ΔΗΜΟΤΙΚ ΗΜΟΥΣΙΚΗ

• Το ερώτημα τι είναι δημοτική μουσική, σε ένα πρώτο επίπεδο, το απαντά η ετυμολογία της λέξης «δημοτική». «Δήμος» στα αρχαία ελληνικά σημαίνει «λαός» και «δημοτικός» είναι αυτός που ανήκει στο λαό. Δημοτική μουσική είναι η μουσική του λαού, η μουσική που δημιουργείται για να εκφράσει τον ψυχισμό του, να τονίσει την χαρά και το πένθος τους, να κάνει τον έρωτα ν’ ανθίσει, να κρατήσει τον ρυθμό στην εργασία τους, να τονώσει το ηθικό τους στο κυνήγι και στον πόλεμο.

Ο κορυφαίος Γερμανός στοχαστής και συγγραφέας Γκαίτε εκτιμούσε το δημοτικό τραγούδι και εμπνεύστηκε απ΄ αυτό.

• Ο όρος δημοτική μουσική είναι ένας επιστημονικός όρος που καθιερώθηκε τον 19ο αιώνα. H δημοτική μουσική προσδιορίζει την λαϊκή μουσική δημιουργία, και στην ουσία συμβαδίζει με τη δημοτική ποίηση και τους δημοτικούς χορούς.

• Τα βασικά χαρακτηριστικά του δημοτικού τραγουδιού, με τα οποία και χαρακτηρίζεται συνοψίζονται στα ακόλουθα εννιά:

Η ανωνυμία του δημιουργού. Η ανωνυμία του δημιουργού. Η απροσδιοριστία του ακριβούς τόπου προέλευσης. Η απροσδιοριστία του ακριβούς τόπου προέλευσης. Η απροσδιοριστία του ακριβούς χρόνου σύνθεσης. Η απροσδιοριστία του ακριβούς χρόνου σύνθεσης. Η λαϊκή έκφραση ακολουθώντας τοπικά ιδιώματα. Η λαϊκή έκφραση ακολουθώντας τοπικά ιδιώματα.

Ο λαϊκός ψυχισμός Ο λαϊκός ψυχισμός Οι παρατηρούμενες παραλλαγές. Οι παρατηρούμενες παραλλαγές.

Η απόδοση σε τραγούδι και όχι ποίημα. Η απόδοση σε τραγούδι και όχι ποίημα. Το ζωντανό ύφος και η ρεαλιστική περιγραφήΤο ζωντανό ύφος και η ρεαλιστική περιγραφή

Το χαρακτηριστικό μέτρο. Ο ιαμβικός Το χαρακτηριστικό μέτρο. Ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος (δεκαπεντασύλλαβος (πολιτικόςπολιτικός στίχος) κυριαρχεί στίχος) κυριαρχεί

απόλυτα. Ακολουθούν, με μεγάλη διαφορά, ο ιαμβικός απόλυτα. Ακολουθούν, με μεγάλη διαφορά, ο ιαμβικός δωδεκασύλλαβος και ο τροχαϊκός στίχος. Η δωδεκασύλλαβος και ο τροχαϊκός στίχος. Η

ομοιοκαταληξία σπανίζει, κάποιες φορές είναι ομοιοκαταληξία σπανίζει, κάποιες φορές είναι συμπτωματική και είναι απαραίτητη μόνο στα συμπτωματική και είναι απαραίτητη μόνο στα

λιανοτράγουδα.λιανοτράγουδα.

Ιστορικά. Αναφέρονται σε πολεμικά ή ιστορικής σημασίας γεγονότα και καλύπτουν τη χρονική περίοδο από το 12ο μ.Χ. αιώνα έως σήμερα.

Κλέφτικα. Αναφέρονται στους κλέφτες και αρματολούς που έδρασαν κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας

Ακριτικά. Αναφέρονται στα κατορθώματα των Ακριτών. Παραλογές. Είναι αφηγηματικά ποιήματα και αναφέρονται σε

ένα περιστατικό ή μια σπουδαία πράξη με τραγικό ή κι ευτυχισμένο τέλος.

Τραγούδια της αγάπης. Έχουν ως κεντρικό πρόσωπο τη νέα κόρη και ως κύριο συναίσθημα τον έρωτα.

Νυφιάτικα. Είναι τραγούδια τα οποία μοιάζουν ως προς τη διάθεση και την έκφραση με τα τραγούδια της αγάπης.

Συνοδεύουν συνήθως τη γαμήλια τελετή. Κάποιες φορές, ωστόσο, αναφέρονται και στο μητρικό παράπονο για το

χωρισμό από την αγαπημένη κόρη. Νανουρίσματα. Είναι τα τραγούδια που χρησιμοποιούν οι

γυναίκες για να νανουρίζουν τα παιδιά τους.

• Κάλαντα. Είναι ευχετικά τραγούδια που ψάλλονται κυρίως την παραμονή μεγάλων θρησκευτικών εορτών.

Της ξενιτιάς. Περιγράφουν τον αποχωρισμό από την πατρίδα και την οικογένεια, τη νοσταλγία, τον καημό και τη μοναξιά του ξενιτεμένου.

Μοιρολόγια – Τραγούδια του Κάτω Κόσμου και του Χάρου. Είναι θρηνητικά τραγούδια με τα οποία επαινούν το νεκρό και εκφράζουν τη θλίψη τους για την απώλεια του ή περιγράφουν τη ζωή του Κάτω

Κόσμου και τη συγκρίνουν με τη ζωή πριν το θάνατο. Γνωμικά. Εκφράζουν απόψεις και συμβουλές για διάφορα θέματα και

καταστάσεις. Τα περισσότερα είναι δίστιχα και έχουν πάρει παροιμιακό χαρακτήρα.

Εργατικά. Πρόκειται για τραγούδια που συνοδεύουν την εργασία ή λέγονται για ξεκούραση από τη δουλειά.

Περιγελαστικά. Είναι τραγούδια ή δίστιχα με θέμα τα ελαττώματα και τις ανθρώπινες συμπεριφορές.

Στεριανό και νησιώτικοΟι περισσότεροι μελετητές διαιρούν την ελληνική δημοτική μουσική σε δύο ομάδες:

• Την στεριανή • Την θαλασσινή ή νησιώτικη

ΧΟΡΔΟΦΩΝΑ

1. ΛΥΡΑ

Η κρητική λύρα κατασκευάζεται από μονοκόμματο ξύλο αγριελιάς, οξυάς ή δάφνης κι ακόμα από μουριάς. Έχει τρεις χορδές ή και τέσσερις.

Η λύρα της Θράκης είναι επίσης τρίχορδη αλλά είναι λίγο πιο πλατιά από τη λύρα της Κρήτης. Κατασκευάζεται από καρυδιά ή μουριά.

Η λύρα του Πόντου, ο κεμεντζές , διαφέρει από την κρητική λύρα. Είναι στενόμακρη και κατασκευάζεται από ξύλο πεύκου ή κισσού και το δοξάρι από ξύλο ελιάς.

• Το βιολί το εξετάζουμε λαικό όργανο στα πλαίσια της λαογραφίας αφού από πολύ νωρίς υιοθετήθηκε από τον ελληνικό λαό σαν βασιλιάς των μουσικών οργάνων.

• Το λαούτο είναι κατ' εξοχήν όργανο συνοδείας και συγκαταλέγεται μεταξύ όλων των συνδυασμών των λαικών μουσικών συγκροτημάτων, τόσο στην Ηπειρωτική Ελλάδα όσο και στα νησιά.

• Το ούτι είναι πολύ διαδεδομένο στην Ανατολική Θράκη. Μοιάζει με το λαούτο αλλά δεν είναι όργανο συνοδείας, παίζει τη μελωδία.

• Το σαντούρι το συναντάμε σε όλες σχεδόν τις περιοχές της Ελλάδος.

• Είναι όργανο πολύ διαδεδομένο στη Μέση Ανατολή. Στην Ελλάδα έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Το συναντάμε σε ορισμένα μουσικά συγκροτήματα όπου συνήθως οι εκτελεστές είναι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας και παίζουν ανατολικούς σκοπούς

• ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ• ΘPAKH • Tώρα τις Πασχαλιόημιρις • Mαρία πάει γιά πασχαλιές • MAKEΔONIA• Aνήμιρα την Πασχαλιά • Mε μήνυσε η αγάπη μου • HΠEIPOΣ• Γιέ μου γιατί δε λούζεσαι • Σήμερα Γιώργη μ’ Πασχαλιά • ΘEΣΣAΛIA• Kαρσιλαμάς Πήλιο

          • ΣTEPEA EΛΛAΔA• Aπρίλ’ Aπρίλη μ’ δροσερέ         • Tώρα είν’ ο Mάης κι η άνοιξη  • ΠEΛOΠONNHΣOΣ• Bασίλω Kαλαματιανή    • Nεραντζούλα φουντωμένη • NHΣIA• Όλοι πάνε στην εκκλησιά       • Θειά μου Nικολάκαινα                • MIKPA AΣIA• Mάη μου με τα λούλουδα        • Pουμπαλιά - Γαρουφαλιά        • ΠONTOΣ - KAΠΠAΔOKIA• Πασχαλιάτικα Δίστιχα             • Kάτω σην Άσπρην Θάλασσαν  

 ΤΕΛΟΣΚατερίνα ΜπακιρλήΆρτεμη ΠαπαδοπούλουΚωνσταντίνα ΚοκαβέσηΦένια ΞανθοπούλουΆννα Οικονομοπούλου