Οι Ιωαννίτες Ιππότες

Ordre des Hospitaliers

Οι Ιωαννίτες Ιππότες, γνωστοί και ως Κυρίαρχο Στρατιωτικό Τάγμα του

Ξενώνα του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ της Ρόδου και της Μάλτας (Sovereign Military Hospitaller Order of St. John of Jerusalem of Rhodes and of

Malta), Τάγμα του Αγίου Ιωάννη, Οσπιταλιέροι και Ιππότες της Μάλτας, (Γαλλικά: Ordre Des Hospitaliers), είναι

Ιπποτικό Τάγμα, που ξεκίνησε ως αμαλφικό νοσοκομείο στην Ιερουσαλήμ το 1080 για να παρέχει φροντίδα στους

φτωχούς, άρρωστους ή τραυματισμένους προσκυνητές των Αγίων Τόπων. Μετά τη Χριστιανική

εκστρατεία στην Ιερουσαλήμ το 1099, κατά την πρώτη Σταυροφορία, έγινε θρησκευτικό και πολεμικό τάγμα με

δική του διοίκηση αναλαμβάνοντας την προστασία των Αγίων Τόπων.

Ρεαλιστική μοντελιστική αναπαράσταση Ιωαννίτη (Οσπιταλιέρου) ιππότη του 12ου αι. στην Ουτρεμέρ με το χαρακτηριστικό μαύρο μανδύα και λευκό σταυρό.

Μετά την ήττα και την εκδίωξη των Χριστιανικών δυνάμεων, το τάγμα συνέχισε τη δράση του αρχικά στη Ρόδο και μετέπειτα στη Μάλτα. Όταν ο Ναπολέων κατέλαβε τη Μάλτα το

1798, οι Ιωαννίτες έπαψαν να έχουν εδάφη υπό την κατοχή τους και μεταφέρθηκαν στη Ρώμη, ως Κυρίαρχο Στρατιωτικό Τάγμα της Μάλτας.

Η θέα των συριακών υψιπέδων από το απόρθητο κάστρο των Ιωαννιτών, Κράκ στη Συρία (12ος- 13ος αι.).

Το 600μ.Χ.,ο αβάς Πρόβος διατάχθηκε από τον Πάπα Γρηγόριο τον Α' να χτίσει ένα νοσοκομείο στην Ιερουσαλήμ για να φροντίζει τους Χριστιανούς προσκυνητές των Αγίων Τόπων.Το 800μ.Χ. ο Καρλομάγνος, Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας επεξέτεινε το νοσοκομείο του

Πρόβου και πρόσθεσε μία βιβλιοθήκη σε αυτό. Περίπου 200 χρόνια αργότερα ο χαλίφης Άλ Χακίμ κατέστρεψε το νοσοκομείο μαζί με άλλα 3.000 κτίρια της Ιερουσαλήμ. Το 1023 έμποροι από το Αμάλφι και το Σαλέρνο πήραν άδεια από τον χαλίφη Αλ-Ζαχίρ της Αιγύπτου να ξαναχτίσουν το

νοσοκομείο στην Ιερουσαλήμ. Το νέο νοσοκομείο χτίστηκε στο σημείο που βρισκόταν το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή και λειτουργούσε από Βενεδικτίνους μοναχούς.

Το Αμάλφι, μια από τις τέσσερις σπουδαίες ναυτικές πόλεις της μεσαιωνικής Ιταλίας, άκμασε κυρίως κατά

τους 11ο και 12ο αι. και συνδέθηκε άρρηκτα με

τις Σταυροφορίες. Σήμερα αποτελεί

δημοφιλή τουριστικό προορισμό στη νότιο

Ιταλία.

Το μοναστικό τάγμα των "Αδερφών Νοσοκόμων των Ιεροσολύμων" ιδρύθηκε αμέσως μετά την Α' Σταυροφορία από τον προϊστάμενο του νοσοκομείου, αδερφό Γεράρδο, του οποίου ο

ιδρυτικός ρόλος επικυρώθηκε με παπική βούλα του πάπα Πασχάλη Β' το 1113. Στον Γεράρδο δόθηκαν περιοχές και οικονομική βοήθεια για το Τάγμα από τον Γοδεφρείδο και τον

Βαλδουίνο Α' ήδη από την επομένη της ίδρυσης του βασιλείου της Ιερουσαλήμ καθώς οι αδερφοί ευεργέτησαν με αυταπάρνηση τους τραυματίες σταυροφόρους, αλλά και τα πλήθη

των προσκυνητών στο νοσοκομείο τους.

Δεξιά: Ο πάπας Πασχάλης Β’ με τον Άγιο Πέτρο σε ψηφιδωτή παράσταση.

Αριστερά: Ο αδερφός Γεράρδος, ιδρυτής του Τάγματος.

Ο διάδοχος του το 1120, Ραϋμόνδος ντε Πουί (της Προβηγκίας), έθεσε τα θεμέλια της στρατιωτικοποίησης του Τάγματος

και λαμβάνοντας δωρεές ίδρυσε ξενώνες και νοσοκομεία ανά την Ευρώπη. Οι

διπλωματικές του ικανότητες εξασφάλισαν την παπική ασυδοσία σε

όλη την επικράτεια της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας από τη Σκανδιναβία ως την Παλαιστίνη. Με

διαδοχικές παπικές βούλες εκχωρήθηκαν στους Ιωαννίτες προνόμια εξαίρεσης από κάθε θρησκευτική και κοσμική εξουσία

και σύντομα έγινε μια πλουσιότατη θρησκευτική οργάνωση απευθείας και αποκλειστικά υπαγόμενη στον πάπα.

Ο Ραϋμόνδος της Προβηγκίας θεωρείται

τυπικά ο πρώτος Μάγιστρος (Maitre, Master) των

Ιωαννιτών.

Αρχικά, το τάγμα απλώς περιέθαλπε προσκυνητές, αλλά σύντομα ήταν σε θέση να παρέχει ένοπλη συνοδεία η οποία αργότερα εξελίχθηκε σε υπολογίσιμη στρατιωτική δύναμη. Οι Ιωαννίτες και οι ιππότες του Ναού (οι οποίοι συστάθηκαν το 1119), έγιναν τα πιο ισχυρά χριστιανικά τάγματα της

περιοχής και κατάφεραν να διακριθούν σε αρκετές μάχες εναντίον των Μουσουλμάνων.

Χαρακτηριστικός του τάγματος ήταν ο μαύρος μανδύας (και τον 13ο αι. κόκκινος) με τον άσπρο σταυρό, σε αντίθεση με τον άσπρο μανδύα και τον κόκκινο σταυρό των Ιπποτών του Ναού. Την

αδελφότητα του Νοσοκομείου απάρτιζαν αρχικά κληρικοί και λαϊκοί. Οι κληρικοί είχαν το προβάδισμα δεδομένου ότι το Τάγμα ήταν θρησκευτικό ίδρυμα, και εξέλεγαν τον μάγιστρο. Ο

μάγιστρος Ραϋμόνδος ντε Πουί αντικατέστησε τον Κανόνα του Αγίου Βενεδίκτου με τον Κανόνα του Αγίου Αυγουστίνου.

Ο λόγος ύπαρξης του Τάγματος ήταν καθαρά νοσηλευτικός. Το τυπικό της λειτουργίας του καθόριζε ότι βασική αρχή της ύπαρξής του αποτελούσε η φροντίδα των ασθενών, σύμφωνα με

το ρητό των νοσοκόμων αδερφών «άρχοντάς μου είναι ο ασθενής μου».

Ειδικά στην Παλαιστίνη όπου οι συνεχείς συγκρούσεις γέμιζαν το

νοσοκομείο με τραυματίες και όπου οι Φράγκοι, ευπαθείς στις

κλιματολογικές συνθήκες της Ανατολής, απειλούντο με θανάσιμα

νοσήματα, το Τάγμα επιτελούσε σωτήριο έργο. Με αυστηρή πειθαρχία

όλοι οι αδερφοί, ακόμη και ο μάγιστρος, έπρεπε να υπηρετούν στο νοσοκομείο περιθάλποντας ασθενείς.

Το νοσοκομείο είχε τη δυνατότητα εξυπηρέτησης 2000 ασθενών και ειδικό

λεπροκομείο αφιερωμένο στον Άγιο Λάζαρο που αργότερα αυτονομήθηκε ως

ιδιαίτερο στρατιωτικό τάγμα. Το 1118 εμφανίστηκε στην Παλαιστίνη μια ακόμη αδελφότητα, των «Πενήτων Συμμαχητών του Χριστού», η οποία

αναγνωρίστηκε το 1128 από τον πάπα σαν θρησκευτικό τάγμα με στρατιωτικό χαρακτήρα γνωστό ως Τάγμα του Ναού.

Οι στρατιωτικές ανάγκες των σταυροφορικών κρατών έδωσαν το

έναυσμα για τη διακλάδωση του δυτικού μοναχισμού στις δυο αυτές

κατευθύνσεις και έτσι τα δύο Τάγματα έγιναν η ραχοκοκαλιά της θωράκισης

της Ουτρεμέρ.

Καλλιτεχνική αναπαράσταση εκπροσώπων των δύο

σπουδαιότερων στρατιωτικών Ταγμάτων του ρωμαιοκαθολικού

χριστιανισμού, ενός Ναΐτη (αριστερά) κι ενός Ιωαννίτη

(δεξιά).

Στα μέσα του 12ου αιώνα το τάγμα χωρίστηκε σε ένα πολεμικό τμήμα και

ένα τμήμα που ασχολούνταν με την περίθαλψη των ασθενών και των

τραυματισμένων. Ήταν, παράλληλα, και ένα θρησκευτικό τάγμα, στο

οποίο είχαν δοθεί προνόμια από την παπική Έδρα. Για παράδειγμα, το

τάγμα δεν αναγνώριζε κανενός είδους εξουσία πέρα (φυσικά) από την

παπική, δεν πλήρωνε τον φόρο της δεκάτης και του επιτρεπόταν να διατηρεί δικά του θρησκευτικά

κτίρια. Πολλά από τα πιο σημαντικά αμυντικά έργα (κάστρα κυρίως) των

Αγίων Τόπων κτίστηκαν από τους Ιωαννίτες και τους Ιππότες του Ναού.

Παρότι το Τάγμα έκανε την εμφάνισή του στο προσκήνιο των πολεμικών

επιχειρήσεων κατά του Ισλάμ ήδη από τις αρχές του 12ου αι. η πρώτη αναφορά του

ως Στρατιωτικού Τάγματος του Νοσοκομείου του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστού της Ιερουσαλήμ (Ordo Militiae Sancti Johannis Baptistae

Hospitalis Hierosolymitani) έγινε με τον κανόνα του 1206. Το 1128 ο μάγιστρος ντε

Πουί συμμετείχε στις επιχειρήσεις του βασιλιά Βαλδουίνου Β' κατά της

Ασκαλώνος. Το 1136 ο βασιλιάς Φούλκ τους παραχώρησε το κάστρο Μπεθ

Ζιμπελέν στη νότιο Παλαιστίνη. Το 1144 ο κόμης Ραϋμόνοδος της Τρίπολης τους

παραχώρησε πέντε κάστρα και τη διοίκηση των πόλεων Ραφανίγια και Μπαρίν, ενώ άλλοι άρχοντες έκαναν

ανάλογες δωρεές.

Δυο χρόνια αργότερα ο μάγιστρος έλαβε επιστολή από τον Άγιο Βερνάρδο του Κλερβώ για να

συμμετάσχει στην Β' Σταυροφορία, όπως και έπραξε. Το 1168 οι Ιωαννίτες με επικεφαλής τον μάγιστρο Ζιλμπέρ ντ' Ασσεγύ

συμμετείχε στην ατυχή εκστρατεία του Αμαλάριχου Α' κατά της

Αιγύπτου με 500 ιππότες, αριθμός ενδεικτικός της μεγάλης τους ισχύος.

Οι σταυροφόροι ορκίζονται νίκη στη θέα του Τιμίου Σταυρού. Σε αρκετές

εκστρατείες τους οι βασιλείς της Ιερουσαλήμ έφεραν μαζί τους, για ασφάλεια και για

ανύψωση ηθικού το ιερότερο των κειμηλίων. Χαρακτικό του

Γκουστάβ Ντορέ το 1877.

Το 1177 εκλέχθηκε μάγιστρος ο Ροζέ ντε Μουλέν, μια από τις σπουδαιότερες μορφές στην ιστορία του Τάγματος και με πολιτικές φιλοδοξίες. Εντούτοις έχασε τη ζωή του το 1187 σε μια φονική μάχη κατά των μουσουλμάνων στη Σεφόρια και λίγες εβδομάδες αργότερα στο

Χαττίν το τάγμα υπέστη νέα συτριβή, όπως και εκείνο του Ναού.

«Σύγχρονοι» ιππότες των μοναστικών ταγμάτων, ένας Ναΐτης κι ένας Ιωαννίτης σε μεσαιωνικό φεστιβάλ της Γαλλίας. Τα μεσαιωνικά φεστιβάλ είναι πολύ δημοφιλή στη δυτική Ευρώπη και οι ιστορική πιστότητα των

στολών και των όπλων είναι αξιοθαύμαστη.

Οι Ιωαννίτες, μετά την πτώση της Ιερουσαλήμ, εγκατέστησαν το

αρχηγείο τους στην ανακτημένη Άκρα το 1191 όπου και παρέμειναν για 100 χρόνια. Την ίδια εποχή έκαναν την

παρουσία τους στην Κύπρο που μόλις είχε καταλάβει ο Ριχάρδος με τη

βοήθεια του Γκαρνιέ ντε Ναμπλούς, νέου μαγίστρου. Στο Τάγμα

παραχωρήθηκαν φέουδα στο νησί από τους Λουζινιάν που κυβερνούσαν τη μεγαλόνησο. Οι Λουζινιάν έδειξαν

ιδιαίτερη εύνοια στους Ιωαννίτες και οι τελευταίοι διατηρούσαν πάντα μια κομανταρία και πλούσιες εκτάσεις,

ακόμη και όταν μετεγκαταστάθηκαν στη Ρόδο. Ας σημειωθεί πως διέθεταν

και τέσσερα ιπποτικά τιμάρια στο Πριγκιπάτο της Αχαΐας, ενώ το 1313 προσάρτησαν στις εκεί κτίσεις τους

και τα τιμάρια των Ναϊτών.Ο στρατός της Ιερουσαλήμ και τα

στρατιωτικά τάγματα συγκεντρώνονται για την εκστρατεία που θα καταλήξει στην

ήττα στο Χαττίν.

Η οργάνωση του Τάγματος

Η δομή του Τάγματος ήταν περίπλοκη, αλλά και αποτελεσματική,

όπως και στην περίπτωση των Ναϊτών. Οι αδελφοί ιερείς, μαχητές και υπάλληλοι λάμβαναν τους τρεις μοναστικούς όρκους της πενίας, της αγνότητας και της υπακοής. Στην αρχή τα μέλη του Τάγματος ήταν

κυρίως νοσηλευτές, με πρόβλεψη και για γυναικείο κλάδο που φρόντιζε

γυναίκες ασθενείς. Οι γνώσεις τους ήταν κυρίως εμπειρικές, όμως το

έργο που επιτελούσαν εντυπωσίασε τους συγχρόνους τους και η φήμη εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη.

Επειδή περιήλθε στην κατοχή του μεγάλη ακίνητη περιουσία στην Ουτρεμέρ, όφειλε κατά τα φεουδαρχικά πρότυπα να προσφέρει και στρατιωτική υπηρεσία στα σταυροφορικά κράτη,

Αυτό το πέτυχε αρχικά με την πρόσληψη μισθοφόρων Λατίνων ιπποτών και σεργέντων καθώς και ντόπιων χριστιανών της Συρίας ως ελαφρύ πεζικό.

Έδρα και γενικό επιτελείο ορίστηκε το κοινόβιο της Ιερουσαλήμ (ως το 1187), της Άκρα (1191-1291), της Λεμεσού (1291-1310) και της

Ρόδου (1310-1522). Την ανώτατη αρχή αποτελούσε η Γενική Σύνοδος που αποτελείτο από όλους τους αξιωματούχους στην Ουτρμέρ και

στην Ευρώπη. Η Σύνοδος εξέλεγε τον μάγιστρο (από το 1489 ονομάστηκε μεγάλος μάγιστρος) που ήταν ο ανώτατος διοικητής.

Το κάστρο Μπελβουάρ, όπως σώζεται σήμερα

μετά από συστηματικές ανασκαφές. Το σπουδαίο οχυρό

έκτισαν οι Ιωαννίτες το 1168. Ήταν και

αυτό ένα κάστρο με διπλή οχύρωση,

ισχυρούς τετράγωνους

πύργους στις γωνίες και συμμετρική

αρχιτεκτονική, όπως τα σπουδαιότερα

σταυροφορικά κάστρα των

τελευταίων 100 χρόνων της

Ουτρεμέρ, για τα οποία ίσως

χρησίμευσε ως υπόδειγμα.

Τα υπόλοιπα ανώτατα αξιώματα ήταν του μεγάλου διοικητού (κάτι σαν πρωθυπουργός), του μεγάλου ακολούθου (προσωπική σωματοφυλακή), του υποδιοικητού, του ξενοδόχου (υπεύθυνος

για τους υπηρέτες) και του σινεσκάρδου (υπεύθυνος της γραφειοκρατίας και των υπαλλήλων στις ευρωπαϊκές κομανταρίες, όπως ονομάζονταν τα περιφερειακά αρχηγεία). Πλήθος αξιωμάτων ακολουθούσε και υποδήλωνε το στρατιωτικό στρατοπεδάρχης, κοντόσταυλος, τουρκοπόλος, σημαιοφόρος, ναύαρχος κτλ.) και φιλανθρωπικό (νοσοκόμος, ελεημοσυνάριος, νοσηλευτής,

κοινοβιάρχης) χαρακτήρα του Τάγματος.

Στην ακμή του Βασιλείου της Ιερουσαλήμ οι Ιωαννίτες είχαν 7 οχυρά και 140 διάφορα άλλα κτήματα στην ευρύτερη περιοχή. Τα δύο μεγαλύτερα από αυτά, οι βάσεις της δύναμης τους στο

Βασίλειο της Ιερουσαλήμ και στο Πριγκιπάτο της Αντιόχειας, ήταν το Κρακ των Ιπποτών και το Μαργκάτ. Η περιουσία του Τάγματος χωριζόταν σε "κοινόβια"(μοναστήρια), τα οποία διαιρούνταν

σε "δικαιοδοσίες", που με τη σειρά τους χωριζόταν σε "ταξιαρχίες".

Το κάστρο Μαργκάτ στη Συρία ήταν ένα από το ισχυρότερα οχυρά των σταυροφόρων στην Ουτρεμέρ. Βασισμένο πάνω σε προγενέστερο μουσουλμανικό κάστρο, το Μαργκάτ κτίστηκε από τους ηγεμόνες της Αντιόχειας και αργότερα βρέθηκε υπό τον έλεγχο του

Μπερτράντ, υποτελούς του κόμη της Τρίπολης. Εκείνος όμως τα πούλησε στους Ιωαννίτες το 1186 λόγω του τεράστιου οικονομικού κόστους της συντήρησής του. Οι τελευταίοι αξιοποίησαν το μεγάλο οχυρό με τους 14 πύργους εγκαθιστώντας εκεί το αρχηγείο του τάγματος. Στα χέρια τους, μαζί με το Κρακ, θεωρούνταν απόρθητο και τη φήμη του επιβεβαίωσε ο Σαλαντιν που δεν τόλμησε να πολιορκήσει τα δυο θρυλικά κάστρα. Το μεγαλειώδες οχυρό έπεσε στον μαμελούκο σουλτάνο Καλουβάν το 1285

μετά από πολιορκία ενός μήνα και αφού υπονομεύτηκαν τα τείχη του.

Το εκπληκτικό Κράκ των Ιπποτών (Crac de l'Ospital και γνωστό από τον 19ο αι. ως Krak des Chevaliers) υπήρξε το ισχυρότερο σταυροφορικό κάστρο στη Συρία και πιθανόν σε όλη την Ουτρεμέρ. Βασίστηκε σε ένα προγενέστερο οχυρό που κατέλαβε το 1099 ο Ραϋμόνδος του Σαιν Ζιλ. Δόθηκε μαζί με άλλα 4 κάστρα

στους Ιωαννίτες από τον κόμη της Τρίπολης Ραϋμόνδο Β’ το 1142 (με αντάλλαγμα την προστασία της κομητείας) οι οποίοι το κράτησαν ως τον

Απρίλιο του 1271, όταν και παραδόθηκε στον Μπαϊμπάρς μετά από σύντομη πολιορκία και παρέμβαση του Μεγάλου Μαγίστρου. Το μεγαλειώδες οχυρό, η

φρουρά του οποίου δεν λύγισε ούτε μπροστά στον Νουρεντίν ούτε μπροστά στο Σαλαντίν, φιλοξενούσε φρουρά 2000 αντρών στην ακμή του τον 13ο αι. Η τελική του μορφή οφείλεται βέβαια στις αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις του Τάγματος το

οποίο κατέστησε το κάστρο υπόδειγμα οχυρωματικής αρχιτεκτονικής στην Ανατολή. Ας σημειωθεί πως οι κυκλικοί πύργοι υπήρξαν καινοτομία για την

Ουτρεμέρ και προήλθαν κατ' επιρροή του κάστρου Γκαγιάρντ στη Νορμανδία του Ριχάρδου της Αγγλίας. Εξασφάλιζε την οικονομική του αυτονομία από τέλη που επέβαλε στους ταξιδιώτες και προσκυνητές που περνούσαν από τη συριακή ενδοχώρα προς τα παράλια και από τη γη που νοίκιαζε σε καλλιεργητές πέριξ

του κάστρου.

Ο Φρειδερίκος Βαρβαρόσσα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ανέλαβε την προστασία του τάγματος σε ένα καταστατικό προνομίων που εξέδωσε το 1185. Οι Ιωαννίτες

προέρχονταν από όλη την Ευρώπη, αλλά κυρίως από την Γαλλία όπως και οι Ναΐτες. Οι Ιωαννίτες είχαν το ισχυρότερο ιππικό και δραστηριοποιούνταν σε όλη την Ευρώπη και,

βεβαίως, στο Πριγκιπάτο της Αντιόχειας.

Οι αψίδες του σπουδαίου μοναστηριού Σαν Χουάν ντε Δουέρο στη βόρειο Ισπανία ήταν ίδρυμα των Ιωαννιτών στην ιβηρική από τον 12ο αι.. Το Τάγμα, όπως και οι Ναΐτες, συμμετείχε με μάχιμη δύναμη στην Ισπανική Ανάκτηση.

Στην Κύπρο και τη Ρόδο

Η ακμάζουσα δύναμη του Ισλάμ κατάφερε, τελικά, να απωθήσει τους Ιππότες από την Ιερουσαλήμ. Μετά την πτώση του Βασιλείου της Ιερουσαλήμ (η ίδια η πόλη "έπεσε" το

1187), οι Ιωαννίτες περιορίστηκαν στην Κομητεία της Τρίπολης, και όταν η Άκρα καταλήφθηκε το 1291 το τάγμα βρήκε καταφύγιο στο Βασίλειο της Κύπρου.

Τα ερείπια του κάστρου Μπελμόντ στην Παλαιστίνη το οποίο κτίστηκε περί το 1165 και

ανήκε στους Ιωαννίτες. Το

κάστρο καταλήφθηκε από

το Σαλαντίν το 1187.

Έχοντας αναμειχθεί με αρνητικές για το τάγμα συνέπειες στην πολιτική

κατάσταση της Κύπρου, όπου προσωρινά οι Ιωαννίτες

επισκιάστηκαν από τους Ναϊτες κατά το 1306-8, ο μάγιστρος Γκιγιόμ ντε

Βιγιορέ κατέστρωσε σχέδια απόκτησης ενός δικού τους χώρου

κυριαρχίας, επιλέγοντας τη Ρόδο για νέο τους "σπίτι". Ο διάδοχος του Φούλκ ντε Βιγιαρέ εκτέλεσε το

σχέδιο και, στις 15 Αυγούστουτου 1309, μετά από τρία χρόνια

εκστρατείας σε συνεργασία με το γενοβέζο πειρατή Βινιόλο και τον

πάπα, το νησί της Ρόδου, που υπερασπιζόταν ο ημιαυτόνομος

στρατηγός Λέων Γαβαλάς, παραδόθηκε στους Ιωαννίτες.

Επίσης απέκτησαν τον έλεγχο των υπολοίπων Δωδεκανήσων, ακόμη και του Καστελόριζου, εκτός της

Αστυπάλαιας (ανήκε στους Βενετούς Κουερίνι) και της

Καρπάθου και της Κάσου (ανήκαν στους βενετούς Κορνάρο της

Κρήτης), καθώς και των απέναντι μικρασιατικών ακτών

(Αλικαρνασσός).

Πάνω: Το κάστρο των Ιπποτών στο ακριτικό Καστελόριζο. Το νησί πήρε το όνομά του από το

κόκκινο χρώμα των τειχών του οχυρού.

Κάτω: Το καταπληκτικό κάστρο του Μονολίθου στη νοτιοδυτική Ρόδο ήλεγχε , μαζί με το βορειότερο της

Κρητινίας, την πρόσβαση από το Αιγαίο πέλαγος για

λογαριασμό των Ιπποτών.

Οι Ιππότες του Αγίου Ιωάννη μετά την εγκατάσταση τους στα Δωδεκάνησα ασχολήθηκαν με την οργάνωση του κράτους τους, του στρατού και της ναυτικής τους δύναμης. Από την τρίτη δεκαετία του 14ου αι. μετέτρεψαν τη Ρόδο σε ένα ισχυρό προπύργιο της χριστιανοσύνης στο

χώρο της Ανατολικής Μεσογείου.

Η είσοδος του παλατιού του μεγάλου μαγίστρου στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου.

Για να επιτύχουν το σκοπό τους ανέπτυξαν ένα ευρύ δίκτυο οχυρών θέσεων στα δέκα νησιά της Δωδεκανήσου που

συγκροτούσαν το κράτος τους, είτε ενισχύοντας και εκσυγχρονίζοντας συνεχώς τα ήδη υπάρχοντα φρούρια, είτε

κτίζοντας νέα οχυρά σε καίριες στρατηγικές θέσεις (τα κάστρα που είναι γνωστά στα ιπποτοκρατούμενα νησιά

φτάνουν σε αριθμό τα 56, συμπεριλαμβανομένων και αυτών των οχυρωμένων μονών).

Μεγάλη φωτό: κάστρο της Νερατζιάς στην πόλη της Κω

(14ος αι.). Μικρή φωτό: Το οικόσημο του

μεγάλου μάγιστρου Pierre d'Aubusson (1476-1503) στο κάστρο της Νερατζιάς . Στο

κέντρο είναι ο θυρεός με τους δύο απλούς σταυρούς το

Τάγματος και τους δύο αγκυρωτούς του μεγάλου

μαγίστρου. Δεξιά και αριστερά υπάρχουν δύο

σειρές με 10 θυσάνους, τα εμβλήματα του Καρδινάλιου με τα οποία τίμησε ο Πάπας

Ιννοκέντιος ο Η' το 1489 τον Pierre d'Aubusson για τις

υπηρεσίες του προς το Τάγμα.

Παράλληλα, προκειμένου να επιτύχουν τη δημιουργία προγεφυρωμάτων στη Μικρά Ασία, φροντίζουν να κτίζουν ισχυρά φρούρια στις απέναντι μικρασιατικές ακτές. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του κάστρου της Σμύρνης, όπου οι Ιωαννίτες εγκαθιστούν φρουρά από το 1344 μέχρι και

το 1402 ή το κάστρο του Αγίου Πέτρου στην περιοχή της αρχαίας Αλικαρνασσού, απέναντι από την Κω, το οποίο εξυπηρετούσε τον καλύτερο έλεγχο των στενών ανάμεσα στις δύο ακτές.

Το κάστρο της Αλικαρνασσού, κτίσμα των Ιωαννιτών που κατείχαν την έναντι της Κω μικρασιατική ακτή. Μόνο ο μιναρές αφήνει να διαφανεί η αλλαγή του

κατόχου του υπέροχου οχυρού. Η κατασκευή του άρχισε το 1402 και χρησιμοποιήθηκαν ακόμη και υλικά από το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού και άλλες αρχαιότητες μιας περιοχής που είχε έντονη ελληνική παρουσία από τα

κρητομυκηναϊκά χρόνια (2η χιλιετία προ Χριστού). Οι εργάτες και αρχιτέκτονες εξασφάλισαν συγχωροχάρτι από τον πάπα για το σημαντικό οχυρό, που τελικά παραδόθηκε στους Τούρκους μαζί με τα κάστρα των Δωδεκανήσων μετά την

πτώση της Ρόδου το 1522.

Οι Ιππότες του Ναού διαλύθηκαν το 1312 και μεγάλο μέρος της περιουσίας τους δόθηκε στους Ιωαννίτες, μεταξύ των οποίων και οι κτήσεις τους στην Κύπρο και την Πελοπόννησο.

Τα νέα "αποκτήματα" οργανώθηκαν σε 8 "Γλώσσες" (διοικητικές περιφέρειες του Τάγματος), οι οποίες βρίσκονταν σε 8 διαφορετικές περιοχές (Αραγονία, Ωβέρνη, Καστίλη,

Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία και Προβηγκία. Καθεμιά διοικούνταν από έναν "Ηγούμενο" (Prior) ή, εάν υπήρχαν περισσότερα από ένα "κοινόβια" στην διοικητική

περιφέρεια, από έναν Μεγάλο Ηγούμενο (Grand Prior).

Η οδός των Ιπποτών στη

μεσαιωνική πόλη της Ρόδου. Σε αυτό το δρόμο βρισκόντουσαν τα καταλύματα των ηγετών του τάγματος από

κάθε «γλώσσα».

Στη Ρόδο οι Ιωαννίτες, αναφερόμενοι έκτοτε και ως

"Ιππότες της Ρόδου" αναγκάστηκαν να γίνουν μια πιο

εξεζητημένη στρατιωτική δύναμη, μαχόμενοι κυρίως

ενάντια σε Τούρκους πειρατές, αλλά και τον οθωμανικό στόλο. Ήδη το 1319 κατανίκησαν τον τουρκικό στόλο στη Χίο με τη

βοήθεια του γενοβέζου ναύαρχου Ζακαρία, ενώ 1344 σε μια

τολμηρή καταδρομική επιχείρηση σε συνεργασία με τον

μόνιμο σύμμαχό τους, το βασίλειο της Κύπρου (επί Ούγου

Δ') κατέλαβαν τη Σμύρνη και την κράτησαν ως το 1402

υποκύπτοντας στους άγριους Μογγόλους του Ταμερλάνου.

Ακόμη, το 1365 στήριξαν τη σταυροφορία του Πέτρου Α' της πάντα φιλικής Κύπρου και συμμετείχαν ενεργά και καθοριστικά στην κατάληψη της Αλεξάνδρειας με 100 ιππότες υπό τον ναύαρχο Φερλίνο ντ' Αϊράσκα. η συγκεκριμένη επιχείρηση, μολονότι θα μπορούσε να πετύχει

πολλά περισσότερα, εντούτοις δεν κατάφερε κάτι σπουδαίο για το χριστιανικό κόσμο.

Ο οχυρωμένος πύργος στο Κολόσσι της Κύπρου των Λουζινιάν. Ο βασιλιάς του

νησιού Ούγος Α’ παραχώρησε την περιοχή στους ιωαννίτες το 1210 οι οποίοι ανέγειραν ισχυρό κάστρο που

τους φιλοξένησε μετά τη φυγή τους από την Ουτρεμέρ το 1291. Το κάστρο

πέρασε για δυο χρόνια στους Ναΐτες, όμως επανήλθε στους Ιωαννίτες το 1308 και παρά την μετεγκατάσταση του Τάγματος στα Δωδεκάνησα το

οχυρωμένο Κολόσσι διατηρεί ακόμη μια κομανταρία (περιφερειακό αρχηγείο)

που συντηρείται από 60 γύρω χωριά και τις καλλιέργειές τους (κυρίως κρασί, από το οποίο παίρνει το όνομα και η

φημισμένη σήμερα κυπριακή «κουμανταρία»). Το 1454 κτίζεται ο

πανίσχυρος πύργος των 21μ. με εντολή του Μαγίστρου ντε Μανιάκ για να

ενισχυθεί το οχυρό που είχε υποστεί ζημιές από μουσουλμανικές επιδρομές.

Οι ιππότες της Ρόδου έχουν έντονη παρουσία και στο κοντινό τους Δουκάτο του

Αρχιπελάγους, που ιδρύθηκε το 1207 από τον βενετό Μάρκο Σανούδο. Στις αρχές του 14ου

αι. κατέλαβαν τη Δήλο πιθανότατα με υπόδειξη του ίδιου του δούκα της Νάξου. Από έγγραφο του 1452 είναι γνωστό ότι έλαβαν ως δωρεά από την Φραντζέσκα

Κρίσπα, χήρα του Δούκα Ιωάννη, την μονή του Αγίου Αντωνίου του Ερμίτου στη Χώρα της Νάξου, την πρωτεύουσα του Δουκάτου. Για την καλύτερη μάλιστα εκμετάλλευση

των κτήσεων αυτών, το Τάγμα δημιούργησε μια ξεχωριστή διοίκηση (κομανταρία) με επικεφαλείς συνήθως άτομα του δουκικού περιβάλλοντος. Είναι επίσης γνωστό ότι

πολλά μέλη της δουκικής οικογένειας του Αρχιπελάγους έγιναν δεκτά στο Τάγμα, όπως

για παράδειγμα οι Μάρκος και Ιωάννης Κρίσπος. Χαρακτηριστικό επίσης είναι ότι οι

Κρίσποι βοήθησαν τον ιπποτικό στολίσκο κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Ρόδου του 1522, ενώ υπήρξε ακόμη και σχέδιο για την μεταφορά της έδρας του Τάγματος στη Νάξο, μετά την απώλεια της Ρόδου το 1522,

η οποία όμως τελικά δεν τελεσφόρησε.

Υπέροχη μοντελιστική καλλιτεχνική απεικόνιση Ιωαννίτη.

Ξεχωριστή μνεία θα πρέπει να γίνει στα σχέδια και τις φιλοδοξίες τους για τον ηπειρωτικό ελλαδικό χώρο. Η δράση τους στο χώρο αυτό εγκαινιάζεται με έναν από τους

σημαντικότερους Μεγάλους Μαγίστρους του Τάγματος, τον Juan Fernandez de Heredia (1377-1396), ο οποίος στα πλαίσια της επιχείρησής του να εκστρατεύσει εναντίον των

Αλβανών που κατείχαν την περίοδο αυτή μεγάλα τμήματα της Ηπείρου, "υπενοικίασε" το πριγκιπάτο της Αχαΐας από τη βασίλισσα Ιωάννα της Νάπολης για πέντε χρόνια πληρώνοντας

ετησίως 4.000 δουκάτα.

Αριστερά: Το οικόσημο του ισπανού μεγάλου μαγίστρου ντε Χερέδια.

Πρόκειται για ισπανικής προέλευσης θυρεό.

Κάτω: Νόμισμα των Ιπποτών της Ρόδου τηε εποχής του σπουδαίου μαγίστρου. Το Τάγμα ήταν πολύ πλούσιο ως τις αρχές

του 16ου αι.

Μετά το πέρας της πενταετούς μισθώσεως, οι Ιππότες αποχώρησαν το 1383 από την Πελοπόννησο, χωρίς ωστόσο να εγκαταλείψουν τις βλέψεις τους στον ελλαδικό χώρο.

Επανέρχονται λίγα χρόνια αργότερα, όταν ο Δεσπότης του Μωρέα Θεόδωρος Β΄ Παλαιολόγος, τους πούλησε αρχικά την Κόρινθο (1396/7), ενώ λίγο αργότερα ήταν διατεθειμένος να τους

παραχωρήσει ολόκληρο το Δεσποτάτο (1399). Οι διαπραγματεύσεις ωστόσο με τον Θεόδωρο διακόπηκαν και οι Ιππότες της Ρόδου αποχώρησαν οριστικά από την Πελοπόννησο το 1404.

Οι θυρεοί της «γλώσσας»της Προβηγκίας στο κατάλυμά της στην οδό των Ιπποτών της μεσαιωνικής Ρόδου. Στο

κέντρο εικονίζεται το

γαλλικό βασιλικό οικόσημο,

αριστερά του ο θυρεός του

Τάγματος, δεξιά ο θυρεός του

μαγίστρου Φαμρίτσιο ντελ Καρέττο (1513-

1521).

Αντιστάθηκαν σε δύο εισβολές, μία από τον Σουλτάνο της Αιγύπτου το 1444 και άλλη μία το 1480 από τον Σουλτάνο Μωάμεθ τον Β', ο οποίος, μετά την κατάληψη της

Κωνσταντινούπολης, είχε θέσει τους Ιωαννίτες ως στόχο "πρώτης προτεραιότητας" και τους θεωρούσε το μεγαλύτερο χριστιανικό "αγκάθι" στην αυτοκρατορία του.

Ιωαννίτες και Ιταλοί πεζοί προσεγγίζουν τις ακτές της Σμύρνης για την επιτυχημένη απόβαση του 1344. Οι Ιππότες θα κρατήσουν τη σπουδαία

ναυτική πόλη για περίπου 60 χρόνια, δημιουργώντας νέα προβλήματα στους Οθωμανούς.

Ο αλαζονικός κατακτητής (Φατίχ) της Πόλης θέλησε να αφανίσει τους ατρόμητους Ιωαννίτες που εμπόδιζαν τα σχέδιά του για κυριαρχία στις θάλασσες. οι ιππότες της Ρόδου είχαν εξελιχθεί σε δαιμόνιους ναυτικούς που συχνά με τις επιδρομές τους σε τουρκικά πλοία προξενούσαν τον τρόμο στους μουσουλμάνους ναυτικούς και παρέλυαν του εμπόριο. Έτσι,

αφού έκλεισε ειρήνη με τους Βενετούς για να έχει εξασφαλισμένα τα νώτα του, και συγκέντρωσε με 80 χιλιάδες στρατό, έστειλε το ναύαρχο Μεσίτ πασά και πολιόρκησε το

καλοκαίρι του 1480 το κάστρο της Ρόδου. Οι μεγάλες απώλειες των επίλεκτων οθωμανικών δυνάμεων (10 χιλιάδες νεκροί περίπου) ανάγκασαν το σουλτάνο να διατάξει υποχώρηση μετά από τρεις μήνες. Οι ηρωικοί ιππότες και ο ελληνικός πληθυσμός των Δωδεκανήσων που πήρε ενεργά μέρος στην άμυνα, είχαν καταφέρει ένα μεγαλοπρεπές πλήγμα στο κύρος του Μωάμεθ

και έδιναν θάρρος για αντίσταση στο χριστιανικό κόσμο.

Μέρος του κάστρου των Ιπποτών της Ρόδου. Στο βάθος διακρίνεται το οχυρό παλάτι του μεγάλου μαγίστρου .

Το 1522 μία νέου είδους και μεγέθους δύναμη "κατέφθασε" : 400 πλοία υπό την διοίκηση του Οθωμανού σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, μετέφεραν 200.000 στρατιώτες στο

νησί. Ενάντια σε αυτή τη δύναμη οι Ιωαννίτες, υπό τον μάγιστρο Φίλιππο Βιλιέ, είχαν 7.000 άνδρες, τον ελληνικό πληθυσμό που εξοπλίστηκε πρόχειρα και τα καταπληκτικά

οχυρωματικά τους έργα, αριστουργήματα του τέλους του μεσαίωνα.

Μέρος των εκπληκτικών οχυρώσεων της Ρόδου κι ένα κανόνι με το οικόσημο του

μαγίστρου Ντ’Αμπουάζ.

Ο Σουλεϊμάν ήθελε να ξεπεράσει τη δόξα του Μωάμεθ Β', επικρατώντας εκεί που ο διάσημος

σουλτάνος είχε αποτύχει, αλλά και να εξολοθρεύσει τους ενοχλητικούς ιππότες που

άλλοτε υποδαύλιζαν επαναστάσεις στην επικράτειά του και άλλοτε λεηλατούσαν τα

πλοία του. Οι Ιωαννίτες μάλιστα φιλοξενούσαν στη Ρόδο τον τούρκο πρίγκιπα Μουράτ, γιο του Τζέμ, ενός από τους νόμιμους κληρονόμους του

σουλτανάτου. Οι Ιωαννίτες ήξεραν πως ο πολύτιμος φιλοξενούμενός τους θα μπορούσε να

συγκεντρώσει γύρω του μέρος του μουσουλμανικού κόσμου και να προκαλέσει εμφύλια σύγκρουση στους Οθωμανούς, μια

εξέλιξη ιδεώδη για το χριστιανισμό. Ακόμη και ο περίφημος πάπας Λέων Ι' σχεδίαζε να τον μεταφέρει στην Ουγγαρία και από εκεί να

ξεσηκώσει τους τούρκους και χριστιανούς των Βαλκανίων εναντίον του Σελήμ Α' και του γιου

του Σουλεϊμάν Α΄.Ιωαννίτης της εποχής της Ρόδου (14ος – 16ος αι.). Μοντελιστική αναπαράσταση έφιππου Οσπιταλιέρου με τον κόκκινο επενδύτη στον μαχητή και στο άλογο.

Αυτοί οι λόγοι, και ίσως και οι φήμες για τεράστιο πλούτο που δήθεν έκρυβαν οι Ιππότες στο σμαραγδένιο νησί, οδήγησαν τον Σουλεϊμάν στην απόφαση για ολοκληρωτικό πόλεμο με

κάθε κόστος σε ανθρώπινες ζωές. Η μεγάλη πολιορκία της Ρόδου, που επιλέχθηκε ως προφανής αντικειμενικός σκοπός, ξεκίνησε το καλοκαίρι του 1522 και κράτησε έξι μήνες. Οι Τούρκοι διέθεσαν περίπου 200 χιλιάδες άνδρες στην επική πολιορκία, μεγάλο ποσοστό από τους οποίους βρήκε τραγικό θάνατο στα χέρια των 5 χιλιάδων μαχητών υπό τη σημαία του Τάγματος (στους οποίους περιλαμβάνοντας και Έλληνες και Βενετοί της Κρήτης) και των

Ελλήνων κατοίκων του νησιού.

Οι γενίτσαροι επιτίθενται κατά της Ρόδου το 1522. Εικόνα από

τουρκικό χειρόγραφο.

Στις 26 Ιουνίου, ο στόλος του, αποτελούμενος από

περίπου 280 πλοία, αποβίβασε τα πρώτα

στρατεύματα στη Ρόδο. Μέχρι τις 28 Ιουλίου, οπότε κατέφθασε αυτοπροσώπως ο

Σουλτάνος για να εποπτεύσει την επιχείρηση, ο αριθμός τους έφθανε τις

100.000 άνδρες. Επικεφαλής των τουρκικών δυνάμεων τέθηκε ο μπατζανάκης του

Σουλτάνου, Μουσταφά Πασά. Την καλά οχυρωμένη

πόλη της Ρόδου υπερασπίζονταν περίπου 5.000 άνδρες, από τους οποίους οι 600 ήταν του

Τάγματος (200 Ιππότες), 400 Κρητικοί (Έλληνες και

Βενετοί, ανάμεσά τους και ο μεγάλος τειχιστής Γαβριήλ

Μαρτινέγκο) και οι υπόλοιποι ξένοι ναυτικοί και

ντόπιοι Ροδίτες.

Στην αρχή, ο Μουσταφά Πασάς μπλόκαρε το λιμάνι και βομβάρδισε την πόλη. Στη συνέχεια, οι επιθέσεις του πεζικού ήταν καθημερινό φαινόμενο, αλλά απέβαιναν άκαρπες. Το φρούριο της Ρόδου κρατούσε γερά και δεν ήταν εύκολη υπόθεση η κατάληψή του, όπως πίστευαν αρχικά οι σύμβουλοι

του Σουλτάνου. Στις 24 Σεπτεμβρίου ο Μουσταφά πραγματοποίησε μια συνδυασμένη μαζική επίθεση με πυροβολικό και πεζικό. Πάνω στα τείχη της Ρόδου διεξήχθησαν ομηρικές μάχες και

πολλές φορές οι προμαχώνες άλλαξαν χέρια. Μία μέρα αργότερα και αυτή η επίθεση κατέληξε σε αποτυχία, με σημαντικές απώλειες για τους επιτιθέμενους.

Η εκπληκτική πύλη της

θάλασσας στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου.

Εξοργισμένος ο Σουλεϊμάν από την ανικανότητα του στρατηγού του διέταξε να τον θανατώσουν και ανέθεσε την επιχείρηση στον Αχμέτ Πασά, έμπειρο πολιορκητή και με

γνώσεις μηχανικής. Μόνο με την παρέμβαση των συμβούλων του η οργή του Σουλτάνου καταλάγιασε και χαρίστηκε στον συγγενή του. Ο Αχμέτ με τα διαρκή πυρά του πυροβολικού

του προξένησε σημαντικές ζημιές στις οχυρώσεις, ενώ προσπάθησε να σκάψει λαγούμια κάτω από τα τείχη και να αιφνιδιάσει τους αμυνόμενους. Μια νέα επίθεση τον Νοέμβριο

κατέληξε σε αποτυχία. Παρά τις επιτυχίες τους οι Ιππότες είχαν ξεπεράσει τα όρια αντοχής τους και δεν ήλπιζαν σε ενισχύσεις από τη Δύση, ενώ οι Τούρκοι δεν δίσταζαν να θυσιάζουν

χιλιάδες άνδρες υπό τα σουλτανικά βλέμματα.

Αριστερά: Ιωαννίτες Ιππότες από το μεσαιωνικό φεστιβάλ της Ρόδου.

Πάνω: Το απόρθητο φρούριο του Αγίου Νικολάου στην είσοδο του λιμανιού της

Ρόδου.

Στις 21 Δεκεμβρίου ο μεγάλος μάγιστρος υπέγραψε έντιμη συμφωνία παράδοσης

βλέποντας το μάταιο του αγώνα που κινδύνευε να αφανίσει και τον τελευταίο ιππότη. Η ευνοϊκή συμφωνία, που όντως

τηρήθηκε, προέβλεπε την αποχώρηση των Ιπποτών εντός 12 ημερών και την αμνηστία του χριστιανικού πληθυσμού. Με την πτώση της Ρόδου παραδίδονται και οι φρουρές των υπολοίπων νησιών που κατά καιρούς είχαν

υποστεί ανάλογες τουρκικές επιδρομές (ιδίως τα κάστρα της νήσου Κω στην ομώνυμη πόλη και την Αντιμάχεια). Οι Ιππότες και σε αυτή

τη μάχη, ως πρόμαχοι του χριστιανισμού, είχαν αποδειχθεί αντάξιοι της μεγάλης φήμης

τους και προκάλεσαν τον τρόμο και το θαυμασμό του αντιπάλου.

Το μεταλλικό άγαλμα του ιππότη θυμίζει ότι στη Ρόδο κάποτε οι ιωαννίτες ιππότες

αποτέλεσαν το προπύργιο του χριστιανισμού έναντι των

Οθωμανών.

Ιππότες της Μάλτας

Έτσι, την 1η Ιανουαρίου, στόλος 50 σκαφών απέπλευσε από το λιμάνι της Ρόδου έχοντας άγνωστη κατεύθυνση. Σε αυτόν επέβαιναν τα υπολείμματα των Ιωαννιτών καθώς και 4.000 Ρόδιοι, που προτίμησαν να τους ακολουθήσουν, όλοι σε πολύ άσχημη κατάσταση λόγω της

εξάμηνης πολιορκίας. Ο στόλος συγκεντρώθηκε στη Μεσσήνη της Σικελίας και στους Ιππότες δόθηκε ως προσωρινή κατοικία το Βιτέρμπο.

Στην Ρόδο της εποχής των Ιπποτών ταξιδεύουν νοερά όσοι κάθε χρόνο λαμβάνουν μέρος ή παρακολουθούν το μεσαιωνικό φεστιβάλ της πόλης,

ένα από τα καλύτερα της Ευρώπης.

Συνεπώς, ο Μάγιστρος του τάγματος είχε πολλά προβλήματα να αντιμετωπίσει για να αποτρέψει τη διάλυση του τάγματος. Στα προβλήματα ήρθε να προστεθεί ο πόλεμος μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας (16ος αι.), ο οποίος έσπειρε τη διχόνοια στο τάγμα καθώς τα περισσότερα μέλη

του ήταν Γάλλοι και Ισπανοί, ενώ επιπλέον έπρεπε να πειστεί και η

Ευρώπη για την ανάγκη διατήρησης της λειτουργίας του Τάγματος στον αγώνα

κατά του οθωμανικού Ισλάμ, σε μια εποχή που το πνεύμα των σταυροφοριών

είχε πεθάνει.

Η πολιορκία της Ρόδου το 1480 όπως απεικονίστηκε

σε χειρόγραφο.

Τελικά, μετά από συνολικά 7 χρόνια μετακίνησης, το 1530,

και μετά από πολλές διαπραγματεύσεις κατά τις

οποίες ο μάγιστρος του Τάγματος αποδείχθηκε

εξαίρετος διπλωμάτης, τους παραχωρήθηκε από τον Πάπα και τον Βασιλιά της Ισπανίας

και Γερμανίας, Κάρολο Κουίντο (ο οποίος ήταν

βασιλιάς και της Σικελίας) η Μάλτα μαζί με το Γκόζο και το Βορειοαφρικανικό λιμάνι

της Τρίπολης. Για τις παραπάνω κτήσεις οι

Ιωαννίτες απέδιδαν ετήσιο φόρο (την ημέρα του

Ψυχοσαββάτου, συγκεκριμένα) στον Βικάριο (τοποτηρητή) του βασιλιά.

Ο περίφημος βασιλιάς Κάρλος Ε’ (Κουίντος) που ηγεμόνευε στη μισή Ευρώπη στις αρχές του 16ου αι. έδωσε λύση στο μείζον πρόβλημα των

ιπποτών παραχωρώντας τους τη Μάλτα.

Η Μάλτα αποτελούσε σημαντικό προπύργιο της Ευρώπης, έχοντας τεράστια στρατηγική σημασία δεδομένης της κατάστασης στη Μεσόγειο. Παράλληλα η Μάλτα (σημειώνεται στο

χάρτη με μοβ κουκίδα) αποτελούσε για αιώνες το σταυροδρόμι του δουλεμπορίου στη Δυτική Ευρώπη, αφού από εκεί οι αιχμαλωτισμένοι Μουσουλμάνοι πωλούνταν ως δούλοι. Οι Ιωαννίτες συνέχισαν τη δράση τους εναντίον των Μουσουλμάνων, και παρά το μικρό αριθμό πλοίων που διέθεταν κατάφεραν να προξενήσουν απώλειες στους Οθωμανούς, οι οποίοι δυσαρεστήθηκαν

βλέποντας το τάγμα ξανά σε δράση.

Η "εσωτερική" οργάνωση του Τάγματος

Υπήρχαν τρεις "βαθμίδες" μελών στους Ιωαννίτες Ιππότες, οι οποίες διαχωρίζονταν με κριτήριο την καταγωγή των επιμέρους μελών, στα οποία διδόταν διαφορετικές δικαιοδοσίες και καθήκοντα εντός του Τάγματος. Οι "Ιππότες της Δικαιοσύνης" ήταν η υψηλότερη τάξη του Τάγματος και τα μέλη της προορίζονταν για τα ανώτατα αξιώματα(διοικητικά). Κάθε

"Γλώσσα" (διοικητική περιφέρεια του Τάγματος) ζητούσε διαφορετικές διαπιστεύσεις και είχε διαφορετικά κριτήρια για την στρατολόγηση της τάξης αυτής.

Η κομανταρία του Τάγματος στην

Πολωνία υπήρξε το κέντρο

στρατολόγησης Πολωνών ιπποτών.

Οι "εφημέριοι", οι οποίοι αποτελούσαν τη δεύτερη βαθμίδα του Τάγματος, έπρεπε να

έχουν "καθαρή" καταγωγή και να μην προέρχονται από οικογένειες σκλάβων ή

οικογένειες "κατώτερων" επαγγελμάτων. Τα ίδια περίπου κριτήρια ίσχυαν και για

την τρίτη "τάξη" του τάγματος, τους "ένοπλους ακολούθους", που πολεμούσαν

στο πλευρό των Ιπποτών σε ξηρά και θάλασσα. Όσο ο στρατιωτικός

χαρακτήρας του τάγματος γινόταν μικρότερος, τόσο λιγόστευε και η "τρίτη τάξη". Μια ξεχωριστή τάξη αποτελούσαν

οι ιερείς του τάγματος, γνωστοί ως "Ιερείς της Υποταγής", οι οποίοι δεν ήρθαν ποτέ

στη Μάλτα, αλλά έμεναν μόνιμα στις χώρες που διορίζονταν, στα εκάστοτε

κοινόβια του Τάγματος.

Η εκκλησία του Τάγματος στη Ρώμη που κτίστηκε το 1765 (Παναγία του Πριοράτου της

Μάλτας).

Το 1565 ο Σουλεϊμάν έστειλε δύναμη 40.000 περίπου ανδρών να

πολιορκήσει δύναμη 700 Ιπποτών και 8.000 στρατιωτών και να

καταλάβει τη Μάλτα. Στην αρχή, η μάχη εξελισσόταν όπως η μάχη της

Ρόδου : οι περισσότερες πόλεις καταστράφηκαν και σχεδόν οι μισοί

ιππότες σκοτώθηκαν.

Η άφιξη των Οθωμανών στη Μάλτα. Πίνακας του Matteo Perez d'Aleccio

(1547–1616).

Στις 18 Αυγούστου η κατάσταση των πολιορκημένων ήταν πλέον απελπιστική και, καθώς ο αριθμός τους λιγόστευε καθημερινά, γινόταν όλο και πιο δύσκολο να επανδρώνουν

τη μακριά γραμμή οχυρώσεων. Παρόλα αυτά, όταν το συμβούλιο του μάγιστρου Ζαν

Παρσό Ντε Λα Βαλέτα πρότεινε την εγκατάλειψη του Μπιργκό και της Σέγκλης και την απόσυρση στο οχυρό Σαντ' Άντζελο,

αυτός αρνήθηκε και ζήτησε από όλους να πολεμήσουν ηρωικά τιμώντας τις

παραδόσεις του Τάγματος στους Αγίους Τόπους και στα Δωδεκάνησα.

Ο περίφημος Μεγάλος Μάγιστρος Ζαν Παρσό ντε λα Βαλέττα το

όνομα του οποίου δόθηκε στην πόλη που σήμερα είναι πρωτεύουσα του

κράτους της Μάλτας.

Ο Βικάριος δεν είχε στείλει βοήθεια. Πιθανώς οι διαταγές που έδωσε ο Φίλιππος Β' της Ισπανίας δεν ήταν αρκετά σαφείς κι έτσι την ευθύνη του αν θα έπρεπε να σταλεί βοήθεια ή

όχι θα έπρεπε να την επωμιστεί ο Βικάριος. Μία λάθος κίνηση θα έφερνε την ήττα, κάτι που σημαίνει ότι η Σικελία και η Νάπολη θα ήταν ευάλωτες από τους Οθωμανούς.

Ιωαννίτες ιππότες σε σύγχρονο μεσαιωνικό φεστιβάλ. Η μαύρη στολή χαρακτήριζε το Τάγμα ως τα μέσα του 13ου αι. Έκτοτε επικράτησε η κόκκινη ως

το τέλος της στρατιωτικής του ύπαρξης.

Ο γιος του Βικάριου πολεμούσε στο πλευρό του Μάγιστρου οπότε ο ίδιος δεν μπορούσε να αδιαφορήσει για την έκβαση της μάχης. Οποιαδήποτε κι αν ήταν τα αίτια της καθυστέρησής

του, ο Βικάριος δεν επενέβη παρά μόνο όταν η μάχη είχε πλέον κριθεί από τις αβοήθητες δυνάμεις των Ιπποτών, αναλογιζόμενος και την αγανάκτηση των αξιωματικών του.

Το οχυρό Σαν Άντζελο στη Μπίρκου της Μάλτας. Πρόκειται για το πλέον ισχυρό σημείο της οχύρωσης της πρωτεύουσας το οποίο χρησιμοποιείτο για την έδρα του Μεγάλου Μαγίστρου. Το οχυρό διέθετε και πυροβολαρχία που είχε οργανωθεί εγκαίρως για την

πολιορκία.

Στις 23 Αυγούστου εκδηλώθηκε άλλη μια μεγάλη επίθεση, η τελευταία μεγάλη

προσπάθεια, όπως αποδείχθηκε, από την πλευρά των πολιορκητών. Η επίθεση

απωθήθηκε με μεγάλη δυσκολία από τους Ιωαννίτες, ενώ στην άμυνα πήραν μέρος

ακόμη και οι τραυματίες. Από εδώ και πέρα όμως ήταν η σειρά των Οθωμανών να βρεθούν σε δύσκολη θέση, καθώς, με

εξαίρεση το οχυρό Άγιος Έλμος, όλες οι οχυρώσεις των Ιπποτών είχαν μείνει

άθικτες από τις τελευταίες επιθέσεις.

Πάνω: Ο γηραιός Λα Βαλέτ οδηγεί την μεγάλη ιπποτική αντεπίθεση και

διώχνει τους Τούρκους από τη Μάλτα.Κάτω: Γαλέρα του Τάγματος τον 16ο

αι. Παρά το μικρό τους αριθμό τα ιπποτικά πολεμικά πλοία κατάφεραν μεγάλα πλήγματα στον οθωμανικό

στόλο και τους αλγερινούς πειρατές για 4 αιώνες., εξορμώντας πρώτα από

τη Ρόδο κι ύστερα από τη Μάλτα.

Η φρουρά, δουλεύοντας μέρα και νύχτα, επισκεύαζε τα ρήγματα και η κατάληψη της Μάλτας έμοιαζε όλο και πιο αδύνατη, ενώ τους καλοκαιρινούς μήνες διάφορες αρρώστιες έκαναν την

εμφάνισή τους στο στρατόπεδο των πολιορκητών. Τα πυρομαχικά και οι τροφές τους τελείωναν, ενώ το ηθικό τους έπεφτε κατακόρυφα από τις αποτυχίες και τις μεγάλες απώλειες.

Επίσης, ο θάνατος του Οθωμανού ναυάρχου Τουργκούτ Ρείς που ήταν ικανότατος διοικητής, στις 23 Ιουνίου αποτέλεσε σοβαρό πλήγμα στο ήδη πεσμένο ηθικό των πολιορκητών, ενώ οι

Οθωμανοί διοικητές Πιγιαλέ πασάς και Μουσταφά πασάς ήταν αδιάφοροι. Είχαν στη διάθεσή τους ένα τεράστιο στόλο τον οποίο κατάφεραν να χρησιμοποιήσουν επιτυχώς μόνο μία φορά. Παραμελούσαν την επικοινωνία με την Αφρικανική ακτή και δεν έκαναν καμία

προσπάθεια να σταματήσουν τυχόν Σικελικές ενισχύσεις, εγκαθιστώντας φρουρές.

Το περίφημο οχυρό του Αγίου Έλμου στη Βαλέττα, όπου έλαβαν χώρα οι φονικότερες σκηνές της μεγάλης πολιορκίας. Το οχυρό αντιστεκόταν

πεισματικά επί ένα μήνα στους βομβαρδισμούς, ενώ μπροστά στα τείχη του σκοτώθηκε ο Τουργκούτ Ρείς. Καταλήφθηκε στις 23 Ιουνίου και οι

εκατό ιππότες που το υπεράσπιζαν φονεύτηκαν. Από την αρχική δύναμη των 800 χριστιανών επιβίωσαν μόνο εννέα, ενώ οι Τούρκοι μέτρησαν

πάνω από έξι χιλιάδες νεκρούς, κυρίως Γενίτσαρους.

Την 1η Σεπτεμβρίου οι Οθωμανοί έκαναν την τελευταία τους προσπάθεια η οποία ήταν σχετικά αδύναμη επίθεση, εξ αιτίας

του χαμηλού ηθικού. Τα παραπάνω γεγονότα ενθάρρυναν τους Ιππότες οι οποίοι έβλεπαν επιτέλους πιθανότητες

νίκης. Οι μπερδεμένοι και αναποφάσιστοι Τούρκοι διοικητές

πληροφορήθηκαν την άφιξη Σικελικών ενισχύσεων και μη ξέροντας πως

επρόκειτο για μία μικρή δύναμη, έλυσαν την πολιορκία και αποχώρησαν από τη

Μάλτα στις 8 Σεπτεμβρίου. Η πολιορκία της Μάλτας υπήρξε η τελευταία φορά

στην ιστορία που δύναμη ιπποτών κέρδισε μια αποφασιστική μάχη.

Επιτύμβιο γλυπτό του ιππότη Ούλρικ φον Ράμπσβανγκ στην

ιδιαίτερη πατρίδα του το Βύρτσμπουργκ της

Γερμανίας. Ο ιππότης αυτός πρωταγωνίστησε στην επική

πολιορκία.

Όταν οι Οθωμανοί έφυγαν, οι Ιωαννίτες είχαν 600 άνδρες ικανούς να φέρουν όπλα. Η πιο βάσιμη εκτίμηση τοποθετεί τον αριθμό των πολιορκητών γύρω στους 40.000 άνδρες από τους οποίους μόνο οι 15.000 επέστρεψαν στην Κωνσταντινούπολη. Η πολιορκία της Μάλτας φιλοτεχνήθηκε

από αρκετούς καλλιτέχνες της εποχής, οι οποίοι την αποτύπωσαν σε διάφορα έργα τέχνης.

Το οχυρό του Αγίου Μιχαήλ στην οχυρωμένη πόλη της Σενγκλέα, απέναντι από τη Βαλέττα. Το οχυρό αυτό, όμοια με του Αγίου Έλμου,

άντεξε 10 εφόδους των γενιτσάρων και δεν έπεσε ποτέ στα χέρια τους.

Μετά την πολιορκία, μια νέα πόλη έπρεπε να κτιστεί, η οποία ονομάστηκε Humilissima Civitas Valletta (Βαλέτα, η ταπεινοτάτη των πόλεων), προς τιμή του μαγίστρου Ντε Λα Βαλέτα ο οποίος

άντεξε την πολιορκία. Είναι η σημερινή πρωτεύουσα της Μάλτας. Το 1607 δόθηκε στον μάγιστρο των Ιωαννιτών ο τίτλος του πρίγκιπας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, παρόλο που οι κτίσεις του τάγματος ήταν πάντα νότια της αυτοκρατορίας. Το 1630 δόθηκε στον μάγιστρο εκκλησιαστική

ισότητα με τους καρδιναλίους και ο τίτλος "η πιο διαπρεπής Μεγαλειότης του".

Η σύγχρονη Βαλέττα περιβάλλει την όμορφη μεσαιωνική πόλη που περιτειχίζεται από το θρυλικό

αναγεννησιακό οχυρό.

Μετά τη χριστιανική νίκη εναντίον του Οθωμανικού στόλου στη ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571 στην οποία συμμετείχαν ενεργά, οι Ιππότες συνέχισαν τις επιθέσεις σε πειρατικά και

μουσουλμανικά πλοία ενώ το νησί τους παρέμεινε σταυροδρόμι του εμπορίου σκλάβων μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα, πουλώντας αιχμαλωτισμένους Αφρικανούς και Τούρκους και

ελευθερώνοντας Χριστιανούς σκλάβους

Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου αποτέλεσε μεγάλη χριστιανική νίκη κατά των Οθωμανών και ανέκοψε την επέκτασή τους στη δυτική μεσόγειο οριστικά. Εντούτοις δεν αξιοποιήθηκε δεόντως από τους Δυτικούς με αποτέλεσμα οι Ορθόδοξοι της Ανατολής να παραμείνουν για περίπου 3

αιώνες ακόμη υπόδουλοι.

Αναταραχή στην Ευρώπη

Το Τάγμα έχασε πολλές από τις κτήσεις του στην Ευρώπη με την επέκταση του Προτεσταντισμού και την εμφάνιση άλλων αιρέσεων, αλλά επέζησε στη Μάλτα. Η περιουσία του Αγγλικού "παρακλαδιού" του τάγματος δημεύθηκε το 1540, ενώ το 1577 το Γερμανικό παρακλάδι ασπάστηκε τον Λουθηρανισμό, αλλά συνέχισε να καταβάλει τις οικονομικές του εισφορές στο τάγμα, έως ότου ανασυστάθηκε, ως Πρωσικό Τάγμα των Ιωαννιτών, το 1852.

Πάνω: Ανάγλυφο με μορφή ιππότη στο μοναστήρι Σαν

Χουάν ντε Δουέρο στη βόρειο Ισπανία.

Δεξιά: Όλμος που χρησιμοποίησαν οι Ιππότες

κατά τις πολιορκίες της Ρόδου από τους Τούρκους.

Το 1789, η Γαλλική Επανάσταση, με τον έντονο αντικληρικισμό και αντιαριστοκρατισμό που τη διέκρινε, ανάγκασε πολλούς Γάλλους ιππότες να εγκαταλείψουν τη Γαλλία. Κατά συνέπεια πολλές

από τις "παραδοσιακές" πηγές εισοδήματος του Τάγματος χάθηκαν για πάντα.

Η Γαλλική Επανάσταση.

Οι Ιππότες της Μάλτας είχαν ισχυρή παρουσία στις τάξεις του Αυτοκρατορικού Ρωσικού Ναυτικού και του προεπαναστατικού Γαλλικού Ναυτικού. Όταν ο Ντε Πουανσί (διακεκριμένος

Ιωαννίτης Ιππότης) διορίσθηκε κυβερνήτης του Αγίου Χριστοφόρου το 1639 έντυσε την ακολουθία του με τα εμβλήματα και τους θυρεούς του τάγματος. Η παρουσία των Ιωαννιτών στην Καραϊβική ισχυροποιήθηκε με τις ενέργειες του, μέχρι το θάνατο του το 1660. Ο ίδιος επίσης αγόρασε το νησί του Σαιντ Κρουά ως προσωπικό κτήμα, και το μεταβίβασε στους Ιππότες. Το 1665 το Σαιντ Κρουά αγοράστηκε από την Γαλλική Εταιρεία Δυτικών Ινδιών,

τερματίζοντας την παρουσία του τάγματος στην Καραϊβική.

Όψη της Βαλέττας από τη θάλασσα.

Η απώλεια της Μάλτας

Το Μεσογειακό οχυρό της Μάλτας καταλήφθηκε με ένα τέχνασμα από τον Ναπολέοντα το 1798 κατά τη

διάρκεια της εκστρατείας του στην Αίγυπτο. Ο Ναπολέων, με την

πρόφαση ότι έψαχνε ασφαλές λιμάνι για τον ανεφοδιασμό των πλοίων

του, αφού εισχώρησε με ασφάλεια στη Βαλέτα "στράφηκε" ενάντια

στους οικοδεσπότες του. Ο μάγιστρος Φερδινάνδος φον Χόμπες του Μπόλχαιμ δεν ήταν σε θέση να

προβλέψει ή να σταματήσει μια τέτοια κίνηση και γρήγορα υπέκυψε στον Ναπολέοντα, υποστηρίζοντας

ότι το παπικό καταστατικό του Τάγματος απαγόρευε στους

Ιωαννίτες να μάχονται ενάντια σε άλλους Χριστιανούς. Το 1799,

ταπεινωμένος και υπό την πίεση του Αυστριακού Στέμματος

παραιτήθηκε του αξιώματος του.Ο περίφημος στρατηγός Ναπολέων Βοναπάρτης έθεσε τέλος στη μεγάλη πολεμική ιστορία του

θρυλικού Τάγματος.

Οι Ιππότες της Μάλτας ήταν τώρα διασκορπισμένοι, αλλά το τάγμα συνέχισε να υφίσταται σε μικρότερη κλίμακα και να διαπραγματεύεται με τις κυβερνήσεις της Ευρώπης για να

επεκταθούν ξανά. Ο Ρώσος αυτοκράτορας Παύλος ο Α' πρόσφερε καταφύγιο στους περισσότερους Ιππότες στην Αγία Πετρούπολη, μια πράξη που αποτέλεσε αφετηρία για την Ρωσική Παράδοση των Ιπποτών του Ξενώνα καθώς και για την αναγνώριση του Τάγματος

ανάμεσα στα υπόλοιπα Ρωσικά τάγματα.

Ερείπια της καθολικής εκκλησίας της Παναγίας του Μπούργκου, μέσα στην μεσαιωνική πόλη της Ρόδου.

Οι εγκατεστημένοι στην Αγία Πετρούπολη ιππότες, εξέλεξαν τον Τσάρο Παύλο ως Μέγα

Μάγιστρο (μετά την παραίτηση του φον Χόμπες). Ως μάγιστρος ο Παύλος

δημιούργησε, πέρα από το Ρωμαιοκαθολικό κοινόβιο, το "Μεγάλο Ρωσικό Κοινόβιο", το

οποίο "μετρούσε" 118 ταξιαρχίες/περιφέρειες με "τάξεις" ανοιχτές σε όλους τους Χριστιανούς, επισκιάζοντας το

υπόλοιπο τάγμα. Η εκλογή του Παύλου παρόλα αυτά ποτέ δεν επικυρώθηκε από το Βατικανό και συνεπώς παρέμεινε "de facto" και όχι "de jure" Μάγιστρος του Τάγματος.

Ιωαννίτης της εποχής της Μάλτας (16ος – 18ος αι.). Μοντελιστική αναπαράσταση Οσπιταλιέρου με τον κόκκινο επενδύτη

πάνω από τον ολόσωμη πανοπλία.

Στην αρχή του 19ου αιώνα, το τάγμα είχε πλέον αποδυναμωθεί σοβαρά λόγω της απώλειας των κτήσεων σε όλη την Ευρώπη. Μόλις το 10% του εισοδήματος του τάγματος προερχόταν πλέον

από πηγές εντός της Ευρώπης, με το υπόλοιπο 90% να προέρχεται από το "Μεγάλο Ρωσικό Κοινόβιο" μέχρι το 1810. Αυτό αντικατοπτριζόταν στο γεγονός ότι από το 1805 ως το 1879 το τάγμα διοικούνταν από Ρώσους Υπολοχαγούς παρά μάγιστρους, μέχρι τον διορισμό από τον

πάπα Λέοντα τον Ι' ενός νέου μάγιστρου στο τάγμα.

Το περίφημο ανάκτορο Ερμιτάζ

στην Αγία Πετρούπολη

σήμερα λειτουργεί ως μουσείο.

Από αυτό το σημείο και μετά, το τάγμα μετατράπηκε σε ανθρωπιστικό και θρησκευτικό οργανισμό. Η ιατρική περίθαλψη, η αυθεντική "αποστολή" του Τάγματος, ήταν και πάλι η κύρια ασχολία του. Οι ιατρικές και

φιλανθρωπικές δραστηριότητες του Τάγματος, που αναπτύχθηκαν σε μεγάλη κλίμακα κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εντατικοποιήθηκαν και επεκτάθηκαν κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο υπό τον μάγιστρο Φρα Λουδοβίκο

Τσίγκι ντε λα Ροβέρε Αλμπάνι (1931-1951).

Ας σημειωθεί βέβαια πως κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η Μάλτα με τα

ιπποτικά οχυρά της αποτέλεσε μεγάλης σημασίας αεροναυτική βάση της

Βρετανίας και διαδραμάτισε μεγάλο ρόλο στην κυριαρχία της Γηραιάς

Αλβιώνας στη Μεσόγειο καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου. Αντίστοιχα, τα ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα (1912-1943) αποτελούσαν ναυτική βάση του

Άξονα ως το 1945, χωρίς όμως να αξιοποιηθούν στον ίδιο βαθμό από το

Μουσολίνι και το Χίτλερ.

Το Τάγμα πρόσφατα εγκατέστησε ένα παράρτημα στη Μάλτα, μετά την υπογραφή ενός σχετικού συμβολαίου με την εκεί κυβέρνηση, με το οποίο του παραχωρήθηκε η αποκλειστική χρήση του οχυρού Σαντ' Άντζελο για 99 χρόνια. Σήμερα, μετά την αναστήλωσή του, το οχυρό

φιλοξενεί ιστορικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, που σχετίζονται με το Τάγμα της Μάλτας.

Αναπαράσταση της

πολιορκίας της Μάλτας

σε εντυπωσιακό φεστιβάλ με συμμετοχή μελών του Τάγματος σήμερα.

Επανασυστάσεις του Τάγματος στην Ευρώπη

Η περιουσία του τάγματος στην Αγγλία, δημεύτηκε από τον Ερρίκο τον Η‘ λόγω της διαμάχης του με τον πάπα σχετικά με τη διάλυση του γάμου του με την Αικατερίνη της Αραγωνίας, γεγονός που οδήγησε στη διάλυση των μοναστηριών κατά τον 16ο αι.. Παρόλο που αυτό

ουσιαστικά τερμάτισε τις δραστηριότητες της Αγγλικής "Γλώσσας" (διοικητική περιφέρεια του Τάγματος), αργότερα, συστάθηκε το "Σεβαστό Τάγμα του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ"

στην Βρετανία, το οποίο αργότερα εξαπλώθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη Βρετανική Κοινοπολιτεία και στην Αμερική, όμως αναγνωρίστηκε από το "μητρικό" τάγμα μόλις το 1963.

Η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή στο Λίτλ Μάπλστεντ

της Αγγλίας. Ας σημειωθεί πως και στη

Αγγλία, όπως και αλλού, το τάγμα

κληρονόμησε πολλά ακίνητα μετά το

διωγμό των Naϊτών.

Ακολουθώντας την Προτεσταντική Μεταρρύθμιση, τα περισσότερα Γερμανικά "παρακλάδια" του τάγματος ενστερνίστηκαν την Προτεσταντική θεολογία, αλλά

διατήρησαν την ονομασία τους. Απέκτησαν μεγαλύτερη ανεξαρτησία από το "μητρικό" τάγμα και δραστηριοποιήθηκαν σε αρκετές άλλες χώρες (όπως η

Ουγγαρία, η Ολλανδία και η Σουηδία. Αυτά τα μικρότερα παρακλάδια είναι τώρα αυτόνομα επίσης ενώ με το Βρετανικό τάγμα έχουν σχηματίσει την "Συμμαχία των

Ταγμάτων του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ".

Αριστερά: Εκκλησία των Ιωαννιτών στη Γερμανία (13ος αι.).Δεξιά: Το αρχηγείο του Τάγματος στην Ουγγαρία.

Οι μεταφορές του αρχηγείου του Τάγματος

 Το Τάγμα εγκαταστάθηκε

διαδοχικά:1023-1099 : Ιερουσαλήμ

1187 : Μαργκάτ1191 : Αντιόχεια(Άκρα)1291 : Λεμεσός, Κύπρος

1309 : Ρόδος1522 : Κρήτη

1523-1530 : Σικελία1530 : Μάλτα

1798 : Αγία Πετρούπολη1803-1821 : Κατάνη

1825 : Φερράρα1834 : Ρώμη

Η εκκλησία του «Αληθινού Σταυρού»

στη Σεγκόβια της Ισπανίας είναι

ίδρυμα των Ιωαννιτών.

Το Τάγμα Σήμερα

Το 1834, το Τάγμα εγκατέστησε νέο αρχηγείο στη Ρώμη. Το "Ανεξάρτητο Στρατιωτικό Τάγμα του Ξενώνα του Αγίου Ιωάννη" αναπτύσσει δράση σε πολλούς διεθνείς οργανισμούς ενώ

συμμετέχει και στα Ηνωμένα Έθνη. Το τάγμα διατηρεί διπλωματικές σχέσεις με περισσότερες από 100 χώρες, έχοντας πολλούς αντιπροσώπους. Εκδίδει δικά του διαβατήρια,

νόμισμα, γραμματόσημα, ακόμα και πινακίδες κυκλοφορίας. Οι διπλωματικές δραστηριότητες του Τάγματος είναι συνδεδεμένες με την ανθρωπιστική του αποστολή.

Τα προγράμματά του περιλαμβάνουν ιατρική και κοινωνική υποστήριξη,

βοήθεια σε περίπτωση ένοπλων συγκρούσεων και φυσικών καταστροφών,

έκτακτες υπηρεσίες και σώμα πρώτων βοηθειών, βοήθεια για τους ηλικιωμένους,

τους ανάπηρους και τα παιδιά που βρίσκονται σε ανάγκη, ενώ παρέχει, επίσης

εκπαίδευση παροχής πρώτων βοηθειών και υποστήριξη για πρόσφυγες και

εκτοπισμένα άτομα ανεξαρτήτως φυλής, προέλευσης ή θρησκείας, σε 120 χώρες. Η

"ανεξαρτησία" του αμφισβητείται από μερικούς επιστήμονες ενώ πολλές

οργανώσεις προσπάθησαν να μιμηθούν το τάγμα και να (αυτο)ανακηρυχθούν

παρακλάδια του και ορισμένες διώχθηκαν ποινικά.

Κτίριο των Ιωαννιτών στην Έσση της Γερμανίας.

Χωρία των Ιωαννιτών

Domini nostri morbi: Αφέντες μας είναι οι άρρωστοι.

Pro Fide et Utilitate Hominum: Για την πίστη και το καλό της ανθρωπότητας.

Quia vero omnia vestra sustentationibus pauperum et peregrinorum debent cedere ac per hoc nullatenus ea aliis usibus convenit applicari: Πραγματικά, γι‘ αυτούς τους λόγους, ό, τι είναι δικό σου πρέπει να δοθεί για την ευδαιμονία των φτωχών και δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί για κανέναν άλλο σκοπό.

Je Raymont garde de l’ospital et serf des povres de Crist ... ....Ne sied que le servans soit vestu de fures et velours quant ses mestres les povres de Crist vont nus: Είμαι ο Ραϋμόνδος, φρουρός του νοσοκομείου και υπηρέτης των φτωχών του Χριστού....Είναι άδικο ο υπηρέτης να φοράει γούνες και μετάξια, όταν οι αφέντες του, οι φτωχοί του Χριστού, περπατούν γυμνοί.

Servire infirmis supremum imperium: Το να βοηθάς τους φτωχούς είναι η ανώτατη διοίκηση.

    

 Οι Μάγιστροι του Τάγματος στην Ιερουσαλήμ,την Άκρα και την Κύπρο (Ουτρεμέρ)

1. Blessed Gerard Sept. 3 1120 2. Fra’ Raymond du Puy 1120 – c. 1158/60 3. Fra’ Auger de Balben c. 1158/60 – 1162/3 4. Fra’ Arnaud de Comps 1162 – 1163 5.Fra’ Gilbert de Aissailly 1163 – c.1169/70 6. Fra’ Gastone de Murols c. 1170 – c. 1172 7. Fra’ Joubert de Syrie c. 1172 – 1177 8. Fra’ Roger de Moulins 1177 – c. 1187 9. Fra’ Ermengard d’Aps 1188 – c. 1190 10. Fra’ Garnier de Naplous 1189/90 – 1192 11. Fra’ Godefroy de Donion 1193 – 1202 12. Fra’ Alfonso of Portugal 1203 – 1206 13. Fra’ Geoffrey Le Rat 1206 – 1207 14. Fra’ Guérin de Montaigu 1207 – c. 1227/8 15. Fra’ Bertrand de Texis c. 1228 – 1231 16. Fra’ Guerin 1231 – 1236 17. Fra’ Bertrand de Comps 1236 – c. 1239/40 18. Fra’ Pierre de Viellebride 1239/40 – 1242 19. Fra’ Guillaume de Chateauneuf 1242 – 1258 20. Fra’ Hugues de Revel 1258 – 1277 21. Fra’ Nicolas de Lorgue 1277/8 – 1284 22. Fra’ Jean de Villiers 1284/5 – c. 1293/4 23. Fra’ Odon de Pins 1294 – 1296 24. Fra’ Guillaume de Villaret 1296 – 1305

                          

                                                                                Οι Μάγιστροι του Τάγματος στη Ρόδο

25. Fra’ Foulques de Villaret 1305 – 1319 26. Fra’ Helion de Villeneuve 1319 – 1346 27. Fra’ Dieudonné de Gozon 1346 – 1353 28. Fra’ Pierre de Corneillan 1353 – 1355 29. Fra’ Roger de Pins 1355 – 1365 30. Fra’ Raymond Berenger 1365 – 1374 31. Fra’ Robert de Juliac 1374 – 1376 32. Fra’ Jean Fernandez de Heredia 1376 – 1396 33. Fra’ Riccardo Caracciolo 1383 – 1395 34. Fra’ Philibert de Naillac 1396 – 1421 35. Fra’ Antonio Fluvian de Riviere 1421 – 1437 36. Fra’ Jean de Lastic 1437 – 1454 37. Fra’ Jacques de Milly 1454 – 1461 38. Fra’ Piero Raimondo Zacosta 1461 – 1467 39. Fra’ Giovanni Battista Orsini 1467 – 1476 40. Fra’ Pierre d’Aubusson 1476 – 1503 41. Fra’ Emery d’Amboise 1503 – 1512 42. Fra’ Guy de Blanchefort 1512 – 1513 43. Fra’ Fabrizio del Carretto 1513 – 1521 44. Fra’ Philippe de Villiers de l’Isle-Adam 1521 – 1534

                                                                            Οι Μάγιστροι του Τάγματος στη Μάλτα

45. Fra’ Pierino del Ponte 1534 – 1535 46. Fra’ Didier de Saint-Jaille 1535 – 1536 47. Fra’ Jean de Homedes 1536 – 1553 48. Fra’ Claude de la Sengle 1553 – 1557 49. Fra’ Jean de la Vallette-Parisot 1557 – 1568 50. Fra’ Pierre de Monte 1568 – 1572 51. Fra’ Jean l’Evesque de La Cassière 1572 – 1581 52. Fra’ Hugues Loubenx de Verdala 1581 – 1595 53. Fra’ Martin Garzez 1595 – 1601 54. Fra’ Alof de Wignacourt 1601 – 1622 55. Fra’ Luis Mendez de Vasconcellos 1622 – 1623 56. Fra’ Antoine de Paule 1623 – 1636 57. Fra’ Jean-Paul de Lascaris-Castellar 1636 – 1657 58. Fra’ Martín de Redín 1657 – 1660 59. Fra’ Annet de Clermont-Gessant 1660 60. Fra’ Raphael Cotoner 1660 – 1663 61. Fra’ Nicolas Cotoner 1663 – 1680 62. Fra’ Gregorio Carafa 1680 – 1690 63. Fra’ Adrien de Wignacourt 1690 – 1697 64. Fra’ Ramon Perellos y Roccaful 1697 – 1720 65. Fra’ Marc’Antonio Zondadari 1720 – 1722 66. Fra’ Antonio Manoel de Vilhena 1722 – 1736 67. Fra’ Raymond Despuig 1736 – 1741 68. Fra’ Manuel Pinto de Fonseca 1741 – 1773 69. Fra’ Francisco Ximenes de Texada 1773 – 1775 70. Fra’ Emmanuel de Rohan-Polduc 1775 – 1797 71. Fra’ Ferdinand von Hompesch zu Bolheim 1797 – 1802

                                                           Οι Μάγιστροι του Τάγματος από το 19ο αι. ως σήμερα

72. Emperor Paul I of Russia (de facto) 1799 – 1801 73. Fra’ Giovanni Battista Tommasi 1803 – 1805 74. Fra’ Giovanni Battista Ceschi a Santa Croce 1879 – 1905 75. Fra’ Galeazzo von Thun und Hohenstein 1905 – 1931 76. Fra’ Ludovico Chigi Albani della Rovere 1931 – 1951 77. Fra’ Angelo de Mojana di Cologna 1962 – 1988 78. Fra’ Andrew Willoughby Ninian Bertie 1988 – 2008 79. Fra’ Matthew Festing 2008 -

ΒΑΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ Ή ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΗ)

Berstein Serge – Milza Pierre, Ιστορία της Ευρώπης, τ.1 (5ος -18ος αι.), μτφρ. Αναστάσιος Δημητρακόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια, 1997

Ελλάς, Ιστορία και Πολιτισμός του Ελληνικού Έθνους, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα, 1998

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Z – ΙA, εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1981

Καραγιαννόπουλος Ιωάννης, Το Βυζαντινό Κράτος, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1996

Καρδαράς Γεώργιος, Βυζάντιο – Η πραγματική ιστορία της χιλιόχρονης Αυτοκρατορίας, τ.1-10, εκδ. Γνώμων, Αθήνα, 2013-14

Nicholas David, Η Εξέλιξη του Μεσαιωνικού Κόσμου (Κοινωνία, Διακυβέρνηση και Σκέψη στην Ευρώπη 312-1500), μτφρ. Μαριάννα Τζιαντζή, εκδ. Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), Αθήνα, 1999

Nicol Donald, Οι Τελευταίοι Αιώνες του Βυζαντίου (1261-1453), μτφρ. Στάθης Κομνηνός, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 2001

Runciman Steven, Η Ιστορία των Σταυροφοριών, τ. Α-Γ, μτφρ. Άγγυ Βλαβιανού, εκδ. Γκοβόστη, Αθήνα, 2006

Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Η Μεσαιωνική Δύση, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 2004

Χριστοφιλοπούλου Αικατερίνη, Βυζαντινή Ιστορία, τα. Α-Γ1, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη και Αθήνα, 1993-2001

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ Ή ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΗ)

Berstein Serge – Milza Pierre, Ιστορία της Ευρώπης, τ.1 (5ος -18ος αι.), μτφρ. Αναστάσιος Δημητρακόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια, 1997

Γιαννακόπουλος Κώστας, Βυζάντιο και Δύση, μετ. Ε. Βαρουξάκη, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 1985

Γιαννακόπουλος Κώστας, Μεσαιωνικός δυτικός πολιτισμός και οι κόσμοι του Βυζαντίου και του Ισλάμ, μετ. Π. Χρήστου, Θεσσαλονίκη, 1993

Γιαννόπουλος Νικόλας, Βυζαντινοβουλγαρικοί πόλεμοι, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2007

Γιαννόπουλος Χρήστος, Πολεμιστές της Αρχαιότητας και του Μεσαίωνα, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2010

Γκιολές Νικόλαος, Βυζαντινή Ναοδομία (600-1204), εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1992

Γκιολές Νικόλαος, Παλαιοχριστιανική Τέχνη, Αθήνα, 1998

Γλύκατζη – Αρβελέρ Eλένη , Η πολιτική ιδεολογία της βυζαντινής αυτοκρατορίας, μετ. Τ. Δρακοπούλου, 4η έκδοση, εκδ. Ψυχογιός, Αθήνα, 1992

Γλύκατζη – Αρβελέρ Eλένη, Γιατί το Βυζάντιο, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2009

Dagron Gilbert, Η Γέννηση μιας Πρωτεύουσας (Η Κωνσταντινούπολη και οι θεσμοί της 330-451), μτρφ. Μαρίνα Λουκάκη, εκδ. Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), Αθήνα, 2000

Δεληγιάννης Περικλής , Βυζάντιο εναντίον Ισλάμ, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2009

Delvoye Charles, Βυζαντνή Τέχνη, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα, 1998

Dielh Charles, Πορτρέτα Βυζαντινών, μτφρ. Αλέξης Εμμανουήλ, εκδ. Ωκεανίδα, Αθήνα, 2003

Ελλάς, Ιστορία και Πολιτισμός του Ελληνικού Έθνους, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα, 1998

Ζακυθηνός Δημήτριος, Βυζαντινή Ιστορία (324-1071), Αθήνα, 1977

Gerald Walter , Η Καθημερινή Ζωή στο Βυζάντιο, μτφρ. Κ. Παναγιώτου, εκδ. Παπαδήμα, 2007

Hans G. Beck, Η βυζαντινή χιλιετία, μετ. Δ. Κούρτοβικ, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1990

Hourani Albert, Ιστορία των Αραβικών Λαών, μτφρ. Βύρων Ματαράγκας, εκδ. Λιβάνη, Αθήνα, 1994

Hunger Ηerbert, Βυζαντινή Λογοτεχνία. Η λόγια κοσμική λογοτεχνία των Βυζαντινών, τ. 1-3, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1987-1994

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Z – ΙA, εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1981

Kazhdan A.P. – Wharton Epstein A., Αλλαγές στον Βυζαντινό Πολιτισμό κατά τον 11ο και 12ο αι., μτφρ. Ανδρέας Παππάς, εκδ. Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), Αθήνα, 1997

Καραγεώργος Βασίλειος, Η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Μεσαιωνική Περίοδος, τ. Α', Ιστορικές Εκδόσεις Στ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1987

Καραγιαννόπουλος Ιωάννης , Το Βυζαντινό Κράτος, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1996

Καραγιαννόπουλος Ιωάννης, Η πολιτική θεωρία των Βυζαντινών, Θεσσαλονίκη, 1988

Καραγιαννόπουλος Ιωάννης, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους τ.1-3, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1978-1991

Καραπιδάκης Νικόλαος, Ιστορία της Μεσαιωνικής Δύσης (5ος – 11ος αι.), εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 1996

Καρδαράς Γεώργιος, Βασίλειος Β’ ο Βουλγαροκτόνος, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2002

Καρδαράς Γεώργιος, Βυζαντινοπερσικοί Πόλεμοι, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2006

Καρδαράς Γεώργιος, Βυζάντιο – Η πραγματική ιστορία της χιλιόχρονης Αυτοκρατορίας, τ.1-10, εκδ. Γνώμων, Αθήνα, 2013-14

Kean Roger Michael , Ιστορικός Άτλας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, μτφρ. Αθανάσιος Κατσικερός, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα, 2005

Κόλλιας, Ηλίας, Οι Ιππότες της Ρόδου. Το παλάτι και η πόλη, Αθήνα, 1991

Konstam Angus, Ιστορικός Άτλας της Μεσαιωνικής Ευρώπης, μτφρ. Παρασκευή Αυγουστίνου, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα, 2005

Konstam Angus, Ιστορικός Άτλας των Σταυροφοριών, μτφρ. Παρασκευή Αυγουστίνου, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 2005

Le Goff Jacques, Ο πολιτισμός της μεσαιωνικής Δύσης, με. Ρ. Μπενβενίστε, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1993

Κουκουλές Φαίδων, Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός τ. Α-ΣΤ, Αθήνα, 1947-1957

Lemerle Paul, Ο πρώτος βυζαντινός ουμανισμός. Σημειώσεις και παρατηρήσεις για την εκπαίδευση και την παιδεία στο Βυζάντιο από τις αρχές ως το 10ο αι., μετ. Μ. Νυσταζοπούλου- Πελεκίδου, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1981

Lock Peter, Οι Φράγκοι στο Αιγαίο (1204-1500), μτφρ. Γ. Κουσουνέλος, εκδ. Ενάλιος, Αθήνα, 1998

Λουγγής Τηλέμαχος, Επισκόπηση Βυζαντινής Ιστορίας, τ. Α' (324-1204), Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1998

Λουγγής Τηλέμαχος, Η βυζαντινή κυριαρχία στην Ιταλία (395-1071 μ.Χ.), εκδ. Εστία, Αθήνα, 1989

Miller William, Η Φραγκοκρατία στην Ελλάδα (1204-1566), μτφρ. Άγγελος Φουριώτης, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1997

Μπελέζος Δημήτρης, Βυζαντινός Στρατός, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2006

Μπελέζος Δημήτρης, Η Λατινοκρατία στην Ελλάδα, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2004

Μπελέζος Δημήτρης, Οι Σταυροφορίες, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2004

Μπελέζος Δημήτρης, Οι Ιππότες, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2010

Nicholas David, Η Εξέλιξη του Μεσαιωνικού Κόσμου (Κοινωνία, Διακυβέρνηση και Σκέψη στην Ευρώπη 312-1500), μτφρ. Μαριάννα Τζιαντζή, εκδ. Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), Αθήνα 1999

Nicol Donald, Βυζάντιο και Βενετία, μτφρ. Χριστίνα- Αντωνία Μουτσοπούλου, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 2004

Nicol Donald, Οι Τελευταίοι Αιώνες του Βυζαντίου (1261-1453), μτφρ. Στάθης Κομνηνός, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 2001

Norwich John Julius , Ιστορία της Βενετίας, μτφρ. Δημήτρης Παπαγεωργίου, εκδ. Φόρμιγξ, Αθήνα 1993

Νυσταζοπούλου-Πελεκίδου Μαρία, Οι Βαλκανικοί λαοί κατά τους Μέσους Χρόνους, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1992

Ostrogorsky Georg, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, μετ, I, Παναγόπουλος, 3 τόμοι, Ιστορικές Εκδόσεις Στ. Βασιλόπουλος, Αθήνα, 1978-1981

Pears Edwin, Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, μτφρ. Ιωσ. Κασσεσιάν–Χρ. Κασσεσιάν, εκδ. Στοχαστής, Αθήνα, 2005

Pears Edwin, Η Καταστροφή της Ελληνικής Αυτοκρατορίας 1453, μτφρ. Ιωσ. Κασσεσιάν–Χρ. Κασσεσιάν, εκδ. Στοχαστής, Αθήνα, 2005

Pirenne Henry, Οι πόλεις του Μεσαίωνα, μτφρ. Παντελής Μούτουλας, εκδ. Βιβλιόραμα, Αθήνα, 2003

Πλακογιαννάκης Κίμων-Εμμανουήλ, Τιμητικοί τίτλοι και ενεργά αξιώματα στο Βυζάντιο, εκδ. Ιανός, Θεσσαλονίκη, 2001

Rostovtzeff Michael, Ρωμαϊκή Ιστορία, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 1984

Runciman Steven, Η Ιστορία των Σταυροφοριών, τ. Α-Γ, μτφρ. Άγγυ Βλαβιανού, εκδ. Γκοβόστη, Αθήνα, 2006

Runciman Steven, Η τελευταία βυζαντινή αναγέννηση, μετ. Λ. Καμπερίδης, εκδ. Δόμος, Αθήνα, 1986

Runciman Steven, Μυστράς, μετ. Λ. Καμπερίδης, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1986

Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Η Ρόδος και οι Νότιες Σποράδες στα χρόνια των Ιωαννιτών Ιπποτών, εκδ. ΥΠΠΟ-ΤΑΠ, Ρόδος, 1991

Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Η Μεσαιωνική Δύση, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 2004

Τσοπάνης Κωνσταντίνος, Μέγας Κωνσταντίνος, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2007

Τσοπάνης Κωνσταντίνος, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2006

Vasiliev Α.Α., Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, μετ. Δ. Σαβράμης, Μπεργαδής, Αθήνα, 1954

Φούγιας Μεθόδιος, Έλληνες και Λατίνοι - Η εκκλησιαστική αντιπαράθεση, Αθήνα, 1991

Χρονόπουλος Ιωάννης , Ηράκλειος, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2010

Χατζάκης Ιωάννης, Ιουστινιανός, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2005

Χρονόπουλος Ιωάννης, Νικηφόρος Φωκάς, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2009

Χρονόπουλος Ιωάννης, Ιωάννης Τζιμισκής, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2010

Χριστοφιλοπούλου Αικατερίνη, Βυζαντινή Ιστορία, τα. Α-Γ1, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη και Αθήνα, 1993-2001

Περιοδικά

Περιοδικό Στρατιωτική Ιστορία, εκδόσεις Περισκόπιο/ Γνώμων: Επιλεγμένα άρθρα

Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, εκδόσεις Περισκόπιο/ Γνώμων: Επιλεγμένα άρθρα

Περιοδικό Στρατιωτική Ιστορία, σειρά Μεγάλες Μάχες, εκδόσεις Περισκόπιο/ Γνώμων: Επιλεγμένα άρθρα

Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, σειρά Παγκόσμια Ιστορία/ Γνώμων: Επιλεγμένα άρθρα

Ιστοσελίδες

www.ime.gr/chronos (Ελληνική Ιστορία)

http://www.ehw.gr/ehw/forms( Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού)

www.wikipedia.org (Λήμματα για το Βυζάντιο, τις Σταυροφορίες και τη Μεσαιωνική Ευρώπη και Μέση Ανατολή)

http://www2.egeonet.gr (Πολιτιστική πύλη του Αρχιπελάγους του Αιγαίου)

http://www.e-istoria.com/byzantio (Βυζαντινά Θέματα)