδημοφιλή είναι και τα Χριστουγεννιάτικα τραγούδια (διεθνή και εθνικά).• Χριστουγεννιάτικη διακόσμηση .Κύρια έθιμα στη διακόσμηση είναι ο στολισμός του δένδρου τωνΧριστουγέννων (διεθνές), η απεικόνιση Φάτνη της Γεννήσεως, Αστέρι της Βηθλεέμ, τοχριστουγεννιάτικο καράβι (ελληνική συνήθεια που έχει σχέση με την ενασχόληση των Ελλήνων μετη θάλασσα, αλλά και εκκλησιαστική αναφορά - η Εκκλησία συχνά συμβολίζεται με πλοίο), οστολισμός τα φώτα των Χριστουγέννων (διεθνές) και το χριστουγεννιάτικο ημερολόγιο. ΣτηνΕλλάδα το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στολίστηκε στα βασιλικά ανάκτορα όταν ήταν βασιλιάς οΌθωνας.

Την περίοδο των Χριστουγέννων στην Ελλάδα προετοιμάζονταιιδιαίτερα φαγητά και γλυκά, όπως ηγαλοπούλα, το χριστόψωμο, η βασιλόπιτα, τα μελομακάρονα, οι κουραμπιέδεςπου συμπληρώνουν τοπατροπαράδοτο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι.Ως ημέρα της γέννησης του Χριστού και τουξεκινήματος της νέας ανθρωπότητας, τα Χριστούγεννα είναι γιορτή ευλογίας, χαράς, ανθρωπιάς,ευθύνης και αγώνων για τη ζωή.

Στόλιζαν το σπίτι με κλαδιά κέδρων και αγριοκερασιάς. Δεν λούζονταν, γιατί το θεωρούσανγρουσουζιά, κι έβαζαν ένα αγοράκι να κάνει ποδαρικό. Στο διήγημα του "Τα χριστουγεννιάτικατσαρούχια" ο Γ. Αθάνας έχει δώσει τη χρησιμότητα του εθίμου του σφαξίματος του χοίρου στηνοικιακή οικονομία της Ρούμελης και όχι μόνο:“ Στα μέρη μας, γράφει, σφάζουνε τα θρεφτά γουρούνια την παραμονή των Χριστουγέννων. [...] τοπετσί τους γδέρνεται, αλατίζεται και απλώνεται στον ήλιο. Απ' αυτήν βγαίνουν τα γουρνοτσάρουχατης φαμελιάς. Το πάχος γίνεται γλίνα, οι χοντράδες γίνονται τσιγαρήθρες, κι έπειτα μένουν τακόκκαλα για μαγειρευτά, τα εντόσθια για πηχτές και για ματιές, το κρέας για λουκάνικα και γιαπαστουρμά. Μ' ένα καλό γουρούνι περνάει τον υπόλοιπο χειμώνα η φτωχοφαμελιά".Στη Θεσσαλία,στη Ρούμελη, στο Μωριά αλλά και στη Νησιωτική Ελλάδα, κυρίως του Αιγαίου, χαρακτηριστικά τηςγιορτής των Χριστουγέννων ήταν το διαρκές άναμμα της φωτιάς (κρατάει όλο το Δωδεκαήμερο) πουέχει αποτρεπτικό χαρακτήρα κατά των καλικάντζαρων και των κακών πνευμάτων και το σφάξιμο καιμαγείρεμα του γουρουνιού. Όσοι δεν είχαν γουρούνι σφάζανε γίδα ή πρόβατο.

Η γνωστή αναπαράσταση με τους μάγους να επισκέπτονται τον νεογέννητο Ιησού στη φάτνη μάλλονείναι πάντως ιστορικά ανακριβής, καθώς η Καινή Διαθήκη λέει ότι η επίσκεψή τους έγινε "εις τηνοικίαν όπου βρισκόταν το "παιδίον" με τη Μαρία . Αν το "παιδίον" σημαίνει παιδάκι ή αγοράκι τότε ηλεπτομέρεια αυτή εξηγεί γιατί ο Ηρώδης διέταξε να θανατωθούν τα νήπια "από διετούς καικατωτέρω", και όχι απλώς τα βρέφη . Κατ' άλλους, απλώς ο Ηρώδης έβαλε χρονικά όρια ασφαλείαςγια να επιτύχει με βεβαιότητα το σκοπό του.Για τους Ευρωπαίους και τους Βορειοαμερικάνους, τογεγονός της γέννησης του Χριστού συνδέθηκε με χιόνια και έλατα, που βεβαια δεν υπάρχουν στηνΠαλαιστίνη.

Η Βηθλεέμ όσο και τα Ιεροσόλυμα είναι οι πόλεις όπου γιορτάζονται τρεις φορές τα Χριστούγεννα. ΟιΚαθολικοί και οι Διαμαρτυρόμενοι γιορτάζουν τα Χριστούγεννα την 25η Δεκεμβρίου σύμφωνα με το νέοΓρηγοριανό ημερολόγιο, ενώ οι Ελληνορθόδοξοι στις 7 Ιανουαρίου του νέου έτους, ημερομηνία πουαντιστοιχεί στις 25 Δεκεμβρίου κατά το Ιουλιανό ημερολόγιο. Η Αρμενική Ορθόδοξη Εκκλησία γιορτάζειτα Χριστούγεννα μαζί με τα Θεοφάνια στις 19 Ιανουαρίου, ημερομηνία που αντιστοιχεί στις 6 Ιανουαρίουκατά το Ιουλιανό ημερολόγιο. Σήμερα στη γενέτειρα του Χριστού κατοικούν περίπου 35.000 Μουσουλμάνοικαι 15.000 Χριστιανοί.

Πριν τα Χριστούγεννα στην ορθόδοξη εκκλησία προηγείται νηστεία 40 ημερών, η Σαρακοστή τωνΧριστουγέννων ή Μικρή Σαρακοστή. Η ημέρα της εορτής του Αποστόλου Φιλίππου, στις 14 Νοεμβρίου,τελευταία μέρα πριν τη Σαρακοστή, στο λαϊκό καλαντάρι χαρακτηρίζεται ως Μικρή Αποκριά. Αυτή ηημερομηνία σε πολλές χώρες της Ευρώπης και Αμερικής θεωρείται ως έναρξη των εορτών τωνΧριστουγέννων.

Ευχετήρια και εγκωμιαστικά άσματα, που ψάλλουν τα παιδιά κατά τις παραμονές μεγάλων εορτών, όπως ταΧριστούγεννα η Πρωτοχρονιά και τα Θεοφάνεια Κάλαντα άδονται ακόμα στις εορτές του Λαζάρου και των Βαΐων,τα λεγόμενα Βαΐτικα. Αντίθετα, τα κάλαντα της Μεγάλης Παρασκευής έχουν κατανυκτικόχαρακτήρα.Ετυμολογικά, η λέξη «κάλαντα» προέρχεται από τη λατινική calendae (καλένδες στα ελληνικά), πουσημαίνει τις πρώτες ημέρες κάθε μήνα. Ειδικά, οι Καλένδες του Ιανουαρίου ήταν μέρες γιορτής για τουςΡωμαίους. Τα Κάλαντα έλκουν την καταγωγή τους από παρόμοια αρχαία τραγούδια του αγερμού και τηςειρεσιώνης και είχαν κοσμικό χαρακτήρα. Η Εκκλησία κατά τους Βυζαντινούς χρόνους απαγόρευε ή απέτρεπεαυτό το έθιμο ως ειδωλολατρικό και το είχε καταδικάσει με απόφαση της ΣΤ' Οικουμενικής Συνόδου το 680 μ.Χ.Οι συμμετέχοντες στο έθιμο των Καλάντων αποκαλούνταν «Μηναγύρτες». Με την πάροδο του χρόνου ταΚάλαντα απέκτησαν θρησκευτικό περιεχόμενο, ανάλογο με την κάθε γιορτή.Την παραμονή των Χριστουγέννων οικαλαντιστές γυρνούν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν:

Καλήν εσπέραν άρχοντες, αν είναι ο ορισμός σαςΧριστού την θείαν Γέννησιν να πω στ’ αρχοντικό σας…

Στη συνέχεια διηγούνται τα περιστατικά της Γεννήσεως, τελειώνοντας με ευχές και επαίνους για το νοικοκύρη,την κυρά και τους άξιους βλαστούς του σπιτιού. Φυσικά, οι καλαντιστές δεν ξεχνούν να ζητήσουν και την αμοιβήτους, είτε σε είδος, είτε σε «ρευστό» στις μέρες μας, με συχνά αυτοσχέδιους στίχους όπως: «Δώστε κι εμάς τονκόπο μας να είναι ο ορισμός σας». Αν το φιλοδώρημα είναι πενιχρό ή δεν δοθεί καθόλου, οι καλαντιστέςσκαρώνουν κάποιες φορές σκωπτικά ή αποδοκιμαστικά δίστιχα για τον νοικοκύρη.Πασίγνωστα είναι και τακάλαντα της Πρωτοχρονιάς: Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά κι αρχή καλός μας χρόνος… και λιγότερο γνωστά τακάλαντα των Θεοφανείων (Των Φώτων): Σήμερα τα φώτα κι ο Φωτισμός

κι χαρά μεγάλη κι αγιασμός…

Πριν πολλά χρόνια , ζούσε σε μια πόλη της Ναζαρέτ μια νέακαι καλή γυναίκα που την έλεγαν Μαρία . Μια μέρα, φωςπλημμύρισε όλο τον τόπο κι ο Αρχάγγελος Γαβριήλπαρουσιάστηκε μπροστά της . «Μη φοβάσαι Μαρία », της είπε .«Σου φέρνω ευχάριστα νέα . Ο θεός σε διάλεξε να γίνεις ημητέρα του Γιου του. Θα αποκτήσεις ένα μωρό που θα τοονομάσεις Ιησού ».Στην ίδια πόλη ζούσε ένας ξυλουργός που τον έλεγαν Ιωσήφ .Ο Ιωσήφ προστάτευε κι αγαπούσε τη Μαρία.

Ο άγγελος παρουσιάστηκε και σε κείνον και του είπε ότιη Μαρία θα έφερνε στον κόσμο το Γιο του θεού. Τότε ,εκείνος, γεμάτος χαρά , έτρεξε στη Μαρία και τηςδιηγήθηκε όσα του είπε ο άγγελος.

Μια μέρα , ήρθε μια διαταγή απ ' τον κυβερνήτη τηςχώρας. Όλοι οι κάτοικοι έπρεπε να επιστρέψουνστον τόπο που γεννήθηκαν για να μετρηθούν . ΟΙωσήφ άρχισε ν ' ανησυχεί πολύ . Αυτός και η Μαρίαέπρεπε να πάνε στη Βηθλεέμ , μια πόλη που ήτανπολύ μακριά και η Μαρία ήταν έτοιμη να γεννήσει τομωρό της.Την άλλη μέρα , μόλις χάραξε , ξεκίνησαν . Ο Ιωσήφμε τα πόδια, η Μαρία καβάλα σε ένα γάιδαρο . Οδρόμος ήταν μακρύς και δύσκολος .Κατάφεραν να φθάσουν στη Βηθλεέμ αργά τοαπόγευμα . Η πόλη ήταν γεμάτη κόσμο . Ο Ιωσήφπροσπάθησε να βρει κάποιο μέρος για να μείνουν τοβράδυ , αλλά όλα τα δωμάτια ήταν γεμάτα . Η Μαρίαήταν τόσο κουρασμένη , που με δυσκολία στεκότανστα πόδια της.

Στο τέλος , ένας ταβερνιάρης τους λυπήθηκε καιΤους είπε : « Όλα τα δωμάτια είναι γεμάτα , αλλάΜπορείτε να μείνετε στο στάβλο μου . Εκεί είναιΚαθαρά και ζεστά». Ο Ιωσήφ τον ευχαρίστησε καιπήγαν στο στάβλο. Ο σανός ήταν μαλακόςΚαι μύριζε όμορφα. Η Μαρία και ο Ιωσήφ ήτανκατάκοποι. Έτσι ξάπλωσαν για να ξεκουραστούν.

Εκείνη τη νύχτα , η Μαρία γέννησε το μωρό της. Ήταν αγόρι , όπως το είχε πει ο άγγελος . ΤοΟνόμασαν Ιησού. Η Μαρία το τύλιξε σε μια κουβέρτα και το ξάπλωσε μέσα σε μια φάτνη , που ήτανζεστά και μαλακά . Η Μαρία και ο Ιωσήφ κοιτούσαν το μωρό με λατρεία . Το ένιωθαν κι οι δυο ότι ήτανένα ξεχωριστό μωρό .

Στο λόφο πάνω απ ' την πόλη μερικοί βοσκοί πρόσεχαντα πρόβατά τους . Ξαφνικά , ο ουρανός γέμισε φως καιπαρουσιάστηκε ένας Άγγελος . Οι βοσκοί έπεσαν στη γητρομοκρατημένοι . « Μη φοβάστε . Σας φέρνω Καλά νέα», τους είπε ο άγγελος . « Σήμερα Γεννήθηκε έναπαιδί . Είναι ο Γιος του θεού . Το πιο λαμπρό αστέρι θασας οδηγήσει να τον Βρείτε στη Βηθλεέμ , μέσα σε μιαφάτνη ».Οι βοσκοί κοιτούσαν με θαυμασμό τον ουρανό , πουείχε γεμίσει με αγγέλους που τραγουδούσαν . Έναμεγάλο και λαμπερό αστέρι φώτιζε όλη την πλάση. «Πρέπει να πάμε να βρούμε αυτό το παιδί », είπε ο ένας.« Να του πάμε για δώρο ένα απ ' τα νεογέννητα αρνάκιαμας ». Έτσι , λοιπόν, ακολούθησαν το άστρο κι έφτασανστη Bηθλεέμ. Βρήκαν τον Ιησού μέσα στο στάβλο , μαζίμε τη Μαρία και τον Ιωσήφ . Συγκινημένοι έπεσαν σταγόνατα και του πρόσφεραν το δώρο τους.

Πολύ μακριά , σε μια χώρα της Ανατολής , ζούσαντρεις σοφοί άνθρωποι . Μια μέρα, είδαν ένα πολύλαμπρό αστέρι στον ουρανό . Ήθελαν να μάθουν τισήμαινε. Έψαξαν στα Βιβλία τους για να βρουν τηναπάντηση . «Ένας νέος και μεγάλος βασιλιάςγεννήθηκε», είπαν. « Αυτό δείχνει το λαμπρόαστέρι ». Πρέπει Να πάμε να τον βρούμε για να τονπροσκυνήσουμε. Το άστρο θα μας οδηγήσει».

Οι τρεις σοφοί ξεκίνησαν για το μακρύ ταξίδι τους. Τοάστρο έλαμπε μπροστά τους μέρα και νύχτα. Κάποτε,έφτασαν στο παλάτι του βασιλιά Ηρώδη. Όταν έμαθε οβασιλιάς πού πήγαιναν Οι τρεις σοφοί, δενευχαριστήθηκε καθόλου.«Πρέπει να βρείτε το νέο βασιλιά και να μου Πείτε πούβρίσκεται », τους είπε χωρίς να δείξει το θυμό του.

Οι σοφοί ακολούθησαν το άστρο για πολλά χιλιόμετραμέχρι που αυτό σταμάτησε ακριβώς πάνω απ' το στάβλοπου βρισκόταν ο Ιησούς.«Ψάχνουμε για το νεογέννητο βασιλιά », είπαν. «Έναλαμπρό αστέρι μας οδήγησε από πολύ μακριά ως εδώ ».Τότε , ο Ιωσήφ τους έδειξε Τη φάτνη . Αυτοί κατάλαβανκαι γονάτισαν Μπροστά στον Ιησού. Του πρόσφερανΠολύτιμα δώρα : χρυσό, λιβάνι και σμύρνα.

Την επόμενη μέρα , οι τρεις σοφοί ξεκίνησαν για το παλάτι του Ηρώδη . Στο δρόμο σταμάτησανκάπου να ξεκουραστούν. Η κούραση τούς έκλεισε βαριά τα βλέφαρα .Στον ύπνο τους είδαν έναν άγγελο που τους προειδοποίησε : «Μην πάτε στον Ηρώδη! Θέλει να κάνεικακό στον Ιησού!». Έτσι οι σοφοί άλλαξαν δρόμο και δεν πήγαν ποτέ στον Ηρώδη.

Η Μαρία και ο Ιωσήφ ήταν πολύ χαρούμενοι και πολύ περήφανοι. Ήξεραν ότι το μωρό τους ήταν στ 'αλήθεια ο Γιος του θεού. Ήξεραν ότι ήταν ξεχωριστός. Κι ακόμη ήξεραν ότι , σαν θα μεγάλωνε, θα ́χεπολλά να κάνει για τούτο τον κόσμο. Κι όλοι οι άνθρωποι Θα τον λάτρευαν σ' όλη τη γη και θαθυμόντουσαν τη Γέννησή του γιορτάζοντας Εκείνη τη μέρα , σαν μια ημέρα ΑΓΑΠΗΣ και ειρήνης .