Η Η’ Σταυροφορία (1270-1272)

και το τέλος της Utremere

Οι εκκλήσεις των σταυροφόρων της Παλαιστίνης δεν έβρισκαν απήχηση στη Δύση γιατί ο πάπας συνέχιζε τον ολοκληρωτικό πόλεμο εναντίον του οίκου των Χοχενστάουφεν ακόμη και μετά το

θάνατο του περίφημου και μοναδικού Φρειδερίκου Β’ ο οποίος την τελευταία δεκαετία της ζωής του διέμενε μόνιμα στην αγαπημένη του έδρα στη Νάπολη. Μόνο ο Λουδοβίκος Θ’ καλεί τους Γάλλους ευγενείς σε νέα σταυροφορία και το 1267 ορκίζεται και πάλι να φορέσει το Σταυρό.

Άγαλμα του γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου Θ’, του μονάρχη που έγινε σταυροφόρος δυο φορές.

Η έκκλησή του όμως δεν βρίσκει ιδιαίτερη ανταπόκριση παρά το γεγονός ότι θεωρείται ένας ευσεβέστατος και αγαπητός ηγεμόνας. Εντούτοις συγκεντρώνει χρήματα και έρχεται σε

διαπραγματεύσεις με τις πανίσχυρες ναυτικές πόλεις της Γένοβας και της Βενετίας, τις μόνες μεσογειακές δυνάμεις που διαχρονικά διέθεταν αρκετό στόλο για τη μεταφορά

σταυροφόρων προς την Ανατολή. Η εκκίνηση ορίστηκε για την άνοιξη του 1270.

Πάνω: Χρυσό νόμισμα του Λουδοβίκου Θ’ της Γαλλίας.

Δεξιά: Άγαλμα του Λουδοβίκου στη Σάκρ Κερ της Μονμάρτης.

Στη σταυροφορία δήλωσε συμμετοχή ο Ιάκωβος της

Αραγωνίας, αλλά ο στόλος του καταστράφηκε σε τρικυμία και ο

Εδουάρδος της Αγγλίας που άργησε πολύ να ξεκινήσει και έτσι δεν

συνέδραμε τους Γάλλους. Μόνο οι Φρίσιοι (Ολλανδοί) έστειλαν

σημαντική ενίσχυση που έφτασε στην Τύνιδα της Αφρικής στις 16

Ιουλίου 1270.

Η ευρωπαϊκή τέχνη επέκτεινε το θρύλο των Σταυροφοριών με την εξιδανικευμένη εικόνα που παρουσίασε στους πίνακες

και τα χαρακτικά της ως το 19ο αι.

Η σταυροφορία τούτη στράφηκε πράγματι κατά της Τύνιδας στα βορειοαφρικανικά παράλια ύστερα από απαίτηση του αδερφού του γάλλου βασιλιά, του διαβόητου

Καρόλου, δούκα του Ανζού (Ανδεγαυικού). Ο Κάρολος εκείνη την εποχή προβαλλόταν ως ο ισχυρότερος δούκας της Ευρώπης και φιλοδοξούσε να κατακτήσει όλη την Ανατολή –

ελληνική και μουσουλμανική, αν γινόταν – χάρη στις ανεξάντλητες δυνάμεις που έδειχνε να διαθέτει στη Γαλλία και την ακόρεστη φιλοδοξία του.

Αριστερά: Ο θυρεός των βασιλέων της Γαλλίας.Δεξιά: Ο θυρεός των Ανζού της Γαλλίας μετά το 1246.

Μάλιστα εκείνη την εποχή ήδη είχε διώξει από τη νότιο Ιταλία και Σικελία τους Γερμανούς Χοχενστάουφεν, αφού κέρδισε μεγάλη μάχη κατά του Μαμφρέδου το 1266 και είχε

ανακηρυχθεί ηγεμόνας του βασιλείου της Νεάπολης. Ο Κάρολος είχε ήδη καταστήσει υποτελείς του τους βαρόνους του Πριγκιπάτου της Αχαΐας και απειλούσε ευθέως την Κωνσταντινούπολη με πόλεμο αφότου θα συγκέντρωνε αρκετό στρατό και πόρους.

Αριστερά: Άγαλμα του Καρόλου στη Νάπολη.

Πάνω: Η μεγάλη νίκη στο Μπενεβέντο που έδωσε το βασίλειο των Δύο Σικελιών στον

φιλόδοξο αδερφό του Λουδοβίκου.

Η Τύνιδα πράγματι κατελήφθη εύκολα, αλλά ο στρατός των σταυροφόρων προσβλήθηκε από ασθένειες, πιθανότατα δυσεντερία, όπως συνήθως γινόταν με τους βορειοευρωπαίους

στις αφρικανικές σταυροφορίες τους. Εκεί πέθανε ο γιος του Λουδοβίκου, ο Ιωάννης Τριστάνος, δούκας του Νεβέρ που είχε γεννηθεί στη Δαμιέττα κατά την Ζ’ Σταυροφορία,

αλλά και ο ίδιος ο ακούραστος γάλλος μονάρχης (25 Αυγούστου 1270).

Η πολιορκία και άλωση της Τύνιδας όπως απεικονίστηκε σε μεταγενέστερο εικονογραφημένο χειρόγραφο. Στο πλοίο ο Λουδοβίκος με

τα γαλλικά βασιλικά ενδύματα και το στέμμα.

Ύστερα από τη δραματική τούτη εξέλιξη οι Γάλλοι επέστρεψαν στη Γαλλία και τη Σικελία που βρισκόταν υπό τν Κάρολο Ανζού, όπως ειπώθηκε. Οι Ολλανδοί κατευθύνθηκαν προς την

Ουτρμέρ για την ενίσχυση των απελπισμένων χριστιανών της Παλαιστίνης.

Ο θάνατος του Λουδοβίκου της Γαλλίας σε μεσαιωνικό χειρόγραφο. Ο ευσεβής βασιλιάς ανακηρύχθηκε άγιος λίγα χρόνια μετά το θάνατό του,

το 1297, και έτσι σχεδόν πάντα απεικονίζεται με φωτοστέφανο.

Μετά την αποχώρηση των Γάλλων από την Τύνιδα

έφτασαν και οι Άγγλοι του Εδουάρδου με μικρή δύναμη

230 ιπποτών και 1000 βοηθητικών. Καθώς η Τύνιδα είχε εγκαταλειφτεί, οι Άγγλοι κατευθύνθηκαν αρχικά στη Σικελία και από εκεί στους Αγίους τόπους, το Μάιο του

1271, όπου πραγματοποίησαν περιορισμένες και ανεπιτυχείς

επιχειρήσεις κατά των Μαμελούκων οι οποίοι είχαν

πλέον «στραγγαλίσει» τα σταυροφορικά κράτη. Η

Αντιόχεια είχε ήδη πέσει και η Τρίπολη του Βοημούνδου Στ’ βρισκόταν υπό πολιορκία. Ο Νορμανδός ηγέτης είχε ήδη δηλώσει υποτέλεια στους

Μογγόλους από το 1260, όμως δεν έλαβε βοήθεια την

κρίσιμη στιγμή.

Με τη βοήθεια του Εδουάρδου και του βασιλιά Ούγου της Κύπρου και της

Ιερουσαλήμ, ο Βοημούνδος αρνήθηκε να γίνει υποτελής του Μπαϊμπάρς,

προετοιμαζόμενος για τον υπέρ πάντων αγώνα. Εν τέλει η πολιορκία σταμάτησε και συνάφθηκε δεκαετής ειρήνη με τους

μουσουλμάνους τον ίδιο μήνα. Οι Λατίνοι της Ανατολής ανάσαναν για λίγο και ο

Εδουάρδος γύρισε στην Αγγλία χωρίς να έχει επιτύχει κάποιον από τους

αντικειμενικούς στόχους του. Εντούτοις βοήθησε σημαντικά να ξεφύγει προσωρινά

η Τρίπολη τον κίνδυνο. Πάντως οι μουσουλμάνοι μετά από λίγα χρόνια

ανανέωσαν τις επιθέσεις τους ανενόχλητοι πλέον από ευρωπαϊκές ενισχύσεις προς

τους Φράγκους της Ουτρεμέρ.

Οι επιχειρήσεις του Εδουάρδου στην Ουτρεμέρ δεν έφεραν ουσιαστικό αποτέλεσμα, συνετέλεσαν όμως σε μια δεκαετή συμφωνία ειρήνης με τον

Μπαϊμπάρς. Στα αξιοσημείωτα της εκστρατείας η οποία από μερικούς ιστορικούς θεωρείται ως 9η Σταυροφορία, είναι η ανεπιτυχής απόπειρα

φραγκομογγολικής συμμαχίας κατά των Μαμελούκων που φάνταζαν επικίνδυνοι και στους δυο. Εν τέλει το «συνοικέσιο» δεν απέδωσε αποτέλεσμα αφού και οι

δυο πλευρές δεν επιδίωξαν ειλικρινή μακροχρόνια συμμαχία και δεν κατέστρωσαν κοινό επιτελείο.

Το 1274 στην περίφημη σύνοδο της Λυών, στην οποία συμμετείχαν οι

εκπρόσωποι του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγου με σκοπό

να αποσπάσουν στρατιωτική βοήθεια έναντι των Τούρκων, αλλά και να αποτρέψουν τα επεκτατικά σχέδια του Καρόλου ντ’Ανζού ως αντάλλαγμα για την ένωση των Εκκλησιών, ο πάπας κάλεσε εκ

νέου τους χριστιανούς στα όπλα για τη σωτηρία της Ουτρμέρ από την

τουρκική λαίλαπα.

Ο πάπας κάνει έρανο υπέρ της σταυροφορίας.

Χαρακτικό του Γκουστάβ Ντορ (1877).

Κανένας δεν απάντησε όμως στην έκκλησή του. Έτσι οι σταυροφόροι της Παλαιστίνης έμειναν αβοήθητοι και σε κατάσταση συνεχούς εμφύλιας διαμάχης, παρότι ο πληθωρικός και

υπερφίαλος Κάρολος ντ’Ανζού αναγορεύτηκε νέος βασιλιάς της Ιερουσαλήμ το 1277, αποκτώντας έναν ακόμη τίτλο που εποφθαλμιούσε.

Το φραγκικό κάστρο της Βύβλου, στην ομώνυμη πόλη του σημερινού Λιβάνου. Το κάστρο κτίστηκε τον 12ο αι. και καταλήφθηκε το 1188 από

το Σαλαντίν. Οι Σταυροφόροι το ανακατέλαβαν το 1197, τρία χρόνια μετά το θάνατό του. Εν τέλει έπεσε στα χέρια του Μπαϊπάρς το 1268

μαζί με πολλά άλλα κάστρα.

Ο φυσικός ηγέτης των Μαμελούκων και νέμεση για τους σταυροφόρους Μπαϊμπάρς πέθανε τον ίδιο χρόνο, όμως οι μουσουλμάνοι δεν αποδυναμώθηκαν. Όταν πέθανε και ο Κάρολος ντ’Ανζού το 1285 χωρίς να δει το όνειρό του για μια μεγάλη Ανατολική αυτοκρατορία να

πραγματοποιείται, τον διαδέχθηκε ο βασιλιάς της Ιερουσαλήμ και της Κύπρου Ερρίκος Β’ Λουζινιάν, ένας ηγεμόνας με λίγη υποστήριξη στη Ευρώπη και στην Παλαιστίνη.

Αριστερά: Το στρατόπεδο του Λουδοβίκου στην Τύνιδα.

Πάνω: Ο θυρεός του βασιλείου της Κύπρου (1192-1489) στο οποίο

ηγεμόνευσε κυρίως η οικογένεια Λουζινιάν. Μετά την πτώση της Άκρα το 1291, ο βασιλιάς της Κύπρου ήταν και τιτλούχος βασιλιάς της Ιερουσαλήμ.

Ο νέος μαμελούκος σουλτάνος Καλαβούν συγκέντρωσε έναν

συντριπτικά πολυάριθμο στρατό και ξεκίνησε ολοκληρωτικό πόλεμο. Το

1285 έπεσε το σπουδαίο κάστρο Μαργκάτ και το 1287 παραδόθηκε η παραλιακή πόλη Λαττάκεια. Οι

μουσουλμάνοι σταδιακά καταλάμβαναν τη μια φραγκική

πόλη μετά την άλλη, το ένα κάστρο μετά το άλλο. Το 1289 έπεσε η

Τρίπολη πρωτεύουσα της μικρής ηγεμονίας που είχε ιδρυθεί ως

απότοκο της Α’ Σταυροφορίας και αποτελούσε φέουδο του βασιλείου της Ιερουσαλήμ. Οι κάτοικοί της

και σε αυτή την περίπτωση σφάχτηκαν.

Το μόνο που εμπόδιζε τον Καλαβούν να εφορμήσει κατά της Τρίπολης ήταν η συμφωνία ειρήνης που είχε

υπογραφεί παλαιότερα, όμως οι χριστιανοί έκαναν ό, τι μπορούσαν για να προκαλέσουν την επέμβασή του. Στην

κομητεία είχε ξεσπάσει εμφύλιος πόλεμος ξανά. Η κόμισα Λουκία είχε συμμαχήσει με τους Γενοβέζους και συγκρούστηκε με τους βενετούς που υποστήριζαν τον

Βαρθολομαίο του Γκιβελέ. Η παράταξη του τελευταίου κάλεσε σε βοήθεια τους Μαμελούκους πείθοντάς τους ότι η υπερίσχυση της Γένοβας θα ήταν καταστροφική για το αιγυπτιακό εμπόριο. Οι Βενετοί είχαν και πάλι

παίξει το παιχνίδι της πολιτικής με ολέθριες συνέπειες για τους – έτσι κι αλλιώς – αποδυναμωμένους

χριστιανούς. Οι Μαμελούκοι άδραξαν την ευκαιρία και πολιόρκησαν την πόλη με μεγάλους καταπέλτες επί ένα

μήνα. Την άλωση ακολούθησε μαζική σφαγή των ανδρών, εξανδραποδισμός των γυναικοπαίδων και

ισοπέδωση της πόλης.

Η πολιορκία της Τρίπολης σε εικονογραφημένο χειρόγραφο. Η πόλη αυτή αποτέλεσε την πλέον μακροχρόνια χριστιανική κτήση στην ιστορία της Ουτρεμέρ.

Παρά τη βοήθεια από τα μοναστικά Τάγματα, την Άκρα και την Κύπρο και την παρουσία μικρού ιταλικού στόλου, η Τρίπολη μετά από 180 χρόνια χριστιανικής κατοχής έπεσε στις 26 Απριλίου 1289. Η πόλη ισοπεδώθηκε και μια καινούργια

μουσουλμανική Τρίπολη κτίστηκε μερικά χιλιόμετρα μακρύτερα.

Την πτώση της Τρίπολης ακολούθησε η παράδοση των γειτονικών πόλεων, όπως η Νεφίν και το Μπατρούν και η ενσωμάτωση της κομητείας στο μαμελουκικό σουλτανάτο. Μόνο ο

βαρόνος Πέτρος του Γιβελέν κράτησε για 10 ακόμη χρόνια την περιοχή της Βύβλου πληρώνοντας φόρο υποτέλειας στο σουλτάνο. Επίσης συνάφθηκε 10ετής ειρήνη, χωρίς

κανείς να πιστεύει στην τήρησή της. Το μόνο που μπορούσε να κάνει ο βασιλιάς Ερρίκος της Κύπρου ήταν να στείλει τον σενεσάλη του στον πάπα Νικόλαο Δ’ για να ζητήσει εσπευσμένα βοήθεια. Οι δυτικοευρωπαίοι βασιλείς όμως, ήταν απασχολημένοι με δυναστικά ζητήματα

στη γηραιά ήπειρο και, προφανώς, θεωρούσαν την Ουτρεμέρ χαμένη υπόθεση.

Το κάστρο της Μισέιλα στο Μπατρούν του σημερινού Λιβάνου

αποτελεί οθωμανικό κτίσμα του 17ου αι. κτισμένο πάνω στα

ερείπια του κάστρου των σταυροφόρων. Η

πανάρχαια πόλη βρέθηκε υπό την κυριαρχία των Σελευκιδών και

ονομαζόταν Βότρυς. Σώζει πολλά ελληνικά,

ρωμαϊκά και μουσουλμανικά

μνημεία, ενώ σήμερα διαθέτει σημαντικό ελληνορθόδοξο και

μαρωνίτικο πληθυσμό. Αποτελούσε φέουδο

των Γιβελέν.

Το Νοέμβριο του 1290 ο Καλαβούν πεθαίνει ενώ έχει ήδη ξεκινήσει την επιστράτευση για εκστρατεία κατά της Άκρα. Ο γιος του Χαλίλ

δεν χάνει χρόνο, απορρίπτει τις προτάσεις ειρήνης των Φράγκων και αρχίζει την

πολιορκία του Αγίου Ιωάννη της Άκρας, της πρωτεύουσας του βασιλείου από το 1191 και βασικού λιμανιού άφιξης ενισχύσεων από τη

Δύση για τα προηγούμενα 200 χρόνια. Οι σταυροφόροι έχουν συγκεντρώσει εκεί

ετερόκλητο στρατό 20.000 αντρών συμπεριλαμβανομένου του συνόλου των στρατιωτικών-μοναχικών ταγμάτων, των

Ιωαννιτών, των Ναϊτών, των Τευτόνων και των Λαζαριτών που ανέκαθεν αποτελούσαν

τους προμάχους του χριστιανισμού της Ουτρεμέρ. Απέναντί τους είχαν το σύνολο του μουσουλμανικού στρατού της Αιγύπτου και

της Συρίας υπό το σουλτάνο.

Ο μαρεσάλης των Ιωαννιτών Γκιγιώμ ντε Κλερμόντ υπερασπίζεται τα πεσμένα τείχη της Άκρα μαζί με τους άνδρες του κατά τη μεγάλη πολιορκία το 1291.

Την πόλη τελικά υπερασπίζονται οι μοναχοί –πολεμιστές των στρατιωτικών ταγμάτων, ο μικρός στρατός του βασιλείου της Ιερουσαλήμ και ο αντίστοιχος της Κύπρου με τη βοήθεια

ελάχιστων Γερμανών και λίγων εκατοντάδων Γενοβέζων και Βενετών οι οποίοι υποστηρίζουν τα εμπορικά τους συμφέροντα στην Ανατολή και διαθέτουν το στόλο για διαφυγή σε

περίπτωση άλωσης. Κάθε μονάδα αναλαμβάνει έναν τομέα άμυνας στα ισχυρά τείχη με τους ιταλούς να βρίσκονται κοντά στη θάλασσα τα στρατιωτικά τάγματα απέναντι στις συριακές

δυνάμεις και τους αγγλογάλλους απέναντι στις αιγυπτιακές.

Οι 100 -150 χιλιάδες μουσουλμάνοι διαθέτουν καταπέλτες και με αυτούς

βομβαρδίζουν για ημέρες τα τείχη ξεκινώντας την 6η Απριλίου 1291. Δυο αιφνίδιες έξοδοι των Ναϊτών και των Ιωαννιτών με σκοπό να

τους καταστρέψουν αποτυγχάνουν και οι ιππότες σκοτώνονται. Επίσης,

μια απόπειρα για ανακωχή εκ μέρους των χριστιανών πέφτει στο

κενό. Μια αχτίδα ελπίδας αχνοφαίνεται στις 5 Μαΐου με την

άφιξη του Ερρίκου Β’ Λουζινιάν της Κύπρου και του αδερφού του

Αμαλάριχου της Τύρου με 40 πλοία, όμως η δύναμη είναι ανεπαρκής.

Από τις 8 του μήνα τα τείχη αρχίζουν να καταρρέουν από τον

ανελέητο βομβαρδισμό.

Στις 18 Μαΐου 1291 δίνεται η διαταγή για γενική επίθεση με το σύνολο του μουσουλμανικού στρατού και με υπόσχεση για

ελεύθερη λεηλασία. Οι Μαμελούκοι καταλαμβάνουν με

έφοδο την πύλη του Αγίου Αντωνίου, εισδύουν στην πόλη

και προβαίνουν σε μαζική σφαγή του χριστιανικού

πληθυσμού και όσων μαχητών δεν πρόλαβαν να επιβιβαστούν

σε πλοία. Οι μαρτυρίες της εποχής μιλούν για πραγματικό όλεθρο και ανείπωτη συμφορά σε αυτή τη μεγάλη πόλη. Όσοι επέζησαν της σφαγής, κυρίως γυναικόπαιδα, πουλήθηκαν ως

σκλάβοι στα παζάρια της βόρειας Αφρικής. Η Ευρώπη

ολόκληρη συγκλονίστηκε με τις διηγήσεις που έφτασαν από

αυτόπτες μάρτυρες.

Ο βασιλιάς της Κύπρου με αρκετούς Άγγλους, Γάλλους και Ιταλούς πολεμιστές, αλλά και

πολίτες διαφεύγουν δια θαλάσσης, ενώ οι πολεμιστές των Ταγμάτων

πέφτουν σχεδόν μέχρι τον τελευταίο άνδρα αρνούμενοι να

συνθηκολογήσουν με τον ορκισμένο εχθρό. Τελευταίοι ηρωικοί υπερασπιστές της Άκρας

παραμένουν οι Ναΐτες που κρατούν άμυνα ως τις 28 Μαΐου στο κάστρο τους δίπλα στο λιμάνι, ενώ η πόλη έχει καταληφθεί. Με τον μάγιστρό τους Γουίλιαμ ντε Μποζώ νεκρό,

την θέση του παίρνει ο Τιμπώ που φεύγει κρυφά για τη Σιδώνα με το

θησαυρό του Τάγματος. Την έσχατη αντίσταση οδηγούν αυτόβουλα οι

εναπομείναντες ιππότες ώσπου εξολοθρεύονται μέχρις ενός

παίρνοντας μαζί τους στο θάνατο εκατοντάδες μουσουλμάνους.

Μετά την πτώση του Αγίου Ιωάννη της Άκρας, τα εναπομείναντα σταυροφορικά οχυρά παραδόθηκαν. Η Τύρος, η Σιδώνα, η Βηρυτός και οι μικρότερες κωμοπόλεις έπεσαν

διαδοχικά στους Μαμελούκους οι οποίοι εγκαθίδρυσαν ένα πανίσχυρο κράτος στην Αίγυπτο και τη Συρία ως το 1517, έτος κατά το οποίο υποτάχθηκαν στους Οθωμανούς.

Το κράτος των Μαμελούκων στα μεγαλύτερα όριά του (περ. 1300-1500).

Απομακρυσμένοι και απομονωμένοι προμαχώνες της λατινικής Δύσης στην Ανατολή παρέμειναν το ναυτικό κράτος των Ιωαννιτών Ιπποτών στα Δωδεκάνησα που καταλήφθηκε μετά από αιματηρές εκστρατείες από τους Οθωμανούς το 1522, το φραγκικό βασίλειο της

Κύπρου που, αφότου πέρασε στην κυριαρχία των Βενετών, έπεσε στα χέρια των Τούρκων το 1570-71 μετά από μεγάλο πόλεμο και τελευταία η βενετοκρατούμενη Κρήτη η οποία

αποτέλεσε την τελευταία μεγάλη απώλεια των ευρωπαίων στη μεγάλη τους σύγκρουση με τους μουσουλμάνους στην Ανατολή κατά τον Δ’ βενετοτουρκικό πόλεμο του 1645-1669.

Το βασίλειο της Ιερουσαλήμ από το 1270 ως το 1291

Ενώ ο τίτλος του βασιλιά της Ιερουσαλήμ επέστρεψε το 1268 στους χριστιανούς της Ανατολής, η κατάστασή τους δεν βελτιώθηκε. Επί βασιλείας Ούγου Λουζινιάν (1268-1284), βασιλιά της

Ιερουσαλήμ και της Κύπρου την ίδια στιγμή, οι χριστιανοί αντιστάθηκαν κάπως στους Μαμελούκους, με τη βοήθεια και των σταυροφόρων της Η’ Σταυροφορίας. Μια λεπτή λωρίδα

παραλιακής γης και κάμποσα σκόρπια κάστρα στην ενδοχώρα (κυρίως υπό τη στιβαρή αμυντική προσπάθεια των Ταγμάτων) συνιστούσαν το άλλοτε κραταιό βασίλειο. Περισσότερο η περίτεχνη διπλωματία και λιγότερο η ισχύς των όπλων κρατούσαν όρθιο το βασίλειο, το οποίο τουλάχιστο

δεν ταλανιζόταν από εμφύλιες συγκρούσεις όπως η γειτονική Τρίπολη.

Ελεύθερη απόδοση της σημαίας του Βασιλείου της Ιερουσαλήμ.

Τον Ούγο διαδέχθηκε ο γιος του από την Ιζαμπέλλα των Ιμπελίν με το όνομα Ιωάννης Β’. Ο τελευταίος βασίλεψε μόνο ένα χρόνο καθώς το 1285 πέθανε. Τον διαδέχθηκε ο νεότερος αδερφός του Ερρίκος ο οποίος βρισκόταν στην Άκρα τις ώρες της πτώσης της και κατάφερε να διαφύγει

στην Κύπρο, κρατώντας τον τίτλο ενός βασιλείου που είχε πλέον περάσει στην ιστορία.

To Πριγκιπάτο της Αντιόχειας μετά τη μάχη του Χαττίν (1187-1268)

Μετά τη μάχη του Χαττίν το πριγκιπάτο και μπροστά στο φάσμα της πτώσης στο Σαλαντίν, το

πριγκιπάτο και η κομητεία της Τρίπολης ενώθηκαν υπό έναν ηγέτη μετά από έναν ενδοχριστιανικό

πόλεμο διαδοχής. Κατά τη διάρκειά του ο γηραιός Ραϋμόνδος Γ’ της Τρίπολης πέθανε, το 1187,

αφήνοντας διάδοχο τον συνονόματό του, γιο του Βοημούνδου Γ’ της Αντιόχειας. Ο νεαρός Ραϋμόνδος

πέθανε, όμως, πριν από τον πατέρα του και με τη σειρά του άφησε ως διάδοχο τον γιο του Ραϋμόνδο Ρουπέν, αρμένιο από την πλευρά της μητέρας του

που ήταν αριστοκράτισσα των Ρουπενιδών της κιλικιακής αρμενίας. Ο Βοημούνδος Γ’ έδιωξε τον

εγγονό του από την Τρίπολη και εγκατέστησε εκεί το νεότερο γιο του Βοημούνδο Δ’ . Ο τελευταίος πάλι, αποφασισμένος να κρατήσει την Αντιόχεια για τον

εαυτό του, εξεγέρθηκε κατά του πατέρα του και μετά από πολλές αναταραχές κατέλαβε την εξουσία το

1201, χρονιά θανάτου του πατέρα του. Έτσι ένωσε την Τρίπολη και την Αντιόχεια σε ένα κράτος.

Ο θυρεός του Βοημούνδου Στ’, προτελευταίου πρίγκιπα της

Αντιόχειας - Τρίπολης.

Ο Βοημούνδος Δ’ στηριζόταν στην κοινότητα της Αντιόχειας. Το ελληνικό στοιχείο της πόλης είχε διατηρηθεί ισχυρό και ήταν πάντα σε σύγκρουση με τους Καθολικούς κληρικούς. Το 1207 ο Βοημούνδος προσπάθησε να ενθρονίσει ορθόδοξο πατριάρχη και το 1208 συνήψε συμμαχία με τον βυζαντινό αυτοκράτορα Θεόδωρο Λάσκαρη, ενέργειες πρωτοφανείς για την ιστορία του

νορμανδικού και διαχρονικά ανθελληνικού πριγκιπάτου. Μέχρι το 1216, όμως, ο Βοημούνδος είχε χάσει τους υποστηρικτές του και στις 14 Φεβρουάριου ο Ραϋμόνδος Ρουπέν ανακατέλαβε

την εξουσία με τη βοήθεια του αρμενικού στρατού του πατέρα του Λέοντα. Η πιθανότητα ένωσης των δυο κρατών υπό τον Ρουπέν φαινόταν πλέον μεγάλη. Ο Ρουπέν αποδείχθηκε ανυπόφορος για τους Αντιοχείς που τρία χρόνια μετά τον ανέτρεψαν και επανέφεραν το

Βοημούνδο ο οποίος κρατήθηκε στο θρόνο ως το θάνατό του το 1233, καταφέρνοντας να ειρηνεύσει με τους Αρμένιους μα και τον καθολικό κλήρο προς όφελος του πριγκιπάτου.

Το εντυπωσιακό κάστρο της Κωρύκου στην κιλικιακή Αρμενία χρονολογείται τον 13ο αι.

Ο νέος πρίγκιπας, Βοημούνδος Ε’, προτιμούσε, όπως και ο πατέρας του, να κατοικεί στην Τρίπολη με αποτέλεσμα να αποξενωθεί από τη λατινική και την ελληνική κοινότητα της Αντιόχειας. Επιπλέον, τα εδάφη του πριγκιπάτου έμοιαζαν διασπαρμένα καθώς ολοένα και περισσότερα χωριά και οχυρά

περιέρχονταν στα μοναστικά τάγματα ή τους μουσουλμάνους. Όταν το 1252 ο γιος του,

Βοημούνδος Στ’, τον διαδέχθηκε στο θρόνο, η πόλη της Αντιόχειας είχε καταστεί πεδίο μόνιμων

συγκρούσεων μεταξύ διαφόρων φατριών. Την ίδια στιγμή η νέα μουσουλμανική δύναμη, οι Μαμελούκοι, ανήλθαν στο προσκήνιο.

Ο Βοημούνδος συμμάχησε κατά το 1260 με τους Μογγόλους κατά των Μαμελούκων σε μια απέλπιδα προσπάθεια των χριστιανών να σταματήσουν τον Μπαϊμπάρς. Παρά τις πρόσκαιρες επιτυχίες των συμμάχων κατά της Δαμασκού, η μάχη του Άιν Τζαλούντ έκρινε την τύχη της Αντιόχειας. Εφόσον είχαν ταχθεί έναντί τους και στο πλευρό

των Μογγόλων, οι Αντιοχείς θα έπρεπε να τιμωρηθούν σκληρά από τον σουλτάνο. Στο

χάρτη διαγράφονται οι κινήσεις των συμμάχων και η ιστορική μάχη του 1260.

Το 1262 ο Μπαϊμπάρς κινήθηκε για πρώτη φορά κατά της Αντιόχειας χωρίς αποτέλεσμα. Μερικά χρόνια αργότερα, οι μαμελούκοι κατέστρεψαν περιοχές γύρω από την Τρίπολη και

εισέβαλαν επιτυχώς στην αρμενική Κιλικία απομονώνοντας το πριγκιπάτο. Το Μάιο του 1268 ήλθε η σειρά της ιστορικής πόλης. Ο ίδιος ο Μπαϊμπάρς προέλασε κατά μήκος της κοιλάδας

του Ορόντη και όλα τα μικρότερα κάστρα και οι οικισμοί εγκαταλείφθηκαν. Ο Βοημούνδος Στ’ βρισκόταν στην Τρίπολη και η άμυνα της πόλης ήταν εξαιρετικά αδύναμη. Οι Μαμελούκοι

κατέλαβαν εύκολα τη συριακή μητρόπολη και τη λεηλάτησαν άγρια επί τριήμερο. Περίπου 20 χιλιάδες άνθρωποι φονεύθηκαν και άλλες 10 χιλιάδες εξανδραποδίστηκαν.

Φρούριο των Μαμελούκων στη θέση του Φάρου της

Αλεξάνδρειας.

Ο πολιτισμός της νορμανδικής Αντιόχειας

Τα επιβλητικά τείχη της πόλης και τα αναρίθμητα περιβόλια, τα πλούσια παλάτια και οι λαμπρές εκκλησίες της υπερχιλιετούς πόλης εντυπωσίαζαν τους επισκέπτες του πριγκιπάτου.

Η πόλη ήταν πλούσια και οι κάτοικοί της, Έλληνες, Σύριοι, Αρμένιοι, Εβραίοι και Άραβες ζούσαν υπό τους Νορμανδούς, όπως είχαν μάθει για αιώνες να ζουν ειρηνικά στην

κοσμοπολίτικη πολιτεία. Στο κέντρο της δέσποζε πλέον ο καθεδρικός ναός του Αγίου Πέτρου και η εκκλησία της Παναγίας. Εντούτοις, η λάμψη της και τα πληθυσμιακά μεγέθη δεν

συγκρινόταν με αυτά της βυζαντινής και της ελληνορωμαϊκής περιόδου.

Τα ερείπια της παλαιοχριστιανικής βασιλικής του Αγίου Συμεών του Στυλίτη

στη Συρία. Το μνημειώδες κτήριο που κτίστηκε από τους Βυζαντινούς

περί τον 6ο αι γύρω από τα υπολείμματα

του στύλου όπου καθόταν ο άγιος για

όλη του τη ζωή (απομένει η πέτρα

στο κέντρο της εικόνας), ήταν ένα

από τα μεγάλα προσκυνήματα των

ορθοδόξων στην ευρύτερη περιοχή της Αντιόχειας.

Σημαντική πηγή για την εικόνα του πριγκιπάτου αποτελούν οι Ασσίζες της

Αντιόχειας, νομικός κώδικας που αναφερόταν σε υποθέσεις των φεουδαρχών και των

υποτελών τους. Ο γαλλικός κώδικας του 13ου αι. μαρτυρεί την προσπάθεια των

Νορμανδων να επιβάλλουν το φεουδαλισμό στους υπάρχοντες πληθυσμούς. Ακόμη, οι

πρίγκιπες έκοψαν σύντομα δικά τους νομίσματα βασισμένα κυρίως σε αραβικά και βυζαντινά πρότυπα. Ο σπουδαίος ρόλος των

ιταλικών ναυτικών πόλεων στις σταυροφορίες ανταμείφθηκε με εμπορικά

προνόμια και στην Αντιόχεια, όπως συνέβη σε όλη την Ουτρεμέρ. Παραχωρήθηκαν ολόκληρες συνοικίες και αποβάθρες.

Βαλλιστροφόρος σε μεσαιωνικό φεστιβάλ. Οι ιταλοί πεζοί

διακρίνονταν για τη δεινότητά τους στη χρήσης βαλλίστρας.

Ο στρατός του πριγκιπάτου αποτελείτο αρχικά από δυτικούς ιππότες και σεργέντες, όμως σύντομα στρατολογήθηκαν Τουρκόπουλοι. Μαζί με τόσα άλλα, μεταφέρθηκαν και

χαρακτηριστικές δυτικές αριστοκρατικές συνήθειες όπως οι κονταρομαχίες και η απαγγελίες επικών τραγουδιών στις συνάξεις των αρχόντων. Φυσικά, μεταφέρθηκαν και οι

εκκλησιαστικοί θεσμοί. Ιδρύθηκε λατινικό πατριαρχείο, το οποίο αντικατέστησε το ελληνικό και διέθετε με τον καιρό τεράστια αγροτική περιουσία.

Η συμβίωση Δυτικών και Ελλήνων, Σύρων και Αρμενίων δεν ήταν πάντα ειρηνική. Οι βυζαντινές διεκδικήσεις στην Αντιόχεια επί Κομνηνών και οι τεταμένες σχέσεις μεταξύ

των δογμάτων καθιστούσαν την ένταση αναπόφευκτη κατά περιόδους, όπως έχει καταδειχθεί. Εντούτοις στο μεγαλύτερο

μέρος της ιστορίας του πριγκιπάτου επικρατούσε κλίμα αμοιβαίας ανοχής. Το

ίδιο ίσχυε και για τις σχέσεις με τους γύρω Άραβες. Με τον καιρό οι πολιτισμικές και

εμπορικές ανταλλαγές άμβλυναν το αμοιβαίο μίσος, χωρίς να εξαλείψουν την

αντιπαλότητα και τους πολέμους. Σε μεγάλο βαθμό πάντως οι κατακτητές

αφομοιώθηκαν από τον προαιώνιο ανεπτυγμένο πολιτισμό της περιοχής, ενώ ελάχιστη επίδραση είχαν επί των ντόπιων κατοίκων οι οποίοι έβλεπαν ως τελείως

ξένα τα περισσότερα έθιμα και τις πρακτικές των Λατίνων.

Αριστουργηματικό κύπελλο πρώιμης βυζαντινής τέχνης (6ος αι.) από την Αντιόχεια, τη μεγάλη μητρόπολη του συριακού ελληνισμού.

Η κομητεία της Τρίπολης μετά τη μάχη του Χαττίν (1187-1289)

Η κομητεία, το τελευταίο σταυροφορικό κράτος που δημιουργήθηκε, περιελάμβανε μετά το

Χαττίν μόνο την Τρίπολη και λιγοστές εκτάσεις εκατέρωθεν και κοντά στην ακτή. Η Τρίπολη

σύντομα ενώθηκε με την Αντιόχεια σε ένα κράτος υπό τον εκάστοτε νορμανδό πρίγκιπα της

ελληνιστικής μεγαλούπολης, αρχής γενομένης με τον Βοημούνδο Δ’ (1189-1233). Την εποχή του η

κομητεία ανακαταλαμβάνει μερικά εδάφη, συνεπεία της Γ’Σατυροφορίας . Συγχρόνως

κτίζονται σε επίκαιρα σημεία νέα κάστρα που επανδρώνονται κυρίως από τους μοναχούς-

στρατιώτες. Τον ηγεμόνα αυτό διαδέχθηκε ο Βοημούνδος Ε’ (1233-1252). Νέος κόμης γίνεται ο Βοημούνδος Στ’ (1252-1275) ο οποίος είναι και ο μοναδικός που διαμένει σταθερά στην ασφαλή, ακόμη, Τρίπολη και επισκέπτεται ελάχιστα την

Αντιόχεια. Το έμβλημα της κομητείας της Τρίπολης διέθετε χρυσό σταυρό σε κόκκινο φόντο υπενθυμίζοντας της σχέση που παραδοσιακά διέθετε με

το βασίλειο της Ιερουσαλήμ.

Καθιστά την κομητεία υποτελή στους Μογγόλους ελπίζοντας σε βοήθειά τους κατά των Μαμελούκων. Εντούτοις η κίνηση αποβαίνει μάταιη μετά τη νίκη των τελευταίων στο Άιν

Τζαλούντ το 1260. Ο ίδιος παρά το θάρρος του δεν μπορεί να αποτρέψει την άλωση της Αντιόχειας (1268) και τον κατακερματισμό του εύθραυστου κράτους του. Πλέον, απομένει

ελεύθερη μόνο η περιοχή της άλλοτε κομητείας της Τρίπολης και βρίσκεται πλέον στο έλεος του Μπαϊμπάρς.

Περσικό νόμισμα (της μογγολικής αυτοκρατορίας) στο οποίο αναγράφεται ότι ο βασιλιάς Δαυίδ της χριστιανικής Γεωργίας είναι υποτελής του Μεγάλου Χάν Μόνγκε (1251-1259). Υποτελές κράτος ήταν και η Τρίπολη τυ Βοημούνδου. Μάλιστα και οι αρμένιοι και οι γεωργιανοί και οι σταυροφόροι έπρεπε να

συμμετέχουν στις εκστρατείες των μογγόλων στρατηγών κατά των Μαμελούκων.

Εντούτοις η Τρίπολη θα σωθεί το 1271 από τον Μπαϊμπάρς, εν μέρει χάρη στις

προσπάθειες του Εδουάρδου της Αγγλίας, εν μέρει χάρη στη διπλωματία.

Ο Βοημούνδος Ζ’ (1275-1287) είναι ο τελευταίος άρρεν ηγεμόνας του

ακρωτηριασμένου κρατιδίου. Καθώς ανέλαβε την εξουσία σε νεαρή ηλικία,

χρέη αντιβασιλέα εκτελούσε ο αρχιεπίσκοπος Βαρθολομαίος της

Τορτόσα. Τότε ξέσπασε εμφύλια διαμάχη ανάμεσα στον αρχιεπίσκοπο και τον

ομόλογό του Παύλο της Τρίπολης. Το μέρος του δεύτερου πήραν οι Ναΐτες και ο γενοβέζος ευγενής Γκυ Εμπριάκο που διέθετε μεγάλη ισχύ στην Τρίπολη. Οι

γενοβέζοι διέθεταν μεγάλη περιουσία και επιρροή στην Τρίπολη ήδη από την

κατάκτηση της πόλης από τους χριστιανούς το 1109, και διαδραμάτιζαν

καίριο ρόλο στην οικονομία και την πολιτική της κομητείας.

Μαμελούκος σουλτάνος σε αραβικό χειρόγραφο.

Με την ενηλικίωσή του το 1277 ο Βοημούνδος βρέθηκε σε ανοικτό πόλεμο με τους Ιππότες του Ναού οποίος κράτησε 5 χρόνια με ολέθριες συνέπειες για την κομητεία. Οι δυο αντίπαλοι μάχονταν σε θάλασσα και ξηρά εξαντλώντας τις ισχνές δυνάμεις της κομητείας την ώρα που

οι Μαμελούκοι καραδοκούσαν. Τελικός νικητής του ανούσιου εμφυλίου στέφθηκε ο Βοημούνδος. Αρκετοί Ναΐτες καθώς και ο Εμπριάκο εκτελέστηκαν.

Οι Ιωαννίτες (αριστερά) και οι Ναϊτες (δεξιά) ενεπλάκησαν και σε αυτόν τον εμφύλιο στην Ουτρεμέρ.

Και ενώ ο εμφύλιος έληξε, η παραδοσιακή διαμάχη Βενετών και Γενοβέζων που είχε

ταλαιπωρήσει από δεκαετίες την Ουτρεμέρ λάμβανε μεγάλες διαστάσεις στην πόλη. Με τις δυο ιταλικές πόλεις συνασπίστηκαν αντίστοιχα οι ντόπιοι ευγενείς και ηγεμόνες. Κάθε πλευρά έστειλε πρέσβεις στον σουλτάνο της Αιγύπτου

για να κερδίσει την εύνοιά του αποκαλύπτοντας την κατάπτωση και την αδυναμία των

χριστιανών. Ο Καλαβούν άρπαξε την ευκαιρία, παραβίασε την ειρήνη που είχε συνάψει και

συγκέντρωσε μεγάλο στρατό για να εκστρατεύσει κατά της σπαρασσόμενης

Τρίπολης.

Νόμισμα της κομητείας της Τρίπολης του 1230. τα νομίσματα

των χριστιανών της Ουτρεμέρ έμοιαζαν πρωτίστως με τα

μουσουλμανικά δηνάρια τα οποία μιμήθηκαν, και δευτερευόντως τα

βυζαντινά νομίσματα.

Την πολιορκία της Τρίπολης από τους Μαμελούκους το 1289 θα διευθύνει η Λουκία που δυο χρόνια πριν είχε διαδεχθεί τον θανόντα αδερφό της Βοημούνδο. Η Λουκία ήρθε από την Οζέρ

της Γαλλίας και έδειξε ισχυρή βούληση για να κυβερνήσει εν μέσω του γενοβέζικου-βενετικού ανταγωνισμού. Μετά από περίπλοκες διεργασίες εξασφάλισε τη συνεργασία των

Γενοβέζων αποτρέποντάς τους από την κατάληψη της πόλης και αποικιοποίησή της. Το τίμημα που πλήρωσε ο κόμισσα ήταν το μίσος των Βενετών και Πισάνων που με τις

διπλωματικές τους ενέργειες έδωσαν την αφορμή στους Μαμελούκους να βρεθούν προ των τειχών της πόλης. Στις 26 Απριλίου 1289 η μακροβιότερη κτήση των χριστιανών του Λεβάντε

έπεφτε στα χέρια των μουσουλμάνων και η κομητεία της Τρίπολης ολοκλήρωνε την θυελλώδη παρουσία της στους Αγίους Τόπους.

Η Λουκία της Τρίπολης όπως απεικονίζεται σε

σπάνια παράσταση χειρογράφου.

Κόμητες της Έδεσσας (1098-1150)

Baldwin I de Bouillon (1098–1100)

Baldwin II (1100–1118)

Tancred, πρίγκιπας της Γαλιλαίας ως «αντιβασιλέας», με τον Richard του Salerno σαν κυβερνήτη (1104–1108)

Joscelin I de Courtenay (1118–1131)

Joscelin II de Courtenay (1131–1150, πέθανε το 1159 έχοντας απολέσει την κομητεία)

Η Έδεσσα πέφτει το 1144 στους Μουσουλμάνους Ζενγκίδες και ο επόμενος κόμης είναι τιτουλάριος

Joscelin III de Courtenay , τιτουλάριος κόμης από το 1159 ως το 1187

Πρίγκιπες της Αντιόχειας (1098–1268)

Bohemond I (1098–1111 ): Γεννήθηκε το 1058 στο San Marco Argentano της Καλαβρίας και ήταν γιος του Ροβέρτου Γυισκάρδου, δούκα της Απουλίας και της Καλαβρίας. Παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Constance της Γαλλίας το 1106 και πέθανε στις 3 Μαρτίου 1111 στο Μπάρι.

Τancred : Πρίγκιπας της Γαλιλαίας. Ήταν ανιψιός του Βοημούνδου και ανέλαβε «αντιβασιλέας» και κυβερνήτης κατά τα έτη 1100-1103 και 1105-1115, οπότε και ο Βοημούνδος απουσίαζε από την Αντιόχεια.

Bohemond II (1111–1130): Γεννήθηκε το 1108 στην Απουλία. Γιος του Βοημούνδου Α’ και της Κωνσταντίας. Παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Αλίκη της Ιερουσαλήμ το 1126 και απέκτησαν μια κόρη. Πέθανε το 1130 στην Κιλικία.

Roger του Salerno: «Αντιβασιλέας» και κυβερνήτης κατά τα έτη 1112–1119

Βασιλιάς Baldwin II της Ιερουσαλήμ: «Αντιβασιλέας» και κυβερνήτης κατά τα έτη 1119–1126 και 1130–1131.

Constance (1130–1163): Γεννήθηκε το 1127 και ήταν κόρη του Βοημούνδου Β’ και της Αγνής της Ιερουσαλήμ. Παντρεύτηκε τον Raymond του Πουατιέ ο οποίος έγινε πρίγκιπας το 1136-1149 και μαζί απέκτησαν 3 παιδιά. Έπειτα παντρεύτηκε τον Raynald του Châtillon ο οποίος έγινε πρίγκιπας το 1153-1163 και μαζί απέκτησαν μια κόρη.

Βασιλιάς Fulk της Ιερουσαλήμ: «Αντιβασιλέας» και κυβερνήτης κατά τα έτη 1131–1136.

Raymond (1136–1149): Γεννήθηκε το 1115 στο Πουατιέ της Ακουιτανίας και ήταν γιος του Γουλιέλμου Θ’ της Ακουιτανίας. Παντρεύτηκε την Κωνσταντία της Αντιόχειας το 1136 και απέκτησαν 3 παιδιά. Πέθανε το 1149 στη Συρία.

Raynald (1153–1163): Γεννήθηκε το 1125 στο Σατιγιόν . Παντρεύτηκε την Κωνσταντία της Αντιόχειας το 1153 και απέκτησαν 1 παιδί. Αιχμαλωτίστηκε το 1163 και απελευθερώθηκε το 1175. Το 1175 παντρεύτηκε την Στεφανία, Λαίδη της Υπεριορδανίας . Πέθανε το 1187 μετά τη μάχη στο Χαττίν.

Bohemond III (1163–1201): Γεννήθηκε το 1144 στην Αντιόχεια και ήταν γιος του Ραϋμόνδου του Πουατιέ και της Κωνσταντίας. Παντρεύτηκε την Orguilleuse d'Harenc το 1169 και απέκτησαν δυο γιους. Το 1176 παντρεύτηκε την θεοδώρα Κομνηνή και απέκτησαν δυο παιδιά. Το 1181 παντρεύτηκε την Σίβυλλα και απέκτησαν δυο παιδιά. Ήρθε σε τέταρτο γάμο με την Ισαβέλλα της Ιερουσαλήμ το 1199 και απέκτησαν έναν γιο.

Raymond IV, Count of Tripoli: «Αντιβασιλέας» και κυβερνήτης κατά τα έτη 1193–1194.

Βohemond IV (1201-1216 και 1219-1233): Γεννήθηκε το 1172 και ήταν γιος του Βοημούνδου Γ ‘ και της Οργκιλέζ. Παντρεύτηκε την Plaisance το 1198 με την οποία απέκτησαν 6 παιδιά. Το 1218 παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Melisende της Ιερουσαλήμ και απέκτησαν 3 κόρες. Πέθανε το 1233.

Raymond-Roupen (1216-1219): Γεννήθηκε το 1199 και ήταν γιος του Ραϋμόνδου Δ ‘ της Τρίπολης και της Αλίκης της Αρμενίας. Παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Helvis της Κύπρου το 1210 και απέκτησαν δυο κόρες. Πέθανε το 1221 στην κιλικιακή Αρμενία.

Bohemond V (1233-1252) : Γεννήθηκε το 1199 και ήταν γιος του Βοημούνδου Δ ‘και της Plaisance. Παντρεύτηκε την Alice της Καμπανίας το 1225. Το 1235 παντρεύτηκε τη Luciana di Segni και απέκτησαν δυο παιδιά. Πέθανε στην Αντιόχεια το 1252.

Bohemond VΙ (1252-1268): Γεννήθηκε το 1237 και ήταν γιος του Βοημούνδου Ε ‘ και της Luciana di Segni . Παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Σίβυλλα της Αρμενίας το 1254 και απέκτησαν 4 παιδιά. Πέθανε το 1275, 7 χρόνια μετά την πτώση της πόλης στους Μαμελούκους.

Τιτουλάριοι Πρίγκιπες της Αντιόχειας (1268-1457)

Bohemond VΙ (1268-1275): Γεννήθηκε το 1237 και ήταν γιος του Βοημούνδου Ε ‘ και της Luciana di Segni . Παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Σίβυλλα της Αρμενίας το 1254 και απέκτησαν 4 παιδιά. Πέθανε το 1275, 7 χρόνια μετά την πτώση της πόλης στους Μαμελούκους κατέχοντας τον τίτλο του πρίγκιπα παρότι έχασε το πριγκιπάτο.

Bohemond VΙΙ (1275-1287): Γεννήθηκε το 1261 και ήταν γιος του Βοημούνδου Στ ‘ και της Σίβυλλας της Αρμενίας. Παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Margaret της Άκρα και πέθανε το 1287.

Lucia (1287-1299): Γεννήθηκε το 1278 και ήταν κόρη του Βοημούνδου Στ ‘ και της Σίβυλλας της Αρμενίας. Παντρεύτηκε τον Φίλιππο της Οζέρ και πέθανε το 1299.

Από το 1300 ο τίτλος περνά στους βασιλείς της Κύπρου και της Ιερουσαλήμ

Marguerit (1300-1308): Γεννήθηκε το 1244 και ήταν κόρη του Ερρίκου του Πουατιέ και της Ισαβέλλας της Κύπρου. Παντρεύτηκε τον Φίλιππα της Οζέρ και πέθανε το 1299. Παντρεύτηκε τον Jean de Montfort το 1268. πέθανε το 1308.

John I Lusignan (1364-1375): Γεννήθηκε το 1329 και ήταν γιος του Ούγου Δ’, βασιλέα της Κύπρου και της Αλίκης Ιμπελίν. Παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Κωνσταντία της Σικελίας το 1434 και απέκτησαν ένα γιο. John IΙ Lusignan (1432-): Hταν γιος του Ιανού, βασιλέα της Κύπρου και της Σαρλότ της Βουρβώνης. Παντρεύτηκε την Αμαδέα Παλαιολογίνα του Μονφερά και αργότερα την Ελένη Παλαιολογίνα . Πέθανε το 1458.

John IΙΙ da Coimbra (1456-): Γεννήθηκε το 1431 και ήταν γιος του ινφάντη Πέτρου, δούκα της Κοΐμπρα και της Ισαβέλλας του Ουργέλ. Παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Σαρλότ της Κύπρου το 1456 και πέθανε το 1457 στην Κύπρο.

Οι αξιωματούχοι του Πριγκιπάτου της Αντιόχειας (1099-1268)

Κοντόσταυλος (Constable)

Robert (1098)Richard (1101-1114), perhaps only titularlyAdam (1101-1114)Rainauld Mansoer (1126-1134)Walter de Surdeval (1134-1135)Roger des Monts (1140-1149)Archembauld (1153)Geoffrey Sourdain (1154)Guiscard de l'Île (1170-1172)Baldwin (1174/5)Rainald (1179)Ralph des Monts (1186-1194)Roger des Monts (1194-1216)Robert Mancel (1207-1219)Simon Mancel (1262)

Στρατοπεδάρχης ή Μαρεσάλης (Marshal)

Raymond (1140)Guarin Malmuz (1140-1160)William Tirel (1149-1169)William de Cava (1175-1186)Bartholomew Tirel (1186-1191)Hugh Flauncurt (1193/1200)Thomas (1200-1231)Basil (1210)Bartholomew Tirel (1262)

Σενεσάλης (Seneschal)

Eschivard de Sarmenia (1149-1169)Gervais de Sarmenia (1181-1199)Acharie de Sarmenia (1216-1251)Peter de Hazart (1262)

Κουβικουλάριος (Chamberlain)

Trigaud (1138)Basil (1140)Peter (1151-1172)William (1163)Raymond de Gibelet (1174)Oliver (1179-1190)Simon Burgevin (1195)Simon (1215-1216)

Τραπεζοκόμος (Butler)

Martin de Margat (1140-1144)Peter Salvarici (1149)William de Moci (1169)Paganus (1210)Julien le Jaune (1216)

Καγκελάριος (Chancellor)

Walter (1114)-1122)Ralph (1127)Franco (1133-1135)Eudes (1140-1143)John (1149)Walt (1154)Geoffrey (1154-1155)Bouchard (1155)Bernard (1163-1170)William (1172)John (1177-1183)Albert (1186)-1200), αρχιεπίσκοπος του ΤαύρουJohn of Corbonio (1203-1205), ίσως και constable και chancellor της ΤρίποληςJourdain (1215-1216)John (πριν το1225)Geoffrey (1241)William (1262)

Βάιλος (Bailiff)Raimond de Poitiers (1195 – δολοφονήθηκε στην Tortosa, 1213), γιος του Bohemond IV της Αντιόχειας

Βασιλείς της Ιερουσαλήμ (1099-1291)

Godfrey (1099–1100): Γεννήθηκε το 1060 στη Boulogne-sur-Mer της Γαλλίας και ήταν γιος του Eustace II, κόμη της Βουλώνης, και της Ida της Λορένης. Έλαβε τον τίτλο του Προστάτη του Παναγίου Τάφου και πέθανε στις 18 Ιουλίου 1100 στην Ιερουσαλήμ.

Baldwin I (1100–1118): Γεννήθηκε το 1058 στη Boulogne-sur-Mer της Γαλλίας και ήταν γιος του Eustace II, κόμη της Βουλώνης, και της Ida της Λορένης. Υπήρξε ο πρώτος κόμης της Έδεσσας και διαδέχθηκε τον αδερφό του Γοδεφρείδο στην Ιερουσαλήμ μετά το θάνατό του. Έλαβε πρώτος τον τίτλο του βασιλιά της Ιερουσαλήμ. Παντρεύτηκε διαδοχικά την Godehilde de Toeni, την Arda της Αρμενίας και την Adelaide del Vasto χωρίς να αποκτήσει απογόνους. Πέθανε στις 2 Απριλίου 1118 στην Αίγυπτο.

Baldwin IΙ (1118–1131): Γεννήθηκε στη Boulogne-sur-Mer της Γαλλίας και ήταν γιος του Hugh I, κόμη του Ρεθέλ, και της Melisende του Μοντλερύ. Διαδέχθηκε τον ξάδερφό του Βαλδουίνο Α' στην κομητεία της Έδεσσας, όταν εκείνος έγινε βασιλιάς της Ιερουσαλήμ και, εν συνεχεία, στο θρόνο της Ιερουσαλήμ μετά το θάνατό του Βαλδουίνου. Παντρεύτηκε διαδοχικά την Morphia της Μελιτήνης και απέκτησαν δυο κόρες. Πέθανε στις 21 Αυγούστου 1131 στην Ιερουσαλήμ .

Melisende (1131–1153): Γεννήθηκε το 1105 στην Ιερουσαλήμ και ήταν κόρη του βασιλιά Baldwin II και της Morphia της Μελητίνης. Παντρεύτηκε τον κόμη Fulk του Ανζού το 1129 και απέκτησαν δυο γιους. Πέθανε στις 11 Σεπτεμβρίου 1161 στην Ιερουσαλήμ.

Fulk (1131–1143): Γεννήθηκε το 1089 στην Angers της Γαλλίας και ήταν γιος του Φούλκ Δ' , κόμη του Ανζού, και της Bertrande του Μοντφόρ. Παντρεύτηκε στη Γαλλία την Ermengrade του Μάιν και απέκτησαν τέσσερα παιδιά. Το 1129 παντρεύτηκε την Μελισάνθη της Ιερουσαλήμ και με το γάμο αυτό έγινε βασιλιάς το 1131, αμέσως μόλις η γυναίκα του κληρονόμησε το θρόνο. Μαζί έκαναν δυο γιους. Πέθανε στις 13 Νοεμβρίου 1143 στην Άκρα.

Baldwin III (1143–1162): Γεννήθηκε το 1130 στην Ιερουσαλήμ και ήταν ο πρεσβύτερος γιος του βασιλιά Φούλκ Α' της Ιερουσαλήμ και της βασίλισσας Μελισάνθης. Συμβασίλευσε με τη μητέρα του ως το 1153 οπότε και την εκτόπισε ασκώντας έκτοτε μονοκρατορία. Παντρεύτηκε τη Θεοδώρα Κομνηνή, ανιψιά του αυτοκράτορα Μανουήλ, το 1158 χωρίς να αποκτήσουν απογόνους. Πέθανε στις 10 Φεβρουαρίου 1162 στην Βηρυτό.

Amalric I (1162–1174): Γεννήθηκε το 1136 στην Ιερουσαλήμ και ήταν o νεότερος γιος του βασιλιά Φούλκ Α' της Ιερουσαλήμ και της βασίλισσας Μελισάνθης. Παντρεύτηκε την Agnes του Courtenay το 1157 και απέκτησαν 3 παιδιά. Μετά από 10 χρόνια παντρεύτηκε τη Μαρία Κομνηνή , ανιψιά του αυτοκράτορα Μανουήλ, με την οποία έκανε δυο παιδιά. Πέθανε στις 11 Ιουλίου 1174 στην Ιερουσαλήμ.

Baldwin IV (1174–1185): Γεννήθηκε το 1161 στην Ιερουσαλήμ και ήταν γιος του βασιλιά Αμαλάριχου Α' της Ιερουσαλήμ και της Αγνής του Κουρτεναί. Πέθανε στις 16 Μαρτίου 1185 στην Ιερουσαλήμ.

Baldwin V (1183–1186): Γεννήθηκε το 1177 στην Ιερουσαλήμ και ήταν γιος του William του Montferrat και της Sibylla της Ιερουσαλήμ, αδερφής του βασιλιά Βαλδουίνου Δ'. Συμβασίλευσε με το θείο του από το 1183 ως το 1185 αν και ανήλικος. Πέθανε τον Αύγουστο του 1186 στην Ιερουσαλήμ.

Sibylla (1186–1190): Γεννήθηκε το 1157 στην Ιερουσαλήμ και ήταν κόρη του βασιλιά Αμαλάριχου Α' της Ιερουσαλήμ και της Αγνής του Κουρτεναί καθώς και αδερφή του βασιλιά Βαλδουίνου Δ'. Αρχικά παντρεύτηκε τον Γουλιέλμο του Μομφερά το 1176 και απέκτησαν ένα γιο, τον μετέπειτα ανήλικο βασιλιά Βαλδουίνο Ε'. Αργότερα, το 1180, παντρεύτηκε τον Guy de Lousignan και μαζί απέκτησαν δυο κόρες. Πέθανε στις 25 Ιουλίου 1190 στην Άκρα.

Guy Ι (1186–1192): Γεννήθηκε το 1150-1160 στο Λουζινιάν της Γαλλίας και ήταν γιος του κόμη Hugh VIII του Λουζινιάν και της Bourgnogne του Ρανσόν. Παντρεύτηκε τη βασίλισσα Σίβυλλα της Ιερουσαλήμ το 1180 και έτσι ανήρθε κι αυτός στο θρόνο του βασιλείου με την ανάρρηση της συζύγου του. Απέκτησαν δυο κόρες. Διατήρησε τον τίτλο του βασιλέα της Ιερουσαλήμ και μετά την πτώση της πόλης ως το 1192. Πέθανε στις 18 Ιουλίου 1194 στην Λευκωσία της Κύπρου ως ηγεμόνας της μεγαλονήσου και έκπτωτος βασιλιάς της Ιερουσαλήμ.

Isabella I (1190, 1192-1205): Γεννήθηκε το 1172 στην Ιερουσαλήμ και ήταν κόρη του βασιλιά Αμαλάριχου Α' της Ιερουσαλήμ και της Μαρίας Κομνηνής καθώς και ετεροθαλής αδερφή του βασιλιά Βαλδουίνου Δ‘ και της βασίλισσας Σίβυλλας. Αρχικά, το 1183, τον παντρεύτηκε τον Humphrey IV de Toron και το 1190 τον Conrad de Monferrat, με τον οποίο απέκτησαν μια κόρη. Αργότερα, το 1192, παντρεύτηκε τον Henry II de Champagne και μαζί έκαναν δυο κόρες. Ήρθε σε τέταρτο γάμο με τον Amalric de Lusignan της Κύπρου καρπός του οποίου ήταν άλλα τρία παιδιά. Πέθανε στις 3 Απριλίου 1205 στην Άκρα.

Conrad Ι (1190, 1192): Γεννήθηκε το 1145 στο Μονφερά της βόρεια Ιταλίας (Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία) και ήταν γιος του κόμη William V, μαρκησίου του Μονφερά και της Judith του Μπάμπενμπεργκ. Παντρεύτηκε την ελληνίδα Θεοδώρα Αγγελίνα το 1187 και το 1190 τη βασίλισσα Ιζαμπέλα της Ιερουσαλήμ με αποτέλεσμα να ανέλθει κι αυτός στο θρόνο του βασιλείου. Απέκτησαν μια κόρη. Διατήρησε τον τίτλο του βασιλέα της Ιερουσαλήμ μετά από συμφωνία με τον Ριχάρδο της Αγγλίας και τον Γκύ. Δολοφονήθηκε στις 28 Απριλίου 1192 στην Άκρα.

Henry I (1192-1197): Γεννήθηκε το 1166 στην Καμπανία της Γαλλίας και ήταν γιος του Henry I, κόμη της Καμπανίας και της Μαρίας της Γαλλίας. Παντρεύτηκε την βασίλισσα Ιζαμπέλλα της Ιερουσαλήμ το 1192 με αποτέλεσμα να ανέλθει κι αυτός στο θρόνο του βασιλείου. Απέκτησαν δυο κόρες. Πέθανε στις 10 Σεπτεμβρίου 1197 στην Άκρα.

Amalric II (1198-1205): Γεννήθηκε το 1145 στo Λουζινιάν της Γαλλίας και ήταν γιος του Hugh VIII, κόμη του Λουζινιάν και της Bourgogne του Ρανσόν, καθώς και πρεσβύτερος αδερφός του βασιλιά Γκυ Α᾿. Παντρεύτηκε αρχικά την Eschive d’ Ibelin το 1176 και απέκτησαν 6 παιδιά. Ακολούθως, παντρεύτηκε την βασίλισσα Ιζαμπέλλα της Ιερουσαλήμ το 1198 με αποτέλεσμα να ανέλθει κι αυτός στο θρόνο του βασιλείου. Απέκτησαν τρία παιδιά. Πέθανε την 1 Απριλίου 1205 στην Άκρα.

Maria (1205-1212): Γεννήθηκε το 1192 στην Άκρα και ήταν κόρη του βασιλιά της Ιερουσαλήμ Conrad και της την βασίλισσας Ιζαμπέλλα. Παντρεύτηκε αρχικά τον John de Brienne το 1210 και απέκτησαν μια κόρη. Πέθανε το 1212 στην Άκρα.

John (1210-1212): Γεννήθηκε το 1170 στo Brienne της Γαλλίας και ήταν γιος του Erard II, κόμη του Μπριέν και της Agnes de Montfaucon. Παντρεύτηκε την βασίλισσα Μαρία της Ιερουσαλήμ το 1210 με αποτέλεσμα να ανέλθει κι αυτός στο θρόνο του βασιλείου. Απέκτησαν μια κόρη. Μετά το θάνατο της Μαρίας και χωρίς να διαθέτει πλέον το βασιλικό τίτλο, παντρεύτηκε τη Στεφανία της Αρμενίας (ένας γιος) και το 1224 την ισπανίδα Berengaria της Λεόν (4 παιδιά). Πέθανε στις 27 Μαρτίου 1237. Isabella II “ Yolande” (1212-1228): Γεννήθηκε το 1212 στην Άκρα και ήταν κόρη του βασιλιά της Ιερουσαλήμ Ιωάννη και της την βασίλισσας Μαρίας. Παντρεύτηκε τον γερμανό αυτοκράτορα Frederick II Hochenstaufen το 1225 και απέκτησαν δυο παιδιά. Πέθανε το 1228 στην Αδρία της Ιταλίας. Conrad II (1228-1254): Γεννήθηκε το 1228 στην Αδρία της Ιταλίας και ήταν γιος του γερμανού αυτοκράτορα και βασιλιά της Ιερουσαλήμ Φρειδερίκου Β’ Χοχενσταόυφεν και της Ιζαμπέλλας-Γιολάντας της Ιερουσαλήμ. Παντρεύτηκε την Elisabeth της Βαυαρίας το 1246 και απέκτησαν ένα γιο. Πέθανε στις 21 Μαΐου 1254 στο Λαβέλο της Ιταλίας.

Conrad IΙI (1254-1268): Γεννήθηκε το 1252 στο κάστρο Wolfstein της Βαυαρίας και ήταν γιος του βασιλιά της Ιερουσαλήμ Κορράδου Β’ Χοχενσταόυφεν και της Elisabeth της Βαυαρίας. Πέθανε το 1268 στο Castel dell’ Ovo της Νάπολη (Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία).

Hugh (1268-1284): Γεννήθηκε το 1235 και ήταν γιος του Henry de Lusignan της Αντιόχειας και της Isabella της Κύπρου. Παντρεύτηκε την Ιζαμπέλλα των Ιμπελίν το 1255 και έκαναν μαζί 11 παιδιά. Κατείχε τον τίτλο του βασιλιά της Κύπρου και της Ιερουσαλήμ. Πέθανε στις 24 Μαρτίου 1284 στη Λευκωσία.

John ΙΙ (1284-1285): Γεννήθηκε πριν το 1259 ή το 1267 στo Πουατιέ-Λουζινιάν της Γαλλίας και ήταν γιος του βασιλιά της Κύπρου και Ιερουσαλήμ Ούγου και της Ιζαμπέλλας των Ιμπελίν. Πέθανε στις 20 Μαΐου 1285.

Henry ΙΙ (1285-1324): Γεννήθηκε πριν το 1271 στo Πουατιέ-Λουζινιάν της Γαλλίας και ήταν γιος του βασιλιά της Κύπρου και Ιερουσαλήμ Ούγου και της Ιζαμπέλλας των Ιμπελίν. Από το 1291, μετά την πτώση της Άκρα, ήταν μόνο τιτουλάριος βασιλιάς της Ιερουσαλήμ. Παντρεύτηκε την Constanza της Σιλκελίας το 1317. Πέθανε στις 31 Αυγούστου 1324 στον Στόβολο της Κύπρου ως βασιλιάς της μεγαλονήσου.

Αντιβασιλείς(Εξαιτίας της συχνής απουσίας των βασιλέων από την πρωτεύουσα ή της αιχμαλωσίας τους, ορίζονταν συχνά αντικαταστάτες για τη διακυβέρνηση της Ιερουσαλήμ ή της Άκρα, χωρίς δικαίωμα να κατέχουν τον τίτλο του βασιλιά και χωρίς απαραίτητα να είναι αξιωματούχοι του βασιλείου με τέτοια αρμοδιότητα, δηλαδή βάιλοι)

Eustace Grenier, κοντόσταυλος του βασιλείου ως αντιβασιλέας του Baldwin II το 1123William I of Bures, πρίγκιπας της Γαλλιλαίας ως αντιβασιλέας του Baldwin II το 1124 Melisende, πρώην βασίλισσα και μητέρα του Baldwin III και από το 1161 αντιβασίλισσαRaymond III, κόμης της Τρίπολης ως αντιβασιλέας του Baldwin IV από το 1174 ως το 1182Guy of Lusignan ως αντιβασιλέας του Baldwin IV λόγω της ασθένειάς του από το 1184Raymond III, κόμης της Τρίπολης ως αντιβασιλέας του ανήλικου Baldwin V το 1185-6John of Ibelin, βαρόνος της Βηρυτού ως αντιβασιλέας της Maria από το 1205 ως την ενηλικίωσή της το 1210John I (πρώην βασιλιάς το 1210-1212) ως αντιβασιλιάς της κόρης του Isabella II από το 1212ως το γάμο της το 1225 με τον αυτοκράτορα Φρειδερίκο Β’ Χοχενστάουφεν.Frederick II, Γερμανός αυτοκράτορας, ως αντιβασιλέας του γιου του Conrad II από το 1228ως την ενηλικίωσή του το 1243Alice of Champagne, βασίλισσα της Κύπρου ως αντιβασίλισσα του Conrad II από το 1243 ως το 1246Henry I της Κύπρου ως αντιβασιλέας του του Conrad II από το 1246 ως το 1253Plaisance της Αντιοχείας, ως αντιβασίλισσα του Conrad IIΙ από το 1253 ως το 1261Isabella της Αντιοχείας, ως αντιβασίλισσα του Conrad IIΙ από το 1261ως το 1264Hugh της Αντιοχείας, ως αντιβασιλέας του Conrad IIΙ από το 1264 ως το 1268

Οι αξιωματούχοι του Βασιλείου της Ιερουσαλήμ (1099-1291)

Κοντόσταυλος (Constable)(Αξιωματούχος του βασιλείου με αρμοδιότητα να διοικεί το στράτευμα όταν δεν είναι παρών ο βασιλιάς, να διαχειρίζεται τα μισθοφορικά σώματα και να δικάζει υποθέσεις στρατοδικείου. Αποτελούσε τον δεύτερο στην ιεραρχία του βασιλείου και στη στέψη του βασιλέα κρατούσε τιμητικά τα χαλινάρια του αλόγου του)

Simon (1108–1115)Hugh Caulis (c. 1120)Eustace Grenier (c. 1123-1123)William I of Bures (1123–1141?)Manasses of Hierges (1144–1151)Humphrey II of Toron (1152–1179)Amalric of Lusignan (1179–1194)John of Ibelin (1194–1205)Walter of Montbéliard (1206–1211)Odo of Montbéliard (1220–1244)Philip of Montfort (c. 1244)John of Ibelin (1251–1258)William of Botron (1258–1262)

Balian of Arsuf (1268–1277)Richard of Neublans (c. 1277)Simon of Montolif (c. 1284?)Baldwin of Ibelin (c. 1286)Amalric of Lusignan (1285–1300)Philip of Brunswick-Grubenhagen (c. 1359)Peter of Lusignan (c. 1415)

Στρατοπεδάρχης ή Μαρεσάλης (Marshal)(Αποτελούσε τον τρίτο αξιωματούχο στην ιεραρχία του βασιλείου. Οδηγούσε στ μάχη τους μισθοφόρους και ήταν υπεύθυνος για τη συντήρηση και διάθεση των αλόγων του στρατεύματος. Αρμοδιότητά του ήταν και η διανομή των λαφύρων μετά τη μάχη. Κατά τη στέψη του βασιλέα βοηθούσε τον Κοντόσταυλο)

Sado (1125–1154)Eudes of St. Amand (1155–1156)Joscelin III of Edessa (1156–1159)William (1159–1171)Gerard of Pugi (1169–1174)John (c. 1179)Gerard of Ridefort (c. 1179)Walter Durus (1185–1192)Hugh Martin (c. 1191)Arnulf (c. 1193)John (1194–1200)Aimar of Laron (c. 1206)James of Dournai (1211–1217)Riccardo Filangieri (1231–1242)Philip of Cossie (c. 1250)Geoffrey of Sargines (c. 1254)John of Gibelet (1261–1262)William Canet (1269–1273)James Vidal (c. 1277)

Σενεσάλης (Seneschal)Ο αξιωματούχος αυτός ήταν αρμόδιος για την τελετή της στέψης, προήδρευε στο συμβούλιο των βαρόνων (Haute Cour) όταν απουσίαζε ο βασιλιάς, διαχειριζόταν τα κάστρα και τα οικονομικά του βασιλείου. Ήταν ο τέταρτος τη τάξει στο βασίλειο. Στη δυτική Ευρώπη το αξίωμα είχε μεγαλύτερη αξία από όσο στην Ουτρεμέρ.

Hugh of St. Omer (c. 1100–1104)Gervase (c. 1104)Hugo Chostard (c. 1112)Anscherius (c. 1122?)Isaac (c. 1149)John (c. 1151)Guy le François (c. 1164)Miles of Plancy (c. 1168–1174)Ralph (c. 1176)Joscelin III of Edessa (1176–1190)Obertus Nepos (1187–1192?)Ralph of Tiberias (1194–1220)Raymond of Gibelet (c. 1240)Baldwin of Ibelin (c. 1256)Geoffrey of Sargines (1254–1267?)Robert of Cresque (c. 1269)Jean I de Grailly (1272–1276)Eudes Pelechin (c. 1277)Philip of Ibelin (?-?)Haute Cour

Κουβικουλάριος (Chamberlain)Αξιωματούχος αρμόδιος για τη διαχείριση του βασιλικού υπηρετικού προσωπικού και του υλικού. Διέθετε ειδικό ταμείο μισθοδοσίας. Τη μέρα της στέψης ο κουβικουλάριος έντυνε το βασιλιά.

Strabulon (c. 1099)Geoffrey (c. 1099)Gerard (1108–1115)John (1119–1128)Ralph (1129–1130)Joscelin (c. 1138)Miles (c. 1138)Nicholas (1150–1152)Gauvain de la Roche (c. 1156)Gerard of Pugi (c. 1169)Amalric of Lusignan (1175–1178)John (c. 1179)Raymond (c. 1184)Balian of Ibelin (1183–1185)Thomas (1190–1197)Henry of Canelli (c. 1192)John (c. 1194)Rohard of Caiphas (1201–1220)Renaud of Caiphas (1230–1232)John of Cossie (1232–1250)Philip of Cossie (1250–1269)

Τραπεζοκόμος (Butler)Ο συγκεκριμένος αξιωματούχος ήταν αρμόδιος για την προετοιμασία του βασιλικού τραπεζιού και των γευμάτων. Ήταν επίσης ο διαχειριστής των αμπελώνων και οινοποιείων. Για το αξίωμα τούτο δεν έχουμε πληροφορίες για την εποχή της Άκρα (1191-1291) και ενδέχεται να είχε καταργηθεί μετά την απώλεια της Ιερουσαλήμ το 1187

Winric (c. 1099)Gervais (c. 1107)Pagan (1120–1136)Robert Crispin (1145–1146)Eudes of St. Amand (1164–1167)Miles (1185–1186)

Καγκελάριος (Chancellor)Ο καγκελάριος ήταν ο υπεύθυνος της βασιλικής γραμματείας και των διπλωματικών υπηρεσιών. Το αξίωμα δεν ήταν τόσο αναπτυγμένο όσο στην Ευρώπη καθώς η γραφειοκρατία στην Ουτρεμέρ δεν ήταν τόσο περίπλοκη. Τούτο συνέβαινε λόγω του αυστηρά πολεμικού χαρακτήρα του βασιλείου και του ήκιστα συγκεντρωτικού συστήματος διακυβἐρνησης, όπου η τοπική αυτονομία ήταν πολύ μεγάλη. Συνήθως τη θέση καταλάμβαναν κληρικοί που αργότερα αποκτούσαν επισκοπές.

Arnoul (?-?)Pagan (1115–1128)Amelinus (c. 1130)Franco (1133–1135?)Helias (1136–1142)Ralph, επίσκοπος της Βηθλεέμ (1146–1174)Frederick, αρχιεπίσκοπους της Τύρου (c. 1150)William, αρχιεπίσκοπους της Τύρου (1174–1183)Lambert (c. 1177)Bandinus (για τον Conrad of Montferrat, από το 1190 Conrad, στην Τύρο) (1188–1192)Peter, επίσκοπος της Τρίπολης (1185–1192)Eudes (c. 1190)Joscius, αρχιεπίσκοπους της Τύρου (1192–1200)Ralph, επίσκοπος της Σιδώνας (1206–1212)Simon, αρχιεπίσκοπους της Τύρου (1226–1227)Maregnan (c. 1234)

Βάιλος (Bailiff)Ο βάιλος κυβερνούσε το βασίλειο όταν ο ηγεμόνας απουσίαζε ή ήταν αιχμάλωτος, ή ανήλικος ή ασθενής. Επί της ουσίας ήταν ο θεσμικός αντιβασιλέας. Τον 13ο αιώνα το αξίωμα απέκτησε τεράστια σπουδαιότητα και εξελίχθηκε σταδιακά στο σημαντικότερο, αφού οι τελευταίοι βασιλείς της Ιερουσαλήμ διέμεναν μόνιμα στη Δύση και δεν έρχονταν στην Αγία Πόλη, αφήνοντας τους βάιλους να κυβερνούν κατά το δοκούν, συχνά όμως με τη συνεργασία ή τις παρεμβάσεις των ηγεμόνων της Κύπρου.

Eustace Grenier (1123)William I of Bures (1123–1124)Miles of Plancy (1173)Raymond III of Tripoli (1173–1177)Raynald of Châtillon (1177)Guy of Lusignan (1183–1185)Raymond III of Tripoli (1186)John of Ibelin (1206–1210)Hugh of Montbéliard (1223–1227)Thomas of Calan (1227–1228) Richard Filangieri (1231–1242), at TyreOdo of Montbéliard (1236–1240), at AcreWalter Penenpié (1240), at AcreJohn of Ibelin (1246–1248)John Fainon (1248–1249)

John of Arsuf (1249–1254)John of Ibelin (1254–1256)John of Arsuf (1256–1258)Geoffrey of Sargines (1259–1261)Balian of Ibelin (1276–1277)Roger of San Severino (1277–1281)Odo Poilechien (1281–1286)Philip of Ibelin (1286-?)

Υποκόμης και καστελλάνος (Viscount and Castellan)Αυτά τα δύο αξιώματα ήταν από τα τελευταία στην ιεραρχία και αρκετές φορές τα κατείχε το ίδιο πρόσωπο. Οι αρμοδιότητές τους ήταν ασαφής ως επί το πλείστο. Γνωρίζουμε για τον υποκόμη ότι είχε δικαστικές αρμοδιότητες για θέματα πληθυσμού της πόλης και όχι ευγενών. Τους παραχωρείτο τιμητικά η χρήση του Πύργου του Δαυίδ στα τείχη της Ιερουσαλήμ. Είναι άγνωστο αν τα αξιώματα αυτά επιβίωσαν μετά την πτώση της Αγίας Πόλης το 1187.

Anselm (castellan, c. 1110)Pisellus (viscount, c. 1110)Anscatinus (viscount, 1120–1135?)Roard the elder (και τα δύο; 1135?–1150?)Arnoul (viscount, 1155–1181?)Eudes of St. Amand (και τα δύο; c. 1160)Roard the younger (castellan, 1165–1177?)Peter of Creseto (castellan, c. 1173?)Balian of Jaffa (castellan, c. 1178)Peter of Creseto (castellan, c. 1178)

Κόμητες της Τρίπολης (1102-1289)

Raymond IV της Toulouse (1102–1105)

Alfonso-Jordan (1105–1109)

William-Jordan, ως «αντιβασιλέας» (1105–1109)

Bertrand της Toulouse (1109–1112)

Pons της Τρίπολης (1112–1137)

Raymond II της Τρίπολης (1137–1152)

Raymond III της Τρίπολης (1152–1187)

Raymond IV της Τρίπολης (1187–1189), γιος του Bohemond III της Αντιόχειας

Bohemond IV της Αντιόχειας-Τρίπολης (1189–1233, επίσης πρίγκιπας της Αντιόχειας 1201–1216 και 1219–1233)

Bohemond V της Αντιόχειας-Τρίπολης (1233–1252, επίσης πρίγκιπας της Αντιόχειας)

Bohemond VI της Αντιόχειας-Τρίπολης (1252–1275, επίσης πρίγκιπας της Αντιόχειας 1252–1268)

Bohemond VII της Αντιόχειας-Τρίπολης (1275–1287)

Lucia της Τρίπολης (1287–1289)

Η Τρίπολη πέφτει στους Μαμελούκους και οι επόμενοι κόμητες είναι τιτουλάριοι

Lucia της Τρίπολης (1289 – c. 1299)

Philip της Toucy (c.1299 – 1300)

Από το 1300 ο τίτλος περνά στους βασιλείς της Κύπρου και της Ιερουσαλήμ

Peter I της Κύπρου (1345–1359)

Peter II της Κύπρου (1359–1369)

James of Lusignan (? – c. 1396), ξάδερφος του προηγούμενου

John of Lusignan (c. 1396 – c. 1430), γιος του προηγούμενου

Peter of Lusignan (c. 1430 – 1451), αδερφός του προηγούμενου, «αντιβασιλέας» της Κύπρου

Juan Tafures (1469 – 1473)

ΒΑΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ Ή ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΗ)

Berstein Serge – Milza Pierre, Ιστορία της Ευρώπης, τ.1 (5ος -18ος αι.), μτφρ. Αναστάσιος Δημητρακόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια, 1997

Ελλάς, Ιστορία και Πολιτισμός του Ελληνικού Έθνους, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα, 1998

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Z – ΙA, εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1981

Καραγιαννόπουλος Ιωάννης, Το Βυζαντινό Κράτος, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1996

Καρδαράς Γεώργιος, Βυζάντιο – Η πραγματική ιστορία της χιλιόχρονης Αυτοκρατορίας, τ.1-10, εκδ. Γνώμων, Αθήνα, 2013-14

Nicholas David, Η Εξέλιξη του Μεσαιωνικού Κόσμου (Κοινωνία, Διακυβέρνηση και Σκέψη στην Ευρώπη 312-1500), μτφρ. Μαριάννα Τζιαντζή, εκδ. Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), Αθήνα, 1999

Nicol Donald, Οι Τελευταίοι Αιώνες του Βυζαντίου (1261-1453), μτφρ. Στάθης Κομνηνός, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 2001

Runciman Steven, Η Ιστορία των Σταυροφοριών, τ. Α-Γ, μτφρ. Άγγυ Βλαβιανού, εκδ. Γκοβόστη, Αθήνα, 2006

Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Η Μεσαιωνική Δύση, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 2004

Χριστοφιλοπούλου Αικατερίνη, Βυζαντινή Ιστορία, τα. Α-Γ1, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη και Αθήνα, 1993-2001

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ Ή ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΗ)

Berstein Serge – Milza Pierre, Ιστορία της Ευρώπης, τ.1 (5ος -18ος αι.), μτφρ. Αναστάσιος Δημητρακόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια, 1997

Γιαννακόπουλος Κώστας, Βυζάντιο και Δύση, μετ. Ε. Βαρουξάκη, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 1985

Γιαννακόπουλος Κώστας, Μεσαιωνικός δυτικός πολιτισμός και οι κόσμοι του Βυζαντίου και του Ισλάμ, μετ. Π. Χρήστου, Θεσσαλονίκη, 1993

Γιαννόπουλος Νικόλας, Βυζαντινοβουλγαρικοί πόλεμοι, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2007

Γιαννόπουλος Χρήστος, Πολεμιστές της Αρχαιότητας και του Μεσαίωνα, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2010

Γκιολές Νικόλαος, Βυζαντινή Ναοδομία (600-1204), εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1992

Γκιολές Νικόλαος, Παλαιοχριστιανική Τέχνη, Αθήνα, 1998

Γλύκατζη – Αρβελέρ Eλένη , Η πολιτική ιδεολογία της βυζαντινής αυτοκρατορίας, μετ. Τ. Δρακοπούλου, 4η έκδοση, εκδ. Ψυχογιός, Αθήνα, 1992

Γλύκατζη – Αρβελέρ Eλένη, Γιατί το Βυζάντιο, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2009

Dagron Gilbert, Η Γέννηση μιας Πρωτεύουσας (Η Κωνσταντινούπολη και οι θεσμοί της 330-451), μτρφ. Μαρίνα Λουκάκη, εκδ. Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), Αθήνα, 2000

Δεληγιάννης Περικλής , Βυζάντιο εναντίον Ισλάμ, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2009

Delvoye Charles, Βυζαντνή Τέχνη, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα, 1998

Dielh Charles, Πορτρέτα Βυζαντινών, μτφρ. Αλέξης Εμμανουήλ, εκδ. Ωκεανίδα, Αθήνα, 2003

Ελλάς, Ιστορία και Πολιτισμός του Ελληνικού Έθνους, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα, 1998

Ζακυθηνός Δημήτριος, Βυζαντινή Ιστορία (324-1071), Αθήνα, 1977

Gerald Walter , Η Καθημερινή Ζωή στο Βυζάντιο, μτφρ. Κ. Παναγιώτου, εκδ. Παπαδήμα, 2007

Hans G. Beck, Η βυζαντινή χιλιετία, μετ. Δ. Κούρτοβικ, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1990

Hourani Albert, Ιστορία των Αραβικών Λαών, μτφρ. Βύρων Ματαράγκας, εκδ. Λιβάνη, Αθήνα, 1994

Hunger Ηerbert, Βυζαντινή Λογοτεχνία. Η λόγια κοσμική λογοτεχνία των Βυζαντινών, τ. 1-3, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1987-1994

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Z – ΙA, εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1981

Kazhdan A.P. – Wharton Epstein A., Αλλαγές στον Βυζαντινό Πολιτισμό κατά τον 11ο και 12ο αι., μτφρ. Ανδρέας Παππάς, εκδ. Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), Αθήνα, 1997

Καραγεώργος Βασίλειος, Η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Μεσαιωνική Περίοδος, τ. Α', Ιστορικές Εκδόσεις Στ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1987

Καραγιαννόπουλος Ιωάννης , Το Βυζαντινό Κράτος, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1996

Καραγιαννόπουλος Ιωάννης, Η πολιτική θεωρία των Βυζαντινών, Θεσσαλονίκη, 1988

Καραγιαννόπουλος Ιωάννης, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους τ.1-3, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1978-1991

Καραπιδάκης Νικόλαος, Ιστορία της Μεσαιωνικής Δύσης (5ος – 11ος αι.), εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 1996

Καρδαράς Γεώργιος, Βασίλειος Β’ ο Βουλγαροκτόνος, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2002

Καρδαράς Γεώργιος, Βυζαντινοπερσικοί Πόλεμοι, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2006

Καρδαράς Γεώργιος, Βυζάντιο – Η πραγματική ιστορία της χιλιόχρονης Αυτοκρατορίας, τ.1-10, εκδ. Γνώμων, Αθήνα, 2013-14

Kean Roger Michael , Ιστορικός Άτλας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, μτφρ. Αθανάσιος Κατσικερός, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα, 2005

Κόλλιας, Ηλίας, Οι Ιππότες της Ρόδου. Το παλάτι και η πόλη, Αθήνα, 1991

Konstam Angus, Ιστορικός Άτλας της Μεσαιωνικής Ευρώπης, μτφρ. Παρασκευή Αυγουστίνου, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα, 2005

Konstam Angus, Ιστορικός Άτλας των Σταυροφοριών, μτφρ. Παρασκευή Αυγουστίνου, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 2005

Le Goff Jacques, Ο πολιτισμός της μεσαιωνικής Δύσης, με. Ρ. Μπενβενίστε, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1993

Κουκουλές Φαίδων, Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός τ. Α-ΣΤ, Αθήνα, 1947-1957

Lemerle Paul, Ο πρώτος βυζαντινός ουμανισμός. Σημειώσεις και παρατηρήσεις για την εκπαίδευση και την παιδεία στο Βυζάντιο από τις αρχές ως το 10ο αι., μετ. Μ. Νυσταζοπούλου- Πελεκίδου, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1981

Lock Peter, Οι Φράγκοι στο Αιγαίο (1204-1500), μτφρ. Γ. Κουσουνέλος, εκδ. Ενάλιος, Αθήνα, 1998

Λουγγής Τηλέμαχος, Επισκόπηση Βυζαντινής Ιστορίας, τ. Α' (324-1204), Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1998

Λουγγής Τηλέμαχος, Η βυζαντινή κυριαρχία στην Ιταλία (395-1071 μ.Χ.), εκδ. Εστία, Αθήνα, 1989

Miller William, Η Φραγκοκρατία στην Ελλάδα (1204-1566), μτφρ. Άγγελος Φουριώτης, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1997

Μπελέζος Δημήτρης, Βυζαντινός Στρατός, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2006

Μπελέζος Δημήτρης, Η Λατινοκρατία στην Ελλάδα, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2004

Μπελέζος Δημήτρης, Οι Σταυροφορίες, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2004

Μπελέζος Δημήτρης, Οι Ιππότες, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2010

Nicholas David, Η Εξέλιξη του Μεσαιωνικού Κόσμου (Κοινωνία, Διακυβέρνηση και Σκέψη στην Ευρώπη 312-1500), μτφρ. Μαριάννα Τζιαντζή, εκδ. Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), Αθήνα 1999

Nicol Donald, Βυζάντιο και Βενετία, μτφρ. Χριστίνα- Αντωνία Μουτσοπούλου, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 2004

Nicol Donald, Οι Τελευταίοι Αιώνες του Βυζαντίου (1261-1453), μτφρ. Στάθης Κομνηνός, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 2001

Norwich John Julius , Ιστορία της Βενετίας, μτφρ. Δημήτρης Παπαγεωργίου, εκδ. Φόρμιγξ, Αθήνα 1993

Νυσταζοπούλου-Πελεκίδου Μαρία, Οι Βαλκανικοί λαοί κατά τους Μέσους Χρόνους, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1992

Ostrogorsky Georg, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, μετ, I, Παναγόπουλος, 3 τόμοι, Ιστορικές Εκδόσεις Στ. Βασιλόπουλος, Αθήνα, 1978-1981

Pears Edwin, Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, μτφρ. Ιωσ. Κασσεσιάν–Χρ. Κασσεσιάν, εκδ. Στοχαστής, Αθήνα, 2005

Pears Edwin, Η Καταστροφή της Ελληνικής Αυτοκρατορίας 1453, μτφρ. Ιωσ. Κασσεσιάν–Χρ. Κασσεσιάν, εκδ. Στοχαστής, Αθήνα, 2005

Pirenne Henry, Οι πόλεις του Μεσαίωνα, μτφρ. Παντελής Μούτουλας, εκδ. Βιβλιόραμα, Αθήνα, 2003

Πλακογιαννάκης Κίμων-Εμμανουήλ, Τιμητικοί τίτλοι και ενεργά αξιώματα στο Βυζάντιο, εκδ. Ιανός, Θεσσαλονίκη, 2001

Rostovtzeff Michael, Ρωμαϊκή Ιστορία, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 1984

Runciman Steven, Η Ιστορία των Σταυροφοριών, τ. Α-Γ, μτφρ. Άγγυ Βλαβιανού, εκδ. Γκοβόστη, Αθήνα, 2006

Runciman Steven, Η τελευταία βυζαντινή αναγέννηση, μετ. Λ. Καμπερίδης, εκδ. Δόμος, Αθήνα, 1986

Runciman Steven, Μυστράς, μετ. Λ. Καμπερίδης, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1986

Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Η Ρόδος και οι Νότιες Σποράδες στα χρόνια των Ιωαννιτών Ιπποτών, εκδ. ΥΠΠΟ-ΤΑΠ, Ρόδος, 1991

Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Η Μεσαιωνική Δύση, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 2004

Τσοπάνης Κωνσταντίνος, Μέγας Κωνσταντίνος, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2007

Τσοπάνης Κωνσταντίνος, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2006

Vasiliev Α.Α., Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, μετ. Δ. Σαβράμης, Μπεργαδής, Αθήνα, 1954

Φούγιας Μεθόδιος, Έλληνες και Λατίνοι - Η εκκλησιαστική αντιπαράθεση, Αθήνα, 1991

Χρονόπουλος Ιωάννης , Ηράκλειος, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2010

Χατζάκης Ιωάννης, Ιουστινιανός, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2005

Χρονόπουλος Ιωάννης, Νικηφόρος Φωκάς, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2009

Χρονόπουλος Ιωάννης, Ιωάννης Τζιμισκής, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2010

Χριστοφιλοπούλου Αικατερίνη, Βυζαντινή Ιστορία, τα. Α-Γ1, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη και Αθήνα, 1993-2001

Περιοδικά

Περιοδικό Στρατιωτική Ιστορία, εκδόσεις Περισκόπιο/ Γνώμων: Επιλεγμένα άρθρα

Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, εκδόσεις Περισκόπιο/ Γνώμων: Επιλεγμένα άρθρα

Περιοδικό Στρατιωτική Ιστορία, σειρά Μεγάλες Μάχες, εκδόσεις Περισκόπιο/ Γνώμων: Επιλεγμένα άρθρα

Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, σειρά Παγκόσμια Ιστορία/ Γνώμων: Επιλεγμένα άρθρα

Ιστοσελίδες

www.ime.gr/chronos (Ελληνική Ιστορία)

http://www.ehw.gr/ehw/forms( Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού)

www.wikipedia.org (Λήμματα για το Βυζάντιο, τις Σταυροφορίες και τη Μεσαιωνική Ευρώπη και Μέση Ανατολή)

http://www2.egeonet.gr (Πολιτιστική πύλη του Αρχιπελάγους του Αιγαίου)

http://www.e-istoria.com/byzantio (Βυζαντινά Θέματα)