ЯК ПРАВІЛЬНА СТАРЭЦЬ: АД 40 І ДАЛЕЙ

А.М.ІльніцкіБеларускае рэспубліканскае

геранталагічнае грамадскае аб’яднанне

Асноўныя паняцці

Старэнне – універсальны працэс, хуткасць якога генетычна запраграмавана, прычым асноўныя рысы старэння праяўляюцца пасля 40 гадоў.

Геранталогія - навука, якая вывучае біялогію старэння, сацыяльны бок гэтага працэсу і тое, як аказаць дапамогу чалавеку, яки старэе.

Герыятрыя – медыцынская спецыяльнасць, у межах якой вывучаюцца хваробы людзей сталага ўзросту і метады іх лячэння.

ВЫТОКІ ГЕРАНТАЛОГІІ Ў БЕЛАРУСІ

Васіль Феафілавіч Купрэвіч (1897 – 1969)

акад. Купрэвіч: з біяграфіі

• паходжанне: сялянская сям’я са Смалявіцкага раёна Мінскай вобласці (вёска Кленнікі);

• дырэктар Інстытута батанікі АН СССР (Санкт-Пецярбург, 1949 – 1952);

• прэзідэнт Акадэміі навук БССР (1952 – 1969);• зрабіў значны ўнёсак у развіццё савецкай –

беларускай геранталогіі.

акад. Купрэвіч і геранталогія

• як батанік лічыў, што паколькі існуюць расліны з вельмі працяглям жыццём, то і жыццё чалавека можна падоўжыць: адкрыццё геранталагічнай секцыі ў АН БССР;

• адзін са слупоў філасофіі “рускага касмізму” – чалавек са смерцю не знікае, а захоўваецца яго духоўная сутнасць, якая жыве ў наасферы, таму лічыў, што чалавек несмяротны.

акад. Купрэвіч і беларуская культура

«Я перакананы, што мы знойдзем спосаб адключыць механізмы старэння клетак»

Ідэі Купрэвіча і сённяшні дзень біялогіі старэння

• • • Старасць як хвароба…

КАЛІ НАДЫХОДЗІЦЬ СТАРАСЦЬ?

Класіфікацыя ўзросту чалавека

• да 18 год – дзіця;• з 19 да 44 гадоў – малады;• з 45 да 59 гадоў – сярэдні ўзрост (спеласць);• з 60 да 74 гадоў – пажылы ўзрост;• 75 – 90 гадоў – старэчы ўзрост;• 90 гадоў і далей – доўгажыхары.

Славутыя доўгажыхары

НАША ПАЎСЯДЗЁННАСЦЬ І СТАРЭННЕ

Парадыгма здаровага старэння (па СААЗ)

Статус

Функцыі

Асяроддзе

Что новага ў сучасным разуменні старэння?

• здаровае старэнне не азначае старэнне без хваробаў;

• здаровае старэнне можа суправаджацца самымі рознымі захворваннямі;

• асаблівае значэнне мае асяроддзе, у якім жыве чалавек;

• пры камфортным асяроддзі павышаецца функцыянальнасць пажылога чалавека, калі ён не адчувае розніцы са здаровымі аднагодкамі.

Здаровае старэнне = функцыянальнасць

Глабальная стратэгія і план дзеянняў па дасягненні здаровага старэння

• 2020 – 2030 гады – «Дэкада здаровага старэння» (Сусветная арганізацыя аховы здароўя);

• важна, каб найбольшая колькасць людзей ведала, што такое кантынуум старэння і магла выбіраць шлях найбольш удалага старэння.

Кантынуум старэння

40 - 65 •Першае ўзнікненне ўзроставых змен•Антыўзроставая медыцына – Прэвентыўная герыятрыя

65 - 75 •Пажылы ўзрост•Прэвентыўная герыятрыя

75 •Старэчы ўзрост і доўгажыхары•Класічная герыятрыя

Прэвентыўная герыятрыя: пасля 40

• дабраякасны кагнітыўны дэфіцыт;• узроставыя змены суставаў;• незбалансаванае харчаванне;• парушэнні сну;• трывога і дэпрэсія;• залішняя вага.

Зніжэнне якасці жыцця

Узрост з’яўлення першых прыкметаў старэння

1 2 340

50

60

70

80

47.2

60,3*

66,3**,#

51.3

68,5*

71,3#

52.2

59,6*

65,6**,#

56.3

68,7*

74,6**,#

42.4

44.3

50,2**,#

кагнітыўны дэфіцытсаркапеніягіпамабільнасцьмальнутрыцыязніжэнне зрока

Як правільна старэць?

1) Рэклама здароўя (Health Promotion);2) Спецыяльныя мерапрыемствы.

HEALTH PROMOTION!

Дыета і працягласць жыцця

Рэстрыктыўная (абмежавальная)дыета – 50 – 70% калорый ад неабходнай колькасці. Адзіны навукова даказаны метад падаўжэння жыцця.

400 грамаў жоўтых, чырвоных і зялёных прадуктаў штодзень!

- 1 «drink» 5 разоў на тыдзень;• - 25 мл 70% спірту

для ж для жанчын и 30

• мл для мужчын

Фізічная актыўнасць

Навошта?

У любым узросце фізічная актыўнасць - гэта:• зніжэнне смяротнасці,• зніжэнне частаты развіцця інсульту,

інфаркту міякарда, цукровага дыябету,• прадухіленне развіцця дэпрэсіі,• зніжэнне частаты развіцця раку тоўстай

кішкі і малочнай залозы.

18 – 64 года (СААЗ, 2010)

• аэробныя нагрузкі сярэдней інтэнсіўнасці 150 хвілін у тыдзень або

• аэробныя нагрузкі высокай інтэнсіўнасці 75 хвілін у тыдзень,

• не менш за 10 хвілін у дзень,• практыкаванні для ўмацавання асноўных

мышачных груп не меней чым 2 разы на тыдзень.

65 гадоў і болей (СААЗ, 2010)

• аэробныя нагрузкі сярэдней інтэнсіўнасці 150 хвілін у тыдзень або

• аэробныя нагрузкі высокай інтэнсіўнасці 75 хвілін у тыдзень,

• не меньш 10 хвілін у дзень,• практыкаванні для ўзмацоўвання асноўных

мышачных груп не меней 2 разоў у тыдзень,• практыкаванні на баланс (чай – шы);• любыя практыкаванні, дасяжныя па стану здароўя.

Райце Вашым жанчынам!

Эфектыўнасць: праграма ЗША «Здаровыя людзі 2010»

• на працягу 10 гадоў – 15 700 чалавек ад 45 да 65 гадоў,

• на 6-м годзе даследавання 970 змянілі лад жыцця (рэгулярныя фізічныя практыкаванні па 3 гадзіны/тыдзень, гародніна + садавіна, знізілі вагу, кінулі курыць,

• смяротнасць знізілася на 40%, частата хваробаў сэрца – на 35%.

СПЕЦЫЯЛЬНЫЯ МЕРАПРЫЕМСТВЫ

Абследаванне• традыцыйны клінічны агляд;• спецыяльныя метады, якія

выкарыстоўваюцца ў медыцынскіх установах;

• выкарыстанне спецыяльных апытальнікаў (ацэнка мышачнай моцы, шкала трывогі Спілбергера, шкала Мантгамеры-Асберг для ацэнкі дэпрэсіі і інш.).

Даўжыня целамер

• час максімальнага ўкарочвання – да 1 года;• час найбольшага ўкарочвання – да 18 год;• адносная стабілізацыя даўжыні – 19 – 100

год.• Не верце тым, хто кажа з-за камерцыйных

мэтаў, што целамеры можна падоўжыць!

Праграма прэвентыўнай герыятрыі

• фізічная актыўнасць (індывідуальна);• трэнінгі псіхічнай сферы;• індывідуальна падабраная

медыкаментозная тэрапія;• персаніфікаваная нутрытыўная падтрымка ;• «добрая тканкавая практыка» (good tissue

practice).

ШТО РАБІЦЬ З ТЫМІ, КАМУ ЗА 65 І БОЛЕЙ?

Старэчая астэнія (кволасць)

• 30% пасля 70 70 гадоў

Вызначэнне паняцця

Старэчая астэнія (англ. - frailty) – гэта клінічны сіндром, які ўключае:

1) страту вагі цела, у тым ліку за кошт саркапеніі, 2) зніжэнне моцы кісці (па дадзеных

дынамаметрыі), 3) агульную млявасць, 4) зніжэнне хуткасці руху, 5) значнае абмежаванне фізічнай актыўнасці.

Fried L.P. et al., 2001

Якія сіндромы ўласцівыя для геранталагічных пацыентаў?

• падзенні;• недахоп вадкасці;• дрэннае харчаванне;• саркапенія;• трывога і дэпрэсія; У агульным – каля 65!

Луначарскі псіханеўралагічны дом-интэрнат

www.gerontology.su

Электронны часопіс «Геранталогія»

Спецыяльныя метадычныя матэрыялы

Культура старэння: дзеці і падлеткі

НАША НАВУКОВАЯ ДЗЕЙНАСЦЬ: ДЫЯЛОГ СА СВЕТАМ

Еўразійскае аб’яднанне геранталогіі, герыятрыі і антыўзроставай медыцыны

Нечакана ў Кіеве праз гады – аб акад. Ю.М.Астроўскім

НАШЫЯ ПЛАНЫ

eMobile applications 1: пацыент

Design for personalized mobile health applications for enhanced older people participation / P.Devos et al. // EGM 2015 Vol. 6 Iss. 6 593 597

eMobile applications 2: урач

Design for personalized mobile health applications for enhanced older people participation / P.Devos et al. // EGM 2015 Vol. 6 Iss. 6 593 597

еGIRAFFE: Gerontological International Research Against Frailty: Fit Experience

«…Але цяжка ў наш час гаварыць пра любоў»

ДЗЯКУЙ ЗА ЎВАГУ!