Э-ХИЧЭЭЛ БОЛОВСРУУЛАХАД АНХААРАХ АСУУДАЛ

Г.Уртнасан1, Ц.Гэрэлтуяа2

1МУБИС-ийн КМТС-ийн ИДТ-ийн багш2МУБИС-ийн КМТС-ийн ИДТ-ийн дадлагажигч багш

2014-04-25

Үндэслэл• Мэдээллийн технологийн ололт амжилттай уялдаж дэлхийн

улс орнуудад цахим сургалт нь өргөн хүрээнд хэрэгжиж байна.

• Орчин үеийн технологид суурилсан сургалтын шинэ арга хэлбэрийг ашиглан цаг хугацаа, орон зайнаас үл хамааран боловсрол олгох, насан туршийн суралцах боломжийг бий болгох зорилгыг хэрэгжүүлэхэд шийдвэл зохих тулгамдсан асуудал бол нэгдсэн стандарт бүхий э-хичээл боловсруулах шаардлагатай байгаа юм.

• Э-хичээл боловсруулах стандарт байхгүй тохиолдолд багш бүр өөр өөрийн хувилбараар боловсруулах ба энэ нь цахим сургалтын үр дүнд муугаар нөлөөлөлнө.

• Э-хичээл боловсруулахад анхаарах асуудлуудыг МУБИС-ийн хүрээнд нийцүүлэн хийхийг зорьсон.

Зорилго:• Багш э-хичээл боловсруулахад анхаарах асуудлууд

болон сургалтын дэлгэцийг зохиомжлох бүтэц, өнгөний зохицолыг тайлбарлах.

Стандарт гэж юу вэ?• Стандарт(Standard) нь хэмжээ, загвар гэсэн утгатай ба

өргөн утгаараа үлгэрчилсэн загвар, эх хэмжүүр(эталон), бүдүүвчилсэн зураг гэсэн утгатай үг юм.

• Үүнийг онлайн сургалтад дараах байдлаар тодорхойлдог байна.

Э-хичээлийн стандарт гэсэн нэр томьёоны өргөн тархсан тодорхойлолт нь:

Э-хичээлийн стандарт

Агуулга хөгжүүлэгчдэд

Программ зохиогчдод

Сургалт удирдах системд зориулсан

нийтлэг дагаж мөрдөх дүрэм журмын багц юм.

• Э-сургалтын стандартын үндсэн зорилго нь • Цаг хугацаа, орон зайгаас үл хамаарч, • Бие даан суралцах оюутны хэрэгцээнд тохирсон сургалтын агуулгаар сургалт зохион байгуулж,

• Чанартай боловсрол олгох явдал юм.

Онлайн сургалтын дэлгэцийг зохиомжлох бүтэц [1]

Онлайн сургалт явуулахад анхаарах техникийн шаардлагууд [4]

• Сургалтад ашиглагдах онлайн сургалтын систем нь бүх хэрэглэгчдэд хүртээмжтэй, энгийн, ашиглахад хялбар байх.

• Интернэтийн хурдаас үл хамааран (хурд их, бага үед) суралцагч гэрээсээ, сургуулиасаа аль ч үед хандаж суралцах боломжтой байх.

• Нийтлэг хэрэглэгддэг үйлдлийн систем болох Windows болон Mac үйлдлийн системүүдийн аль алинд нь зохицож ажиллаж болдог байх.

• LMS буюу сургалт зохион байгуулах систем нь олон хэлбэрээр ашиглаж болох хэрэгцээ зорилготой байх.

• Видео болон аудио файлын хэмжээ нь 8 МВ-аас ихгүй байх. • Текстэн материалууд нь суралцагчдад хүртээмжтэй

стандарт форматаар хангагдсан байх.

• Суралцагч өөрийн компьютераасаа хичээлийн материалыг хэвлэж, хадгалаж болохуйцаар агуулгад шигтэж өгсөн байх.

• Суралцагч аудио файлуудыг удирдах тоглуулах болон тоглохыг болиулах (turn on/Off) товчуудаар хангаж өгсөн байх;

• Сургалцагч видео файлыг удирдах эхлүүлэх, зогсоох, тоглуулах, түр завсарлага авах(start, stop, play, pause) товчнуудаар хангагдсан байх.

• Болж өгвөл үнэгүй эсвэл лицензтэй программ хангамж ашигласан байх.

• Э-хичээлийг үзэхэд ашиглагдах шаардлагатай программ хангамжуудыг онлайн сургалт явуулж буй систем дээр татаж авч болохоор байрлуулсан байх

Дэлгэцийг зохиомжлохдоо дараах зөвлөгөөг анхаарна уу

• Хичээлийн текстийг дэлгэцэнд бүтнээр нь багтаа. Энэ нь уншиж боловсруулахад төхөм болно.

• Текстийн хэмжээг 5-8 мөрөөр хязгаарлаж, 15-аас дээш мөр оруулахгүй байж, 8 хүртэлх үгийг нэг мөрөнд багтаах.

• Дэлгэцэнд текстийн 1 ба 2-оос илүү хэлбэртэй параграф оруулахгүй байх.

• Хэрэглэхэд ойлгомжтой, энгийн байх (ээдрээтэй, эргэлзээтэй биш).

• Өртөг зардал, цаг хугацаа хэмнэсэн байх (шууд харилцааг орлохуйц).

Онлайн хичээл боловсруулахад МХТ-ийг ашиглах талаарх зөвлөмж [1, 4]

• Агуулгын 10 хуудастай тэнцэх бичвэрийг 30 секундын дүрс бичлэг болгон хөрвүүлэх нь илүү үр өгөөжтэй байдаг.

• Нэгэн хэвийн бичвэрээр үзүүлэх лекцийн хэв маягийг эвдсэнээр оюутнуудын сонирхолыг ихээр татдаг.

• Лекцийн файлын 20% нь хөдөлгөөнт(animation оруулах), 20% нь зураг, дүрс, аудио агуулсан байх (хичээлийн онцлогоос хамаарч хувь нь өөр байж болно).

• Лаборатори, семинар нь график, зураг, анимэйшн, аудио, видео агуулсан байх.

• Сүүлийн үед лекцийн явцад схем, диаграмм болон бусад техник хэрэгсэл зэргийг өргөн хэрэглэж байгаа нь лекцийн чанарт сайнаар нөлөөлж байгааг тэмдэглэе.

• Холболт болон хуудас руу шилжих хэсэг алдаагүй байх.• Хичээлд ашиглаж буй фонтууд нь вэб хөтчүүд дээр шууд

үзэж болохоор сонгох. Жишээ нь: Arial, Times New Roman гэх мэт фонтуудыг ашиглах. Өөрөөр хэлбэл Unicode стандарт ашигласан байх.

• Бүх хуудсууд дээр нүүр хуудас руу буцах(back) товчыг заавал хийж өгөх.

• Хичээлийн текс нь компьютерийн дэлгэц дээр хэт жижиг эсвэл хэт том биш байх. Жишээ нь: font size буюу фонтын хэмжээг 10-16 pt -ийн хоорон байхаар сонгох.

• Бичгийн дүрмийн алдаагүй байх. • Оюутан өөрийгөө шалгах үнэлгээний материал оруулж өгөх.• Нэмэлт файлыг хуудасны тодорхой хэсэгт байрлуулах

/видео, дуу, анимэйшн гэх мэт/

• Бүтэц нь оновчтой (бүтэц нь ил, шаардлагатай хэсэгрүү чөлөөтэй шилжилт хийх боломжтой байх)

• Хараа зүйн болон эргономикийн шаардлага хангасан (хэрэглэгчийн хараа зүйд сөргөөр нөлөөлөхүйц өнгөний болон эргономикийн шийдэл агуулаагүй).

• Хэрэглэгчийн нас, сэтгэхүйн онцлогт тохирсон байх.• Хэрэглэгчийн компьютер ашиглах чадварыг харгалзан

үзсэн байх.• Хичээлийн нэмэлт файлыг үзэхэд шинэ цонхонд

дуудагдаж ажиллахаар байх.

• Хичээлтэй холбоотой нэмэлт материал (файл, CD, DVD, блог) байх.

• Оюутан өөрийгөө шалгах тесттэй байх (сэдэв, бүлэг болгоны дараа).

• Сорил, шалгалтын бүрэн тестийн материалтай байх.• Санал солилцох талбартай байх (Online chat).

Цахим хичээл бэлтгэхэд өнгөний зохицлыг хэрхэн хийх вэ? [3, 5]

• Өнгөний дугуй (color wheel) нь өнгөнүүдийн хоорондын хамаарлыг илэрхийлсэн дугуй хэлбэртэй диаграмм юм.

• Өнгөний дугуй диаграммыг анх Isaac Newton 1666 онд боловсруулжээ.(зураг 4).

• Өнгөний дугуйнд (color wheel) хорших бараг бүх л өнгөнүүд сайхан харагдахуйцаар боловсруулагдсан байдаг.

• зураг 4. Өнгөний дугуй диаграмм

• Олон жилийн турш өнгөний дугуйн үндсэн загвар хувилбаруудыг хийсэн боловч хамгийн нийтлэг хувилбар нь RGB өнгө дээр суурилсан 12 өнгө бүхий дугуй юм(зураг 4).

• Өнгөний зохицолыг англиар color harmony эсвэл color chord гэж нэрлэдэг.

• Энэ нь өнгөний дугуйн дотор орших 2 болон түүнээс олон тооны хоорондоо харилцан хамааралтайгаар зохицож харагдахыг хэлнэ.

• Цахим болон онлайн хичээл, вэб сайт хийж боловсруулахдаа дараах өнгөний хоршил буюу зохицлыг сайтар анхааран ашиглах хэрэгтэй. Үүнд:

• Нэмэлт өнгө. Тухайн нэг өнгөний чанх эсрэг талд орших өнгө тухайн өнгөтэй хоршихыг хэлнэ.

• Жишээ нь ногооны эсрэг улаан өнгө байна.

• Хагалбар зохицол. Тухайн өнгөний чанх эсрэг талын өнгөөр хагалбар үүсгэж байгаа хоёр нэмэлт өнгө тухайн өнгөтэй хоршихыг хэлнэ.

• Гурвалсан зохицол. Аливаа нэг өнгөтэй 120 градусаар өнгөний дугуйнд салаалж орших гурван өнгө хоорондоо хоршино.

• Дөрвөлсөн зохицол. Тухайн нэг өнгөтэй 90° өнцөг үүсгэн өнгөний дугуйнд эсрэгцэж орших дөрвөн өнгө хоорондоо хоршино.

• Дөхүү зохицол. Аль нэг өнгөний дагнаас буюу тухайн өнгөний хоёр талд зэрэгцэн орших өнгүүд түүний дагнаасууд болно.

Дараах http://www.sessions.edu/color-calculator сайтаас төрөл бүрийн өнгөний хоршлуудыг гаргаж авах боломжтой. Жишээ нь гурвалсан хоршлоор өнгө гаргаж байна.

• Контраст нь өнгө тоны ялгарал юм. Хэрэв аль нэг элемент нөгөө дээрээ байгаа нөхцөлд түүнээс ялгарч харагдахгүй бол өнгө тоны ялгаралыг тооцоогүй хэрэг бөгөөд ийм юмыг уншиж үзэхэд уншигчийн зүгээс ихээхэн хүндрэл учирдаг

• Өндөр контрасттай зүйл л сэтгэлийг татах билээ.• Гэхдээ цахим хичээлийн бүхий л элемент дандаа өндөр

контрасттай бол зөвхөн ганц бага конрасттай элементэд хүний нүд түрүүлж тусах юм.

• Ингэхлээр контрастыг тохируулах асуудал хичнээн чухал нь ойлгомжтой.

• Контрастыг хэмжихдээ арын фон болон түүн дээр буй элементийн тодролын зэргийг харьцуулж үздэг.

• Өөрөөр хэлбэл тэдгээр нь өөр хоорондоо тодролоороо хичнээн ялгаатай бол контраст төчнөөн сайн гэсэн үг юм. Жишээ нь хамгийн энгийн контраст нь хар ба цагааны ялгаа билээ. Өөрөөр хэлбэл энэ ялгаа хэдий их байх тусам уг текстийг уншихад хүний хараа ядрахгүй гэсэн үг.

Дүгнэлт• Лекцийн бүтэц, технологи нь цаг үеийн шаардлагыг даган

өөрчлөгдөж боловсронгуй болж байх ёстой зүйлийн нэг мөн.

• Судлаачдын тогтоосноор лекцийн явцад оюутнуудын анхаарал 10-15 минутын давтамжтайгаар 2-3 удаа буурдаг байна.

• Лекцийн хичээлийн чанарыг сайжруулахын тулд суралцагчдын сурах сэдлийг бий болгох явдал чухал үүрэгтэй.

• Семинар болон лабораторийн хичээл нь оюутны мэдлэгийг бататгах, гүнзгийрүүлэх, өргөжүүлэх, мэдлэгээ амьдралдаа хэрэглэх арга барил, чадвар дадал олгох үүрэг зориулалттай сургалтын зохион байгуулалтын нэг хэлбэр юм.

• Мөн оюутанд бие дааж суралцах арга барил эзэмшүүлэх ба оюутныг мэргэжилтэн-бие хүн болгон төлөвшүүлэх үүрэгтэй.

• Онлайн сургалтыг амжилттай хөгжүүлж хэрэгжүүлж буй дэлхий нийтийн жишиг нээлттэй сургуулийг хөгжүүлсэн онол арга зүйг дэлгэрэнгүй судлах хэрэгтэй байна.

• Мөн МУБИС-ийн хэмжээнд онлайн сургалт явуулах нэгдсэн нэг систем хэрэгтэй байна.

Ашигласан материал

• Ж.Алимаа “Онлайн сургалтын агуулга хөгжүүлэх арга зүйн судалгаа”, 2014 он.

• Ш.Ичинхорлоо, “Дээд сургуулийн сургалтын онол арга зүй”, 2010 он.

• Л.Даваасүрэн, “Мэргэжлийн зураг засвар Adobe Photoshop CS5”, 2011 он.

• British Columbia, “Standards for Digital Learning Content in British Columbia”, February 2010, version 3.

• http://www.tigercolor.com/color-lab/color-theory/color-theory-intro.htm

• http://www.sessions.edu/color-calculator

• Анхаарлаа хандуулсан та бүхэнд баярлалаа.

• Асуулт?