Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου

Η Λογοτεχνία στα Επτάνησα

, "Λορέντζος Μαβίλης "Λήθη

Δημιουργός: Φωτιάδου Μαρία

http://night-flights.pblogs.gr/lorentzos-mabilhs-biografia.html

Να γνωρίσουν οι μαθητές το σονέτο,ένα ποίημα με σταθερή μορφή,

στο οποίο διακρίθηκε κυρίως ο Μαβίλης

Από το βιβλίο του καθηγητή:

ΣΤΟΧΟΣ:

π Η ολιτική κατάσταση σταπ :Ε τάνησα

Από το 1204: στους Ενετούς

1797: περιέρχονται στη δημοκρατική Γαλλία

1798: περνούν στους Ρώσους.

1800: ιδρύεται η Ιόνιος Πολιτεία υπό την επικυριαρχία της Υψηλής Πύλης.

1807: περνούν ξανά στους Γάλλους.

Από το 1815: περιέρχονται στην "προστασία" της Αγγλίας

1864: ενσωματώνονται στο ελληνικό κράτος.Κείμ.Νεοελ.Λογοτεχνίας,

Εκδ. Σαββάλας

Ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών:

•Μακρόχρονη επαφή με τη Δύση•Απουσία τουρκικού ζυγού•Οικονομική ανάπτυξη•Ειρηνική διαβίωση των κατοίκων

Άνθηση λογοτεχνίαςπ 18 .- 20Α ό τα τέλη ου αι αρχές ου

Ποίηση

κριτικό δοκίμιο

μεταφράσεις

θέατρο

Αναπτύσσονται:

Εκπρόσωποι επτανησιακής ποίησης:

ΔιονύσιοςΣολωμός

ΑνδρέαςΚάλβος

ΑριστοτέληςΒαλαωρίτης

ΑνδρέαςΛασκαράτος

Λ ί γ α λ ό γ ι α γ ι α τ η ζ ω ή τ ο υ …

Λορέντζος Μαβίλης

O Λορέντζος Μαβίλης γεννήθηκε στις

6 Σεπτεμβρίου 1860 στην Ιθάκη,

όπου ο πατέρας του Παύλος υπηρετούσε τότε εκεί πρόεδρος των δικαστηρίων της Ιονίου Πολιτείας.

Ο παππούς του ποιητή Δον Λορέντζος Μαβίλης, Ισπανός στην καταγωγή, ήταν πρόξενος της πατρίδας του στην Κέρκυρα, όπου πήρε γυναίκα Κερκυραία και εγκαταστάθηκε εκεί.

Η μητέρα του ποιητή ήταν επίσης Κερκυραία και ονομαζόταν

Ιωάννα Καποδίστρια–Σούφη.

Πέρασε τα παιδικά της χρόνια σ’ ένα αγρόκτημα, όπου έμαθε κι αγάπησε τη γλώσσα του λαού, τα τραγούδια και τις παροιμίες,

και την αγάπη της αυτή την μετέδωσε στο γιο της Λορέντζο.

“…Όσες φορές ο ήλιος σου να σε φωτίσει ερθεί, θε να σε βρει πεντάμορφη στεφανωμένη ορθή.”

Ο ποιητής παρακολουθούσε τα γυμνασιακά μαθήματα στο εκπαιδευτήριο «Καποδίστριας», όπου είχε δάσκαλο τον Ιωάννη Ρωμανό.

Αυτός τον σύστησε στην Αναγνωστική Εταιρία, όπου σύχναζαν τότε όλοι οι άνθρωποι των γραμμάτων.

• Εκεί γνώρισε τον Ιάκωβο Πολυλά, που τον μύησε στην ποίηση του Δ. Σολωμού. • Έμαθε την Ιταλική, Ισπανική, Αγγλική και Γερμανική. • Το 1878 γράφτηκε στην φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών

την οποία εγκατέλειψε μετά ένα χρόνο για να σπουδάσει στην Γερμανία φιλολογία, γλωσσολογία και φιλοσοφία.

Το 1890 στις 16 Ιουνίου αναγορεύτηκε διδάκτωρ της

φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Έρλαγκεν της Βαυαρίας. Kατέβηκε στην Κέρκυρα.

Δεν δέχτηκε καμία θέση για να μην παραβεί τις ηθικές αρχές του.

Ένα μικρό απόσπασμα επιστολής του (προς τον Κεφαλληνό) μας δίνει συμπυκνωμένο το πρόγραμμα της περαιτέρω προοπτικής του:

«Ό,τι κατορθώσω εις την ζωή μου, θα το κατορθώσω μένοντας συνεπής,

χωρίς ν’ απαρνηθώ ούτε μια μόνο πράξη,

ούτε μια μόνο στιγμή της περασμένης μου ζωής,

ή αλλιώς δεν θα κατορθώσω τίποτε».

• Το 1896

η Ελλάδα αγωνίζεται για την απελευθέρωση της Ηπείρου, Μακεδονίας και Κρήτης. Ο Μαβίλης

πολεμάει εθελοντής στην Κρήτη.

• Το 1897 αγωνίζεται στην Ήπειρο, πάλι εθελοντής,

όπου και τραυματίζεται.

• Το 1910 εξελέγη βουλευτής

του κόμματος των Φιλελευθέρων του Ελευθερίου Βενιζέλου στην αναθεωρητική Βουλή.

Ιστορική θα μείνει η αγόρευσή του για την υπεράσπιση της δημοτικής γλώσσας όταν συζητιόταν το άρθρο 107 του συντάγματος:

Χυδαία γλώσσα δεν υπάρχει.

Υπάρχουσι χυδαίοι άνθρωποι,

και υπάρχουσι πολλοί χυδαίοι άνθρωποι ομιλούντες την

καθαρεύουσαν.

("Εφημερίς των συζητήσεων της Βουλής", Β' Αναθεωρητική Βουλή, 1911, σελ. 689, συνεδρίασις 36).

Ο άκαμπτος χαρακτήρας του

και το ότι δεν προσαρμόστηκε στο ρεύμα της συναλλαγής που επικρατούσε, το λεγόμενο ρουσφέτι, συντέλεσε στο να μην εκλεγεί βουλευτής στις επόμενες εκλογές.

Ο ποιητής Μαβίλης, εκτός από μερικά

ποιήματα που δημοσίευσε σε περιοδικά της εποχής, δεν εξέδωσε καμία ποιητική συλλογή όσο ζούσε.

Τα άπαντά του κυκλοφόρησαν με την φροντίδα του φίλου του Κ. Θεοτόκη στην Αλεξάνδρεια το 1915.

Η μετριοφροσύνη χαρακτήριζε πάντα τον

Μαβίλη όσον αφορά το έργο του.

Αυτός ο εκπληκτικός μάστορας του σονέτου έστελνε τους στίχους του στον Παλαμά με την υποσημείωση:

«Για το συρτάρι σου».

Οι κριτικοί του καιρού του αναγνώρισαν στο πρόσωπό

του έναν τεχνίτη απαράμιλλο.

Ορισμένοι τον κατηγόρησαν γι’ αυτή του την τελειομανία,

χαρακτηρίζοντάς την σαν μια νεκρή πεταλούδα που μπορείς να θαυμάσεις τα

ψυχρά φτερά της.

Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος πιο εύστοχα, ίσως, απ’ όλους παρατήρησε:

«Ο Μαβίλης στάθηκε ένας

απ’ τους σπάνιους εκείνους ποιητές που το καλύτερό τους ποίημα είναι η ζωή τους».

Και πράγματι:

Στον Βαλκανικό πόλεμο του 1912

ο Μαβίλης παρά τα 52 του χρόνια κατετάγη εθελοντής λοχαγός των Γαριβαλδινών ερυθροχιτώνων.

• (Ονομαζόταν Γαριβαλδινοί οι εθελοντές Έλληνες και ξένοι από το όνομα του αρχηγού τους, Ιταλού στρατηγού, Γαριβάλδη. Ερυθροχίτωνες λέγονταν λόγω του κόκκινου χιτώνα που φορούσαν.)

Εκείνη την εποχή ο Μαβίλης ήταν το βασιλόπουλο του παραμυθιού για μια μεγάλη ποιήτρια, την κυρία Θεώνη Δρακοπούλου ή Μυρτιώτισσα.

Η αγάπη αυτή, όσο σαγηνευτικό δόλωμα κι αν ήταν, δεν μπόρεσε να τον κρατήσει κοντά της.

π Η φωνή της ατρίδας κάλυψε τη φωνή της.καρδιάς

« ’ π Σ αγα ώ μπδεν ορώ

π ’ τί οτ άλλο ναπω

π , π ιο βαθύ ιοπ , α λό

π μ !» ιο εγάλο ' έγραφε για κείνον η

μ ερωτευ ένηπ .οιήτρια

μ : Μα αυτός τραβούσε για τα εγάλα ιδανικά « , π στην κορφή της ζωής ό ου ροδίζει μ της Λευτεριάς α όλευτος αγέρας και σαν ήχος αθάνατης φλογέρας π , , η οίηση αηδόνι θείο

…»καλοκαρδίζει π π πΌχι ως δεν αγα ούν και οι οιητές

«μ π α τους θεριεύει ο όθος τουθανάτου

μ ’ μ ».ε τ αγιασ ένα δαφνοστέφανά του

Στις 28 Νοεμβρίου 1912 στο χωριό Δρίσκος, κοντά στα

Γιάννενα, οι Τούρκοι εξαπέλυσαν σφοδρή αντεπίθεση κατά των Γαριβαλδινών εθελοντών.

Ο Μαβίλης μάχεται ηρωικά, επικεφαλής των στρατιωτών του που αποδεκατίζονται απ’ τα εχθρικά βόλια…

Σε μια στιγμή της μάχης

μια σφαίρα του διατρυπά τα δύο μάγουλα χαλώντας και πολλά δόντια του. Ενώ μεταφέρεται αιμόφυρτος στο προσωρινό

νοσοκομείο ένα δεύτερο βόλι τον βρήκε στο στόμα.

Εκείνη τη στιγμή έφτανε στο χειρουργείο και ο αρχηγός, Αλέξανδρος Ρώμας.

Είδε τον Μαβίλη και κατάλαβε.

«Σε συγχαίρω απ’ την καρδιά μου!»

λέει δίνοντάς του το χέρι.

Ο Μαβίλης

μάζεψε τις στερνές του δυνάμεις, στάθηκε προσοχή και πήρε το χέρι του αρχηγού.

Το αίμα που έτρεχε σ’ όλο το δρόμο απ’ τις πληγές των παρειών του πάγωνε το λαιμό

του και του δυσκόλευε την αναπνοή.

Δεν μπορούσε να μιλήσει…

Τους κάνει νοήματα να του δώσουν χαρτί, να γράψει.

Τα αίματα στάζουν απ’ όλες τις μεριές και οι βολές του

πυροβολικού ακούγονται τώρα κοντύτερα.

Αλλά δεν προφταίνει ούτε να γράψει.

Ο παπα-Φώτης του κλείνει τα μάτια. Ο Πιπίνος Γαριβάλδης, στέκεται προσοχή και τον χαιρετάει.

Οι άλλοι σταυροκοπιούνται.

Ο Μαβίλης π , είναι λέον νεκρός

π μ π ξα λω ένος στο εζούλι .της Αγίας Παρασκευής

π μ Τον έχουν σκε άσει ε τονμ μ μ . ατω ένο ανδύα του

Έχει περάσει πλέον στην αιωνιότητα κερδίζοντας "δώρα άγια τρία:

ΘΑΝΑΤΟ, ΑΘΑΝΑΣΙΑ Κ’ ΕΛΕΥΤΕΡΙΑ" όπως το ήθελε.

Λορέντζος Μαβίληςμ - - Μνη είο στο χωριό Βασιλική Ιωάννινα

π΄Η ειρος

Ο Πετράρχης, ένας από τους σημαντικότερους ποιητές που έγραψαν σονέτα

•Το σονέτο είναι ένα ποιητικό είδος.• Ακολουθεί μία σταθερή στιχουργική μορφή. •Αποτελείται από 14 στίχους•Εμφανίστηκε στην Ιταλία τον 13ο αι.

http://el.wikipedia.org/wiki

Το ιταλικό σονέτο: δύο τετράστιχες

και δύο τρίστιχες στροφές

το αγγλικό σονέτο : από τρεις τετράστιχες

και ένα καταληκτικό δίστιχο.

Το σαιξπηρικό σονέτο πήρε το όνομα από τον Σαίξπηρ που ήταν ο σημαντικότερος ποιητής που χρησιμοποίησε αυτόν τον τύπο.

• αποτελείται από 14 στίχους,• διαιρούνται σε 4 στροφές• οι δύο πρώτες είναι τετράστιχες και οι άλλες

δύο τρίστιχες

• Το μέτρο κατά κανόνα είναι ιαμβικό

• οι στίχοι 11σύλλαβοι, 13σύλλαβοι ή 15σύλλαβοι.

• έχει πάντα ομοιοκαταληξία

Ιστορία Νεοελ.ΛογοτεχνίαςΟ.Ε.Δ.Β.

Νεοέλληνες, που έγραψαν σονέτα είναι οι:

ΙάκωβοςΠολυλάς

ΑνδρέαςΛασκαράτος

ΓεράσιμοςΜαρκοράς

Ο Μαβίλης όμως μαζί με τον Γρυπάρη και τον Παλαμά είναι εκείνοι που

έγραψαν τα αρτιότερα.

Ιωάννης Γρυπάρης Κωστής Παλαμάς

Τα θέματα που χρησιμοποιήθηκαν για

τη σύνθεση σονέτων αρχικά

ήταν μόνο ερωτικά. Αργότερα

χρησιμοποιήθηκαν και άλλα, όπως φιλοσοφικά, ηρωικά,

ψυχολογικά, θρησκευτικά κ.λ.π.

Στο σονέτο κανονικά κάθε στροφή πρέπει

να περικλείει ένα ολοκληρωμένο νόημα.

Ο σημαντικότερος από όλους τους στίχους του ποιήματος

είναι ο τελευταίος, στον οποίο

συγκεντρώνεται όλο το νόημα του ποιήματος.

μεταφορά

οξύμωρο

Μεταφορά

εικόνα

διασκελισμός

Καλότυχοι οι νεκροί, που λησμονάνε

την πίκρια της ζωής. 'Οντας βυθίσει

ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσει,

μην τους κλαις, ο καημός σου όσος και να 'ναι

οξύμωρο

διασκελισμός

εικόνα

μεταφορά μεταφορά

ιδιωματισμόςιδιωματισμός

ιδιωματισμός

• Τέτοιαν ώρα οι ψυχές διψούν και πάνε

• στης Λησμονιάς την κρουσταλλένια βρύση∙

• μα βούρκος το νεράκι θα μαυρίσει,

• α στάξει γι' αυτές δάκρυ, όθε αγαπάνε.

μεταφορά

εικόνα

συνεκδοχή

αντίθεση

ιδιωματισμός

μεταφορά

Κι αν πιουν θολό νερό ξαναθυμούνται,

διαβαίνοντας λιβάδι' απ' ασφοδίλι,

πόνους παλιούς, που μέσα τους κοιμούνται. μεταφορά

υπερβατό

εικόνα

Α δεν μπορείς παρά να κλαις το δείλι,

τους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουν∙

θέλουν, μα δε βολεί να λησμονήσουν.

συνεκδοχή

αντίθεση ιδιωματισμός

Λαϊκή δοξασία: το νερό της λησμονιάς.Οι νεκροί πίνουν το νερό της λησμονιάς

και ξεχνούν τις χαρές της ζωής και τα αγαπημένα τους πρόσωπα.

Έτσι δεν υποφέρουν από την ανάμνησή τους.

Μυθολογία: Οι πεθαμένοι άνθρωποι κατοικούν

στον «Ασφοδελό Λειμώνα», λιβάδι με ασφόδελους που βρίσκεται στον Άδη.

Τα λουλούδια του αποτελούσαν πρότυπο λησμονιάς.

Καλότυχοι οι νεκροί που λησμονάνε την πίκρια της ζωής. 'Οντας βυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσει,μην τους κλαις, ο καημός σου όσος και νά ναι

Τέτοιαν ώρα οι ψυχές διψούν και πάνε στης λησμονιάς την κρουσταλλένια βρύση μα βούρκος το νεράκι θα μαυρίσει, ά στάξει γι' αυτές δάκρυ όθε αγαπάνε.

Κι αν πιούν θολό νερό ξαναθυμούνται,διαβαίνοντας λιβάδια από ασφοδίλι,πόνους παλιούς, που μέσα τους κοιμούνται.

Α δε μπορείς παρά να κλαις το δείλι,τους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουν:θέλουν, μα δε βολεί να λησμονήσουν.

Α μέροςΟκτάβα

πρόβλημα

Β μέρος

Λύση

Α

Β

Β

Α

Ομοιοκαταληξία σταυρωτή

Ο Μαβίλης μακαρίζει προκλητικά τους νεκρούς

που λησμονούν την εγκόσμια πίκρα,ενώ θρηνεί για λογαριασμό των ζωντανών,

οι οποίοι θέλουν αλλά δεν μπορούν να λησμονήσουντα νεκρά αγαπημένα τους πρόσωπα.

περιεχόμενο Από το βιβλίοΤου εκπαιδευτικού

Θεματικά κέντρα

Ο θάνατος και η λησμονιά.

Η μνήμη των αγαπημένων προσώπων

Ο πόνος των ζωντανών.

Από το βιβλίοτου εκπαιδευτικού

Σε αντίθεση με την αρχαία παράδοση και το Δημοτικότραγούδι, ο ποιητής θεωρεί καλότυχους τους νεκρούς. Συγκρίνετε την άποψη που εκφράζει ο ποιητής με τους στίχους λ480 -497 της Οδύσσειας και προσπαθήστε να αιτιολογήσετε την άποψή του.

"μη θες να με παρηγορήσεις για το θάνατό μου, Οδυσσέα γενναίε ∙ θα προτιμούσα πάνω στη γη να ζούσα, κι ας

ξενοδούλευα σε κάποιον, άκληρο πια που να μην έχει και μεγάλο βιος, παρά να είμαι άρχοντας του Κάτω Κόσμου

των νεκρών"(Οδ.λ.550-553, μτφρ.Δ.Μαρωνίτης)

Βρείτε τις λαϊκές αντιλήψεις και δοξασίες στις οποίες αναφέρονται ο Μαβίλης και ο Παλαμάς, συγκρίνοντας τον τρόπο που επιλέγει ο καθένας για να τιςχρησιμοποιήσει στο ποίημά του.

Στο ταξίδι που σε πάει ο μαύρος καβαλάρης

κοίταξε απ΄το χέρι τουτίποτε να μην πάρεις.

Κι αν διψάσεις, μην το πιειςαπό τον κάτου κόσμοτο νερό της αρνησιάς,

φτωχό κομμένο δυόσμο!

Μην το πιεις, κι ολότελακι αιώνια μας ξεχάσεις,

βάλε τα σημάδια σουτο δρόμο να μη χάσεις.

Κωστής Παλαμάς,Ο τάφος (1898)

(απόσπασμα)

• http://www.snhell.gr/• http://www.ekebi.gr/• http://el.wikipedia.org/wiki• http://www.e-alexandria.gr/bookby.asp• http://night-flights.pblogs.gr/lorentzos-mabilhs-biografia.html• http://faros.fforumfree.com/t161-topic• http://www.e-grammes.gr/article.php?id=4116• http://www.greece.org/main/index.php?option=com_content&view=article&id=827&Itemid=842• http://users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/lorentzos_mavilhs_poems.htm

Πηγές