Μουσείο Ακρόπολης

Ο επισκέπτης του Μουσείου της Ακρόπολης βρίσκεται στον πρώτο εκθεσιακό χώρο. Στην ευρύχωρη αίθουσα με το κεκλιμένο γυάλινο δάπεδο παρουσιάζονται ευρήματα από τις κλιτύς (πλαγιές) του βράχου της Ακρόπολης. Η ανηφορική κλίση του δαπέδου παραπέμπει στην ανάβαση προς την Ακρόπολη.Η Αίθουσα των κλιτύων της Ακρόπολης φιλοξενεί ευρήματα 1. από τα ιερά που ήταν ιδρυμένα στις πλαγιές της Ακρόπολης, 2. από τον οικισμό που αναπτύχθηκε στις πλαγιές του λόφου, σε όλες τις ιστορικές περιόδους. Στην αρχαιότητα, οι πλαγιές αυτές ήταν η μεταβατική ζώνη ανάμεσα στην πόλη και το πιο διάσημο ιερό της. Ήταν η περιοχή όπου επίσημες και λαϊκές λατρείες, μικρά και μεγαλύτερα ιερά συνυπήρχαν με σπίτια ιδιωτών.

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές έφεραν στο φως τμήματα του οικιστικού ιστού της αρχαίας Αθήνας και κατέδειξαν τη σχεδόν συνεχή χρήση του, από το τέλος της νεολιθικής εποχής (περί το 3000 π.Χ.), έως και την ύστερη αρχαιότητα (6ος αι. μ.Χ.), αλλά και αργότερα. Αποκάλυψαν σπίτια και εργαστήρια, δρόμους και πλατείες, πηγάδια και δεξαμενές, αλλά και χιλιάδες αντικείμενα που άφησαν πίσω τους οι αρχαίοι κάτοικοι της περιοχής. Τα περισσότερα είναι πήλινα, αφού άλλα από φθαρτά υλικά χάθηκαν και τα πολύτιμα λεηλατήθηκαν. Πρόκειται για επιτραπέζια σκεύη και αγγεία συμποσίου, μαγειρικά σκεύη, αρωματοδοχεία, σκεύη για καλλυντικά και κοσμήματα, παιδικά παιχνίδια και πολλά άλλα.

Σκεύη συμποσίου από τον οικισμό στις πλαγιές της Ακρόπολης.

Πύραυνο (μαγκάλι, φουφού)Πήλινη φορητή συσκευή για το μαγείρεμα και τη θέρμανση εσωτερικών χώρων. Μέσα 2ου-αρχές 1ου αι. π.Χ.

Σε μικρή απόσταση από το ιερό του Διονύσου βρισκόταν ένα μικρό, υπαίθριο ιερό αφιερωμένο στη Νύμφη, προστάτιδα του γάμου και των γαμήλιων τελετών. Σε αυτό, οι Αθηναίοι αφιέρωναν τα αγγεία του γαμήλιου λουτρού τους και άλλες προσφορές (αρωματοδοχεία, σκεύη για καλλυντικά και κοσμήματα, σφονδύλια, αγγεία συμποσίου, ειδώλια, προτομές γυναικών και ζωγραφιστούς πίνακες, κ.α.).

Αφιερώματα στη Νύμφη, προστάτιδα του γάμου

Πήλινο κάλυμμα κοσμηματοθήκης (λεκανίδα). Μαινάδες παίζουν μουσική και χορεύουν μπροστά στον θεό Διόνυσο. 4ος αι. π.Χ.

Πήλινα σφονδύλια από αδράχτια, αφιερώματα γυναικών στο ιερό της Νύμφης. 6ος και 5ος αι. π.Χ.

Στο ιερό της Νύμφης οι Αθηναίοι αφιέρωναν τα αγγεία του γαμήλιου λουτρού τους, τις λουτροφόρους. Οι λουτροφόροι ήταν πολυτελή αγγεία ζωγραφισμένα με τη μελανόμορφη ή ερυθρόμορφη τεχνική. Τα θέματα της διακόσμησης ήταν σχετικά με το γάμο και ανάλογα με τις προτιμήσεις της κάθε εποχής.

Μελανόμορφη λουτροφόρος με παράσταση γαμήλιας πομπής. Γύρω στο 525 π.Χ.

Ερυθρόμορφη λουτροφόρος με παράσταση νεονύμφων. 455-440 π.Χ.

Στο ιερό του Διονύσου Ελευθερέως γιορτάζονταν στις αρχές της άνοιξης , τα Μεγάλα ή εν Άστει Διονύσια, μια από τις σημαντικότερες γιορτές της πόλης. Από τη λατρεία του Διονύσου, θεού του κρασιού, της μέθης και του εκστατικού χορού, γεννήθηκε το θέατρο.

Στην πλαγιά του βράχου πάνω στο ιερό παίχτηκαν για πρώτη φορά τα έργα των σημαντικότερων αρχαίων τραγικών και κωμικών ποιητών, του Αισχύλου, του Σοφοκλή, του Ευριπίδη, του Αριστοφάνη.

Ανάγλυφη πλάκα με παράσταση χορεύτριας από το θέατρο του Διονύσου. 1ος αι. π.Χ.

Στη νότια πλευρά της Αίθουσας των αρχαϊκών έργων, ο πλούτος και η ποικιλία των αρχιτεκτονικών γλυπτών και των ελεύθερων αναθημάτων, συμπεριλαμβανομένων των Κορών, των Ιππέων και άλλων έργων, προσφέρουν μια εκπληκτική εικόνα της Ακρόπολης κατά την Αρχαϊκή Περίοδο.

Από τα χρόνια του Πεισιστράτου, ο χώρος της Ακρόπολης άρχισε να γεμίζει αναθήματα, ένδειξη όχι μόνο ευσέβειας προς τη θεά, αλλά και οικονομικής και καλλιτεχνικής ακμής. Τα σπουδαία αυτά αφιερώματα ήταν κυρίως αγάλματα, προσφορές δηλαδή που προκαλούσαν χαρά στη θεά. Με τα αναθήματά τους οι αρχαίοι ευχαριστούσαν τους θεούς για την εκπλήρωση μιας ευχής

Το πιο χαρακτηριστικό αφιέρωμα στο ιερό της Αθηνάς στην Ακρόπολη ήταν τα μαρμάρινα αγάλματα νεαρών γυναικών, οι Κόρες. Λαξευμένες σε διαφορετικά μεγέθη, παριστάνονταν με ένα συγκεκριμένο αγαλματικό τύπο, με αυστηρή όρθια στάση. Από τα μέσα του 6ου αι. π.Χ. φορούσαν λεπτό, λινό χιτώνα και ιμάτιο που τόνιζαν τη θηλυκότητά τους περισσότερο από τον βαρύ, μάλλινο πέπλο. Συνήθως κρατούσαν στο ένα χέρι μια προσφορά (στεφάνι, καρπό, πουλί, άνθος, κλπ.) και με το άλλο ανασήκωναν τον πολύπτυχο χιτώνα τους για να διευκολυνθούν στο βηματισμό τους.

Η Κόρη με τα αμυγδαλωτά μάτιαΛεπτοκαμωμένη και εκφραστική είναι από τις ωραιότερες Κόρες της Ακρόπολης. Γύρω στο 500 π.Χ.

Η Κόρη του ΑντήνοροςΗ μεγαλύτερη Κόρη της Ακρόπολης, έργο του σπουδαίου γλύπτη Αντήνορα. 525-500 π.Χ. Μάρμαρο Πάρου

Το ανατολικό τμήμα του ναού ήταν αφιερωμένο στη λατρεία της Αθηνάς Πολιάδος, της προστάτιδας θεάς της πόλεως, ενώ το δυτικό ήταν αφιερωμένο στον Ποσειδώνα-Ερεχθέα. Το πιο γνωστό μέρος του Ερεχθείου είναι η «Πρόστασις των Κορών», οι περίφημες δηλ. Καρυάτιδες. Πρόκειται για ένα σκεπαστό μπαλκόνι, του οποίου η στέγη στηρίζεται όχι σε κίονες, αλλά σε έξι αγάλματα Κορών εξαιρετικής τέχνης.

ΕΡΕΧΘΕΙΟ

Τα πέντε από τα έξη αγάλματα Κορών (Καρυάτιδες) που στήριζαν την οροφή της νότιας πρόστασης (προστεγάσματος) του Ερεχθείου. 421-415 π.Χ.

Μουσείο Ακρόπολης

Η έκτη Καρυάτιδα αφαιρέθηκε από τον Λόρδο Έλγιν το 1801 και σήμερα βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο. 421-415 π.Χ.

Ο Παρθενώνας χτίστηκε πάνω σε προηγούμενο ναό της Αθηνάς, ο οποίος καταστράφηκε από τους Πέρσες κατά τη διάρκεια των Περσικών πολέμων.Στα μέσα του 5ου αι. π.Χ., ξεκίνησε ένα χωρίς προηγούμενο οικοδομικό πρόγραμμα που συνδέεται με το όνομα και την προσωπικότητα του Περικλή. Το πρόγραμμα ξεκίνησε το έτος 447 π.Χ. με την ανέγερση του Παρθενώνα.Τα έργα διακόσμησης τελείωσαν το 432 π.Χ. Αρχιτέκτονες του ναού ήταν ο Ικτίνος και ο Καλλικράτης, ενώ την ευθύνη για τη διακόσμηση και τη γενική επίβλεψη του έργου είχε ο γλύπτης Φειδίας.

Ο Παρθενώνας συνδυάζει και τους δύο αρχαιοελληνικούς ρυθμούς. Εξωτερικά μοιάζει με δωρικό ναό, όμως:

1. είναι ο μόνος δωρικός ναός του οποίου και οι 92 μετόπες έχουν ανάγλυφες παραστάσεις.

2. γύρω από το σηκό υπάρχει ζωφόρος που είναι χαρακτηριστικό του ιωνικού ρυθμού.

Στον Παρθενώνα έχουμε στις στενές πλευρές 8 κίονες ενώ για τις μακρές 17 κίονες.

Πάνω από το επιστύλιο συναντάμε τα τρίγλυφα και τις μετόπες. Συνολικά οι μετόπες και των 4 πλευρών είναι 92. Το ύψος τους είναι 1,2 μ. Το βάθος τους φαίνεται πως ήταν χρωματισμένο κόκκινο.

Πάνω από το γείσο, έχουμε το αέτωμα με τα εναέτια γλυπτά (αυτά που βρίσκονται μέσα στο αέτωμα).

Τέλος στην κορυφή των αετωμάτων υπήρχαν τα ακρωτήρια, ενώ στη μέση, στην κορυφή της στέγης υπήρχε ένα τεράστιο ανθέμιο.

Άποψη του γλυπτού διακόσμου της ανατολικής πλευράς του Παρθενώνα (αέτωμα, μετόπες, ζωφόρος)

Οι 92 μετόπες ήταν τα πρώτα μέλη του θριγκού του ναού που δέχθηκαν διακόσμηση. Κάθε μια απέδιδε μια αυτοτελή σκηνή, συνήθως με δύο

μορφές. Ο Φειδίας εικόνισε τέσσερα θέματα: στην

ανατολική μεριά έχουμε τη Γιγαντομαχία, στη δυτική την Αμαζονομαχία στη νότια την

Κενταυρομαχία, και στη βόρεια την Ιλίου πέρσιν, δηλαδή την άλωση της Τροίας. Ο

Παρθενώνας είναι ο μοναδικός ναός που έχει παραστάσεις σε όλες τις μετόπες.

Τα θέματα ήταν εμπνευσμένα από τις μυθικές μάχες και συμβόλιζαν τους νικηφόρους αγώνες

των Αθηναίων εναντίον των Περσών.

Αντίγραφο της μετόπης 30 της νότιας πλευράς του ναού. Η πρωτότυπη βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο.Σκηνή Κενταυρομαχίας. Κένταυρος καταβάλλει Λαπίθη. 447-438 π.Χ.

12η Νότια μετόπη

Ένας Κένταυρος έχει αρπάξει μια Λαπιθίδα και την κρατά με το δεξί του χέρι.

Η Μετόπη ανασυντάχθηκε από μεγάλα θραύσματα και φυλάσσεται στο Μουσείο της Ακρόπολης.

Η ζωφόρος του Παρθενώνα καλύπτει και τις τέσσερις πλευρές του σηκού του ναού! Σε αυτήν απεικονίζεται "εν σειρά" η πομπή των Παναθηναίων, πάνω σε πλάκες από πεντελικό μάρμαρο, ύψους 1 μέτρου και μήκους 1,60 μ. Στην ανατολική πλευρά απεικονίζεται η ετοιμασία για τη θυσία, στη δυτική η προετοιμασία της πομπής και στις

εκατέρωθεν πλευρές η όλη πομπή.

«Pheidias and the Frieze of the Parthenon»Sir Lawrence Alma Tadema

© Birmingham Museums and Art Gallery

Ο Περικλής παρατηρεί τη ζωφόρο του Παρθενώνα μαζί με τον Φειδία.

Κάθε χρόνο στην Αθήνα γιόρταζαν τα Παναθήναια, μια γιορτή στην οποία τιμούσαν τα γενέθλια της Αθηνάς στις 28 Εκατομβαιώνος, περίπου στις 15 Αυγούστου με το δικό μας ημερολόγιο.

Καθώς ξημέρωνε η 28η άρχιζε η μεγάλη πομπή από τον Κεραμικό ως την Ακρόπολη. Σκοπός της πομπής ήταν η μεταφορά προσφορών για τη θεά και ιδίως του ιερού πέπλου που προοριζόταν για το άγαλμα της θεάς που βρισκόταν στον παλιό ναό της Αθηνάς. Τον πέπλο αυτό, που ήταν ένα μεγάλο τετράγωνο ύφασμα, τον ύφαιναν οι "εργαστίνες", δηλαδή οι κόρες των πιο γνωστών αθηναϊκών οικογενειών καθώς και παντρεμένες ευγενείς γυναίκες. Ο πέπλος ήταν κροκόχρωμος και είχε κεντημένες σκηνές από τη γιγαντομαχία, στην οποία είχε διακριθεί η Αθηνά. Κατά τη διάρκεια της πομπής ήταν στερεωμένος ως ιστίο στο τροχοφόρο πλοίο πάνω σε ιστό που είχε σχήμα Τ.

Αυτή τη λαμπρή πομπή των Παναθηναίων αποφάσισε ο Φειδίας να παραστήσει στη ζωφόρο σε πλάκες συνολικού μήκους 160 μ. Οι εργασίες διήρκεσαν 4 χρόνια, από το 443 ως το 448 και λαξεύτηκαν 360 ανθρώπινες μορφές και περίπου 250 μορφές ζώων.

Από τα 160 μέτρα της ζωφόρου σώζονται σήμερα τα 130 και φυλάσσονται ανάμεσα στο Βρετανικό Μουσείο και το Μουσείο της Ακρόπολης, ενώ ένας λίθος βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου.

H ζωφόρος αποτελείτο από 115 λίθους. Είχε συνολικό μήκος 160 μέτρα, ύψος 1,02 μέτρα και πάχος 0,6 μέτρα. Στην πομπή εικονίζονταν περίπου 378 ανθρώπινες και θεϊκές μορφές, καθώς και περισσότερα από 200 ζώα, κυρίως άλογα.

Ομάδες ιππέων και αρμάτων καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της ζωφόρου.

Ακολουθεί η πομπή της θυσίας, με τα ζώα και τις ομάδες ανδρών και γυναικών που φέρουν ιερά τελετουργικά σκεύη και προσφορές.

Στη μέση της ανατολικής πλευράς, πάνω από την είσοδο του ναού, εικονίζεται το τέλος της πομπής, το αποκορύφωμα του πολυήμερου εορτασμού των Παναθηναίων: η παράδοση του πέπλου, του δώρου των Αθηναίων στο λατρευτικό διιπετές ξόανο της θεάς. Αριστερά και δεξιά εικονίζονται καθιστοί οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου.

Ο λίθος XXXIV της βόρειας ζωφόρουΔύο ιππείς σε καλπασμό με νεαρό τελετάρχη ανάμεσά τους. 442-438 π.Χ

Ο λίθος VIII της δυτικής ζωφόρουΓενειοφόρος ιππέας προσπαθεί να δαμάσει το άλογό του. Θεωρείται έργο του ίδιου του γλύπτη Φειδία. 442-438 π.Χ.

Οι κοπέλες κρατούν φιάλες (ρηχά αγγεία) και οινοχόες (κανάτες για το κρασί), ενώ μια από τις κοπέλες κρατά το θυμιατήρι, που χρειάζεται για τις θυσίες.Επίσης απεικονίζονται κάποιες κοπέλες, που δεν κρατούν στα χέρια τους τίποτα. Πρόκειται για τις εργαστίνες, τις νέες που ύφαναν το ιερό πέπλο.

Ο λίθος VI της ανατολικής ζωφόρουΕικονίζονται οι θεοί Ποσειδώνας, Απόλλωνας και Αφροδίτη, στα γόνατά της οποίας ακουμπά ένας φτερωτός Έρωτας. 442-438 π.Χ.

Τελετή παράδοσης του πέπλου

Στο μέσον εικονίζεται η πιο σημαντική στιγμή της πομπής των Παναθηναίων, η παράδοση του πέπλου, του δώρου των Αθηναίων στη

θεά. Τον πέπλο κρατούν ο Ιερεύς (34) και ένα αγόρι (35). Μια γυναικεία μορφή, η ιέρεια της Αθηνάς (33) στρέφεται προς δύο μικρότερες

γυναικείες μορφές (31, 32) που φέρουν δύο σκαμνιά, τους «δίφρους».

ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΖΩΦΟΡΟΥ Royal Ontario Museum, Toronto, Canada.www.perseus.tufts.edu

Το κεντρικό ακρωτήριο της στέγης του Παρθενώνα. 447–432 π.Χ.

Σοβαρή καταστροφή στα μνημεία σημειώθηκε μεταξύ των ετών 1801-1802, με τη διαρπαγή του γλυπτού διάκοσμου του Παρθενώνα από το λόρδο Έλγιν και την αφαίρεση γλυπτών από το ναό της Αθηνάς Νίκης και το Ερέχθειο.Τα γλυπτά, που έμειναν γνωστά με την ονομασία Ελγίνεια Μάρμαρα, τα αγόρασε από τον Έλγιν η αγγλική κυβέρνηση το 1816 και από τότε βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο. Την επιστροφή τους στην Ελλάδα ζήτησαν κατά καιρούς πολλοί Άγγλοι ποιητές. Στη δεκαετία του 1980 η υπουργός Μελίνα Μερκούρη ξεκίνησε μια παγκόσμια προσπάθεια για την επιστροφή των μαρμάρων στην Ελλάδα, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα, χωρίς όμως αποτέλεσμα.