Embed Size (px)
Citation preview
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Γ. ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ(1896 – 1928)
Αυτοπροσωπογραφία του Κώστα Καρυωτάκη
Η ΖΩΗ ΤΟΥ
Α.ΚΑΤΑΓΩΓΗ• Παιδική ηλικία
Γεννήθηκε στην Τρίπολη Αρκαδίας το έτος 1896. Ήταν δευτερότοκο παιδί του νομομηχανικού Γεωργίου Καρυωτάκη, με καταγωγή από τα Χανιά, και της Αικατερίνης Σκάγιαννη από την Τρίπολη. Το επώνυμό του ήταν από τον παππού του, έναν πλούσιο και επιτυχημένο κτηματία νοικοκύρη, που όταν όμως ήταν μικρός είχε μείνει ορφανός κατά την Ελληνική Επανάσταση και αναγκάστηκε να καταφύγει σε ένα χωριουδάκι, τα Καργιώτικα, κοντά στη Συκιά Κορινθίας, έκανε κάθε δουλειά για να ζήσει και τον φώναζαν Το καημένο το καργιωτάκι, και έτσι του έμεινε το επώνυμο. Είχε μία αδελφή ένα χρόνο μεγαλύτερή του και έναν αδελφό μικρότερο. Λόγω της εργασίας του πατέρα του, η οικογένειά του αναγκαζόταν να αλλάζει συχνά τόπο διαμονής. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στη Λευκάδα, το Αργοστόλι, τη Λάρισα, την Πάτρα, την Καλαμάτα, την Αθήνα(1909-1911) και τα Χανιά όπου έμειναν ως το 1913 λόγω των συνεχών μεταθέσεων του πατέρα του.
Β.ΣΠΟΥΔΕΣ• Εφηβική ηλικία
Στην εφηβική του ηλικία 1909-1911 βρέθηκε στην Αθήνα και από το 1911-1913 στα Χανιά. Αποφοίτησε το 1913 από το 1ο Γυμνάσιο Χανίων με βαθμό «λίαν καλώς». Από νεαρή ηλικία, περίπου δεκαέξι ετών, δημοσίευε ποιήματά του σε παιδικά περιοδικά, ενώ το όνομά του αναφέρεται και σε διαγωνισμό διηγήματος της Διαπλάσεως των παίδων.
• Φοιτητής Νομικής στην Αθήνα
Το 1914 ο Κώστας Kαρυωτάκης μετέβη στην Αθήνα για σπουδές στη Νομική Σχολή και στα τέλη του 1917 απέκτησε το πτυχίο του. Το 1916, φοιτητής στο Β΄ έτος Νομικής, άρχισε να δημοσιεύει ποιήματά του σε λαϊκά περιοδικά αλλά και σε εφημερίδες όπως η Ακρόπολη. Το 1917 ο πατέρας του απολύθηκε από το δημόσιο ως αντιβενιζελικός.
Γ.ΒΙΟΠΟΡΙΣΜΟΣ
• Επαγγελματική καριέρα ως δικηγόρος
Το 1917 ο Καρυωτάκης πήρε το πτυχίο Νομικής με βαθμό "λίαν καλώς". Το 1918 επισκέφθηκε τους γονείς του στη Θεσσαλονίκη όπου έμεναν. Το 1919 επιστρατεύθηκε αλλά πήρε ολιγόμηνη αναβολή λόγω υγείας. Το ίδιο έτος έλαβε άδεια δικηγόρου και διορίσθηκε υπουργικός γραμματέας Α’ στη Θεσσαλονίκη, προφανώς για να είναι κοντά στους γονείς του.
• Στις 9 Μαρτίου 1919 έστειλε εξώδικο στο περιοδικό «Νουμάς» γιατί δεν του δημοσίευσε κριτική – ανακοίνωση για την ποιητική του συλλογή
"Ο Πόνος του Ανθρώπου και των Πραμάτων" .
Εξώδικος Πρόσκληση δικηγόρου Καρυωτάκη (1919)
• Το 1923 διορίστηκε στο Υπουργείο Υγιεινής Πρόνοιας και Κοινωνικής Αντιλήψεως, όπου επέδειξε σημαντικό έργο πρότασης νόμων που αφορούν τη δημόσια υγεία. Όμως τίποτε δεν υλοποιήθηκε γιατί ξέσπασε η δικτατορία του Πάγκαλου.
• Το 1926 ταξίδεψε στη Ρουμανία. • Το 1927 εξέδωσε την ποιητική συλλογή «Ελεγεία και Σάτιρες». • Το 1928 αποσπάσθηκε στην Πάτρα, αλλά αμέσως έφυγε για ταξίδι
στο Παρίσι και μετά την επιστροφή του μετατέθηκε στη Νομαρχία Πρέβεζας.
• Για ένα διάστημα ο Καρυωτάκης επιχείρησε να ασκήσει το επάγγελμα του δικηγόρου, ωστόσο η έλλειψη πελατείας τον ώθησε στην αναζήτηση θέσης δημοσίου υπαλλήλου. Διορίστηκε υπουργικός γραμματέας Α΄ στη Νομαρχία Θεσσαλονίκης, ενώ, μετά την οριστική απαλλαγή του από τον ελληνικό στρατό (παρουσιάσθηκε μόνο για λίγες μέρες), τοποθετήθηκε σε διάφορες δημόσιες υπηρεσίες, μεταξύ των οποίων οι νομαρχίες Σύρου, Άρτας και Αθήνας. Στο τέλος για ν' αποφύγει τις μεταθέσεις απ' τη μια νομαρχία στην άλλη, μεταπήδησε στο Υπουργείο Πρόνοιας και μάλιστα στην κεντρική του υπηρεσία, στην Αθήνα.
• Η πρώτη του ποιητική συλλογή, «Ο Πόνος του Ανθρώπου και των Πραμάτων», δημοσιεύτηκε το 1919. Τον ίδιο χρόνο εξέδωσε το σατιρικού περιεχομένου περιοδικό Η Γάμπα, του οποίου η δημοσίευση όμως απαγορεύτηκε μετά από έξι τεύχη κυκλοφορίας. Η δεύτερη συλλογή του, υπό τον τίτλο «Νηπενθή», εκδόθηκε το 1921. Την ίδια περίοδο συνδέθηκε με την ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη (1902-1930). Το Δεκέμβριο του 1927 εκδόθηκε η τελευταία του ποιητική συλλογή με τίτλο Ελεγεία και Σάτιρες. Τον Φεβρουαρίου του 1928 αποσπάστηκε στην πόλη της Πάτρας και λίγο αργότερα στην Πρέβεζα.
Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΗ
ΜΑΡΙΑ ΠΟΛΥΔΟΥΡΗΗ επίσης ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη γνώρισε τον Κώστα Καρυωτάκη το 1920 σε δημόσια υπηρεσία της Αθήνας όπου αμφότεροι εργάζονταν προσωρινά, και τον ερωτεύτηκε. Έχει γράψει σε επιστολή της σε κάποια φίλη της το εξής ιστορικό για τον Καρυωτάκη: «Στο κάτω-κάτω εγώ αγάπησα έναν ποιητή. Δεν αγάπησα έναν ήρωα. Αν ήθελα ήρωα, θα αγαπούσα τον Ανδρούτσο». Άλλη πληροφορία επίσης αναφέρει ότι η Μαρία Πολυδούρη τού είχε προτείνει γάμο, αλλά αυτός αρνήθηκε με τη δικαιολογία ότι «πάσχει από ανίατο αφροδίσιο νόσημα και δεν θέλει να πάρει στο λαιμό του καμιά γυναίκα». Αυτό, φαίνεται να ευσταθεί πλήρως, δεδομένου ότι έγραψε και το σχετικό ποίημα «Ωχρά Σπειροχαίτη», που είναι το όνομα του μικροβίου που προκαλεί τη σύφιλη.
ΣΤΗΝ ΠΡΕΒΕΖΑ• Ο Κώστας Καρυωτάκης έφτασε στην Πρέβεζα με καράβι στις 18
Ιουνίου 1928, μετά από δυσμενή μετάθεση. Η θέση εργασίας του ήταν στη Νομαρχία Πρεβέζης, στο Γραφείο Εποικισμού και Αποκαταστάσεως Προσφύγων. Ο Κώστας Καρυωτάκης ως δικηγόρος της Νομαρχίας, είχε στα καθήκοντά του τη σύνταξη και τον έλεγχο των τίτλων κυριότητας των αγροτεμαχίων διανομής προς τους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας.
• Το σπίτι που νοίκιασε και έμεινε τις τελευταίες μέρες της ζωής του ο Καρυωτάκης το 1928, βρίσκεται στην οδό Δαρδανελίων, στο λεγόμενο Σεϊτάν Παζάρ. Διατηρείται ακόμα ανέπαφο και υπάρχει αναμνηστική πλάκα.Η σπιτονοικοκυρά του Καρυωτάκη, Πηνελόπη Λυγκούρη, νεαρή κοπέλα το 1928, δήλωσε σε ντοκιμαντέρ του Φρέντυ Γερμανού ότι «στο σπίτι ο Καρυωτάκης δεν είχε καθόλου βιβλία, παρά μόνο χειρόγραφα δικά του, τα οποία μετά το θάνατό του δεν ήξερε ότι ήταν ποιήματα και τα πέταξε»!!!. Επίσης δήλωσε ότι "Είχε τρία κουστούμια γαλλικά, που αγόρασε στο Παρίσι και ήταν πάντα άψογα ντυμένος με γραβάτα".. Λέγεται επίσης προφορικά, ότι "ο Καρυωτάκης ήρθε σε ρήξη με τον τότε Νομάρχη, ο οποίος πιθανώς χρηματιζόταν με λίρες Μικρασιατών στο θέμα της μη ισότιμης και δίκαιης παροχής αγροτεμαχίων".
ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗ ΣΤΗΝ ΠΡΕΒΕΖΑ
ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΚΑΙ Η ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ• Στο ντοκιμαντέρ του Φρέντυ Γερμανού, ο δήμαρχος Πρέβεζας τη
διετία 1977-1978, Ηρακλής Ντούσιας έγραψε ότι, δύο ώρες προ της αυτοκτονίας του, περί τις 2.30 μ.μ., ο Καρυωτάκης πήγε στο τότε παραλιακό καφενείο «Ο Ουράνιος Κήπος» στη θέση Βρυσούλα, ιδιοκτησίας τότε Νιόνιου Καλλίνικου, όπου παρήγγειλε και ήπιε μια βυσσινάδα. Ο καφεπώλης παραξενεύτηκε τότε, γιατί ο ποιητής τού άφησε στο τραπέζι 75 δραχμές πουρμπουάρ, ενώ η τιμή του αναψυκτικού ήταν 5 δρχ. Ζήτησε ένα τσιγάρο να καπνίσει και μια κόλλα χαρτί (τετράδιο) όπου έγραψε τις τελευταίες σημειώσεις του, οι οποίες βρέθηκαν στην τσέπη του και διασώθηκαν.
• Ο γιος του οπλοπώλη Ιωάννη Αναγνωστόπουλου, πολιτικός μηχανικός ΤΕ, δηλώνει στο ντοκιμαντέρ του Φρέντυ Γερμανού ότι «την προηγουμένη ημέρα τής αυτοκτονίας ο Καρυωτάκης αγόρασε από το κατάστημα του πατέρα του ένα περίστροφο, με το οποίο επέστρεψε σε λίγες ώρες διαμαρτυρόμενος ότι είχε βλάβη, ενώ είχε ξεχάσει να βγάλει την ασφάλεια». Αυτό εξηγήθηκε ως πρόθεσή του να αυτοκτονήσει αυθημερόν.
Το περίστροφο αυτό είναι τύπου Pieper Bayard 9mm, παραχωρήθηκε από τους απογόνους της οικογένειας Καρυωτάκη και εκτίθεται από το 2003 στο «Μουσείο
Μπενάκη» στην Αθήνα (κτίριο Α, Βασ. Σοφίας).
• Τελικά, στις 21 Ιουλίου 1928, το απόγευμα 4.30 μ.μ., και σε ηλικία μόλις 32 ετών, ο Κώστας Καρυωτάκης περπάτησε από το καφενείο «Ουράνιος Κήπος» της Βρυσούλας προς τη θέση Βαθύ της Μαργαρώνας, μια απόσταση περίπου 400 μέτρων. Ξάπλωσε κάτω από έναν ευκάλυπτο και αυτοκτόνησε με πιστόλι στην καρδιά. Η τότε χωροφυλακή τράβηξε φωτογραφία του πτώματος η οποία έχει δημοσιευθεί και τον δείχνει κουστουμαρισμένο, με ψαθάκι και με το χέρι με το πιστόλι στο στήθος. Στη θέση αυτή βρίσκεται σήμερα το στρατόπεδο των καυσίμων της 8ης Μεραρχίας Πεζικού και υπάρχει εκεί αναμνηστική μαρμάρινη επιγραφή που τοποθέτησε η Περιηγητική Λέσχη Πρέβεζας το 1970. Η πινακίδα γράφει: «Εδώ, στις 21 Ιουλίου 1928, βρήκε τη γαλήνη με μια σφαίρα στην καρδιά ο ποιητής Κώστας Καρυωτάκης».
Η είδηση της αυτοκτονίας του Καρυωτάκη, όπως την παρουσίασε η εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, στο φύλλο της 26ης Ιουλίου 1928. Κοινός τόπος σε όλες η πολιτική δίωξη του ποιητή από τον υπουργό. Και βέβαια πάντα μέσα στο δωμάτιό του και με πυροβολισμό στο κεφάλι…!
Το ενδιαφέρον είναι ότι τα περισσότερα ρεπορτάζ της εποχής περιέχουν τις ίδιες ανακρίβειες σχετικά με την αυτοκτονία του Καρυωτάκη [πυροβολισμός στο κεφάλι, στο δωμάτιό του στην Πρέβεζα]. Αναρωτιέμαι αν πρόκειται για «καθοδηγούμενες» πληροφορίες [από την οικογένεια του ποιητή;] ή αν γενικώς ήταν πιο «καθώς πρέπει» να έχει αυτοκτονήσει εντός του δωματίου του και με πυροβολισμό στον κρόταφο [πιο... κόσμια επιλογή απ' την καρδιά, άραγε;]. Προφανώς, είναι αμελητέα λεπτομέρεια όσον αφορά τον ποιητή, ενδιαφέρουσα όμως όσον αφορά την εποχή. Δεν θυμάμαι αν έχει απαντηθεί το ζήτημα στη βιβλιογραφία, ωστόσο έχει ένα ενδιαφέρον. Και οι δύο εφημερίδες, πάντως, συμφωνούν ότι επρόκειτο για νευρασθενικό τύπο, τα... νεύρα του οποίου είχαν διαταραχτεί ακόμα περισσότερο από τις «διώξεις» του υπουργού. Ο υπουργός, η Πρέβεζα, η σύφιλη, η επαρχία, η υπαλληλική εργασία είναι οι βασικοί υποψήφιοι [82 χρόνια σχεδόν] για το ρόλο του βασικού υπαίτιου της ύστατης πράξης του ποιητή.
Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ• Στην τσέπη του κουστουμιού του πτώματος του Κώστα Καρυωτάκη βρέθηκε
επιστολή που γράφει τα εξής: «Είναι καιρός να φανερώσω την τραγωδία μου. Το μεγαλύτερό μου ελάττωμα στάθηκε η αχαλίνωτη περιέργειά μου, η νοσηρή φαντασία και η προσπάθειά μου να πληροφορηθώ για όλες τις συγκινήσεις, χωρίς τις περισσότερες, να μπορώ να τις αισθανθώ. Τη χυδαία όμως πράξη που μου αποδίδεται τη μισώ. Εζήτησα μόνο την ιδεατή ατμόσφαιρά της, την έσχατη πικρία. Ούτε είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος για το επάγγελμα εκείνο. Ολόκληρο το παρελθόν μου πείθει γι' αυτό. Κάθε πραγματικότης μου ήταν αποκρουστική. Είχα τον ίλιγγο του κινδύνου. Και τον κίνδυνο που ήρθε τον δέχομαι με πρόθυμη καρδιά. Πληρώνω για όσους, καθώς εγώ, δεν έβλεπαν κανένα ιδανικό στη ζωή τους, έμειναν πάντα έρμαια των δισταγμών τους, ή εθεώρησαν την ύπαρξή τους παιχνίδι χωρίς ουσία. Τους βλέπω να έρχονται ολοένα περισσότεροι μαζί με τους αιώνες. Σ' αυτούς απευθύνομαι. Αφού εδοκίμασα όλες τις χαρές (!!!), είμαι έτοιμος για έναν ατιμωτικό θάνατο. Λυπούμαι τους δυστυχισμένους γονείς μου, λυπούμαι τα αδέλφια μου. Αλλά φεύγω με το μέτωπο ψηλά. Ήμουν άρρωστος. Σας παρακαλώ να τηλεγραφήσετε, για να προδιαθέση την οικογένειά μου, στο θείο μου Δημοσθένη Καρυωτάκη, οδός Μονής Προδρόμου, πάροδος Αριστοτέλους, Αθήνας» Κ.Γ.Κ. [Υ.Γ.]
Συνέχεια επιστολής…
Και για ν' αλλάξουμε τόνο. Συμβουλεύω όσους ξέρουν κολύμπι να μην επιχειρήσουνε ποτέ να αυτοκτονήσουν δια θαλάσσης. Όλη νύχτα απόψε επί δέκα ώρες, εδερνόμουν με τα κύματα. Ήπια άφθονο νερό, αλλά κάθε τόσο, χωρίς να καταλάβω πώς, το στόμα μου ανέβαινε στην επιφάνεια. Ωρισμένως, κάποτε, όταν μου δοθεί η ευκαιρία, θα γράψω τις εντυπώσεις ενός πνιγμένου». Κ.Γ.Κ. (Κώστας Γ. Καρυωτάκης).
• Ακόμα και σήμερα υπάρχουν απορίες και αντιθέσεις στην ερμηνεία αυτής της επιστολής.
ΑΛΛΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ
• Ένας λόγος που φαίνεται να ώθησε τον Καρυωτάκη στην αυτοκτονία είναι και η σύφιλη από την οποία πιθανολογείται ότι έπασχε. Ο καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γιώργος Σαββίδης, ο οποίος διέθετε το μεγαλύτερο αρχείο για τους Νεοέλληνες Λογοτέχνες, ερχόμενος σε επαφή με φίλους και συγγενείς του ποιητή, αποκάλυψε ότι ο Καρυωτάκης ήταν συφιλιδικός, και, μάλιστα, ο αδελφός του, Θανάσης Καρυωτάκης, θεωρούσε ότι η ασθένεια συνιστούσε προσβολή για την οικογένεια.
• Ο Γιώργος Μακρίδης, στη μελέτη του για τον Καρυωτάκη, διατυπώνει την άποψη ότι "ο ποιητής αυτοκτόνησε στην Πρέβεζα, όχι πιεζόμενος από τη μετάθεσή του εκεί, αλλά φοβούμενος να νοσηλευτεί σε ψυχιατρική κλινική, όπως συνέβαινε με όλους τους συφιλιδικούς στο τελικό στάδιο της νόσου την περίοδο εκείνη". Θέλοντας, μάλιστα, να ισχυροποιήσει το επιχείρημά του, τονίζει ότι "δεν είναι δυνατόν ένας βαριά καταθλιπτικός ασθενής να αστειεύεται στο επιθανάτιο γράμμα του". Σύμφωνα με τον σύγχρονο ορισμό της κλινικής κατάθλιψης, ο ποιητής είναι βέβαιο ότι έπασχε από τη νόσο. Το έργο, πολύ πριν μάθει ότι πάσχει από σύφιλη το καλοκαίρι του 1922, η ζωή και ο θάνατος του συνιστούν ακράδαντες αποδείξεις για αυτό. Το πως η πρώτη νόσος ουσιαστικά τον οδήγησε στη δεύτερη, περιγράφεται στο τελευταίο του σημείωμα.
• Ο ρόλος που ενδεχομένως έπαιξε η γυναίκα και ο έρωτας στην αυτοκτονία του Καρυωτάκη δεν αναφέρεται ούτε ως υπαινιγμός στο τελευταίο του σημείωμα, αλλά δεν πρέπει να αγνοηθεί. Η ωραία και χειραφετημένη ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη τον είχε ερωτευθεί και αυτός φάνηκε να ανταποκρίνεται. Κατά την Πολυδούρη μάλιστα ήταν εκείνος που πρώτος εξομολογήθηκε τον έρωτά του. Του πρότεινε να παντρευτούν, μα εκείνος δεν θέλησε. Εκείνη το απέδωσε στο χρόνιο αφροδίσιο νόσημα από το οποίο έπασχε. Μαρτυρία του φίλου του Χ. Σακελλαριάδη, αλλά και το ημερολόγιο της Πολυδούρη, δείχνουν πως δεν είχαν οι δυο τους ολοκληρωμένες σεξουαλικές σχέσεις, αν και είχε ερωτικές επαφές με κοινές γυναίκες.
• Όπως παρατηρεί ο καθηγητής της Ψυχιατρικής Πέτρος Χαρτοκόλλης, «ήταν περισσότερο η αδυναμία ν΄αγαπήσει η αιτία που τον ώθησε στην αυτοκτονία παρά η στέρηση της γυναικείας αγάπης» Και συνεχίζει, «Το πρόβλημα του Καρυωτάκη ήταν ότι δεν μπορούσε να αγαπήσει τις γυναίκες που μπορούσαν να τον αγαπήσουν. Έχοντας μια πολύ κακήν ιδέα για τον εαυτό του την προέβαλλε στους άλλους-πολύ εύκολο για την φθονερή πραγματικότητα μέσα στην οποία ζούσε-πλάθοντας για τον εαυτό του μια ψεύτικη εικόνα ανωτερότητας, που κατέρρεε όταν μια γυναίκα τον απέρριπτε, ενώ τον έκανε να χάνει την εκτίμησή του, για μια γυναίκα που, σαν την Πολυδούρη, μπορούσε να τον αγαπήσει».
Πρέβεζα (Ιούνιος 1928)
Θάνατος είναι οι κάργες που χτυπιούνταιστους μαύρους τοίχους και τα κεραμίδια,θάνατος οι γυναίκες, που αγαπιούνταικαθώς να καθαρίζουνε κρεμμύδια.
Θάνατος οι λεροί, ασήμαντοι δρόμοιμε τα λαμπρά, μεγάλα ονόματά τους,ο ελαιώνας, γύρω η θάλασσα, κι ακόμηο ήλιος, θάνατος μες στους θανάτους.
Θάνατος ο αστυνόμος που διπλώνειγια να ζυγίσει μια «ελλιπή» μερίδα,θάνατος τα ζουμπούλια στο μπαλκόνι,κι ο δάσκαλος με την εφημερίδα.
Βάσις, Φρουρά, Εξηκονταρχία Πρεβέζης.Την Κυριακή θ’ ακούσουμε την μπάντα.Επήρα ένα βιβλιάριο Τραπέζηςπρώτη κατάθεσις δραχμαί τριάντα.
Περπατώντας αργά στην προκυμαία,«Υπάρχω;» λες, κ’ ύστερα «δεν υπάρχεις!»Φτάνει το πλοίο. Υψωμένη σημαία.Ίσως έρχεται ο Κύριος Νομάρχης.
Αν τουλάχιστον, μέσα στους ανθρώπουςαυτούς, ένας επέθαινε από αηδία...Σιωπηλοί, θλιμμένοι, με σεμνούς τρόπους,θα διασκεδάζαμε όλοι στην κηδεία.
ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ
Α.ΓΕΝΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ• Ο Καρυωτάκης υπήρξε ο πιο αντιπροσωπευτικός ποιητής της
πρώτης δεκαετίας του Μεσοπολέμου (1920-1930). Κύριο χαρακτηριστικό της ποίησης είναι ο ψυχικός κάματος και μια δυσκολία προσαρμογής στην πραγματικότητα. «Κάθε πραγματικότης μού είναι αποκρουστική», έγραψε ο ίδιος. Έζησε και έγραψε σε μια εποχή που σημαδεύτηκε από την τραγωδία της μικρασιατικής καταστροφής.
• Η γενιά του, σε αντίθεση με τη γενιά του Παλαμά, που παρακολουθεί τους αγώνες του έθνους και αγωνίζεται για την αναγέννησή του, δεν κεντρίζεται από παρόμοια ιδανικά αλλά διακατέχεται από απαισιόδοξη διάθεση, ένα αίσθημα ανίας και μια ελαττωμένη αντίσταση στην πραγματικότητα. Εκείνος όμως που εξέφρασε ποιητικά με γνησιότητα, ειλικρίνεια και οξύτητα όλα αυτά τα βιώματα είναι ο Καρυωτάκης, ίδιως με την τελευταία ποιητική του συλλογή Ελεγεία και σάτιρες (1927). Γι’ αυτή τη συλλογή ο Τέλλος Άγρας έγραψε χαρατηριστικά «…κι έξαφνα στα 1927, με την Τρίτη και τελευταία του ποιητική συλλογή Ελεγεία και Σάτιρες, μας εξεπέρασεν όλους αμέσως κι εξακολουθητικά…».
Β. Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ
Ξεκίνησε σαν ποιητής, που έγραφε στίχους αρμονικούς και μελωδικούς, σύμφωνα με τις αρχές του συμβολισμού. Στην τελευταία του ποιητική συλλογή παρατηρούμε μια σημαντική στροφή: ο στίχος του, στη ρυθμική του κυρίως έκφραση, μιμείται την ομιλία, χαλαρώνει και σπάζει, για να μπορέσει να μεταδώσει την εσωτερική διάθεση του ποιητή, που φτάνει πολλές φορές στο σαρκασμό και τη σάτιρα.
Γ. ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ - ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ
• 1. Ο πόνος του ανθρώπου και των πραγμάτων (1919)• 2.Νηπενθή (1921)• 3.Ελεγεία και σάτιρες (1927)
Στα δύο πρώτα εκφράζει μια βαθιά μελαγχολική διάθεση για τη ζωή. Πιστεύει όμως ότι η πίστη
στην ποίηση θα τον οδηγήσει στην λύτρωση. Στο τρίτο έργο δεν υπάρχει καμία πίστη και κεντρικός άξονας της ποίησής του είναι ο θάνατος.
Όλο του το έργο είναι συγκεντρωμένο στο Άπαντα τα ευρισκόμενα, τόμ. Α΄ και Β΄ (1965)
Εκτός από το ποιητικό του έργο, ο Καρυωτάκης έγραψε επίσης πεζά ενώ έδωσε και μεταφράσεις ξένων λογοτεχνών, όπως του Φρανσουά Βιγιόν.
.
ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗ
• Ὁ Καρυωτάκης δὲν ἀντιγράφεται. Καλὸς ἢ κακός, μικρὸς ἢ μεγάλος, ἀποτελεῖ μιὰ ὁλοκληρωμένη προσωπικότητα, μοναδικὴ στὴ λογοτεχνία μας. Ἡ γοητεία τοῦ στίχου του εἶναι μιὰ νοσηρὴ καὶ ὀδυνηρὴ γοητεία, ποὺ διατηρεῖ ἀκατάκτητη τὴν ἰδιοτυπία της.
(Ἰ. Μ. Παναγιωτόπουλος)
• [...] «Μόνο, λοιπόν, καταφύγιο μένει ὁ θάνατος, καὶ μόνο ὅπλο κατὰ τῆς ζωῆς, ὅσο ζοῦμε, καὶ μόνη ἀνακούφιση, ἡ εἰρωνεία. Ὁ Καρυωτάκης εἰρωνεύεται τύπους, πράγματα, καταστάσεις, ὅ,τι ξυπνᾷ τὴν ὀργή, τὸν οἶκτο του, τὴν ἀηδία του. [...] Κάτω ἀπὸ τὸ γέλιο του μαντεύει κανεὶς τὴ σύσπαση τοῦ πόνου, ἡ εἰρωνεία του δὲν εἶναι παρὰ ἕνας πνιγμένος λυγμός.»
(Κλέων Παράσχος, «Κυριακὴ τοῦ Ἐλευθέρου Βήματος», 15
Ἰανουαρίου 1928)
Ποίημα του Κώστα Γ. Παπαγεωργίου:
Στον Κ.Κ.
Ελάχιστα ωραιότερος από την ποίησή σουΛίγο πιο ζωντανός από το πτώμα σουΠάψε να υπνοβατείς στους στίχους μουΗλίθιε αυτόχειρα των παιδικών μου χρόνων.
• Καρυωτάκης (Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος)
Έφυγες. Μένει η πόρτα ανοιχτήΚατάντικρυ στα ερέβη της αβύσσου.Πίκρα και κούραση όλη σου η ζωή.Η ποίηση; Ασχολία περιττή.Κάθε προσπάθεια, τρέκλισμα μεθύσου
Όλα Χαμένα. Αργός απαυδημόςμαστιγώνει το νου, βαθιά πληγώνειτην άθλια σάρκα. Δίβουλος εχθρός --γελοία φρεναπάτη ο στοχασμόςξεσκίζει και χτιπάει και φαρμακώνει.
Κ' ύστερα; Τίποτε. Άσκοπη φυγή.άδεια από νόημα κι άγονη εφροσύνη.Δίψα θανάτου μάς καταπονεί.Η γη, πεζή φροντίδα. Κ' οι ουρανοί ---- χλεύη, που την οργή μας παροξύνει.
Δημοσιεύτηκε στη Νέα Εστία, τχ. 16-40, 15 Αυγούστου 1928.
