ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

το θέατρο έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα .

η άνθισή του είναι αποτέλεσμα της εξέλιξης του δημοκρατικού πολιτεύματος το οποίο ήκμαζε κυρίως στην Αθήνα.

στο θέατρο οι πολίτες βίωναν την ομαδικότητα, τη σύγκρουση διάφορων ιδεών, την αξία του διαλόγου και την επικοινωνία.

μέσω του θεάτρου, εκφράζονταν επαναστατικές και ανατρεπτικές ιδέες, και με αυτόν τον τρόπο διαμορφώνονταν τόσο προσωπικές όσο και συλλογικές συνειδήσεις. Έτσι, το θέατρο ήταν κόμβος κοινωνικής και πολιτικής κριτικής καθώς και παιδείας.

Είχε ως σκοπό να (εκ)παιδεύσει και να διδάξει του πολίτες.

Οι αρχαίοι συγγραφείς, τραγωδοί και ποιητές είχαν συνήθως και το ρόλο του δασκάλου, γιατί με τα έργα τους εκπαίδευαν τους αναγνώστες ή τους ακροατές αντίστοιχα.

ο Πλάτωνας ανέφερε χαρακτηριστικά ότι όποιος είναι αχόρευτος και απαίδευτος (δηλαδή αυτός που δεν είχε εκπαιδευθεί στο χορό και στη διήγηση μυθικών ιστοριών) δεν ανήκει στους μορφωμένους.

Ο Παιδευτικός Ρόλος της Τραγωδίας

Αρχαία θέατρα στην ελληνική επικράτεια σώζονται σήμερα πολλά,

αρκετά από τα οποία είναι καλοδιατηρημένα, υπογραμμίζοντας ένα άριστο δείγμα αρχιτεκτονικής της εποχής εκείνης.

Η αρχιτεκτονική των αρχαίων θεάτρων

Τα αρχαία ελληνικά θέατρα:

• ΤΑ ΣΥΝΑΝΤΆΜΕ ΚΥΡΊΩΣ ΣΤΗΝ ΎΠΑΙΘΡΟ

• ΕΊΝΑΙ ΧΤΙΣΜΈΝΑ ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΙΚΆ

• ΑΠΟΤΕΛΟΎΝΤΑΝ ΑΠΌ ΜΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΉ ΚΥΚΛΙΚΉ ΠΛΑΤΕΊΑ ,ΤΗΝ ΟΡΧΉΣΤΡΑ , ΣΤΗΝ ΟΠΟΊΑ ΔΙΑΔΡΑΜΑΤΊΖΟΝΤΑΝ ΟΙ ΠΑΡΑΣΤΆΣΕΙΣ

Στην ορχήστρα υπήρχαν:

• Ο ΕΎΡΙΠΟΣ, ΈΝΑΣ ΑΓΩΓΌΣ ΑΠΟΡΡΟΉΣ, ΠΟΥ ΤΗ

ΧΏΡΙΖΕ ΑΠΌ ΤΟΝ ΧΏΡΟ ΤΩΝ ΚΑΘΙΣΜΆΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ

ΠΡΟΣΤΆΤΕΥΕ ΑΠΌ ΠΛΗΜΎΡΑ• Η ΘΥΜΈΛΗ, ΈΝΑΣ ΒΩΜΌΣ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΌ ΔΙΌΝΥΣΟ• ΟΙ ΘΈΣΕΙΣ ΤΩΝ ΘΕΑΤΏΝ ΣΕ ΗΜΙΚΎΚΛΙΟ, ΓΎΡΩ ΑΠΌ ΤΗΝ ΟΡΧΉΣΤΡΑ

Η σκηνή:• ΉΤΑΝ ΈΝΑ ΟΡΘΟΓΏΝΙΟ, ΜΑΚΡΌΣΤΕΝΟ, ΣΤΕΓΑΣΜΈΝΟ ΚΤΉΡΙΟ, ΣΤΗΝ

ΠΕΡΙΦΈΡΕΙΑ ΤΗΣ ΟΡΧΉΣΤΡΑΣ

• ΑΡΧΙΚΆ ΉΤΑΝ ΙΣΌΓΕΙΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΤΑΝ ΜΌΝΟ ΩΣ

ΑΠΟΔΥΤΉΡΙΟ

• ΚΑΤΆ ΤΗΝ ΠΡΏΙΜΗ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΉ ΠΕΡΊΟΔΟ ΈΓΙΝΕ ΔΙΏΡΟΦΗ

• ΑΠΟΤΕΛΟΎΤΑΝ ΑΠΌ ΤΑ ΠΑΡΑΣΚΉΝΙΑ, ΔΎΟ ΠΤΈΡΥΓΕΣ ΠΟΥ ΈΔΙΝΑΝ ΣΤΗΝ ΚΆΤΟΨΗ ΤΗΣ ΣΚΗΝΉΣ ΣΧΉΜΑ Π.

Το κοίλον:• ΉΤΑΝ Ο ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΙΚΌΣ ΧΏΡΟΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΈΒΑΛΛΕ ΤΗ ΣΚΗΝΉ, ΧΩΝΟΕΙΔΈΣ ΕΠΊΠΕΔΟ ΣΤΟ ΟΠΟΊΟ ΑΠΛΏΝΟΝΤΑΝ ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΙΚΆ ΤΑ ΕΔΏΛΙΑ ΤΩΝ ΘΕΑΤΏΝ

• ΚΑΤΈΛΗΓΕ ΣΕ ΑΝΑΛΗΜΑΤΙΚΟΎΣ ΤΟΊΧΟΥΣ ΜΕΤΑΞΎ ΤΩΝ ΟΠΟΊΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΚΗΝΉΣ ΥΠΉΡΧΑΝ ΔΙΆΔΡΟΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΈΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΘΕΑΤΏΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΟΡΟΎ, ΠΟΥ ΟΝΟΜΆΖΟΝΤΑΝ ΠΆΡΟΔΟΙ

• ΧΩΡΙΖΌΤΑΝ ΣΕ ΖΏΝΕΣ ΑΠΌ ΟΡΙΖΌΝΤΙΟΥΣ ΔΙΑΔΡΌΜΟΥΣ, ΤΑ ΔΙΑΖΏΜΑΤΑ• ΚΆΘΕ ΖΏΝΗ ΧΩΡΊΖΟΝΤΑΝ ΜΕ ΣΚΆΛΕΣ ΣΕ ΚΕΡΚΊΔΕΣ• ΣΤΗΝ ΠΡΏΤΗ ΣΕΙΡΆ ΤΟΥ ΚΟΊΛΟΥ ΒΡΊΣΚΟΝΤΑΝ ΤΟ ΠΡΟΕΔΡΕΊΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΞΙΩΜΑΤΟΎΧΟΥΣ ΚΑΙ ΤΑ ΤΙΜΏΜΕΝΑ ΠΡΌΣΩΠΑ

Το λογείον:• ΉΤΑΝ Ο ΕΞΏΣΤΗΣ ΣΤΟΝ ΟΠΟΊΟΝ ΜΕΤΑΦΈΡΘΗΚΕ Η ΔΡΆΣΗ ΤΩΝ ΥΠΟΚΡΙΤΏΝ

Το προσκήνιο:• ΉΤΑΝ ΜΙΑ ΣΤΟΆ ΜΕ ΚΊΟΝΕΣ Ή ΗΜΙΚΊΟΝΕΣ• ΑΠΟΤΕΛΟΎΤΑΝ ΑΠΌ ΘΥΡΏΜΑΤΑ ΚΑΙ ΖΩΓΡΑΦΙΚΟΎΣ ΠΊΝΑΚΕΣ ΠΟΥ ΒΡΊΣΚΟΝΤΑΝ ΑΝΆΜΕΣΑ ΣΤΑ ΜΕΤΑΚΙΌΝΙΑ ΔΙΑΣΤΉΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΈΔΙΔΑΝ ΤΟ ΣΚΗΝΙΚΌ ΒΆΘΟΣ ΤΗΣ ΔΡΆΣΗΣ

Έλληνες τραγικοί ποιητές

Μερικοί από τους πιο γνωστούς…

Αισχύλος

Αντιφών

Ευριπίδης

Ξενοκλής

Σοφοκλής

Φρύνιχος

Αισχύλος O Αισχύλος, δραματικός

ποιητής, (γεννήθηκε το 525 π.Χ. στην Ελευσίνα.) Αθηναίος πολίτης και γόνος του ευγενούς γαιοκτήμονα Ευφορίωνα, παρουσιάστηκε νωρίς στους δραματικούς αγώνες, κατά την 70ή Ολυμπιάδα (499/496 π.Χ.), όταν διαγωνίστηκε εναντίον των δραματικών ποιητών Πρατίνα και του Χοιρίλου.

ο Αισχύλος ήταν οπαδός του Πυθαγόρα και τα δράματά του είναι γεμάτα πυθαγόρειες ιδέες. Ήταν ο πρώτος που πρόσθεσε δεύτερο ηθοποιό και χρησιμοποίησε πολύπλοκα σκηνικά και σκηνικές μηχανές στο θέατρο.

Ο ίδιος θεωρούσε ως το μεγαλύτερο επίτευγμα της ζωής του τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα,

Πέθανε στην Ιταλία(Γέλα) το 456/455 π.Χ..

ΕΡΓΑ ΑΙΣΧΥΛΟΥ

1. Αγαμέμνων

2. Πέρσαι

3. Επτά επί Θήβας

4. Ικέτιδες

5. Προμηθεύς Δεσμώτης

6. Ευμενίδες

Ευριπίδης

Ο Ευριπίδης (Σαλαμίνα 485 π.Χ.), τραγικός ποιητής , ένας από τους τρεις μεγάλους διδάσκαλους του αττικού δράματος στο αρχαίο ελληνικό θέατρο. Γιός του εύπορου κτηματία Μνήσαρχου, ο Ευριπίδης έλαβε μεγάλη μόρφωση και έζησε στον χρυσό αιώνα του Περικλέους. Έζησε όμως και τις συνέπειες του Πελοποννησιακού πόλεμου.

Επηρεάστηκε από τον Ηρόδοτο, τον Φειδία, τον Αναξαγόρα και τους Σοφιστές.

Πέθανε στην Μακεδονία (Πέλλα) το 406 π.Χ

ΕΡΓΑ ΕΥΡΙΠΙΔΗ Άλκηστις - 438 π.Χ.

Ανδρομάχη - 420 π.Χ. Βάκχαι έτος άγνωστο Εκάβη - 425 π.Χ. Ελένη - 412 π.Χ. Ηλέκτρα - 413 π.Χ. Ηρακλείδαι - 417 π.Χ. Ηρακλής μαινόμενος -

424 π.Χ. Ικέτιδες - 420 π.Χ. Ιφιγένεια εν Ταύροις Μήδεια

Ορέστης

Σοφοκλής Ο Σοφοκλής (Κολωνός Αθήνας 496 π.Χ), Έλληνας

τραγικός ποιητής της κλασικής εποχής, γιος του Σοφίλλου, εύπορου Αθηναίου έλαβε επιμελημένη αγωγή και παιδεία ανάλογες με την οικονομική του άνεση.

Συνδέθηκε στενά με πολιτικές και πνευματικές προσωπικότητες της εποχής, όπως με τον Περικλή, τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και κατέλαβε διάφορα υψηλά αξιώματα στην πολιτική, στις θρησκευτικές λατρείες και στις τέχνες.

Σύμφωνα με αρχαίες μαρτυρίες φαίνεται ότι έγραψε 124 τραγωδίες, από τις οποίες σώζονται ολοκληρωμένες μόνο επτά.

αν και ευσεβής, στα έργα του ο Σοφοκλής δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα στην ανθρώπινη στάση απέναντι στους θεούς.

ΕΡΓΑ ΣΟΦΟΚΛΗ

Αντιγόνη 442

Ηλέκτρα 413

Τραχίνιαι

Οιδίπους Τύραννος

Αίας

Φιλοκτήτης

Οιδίπους επί Κολωνώ

Τα είδη του αρχαίου δράματοςΣατυρικό δράμαΤραγωδία

Σατυρικό δράμα Προήλθε από τον χορό του δράματος που αποτελείται

από υποδυόμενους Σατύρους των οποίων η ωμή φυσικότητα και η αχαλίνωτη ευθυμία τους προσέδιδαν στο όλο δράμα ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό.

Μπροστά στο χορό των Σατύρων παρουσιάζονταν υποδυόμενοι θεοί, ημίθεοι, και άρχοντες πόλεων με κυρίαρχη όμως εμφάνιση του Διονύσου

Ενώπιον αυτών που έφεραν μεγαλοπρεπή περιβολή η εμφάνιση των Σατύρων με τις προβιές και τα δερμάτινα ράκη δημιουργούσαν στους θεατές μια αλλόκοτη και περισσότερο κωμική εντύπωση.

Οι Σάτυροι ή τράγοι έψαλλαν τον διθύραμβο (ωδή της χορικής λυρικής ποίησης), και ένας «κορυφαίος» του χορού άνοιγε διάλογο μαζί τους ψάλλοντας μόνος

Ιστορία

Στις αρχές της εμφάνισης της δραματικής ποίησης το σατυρικό δράμα ταυτιζόταν με τη Τραγωδία της οποίας τον χορό, στο αρχικό στάδιο, την αποτελούσαν μονίμως Σάτυροι

Πρώτος ο Πρατίνας από την Φλειούντα άρχισε να διαπλάθει το "εύθυμο δράμα" ως ιδιαίτερο είδος της ποίησης το οποίο και ονομάσθηκε σατυρικό και με τη χαρακτηριστική μάλιστα κάπως ακόλαστη όρχηση που ονομάζονταν "σίκιννις". Από το γεγονός αυτό ο Πρατίλας θεωρείται ο ουσιαστικός δημιουργός του είδους αυτού.

Αργότερα καθιερώθηκε ως έθιμο μετά από κάθε

τριλογία τραγωδιών, ή μετά από τρεις χωριστές τραγωδίες ν΄ ακολουθεί σατυρικό δράμα ως τρόπο ψυχαγωγίας

Χαρακτηριστικά

Κύριο και καθοριστικό χαρακτηριστικό του ήταν ο χορός των Σατύρων, τους οποίους οδηγούσε ο Σειληνός.

Άλλα χαρακτηριστικά του ήταν η κωμική πλοκή, το αίσιο τέλος, η ελεύθερη χρήση και συχνά η παρωδία μυθολογικών θεμάτων.

Η περιστασιακή παρωδία θεμάτων από τις τραγωδίες

που είχαν προηγηθεί, το εύθυμο ύφος, η μικρότερη έκταση (σε σχέση με την τραγωδία) και η μεγαλύτερη χαλαρότητα στο μέτρο και βεβαίως η χαρακτηριστική όρχηση. 

Λειτουργία

Η ουσιαστική λειτουργία του σατυρικού δράματος ήταν να δημιουργήσει ένα ελαφρύτερο κλίμα, μετά τη συσσώρευση της τραγικής έντασης από τις τρεις προγενέστερες τραγωδίες.

Εκτός όμως από τη συγκεκριμένη λειτουργία, φαίνεται πως ο ρόλος του σατυρικού δράματος ήταν, επίσης, να επαναφέρει στην ατμόσφαιρα των δραματικών αγώνων το πνεύμα της διονυσιακής λατρείας.

Τραγωδία

Η τραγωδία είναι μίμηση (δηλ. αναπαράσταση επί σκηνής) πράξης σημαντικής και ολοκληρωμένης, η οποία έχει κάποια διάρκεια, με λόγο ποιητικό ("γλυκό" ή "διανθισμένο", στην κυριολεξία), τα μέρη της οποίας διαφέρουν στη φόρμα τους, που παριστάνεται ενεργά και δεν απαγγέλλεται, η οποία προκαλώντας τη συμπάθεια και το φόβο του θεατή τον αποκαθάρει (λυτρώνει) από παρόμοια ψυχικά συναισθήματα.

Τα μέρη της τραγωδίας κατά ποιόν 

Ο μύθος είναι η υπόθεση του, αυτό που λέμε εμείς σενάριο

Το ήθος είναι οι χαρακτήρες

Η διάνοια είναι η περιουσία των ιδεών που έχει ένα κείμενο

Η λέξις είναι αυτό που λέμε η γλωσσική και ποιητική μετρική διατύπωση, η έκφραση γενικότερα

Το μέλος είναι η μουσική και τα τραγούδια

Η  όψις είναι αυτό που βλέπουμε στον υποκριτή (σκευή, προσωπείο και ενδυμασία) και ίσως η σκηνογραφία

Τα μέρη της τραγωδίας κατά ποσόν 

Πρόλογος: διακριτό τμήμα της τραγωδίας, πριν από την πάροδο του χορού, που εισάγει κυρίως τον θεατή στην υπόθεση του δράματος.

Πάροδος: το πρώτο χορικό που τραγουδά ο χορός.

Επεισόδιο: διακριτό μέρος της τραγωδίας που εκτυλίσσεται ανάμεσα σε δύο χορικά.

Στάσιμον: Τραγούδι του χορού, χωρίς όμως ανάπαιστους και τροχαίους.

Έξοδος:, διακριτό τμήμα της τραγωδίας, μετά το οποίο δεν υπάρχει χορικό.

Κομμός: θρήνος που εκτελείται από τον χορό και τους υποκριτές μαζί.