116
Ιστορία των ρωμαϊκών χρόνων (30 π.Χ. – 324 μ.Χ.) Η Πολιτική Ιστορία

Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Ιστορία των ρωμαϊκών χρόνων (30 π.Χ. – 324 μ.Χ.)

Η Πολιτική Ιστορία

Page 2: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Εισαγωγή

Στα τέλη της 1ης χιλιετίας π.Χ. και στις αρχές της 1ης χιλιετίας μ.Χ., η Ρώμη κυριάρχησε πολιτικά στον ευρύτερο μεσογειακό χώρο. Στους αιώνες αυτούς πολλοί λαοί με διαφορετικές πολιτισμικές

παραδόσεις, θρησκευτικές νοοτροπίες και κοινωνικές δομές συμβίωσαν ειρηνικά, αποδεχόμενοι σε μεγάλο βαθμό τις οικονομικές πρακτικές και το διοικητικό σύστημα οργάνωσης της ρωμαϊκής εξουσίας.

Page 3: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Η ύπαρξη για αρκετούς αιώνες ενός χώρου που εκτεινόταν από τον Ατλαντικό ωκεανό μέχρι την

Ερυθρά θάλασσα και από τον Καύκασο, το Ρήνο και το Δούναβη μέχρι τον Ευφράτη και την έρημο της

Σαχάρας, μέσα στον οποίο κυκλοφορούσαν ελεύθερα άνθρωποι και θεοί, προϊόντα και ιδέες, δημιούργησε

εξαιρετικά ιδιάζουσες πολιτικοκοινωνικές συνθήκες -χωρίς ιστορικό προηγούμενο στις περιοχές αυτές- και επέτρεψε την ανάδειξη ενός πολιτισμού εδραιωμένου

πάνω στη διττή κληρονομιά της Ελλάδας και της Ρώμης. Η επίδραση του πολιτισμού αυτού -γνωστού ως

ελληνορωμαϊκού- υπήρξε τόσο καθοριστική, ώστε οι περισσότεροι σημερινοί λαοί της Ευρώπης να ανάγουν την έναρξη της πολιτικής τους ιστορίας στη ρωμαϊκή

τους περίοδο. Eπιπλέον η διαβίωση των λαών της ανατολικής Μεσογείου κάτω από τη ρωμαϊκή

κυριαρχία μετέπλασε πολλές αξίες τους, σε βαθμό που να αποτελεί μία από τις περισσότερο σημαντικές

περιόδους του πολιτισμού τους.

Αφροδίτη του Καπιτωλίου. Ρωμαϊκό αντίγραφο ελληνιστικού

πρωτοτύπου.

Page 4: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Η ίδρυση της Ρώμης

Μετά το τέλος του Τρωικού πολέμου ο Αινείας, γιος της θεάς Αφροδίτης και του τρώα βοσκού Αγχίση, πήρε μαζί του τα αγάλματα των πατρώων θεών του και περιπλανήθηκε αρκετά στη

Μεσόγειο, για να καταλήξει στην ιταλική χερσόνησο. Ο απόγονός του Ρωμύλος, γιος του θεού Άρη και της βεσταλίνας Pέας Σύλβιας, αφού παραμέρισε τον αδελφό του Ρώμο, επικράτησε και

ίδρυσε την πόλη Ρώμη πάνω στον Παλατίνο λόφο.

Ο Αινείας με τον πατέρα του Αγχίση και το γιο του Ασκάνιο φεύγουν από την καιόμενη Τροία χωρίς οι Αχαιοί να τους πειράξουν. Πίνακας του Φεντερίκο

Μπαρότσι, 1598.

Page 5: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Πρόκειται για μία από τις περισσότερο διαδεδομένες μυθολογικές παραδόσεις -με πολλές παραλλαγές- που θεωρεί τον Αινεία γενάρχη των Ρωμαίων και αποδίδει στο Ρωμύλο την ίδρυση της πόλης Ρώμης το

753 π.Χ., έτος το οποίο έκτοτε ορίζει την έναρξη της χρονολόγησης της ρωμαϊκής ιστορίας.

Τμήμα βωμού αφιερωμένου

στην Αφροδίτη και τον Άρη της

εποχής του Τραϊανού (98-117 μ.Χ.). Στο κάτω μέρος ο

Ρέμος κι ο Ρωμύλος

ανατρέφονται από τη Λύκαινα,

ενώ πάνω οι μορφές του

Τίβερη και του Παλατίνου

περιστοιχίζουν τους ενήλικους πια αδελφούς.

Page 6: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Η μυθολογική παράδοση έρχεται άλλοτε σε αντίθεση και άλλοτε πάλι επιβεβαιώνεται ή συμπληρώνεται από τις αρχαιολογικές μαρτυρίες. Σύμφωνα με αυτές, κάποιες κώμες που υπήρχαν ήδη στους λόφους της Ρώμης -από τις αρχές περίπου της 1ης χιλιετίας π.Χ.- συνενώθηκαν κατά τη διάρκεια του 7ου αιώνα π.Χ. και δημιούργησαν την πόλη της Ρώμης, τη λεγόμενη Urbs. Κατά την περίοδο αυτή οι Ετρούσκοι, που συμβίωναν με Έλληνες, Φοίνικες και άλλους ακόμα λαούς στην

ιταλική χερσόνησο, έφθασαν στο απόγειο της δύναμής τους και κυριάρχησαν πολιτικά στη Ρώμη.

Η Χίμαιρα του Αρέτσο. Μπρούτζινο γλυπτό της

εξελληνισμένης ετρουσκικής τέχνης του 400 π.Χ. περίπου.

Αποτελούσε μέρος ενός συμπλέγματος με τον

Βελλερεφόντη και τον Πήγασο. Ανακαλύφθηκε το 1553 στο

Αρέτσο, εξ ου και η ονομασία του. Οι Ετρούσκοι

επηρεάστηκαν πολύ από την ελληνική τέχνη και τα ελληνικά

ήθη και από τον 5ο αι. παρουσιάζονται πλέον σε

μεγάλο βαθμό εξελληνισμένοι πολιτιστικά, παρότι συχνά βρίσκονταν σε πολεμική

αντιπαράθεση με τις ελληνικές αποικίες της Δύσης.

Page 7: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Η περίοδος της βασιλείας

Στην περίοδο της ετρουσκικής κυριαρχίας, που έληξε οριστικά το 509

π.Χ., αποδίδονται η ανάπτυξη της πόλης της Ρώμης γύρω από μία κεντρική αγορά -το forum- και η τείχιση της

ευρύτερης περιοχής της δημιουργώντας το λεγόμενο pomoerium. Για πρώτη

φορά στην ιστορία της περιοχής χτίστηκαν λίθινοι ναοί, ο

σημαντικότερος από τους οποίους ήταν το Καπιτώλιο. Συγχρόνως με την

πολεοδομική ανάπτυξη της Ρώμης, πραγματοποιήθηκαν και έργα

εγγειοβελτιωτικά όπως η αποξήρανση των ελών στη γύρω περιοχή.

Παράλληλα οι Ετρούσκοι -και ιδιαίτερα ο δεύτερος βασιλιάς τους Servius

Tullius- συνέβαλαν στη διαμόρφωση σημαντικών κοινωνικοοικονομικών, θρησκευτικών και πολιτικών θεσμών

παρόμοιων με αυτούς που εμφανίζονταν την ίδια εποχή σε ολόκληρη τη

Μεσόγειο, καθώς και στην εισαγωγή του αλφάβητου.

Page 8: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Η βασιλεία στη Ρώμη δεν έγινε ποτέ κληρονομική. Ο βασιλιάς εκλεγόταν από τη Σύγκλητο (senatus) ή από τη συνέλευση των comices curiates, αφού πρώτα εξετάζονταν προσεκτικά οι οιωνοί, για να

διαπιστωθεί, εάν ήταν σύμφωνη και η γνώμη των θεών. Με την εκλογή του ο βασιλιάς αποκτούσε το imperium, την ανώτατη δηλαδή θρησκευτική, πολιτική και στρατιωτική εξουσία. Ήταν πλέον ο

ανώτατος αρχιερέας (pontifex maximus) που επέβλεπε τις θυσίες, ερμήνευε τους οιωνούς, καθόριζε τις ιερές ημέρες, διηύθυνε τις πολεμικές επιχειρήσεις και απέδιδε τη δικαιοσύνη.

Η αποφάσεις της Συγκλήτου (Senatus) λαμβάνονταν στο όνομα του λαού της Ρώμης (Populus Romanus). Τυπικά αυτοί αποτελούσαν τη ρωμαϊκή πολιτεία και αυτό τονίζεται στις επιγραφές ακόμη και των

αυτοκρατορικών χρόνων, όπως η παραπάνω.

Page 9: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Η περίοδος της Res Publica

Η Βασιλεία στη Ρώμη έληξε με την ανατροπή και εκδίωξη του τελευταίου ετρούσκου βασιλιά, του Tαρκύνιου Yπερήφανου (Tarcinius Superbus), το 509 π.Χ. Στο αποτέλεσμα αυτό οδήγησαν

τόσο η αποδυνάμωση της ετρουσκικής δύναμης, όσο και οι πολεμικές πιέσεις των άλλων ιταλικών λαών, καθώς και οι πολιτικοί χειρισμοί των ελλήνων αποίκων της Μεγάλης Ελλάδας. Στο νέο

πολιτικό σχήμα, το οποίο έμεινε συμβατικά γνωστό ως "Δημοκρατία", την ανώτατη εξουσία που παλαιότερα ενσάρκωνε ο βασιλιάς, έλαβαν τώρα οι δύο ύπατοι (consules.) Η θητεία τους ήταν

ετήσια, συνέχισαν όμως να εκλέγονται από τη Σύγκλητο, γεγονός που αποδεικνύει ότι το πολίτευμα παρέμεινε στην ουσία του αριστοκρατικό.

Τοιχογραφία από το νεκρικό θάλαμο του τάφου 5513 στη νεκρόπολη του Μοντερότσι, στην Ταρκυνία

Page 10: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Στο σύνολό της η περίοδος χαρακτηρίστηκε από σφοδρούς

πολέμους και κοινωνικές αναταραχές. Οι συνεχείς πόλεμοι όμως ευνόησαν

την εδαφική επέκταση του κράτους και συνέβαλαν στην αύξηση του γοήτρου

και του πλούτου των μελών των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων -

των πατρικίων- οι οποίοι και καρπώθηκαν σε μεγάλο βαθμό τις

στρατιωτικές επιτυχίες. Παράλληλα, η ενεργός συμμετοχή των πληβείων στις

πολεμικές εκστρατείες, οι οποίοι αποτελούσαν την πλειονότητα του

αγροτικού κυρίως πληθυσμού, είχε ως αποτέλεσμα να αφήνονται

ακαλλιέργητα για μεγάλο χρονικό διάστημα τα χωράφια τους, που τελικά

προσαρτούνταν στην περιουσία των πλούσιων πατρικίων οξύνοντας έτσι τις

κοινωνικές ανισότητες.

Ρωμαίοι ευγενείς πεζοί της περιόδου της βασιλείας. Ο οπλισμός τους είναι έντονα επηρεασμένος κυρίως από τους Ετρούσκους και, δευτερευόντως, τους Έλληνες αποίκους.

Page 11: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Παράλληλα οι πληβείοι, αξιολογώντας την προσφορά τους στην ισχυροποίηση της θέσης της Ρώμης ως νέας ανερχόμενης δύναμης στο χώρο της Μεσογείου, διεκδίκησαν τη συμμετοχή τους

στα κοινά, και για το λόγο αυτό ήρθαν κατά καιρούς σε ρήξη με τους πατρικίους. Οι έντονες συγκρούσεις που ξεκίνησαν από το 494 π.Χ. στους κόλπους της ρωμαϊκής κοινωνίας επέφεραν τα ακόλουθα αποτελέσματα. Το 471 π.Χ. η συνέλευση του λαού δημιούργησε ένα νέο αξίωμα, τους

δημάρχους, που ήταν επιφορτισμένοι να προστατεύουν τα δικαιώματα του λαού από τις αυθαιρεσίες των αρχόντων. Γύρω στα 450 π.Χ. καταγράφηκαν για πρώτη φορά οι νόμοι ( η

Δωδεκάδελτος), με τους οποίους θα ελεγχόταν στο εξής ο τρόπος απονομής της δικαιοσύνης, ενώ από τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. αποφασίστηκε να γίνονται πλέον δεκτοί και πληβείοι στα

ανώτατα αξιώματα του κράτους.

Ψηφιδωτό που απεικονίζει μια ρωμαία της αριστοκρατίας με δυο δούλες της. Καρχηδόνα 2ος αι. μ.Χ.

Page 12: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Οι νέες οικονομικές δυνατότητες -που δημιουργήθηκαν εξαιτίας των εδαφικών επεκτάσεων- σε συνδυασμό με τις θεσμικές κατακτήσεις των πληβείων είχαν ως αποτέλεσμα να αναδιαρθρωθεί το

αριστοκρατικό σύστημα οργάνωσης της κοινωνίας. Διαμορφώθηκαν έτσι πέντε τάξεις και η ένταξη σε αυτές καθοριζόταν με κριτήριο τον πλούτο. Μία ιδιαίτερη πληθυσμιακή ομάδα (infra classem)

αποτέλεσαν οι προλετάριοι, οι οποίοι έχοντας ως μοναδική "περιουσία" τα παιδιά τους, και συνεπώς κανένα υλικό αγαθό για να προστατέψουν, δε συμμετείχαν στις πολεμικές εκστρατείες.

Ο πατρίκιος Cincinatus

εγκαταλείπει τον αγρό του για να

αναλάβει τη δικτατορία (dictator)

στη Ρώμη μετά από έκκληση του

ρωμαϊκού λαού. Ο αγνός αυτός

πατριώτης υπηρέτησε σε δυο

περιπτώσεις πιστά τη Ρώμη στα μέσα του

5ου αι. και αποσύρθηκε από τα κοινά οικειοθελώς

αφού είχε εκπληρώσει την αποστολή του, να

εκδιώξει τους εξωτερικούς

εχθρούς.

Page 13: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Για να καταστούν η μεγαλύτερη δύναμη της Μεσογείου οι Ρωμαίοι κατανίκησαν διαδοχικά όλους τους λαούς με

πολιτική και στρατιωτική ισχύ. Κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. η Ρώμη ήρθε σε σύγκρουση και κατέβαλε τους Σαβίνους και τους Ετρούσκους. Στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. οι Κέλτες

εισέβαλαν στα βόρεια της Ιταλίας και κατέλαβαν προσωρινά τη Ρώμη, όμως η τελευταία ανέκαμψε γρήγορα.

Στο διάστημα από το 343 π.Χ. μέχρι το 291 π.Χ. οι Ρωμαίοι πολέμησαν επιτυχώς με τους Σαμνίτες, οι οποίοι κατείχαν

τις εύφορες πεδιάδες της Καμπανίας. Μέχρι το 272 π.Χ. είχαν υποτάξει σταδιακά τις ελληνικές

πόλεις της Κάτω Ιταλίας , παρά την ένθερμη υποστήριξη που είχε προσφέρει σε αυτές ο βασιλιάς της Ηπείρου Πύρρος. Ως το τέλος του 3ου αι. είχε υποταχθεί και η ελληνική Σικελία. Στο διάστημα από το 264 μέχρι το 146 π.Χ. διεξήγαγαν και τους τρεις μεγάλους πολέμους εναντίον των Καρχηδονίων,

με τους οποίους κυριάρχησαν απόλυτα στη Δύση καταστρέφοντας τον παραδοσιακό τους εχθρό. Συγχρόνως, κατανίκησαν σε διαδοχικούς πολέμους (τρεις Μακεδονικοί Πόλεμοι, Αχαϊκός Πόλεμος) τους Έλληνες της Μακεδονίας και της Νοτίου Ελλάδας ώσπου υποτάχθηκαν πλήρως και η Ελλάδα, καθώς και η δυτική Μικρά Ασία έγιναν ρωμαϊκές

επαρχίες στα τέλη του 2ου αι. π.Χ.

Page 14: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Κατά τους δύο τελευταίους αιώνες της, η Δημοκρατία κλονίστηκε σημαντικά από τρία σπουδαία γεγονότα: τη γρακχική κρίση (133-121 π.Χ.), τους δουλικούς πολέμους (135-132, 104-101, 74-71

π.Χ.) και το συμμαχικό πόλεμο (91-88 π.Χ.). Σύμφωνα μάλιστα με ορισμένους μελετητές, οι συγκρούσεις αυτές προετοίμασαν το έδαφος και για την οριστική κατάλυσή της.

Ψηφιδωτό που απεικονίζει σκηνές από μονομαχίες με τα ονόματα των μονομάχων. Οι μονομάχοι προέρχονταν συχνά από αιχμαλώτους πολέμου (Έλληνες, Θράκες, Γαλάτες, Αφρικανοί κτλ.) οι οποίοι όντας πλέον σε κατάσταση δουλείας επέλεγαν συχνά να αναζητήσουν την τύχη τους στην αρένα ελπίζοντας σε οικονομικά οφέλη ή και την ελευθερία τους ακόμη με τίμημα, συχνά, τη ζωή τους. Κάποιοι μάλιστα αναδεικνύονταν και σε μεγάλα ινδάλματα για τους φανατικούς θεατές των μονομαχιών. Εντούτοις τους δυο τελευταίους αιώνες προ Χριστού αρκετοί από αυτούς εξεγέρθηκαν και συμμετείχαν στις επαναστάσεις των δούλων κατά της ρωμαϊκής βαναυσότητας.

Page 15: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Δύο από τις πιο ενδιαφέρουσες φυσιογνωμίες του 2ου αιώνα π.Χ. υπήρξαν οι αδελφοί Γράκχοι (Τίτος και Γάιος), που έμειναν γνωστοί στην ιστορία της Δημοκρατικής περιόδου της Ρώμης ως οι σημαντικότεροι μεταρρυθμιστές του αγροτικού ζητήματος. Θα επέλυαν το πρόβλημα αυτό με την αναδιανομή της γης που δικαιωματικά ανήκε στο ρωμαϊκό λαό (ager publicus) και είχε αποκτηθεί

στο μεγαλύτερο μέρος της από τους πολέμους. Αν και ξεκίνησαν όμως με καλή διάθεση, οι λανθασμένοι χειρισμοί τους απέβησαν μοιραίοι και η προσπάθειά τους δεν τελεσφόρησε.

Αγάλματα των Γράκχων από τον Ευγένιο Γκιγιώμ τοποθετημένα στο κενοτάφιό τους στο Μουσείο Ορσέ της

Γαλλίας.

Page 16: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Παρ' όλα αυτά οι Ρωμαίοι ενδιαφέρθηκαν ιδιαίτερα για τη διατήρηση της ελευθερίας τους και υπήρξαν αρκετά καχύποπτοι απέναντι σε όσους πολίτες είχαν αποκτήσει εξαιρετική πολιτική δύναμη και

μπορούσαν ενδεχομένως να θέσουν σε κίνδυνο τη "Res Publica". Για το λόγο αυτό η ελευθερία, ως ιδεολογικό πρότυπο, προπαγανδίστηκε κατά την περίοδο της Δημοκρατίας, ώστε συχνά οι νικητές των εμφυλίων πολέμων να προβάλλουν ως οι απελευθερωτές του ρωμαϊκού λαού από επίδοξους τυράννους.

Συγκεκριμένα, ο Βρούτος μετά τη δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα έκοψε νομίσματα με το θέμα της ελευθερίας, ενώ τα πολιτικά μέτρα του Αυγούστου -που περιγράφονται στα εδάφια των "Πράξεών" του-

αποσκοπούσαν στην αποκατάσταση της "Ελεύθερης Πολιτείας".

Η δολοφονία του Καίσαρα από τον Κάσσιο και το Βρούτο το 44 π.Χ. Πίνακας του Vincenzo Camuccini (1771–1844).

Page 17: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Δυναστείες

Αύγουστος

Aνιψιός και θετός γιος του Ιουλίου Καίσαρα, ο Αύγουστος, μετά τη νίκη του επί του Αντωνίου

και της Κλεοπάτρας στο ’κτιο το 31 π.Χ., κατόρθωσε να προσεταιριστεί το μεγαλύτερο

μέρος της Συγκλήτου, για να νομιμοποιήσει ένα καινούργιο πολιτικό σύστημα, γνωστό ως

"Ηγεμονία" ή "Αυτοκρατορία". Απέφυγε με σύνεση τις πολιτικές ακρότητες του Ιουλίου

Καίσαρα, ενώ με την επιλογή ικανών φίλων και υποστηρικτών -όπως του γαμπρού του M. Vipsanius Agrippa- διεξήγαγε επιτυχείς

πολέμους.

Άγαλμα γνωστό ως Αύγουστος της Prima Porta. Ρώμη, 1ος αι. μ.Χ. πρόκειται για τη διασημότερη

απεικόνιση του Οκταβιανού τελικού νικητή στους εμφυλίους πολέμους

της Ρώμης και πρώτου «αυτοκράτορα», princeps, όπως

αυτοαποκαλείτο.

Page 18: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Ο ίδιος διέμεινε για μεγάλα χρονικά διαστήματα στις ελληνόφωνες περιοχές της Ανατολής, και κυρίως στη Σάμο, την Αίγινα και την Αθήνα. Εκεί προσπάθησε να αποκαταστήσει τις σχέσεις του

με τους ελληνιστικούς ηγεμόνες, τις πόλεις και τα κοινά, που είχαν στην πλειοψηφία τους υποστηρίξει κατά την εμφύλια ρωμαϊκή διαμάχη το νικημένο πια Αντώνιο.

Page 19: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Παράλληλα, στη Ρώμη τού αποδόθηκαν πολλές τιμές και σταδιακά κατάφερε να συγκεντρώσει όλες τις εξουσίες στο πρόσωπό του, χωρίς τυπικά τουλάχιστον να προσπαθήσει να μεταβάλει τη

μορφή του πολιτεύματος. Ο Αύγουστος απέκτησε το δικαίωμα να διορίζει τους διοικητές και τους ανώτερους στρατιωτικούς στις αυτοκρατορικές επαρχίες, στις οποίες υπήρχαν στρατεύματα. Επέφερε ακόμα σημαντικές αλλαγές στην οργάνωση των οικονομικών του κράτους, που θα

επέτρεπαν την άμεση φορολόγηση των υπηκόων χωρίς πλέον τη διαμεσολάβηση των publicani. Ευνόησε τέλος την αναβίωση παλαιών ρωμαϊκών λατρειών, ανοικοδόμησε τα ιερά "ξεχασμένων" σχεδόν θεοτήτων και εισήγαγε τη λατρεία του Απόλλωνα στον Παλατίνο λόφο, τον οποίο μάλιστα

θεώρησε και ως προστάτη θεό του.

Δηνάριο του 18 π.Χ. με τις επιγραφές: CAESAR AVGVSTVS και DIVVS IVLIV[S], οι οποίες δηλώνουν την πολιτική εξουσία και τη

θεοποίηση του Οκταβιανού.

Page 20: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Μετά το θάνατό του η Σύγκλητος τον αποθέωσε. Ο Αύγουστος έγινε δεκτός

μεταξύ των θεών και ονομάστηκε divus (θεός), όπως είχε συμβεί και στο

παρελθόν με το θετό του πατέρα Ιούλιο Καίσαρα. Η επιτυχής πολιτική του Αυγούστου σε όλους τους τομείς,

συνέβαλε στην ανάδειξη της Ρώμης σε κυρίαρχη δύναμη στην τότε γνωστή

οικουμένη. Επιπλέον, υμνήθηκε αρκετά από τους ποιητές της περιόδου αυτής

και προπαγανδίστηκε μέσα από τα νομίσματα που κυκλοφορούσαν σε

ολόκληρη την αυτοκρατορία.

Αργυρό δηνάριο με τη μορφή του Αυγούστου ως Imperator μετά τη νίκη του επί του Μάρκου Αντωνίου στον τελευταίο εμφύλιο πόλεμο (31

π.Χ.).

Page 21: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Ιούλιοι-Κλάυδιοι

Πρωταρχικό μέλημα του Αυγούστου μετά την ίδρυση του πολιτικού του σχήματος, που

ονομάζεται "Ηγεμονία", ήταν να καθιερώσει τα μέλη της οικογένειάς του ως

κληρονομικούς διαδόχους του. Για το λόγο αυτό υιοθέτησε αρχικά τους δύο εγγονούς του

Γάιο και Λούκιο Καίσαρα και, μετά τον πρόωρο θάνατό τους, το γαμπρό του Τιβέριο.

Με τη δυναστεία των Ιουλιο-κλαυδίων θεμελιώνεται το πολιτικό σύστημα της κληρονομικής διαδοχής στο θρόνο της αυτοκρατορίας. Στη συγγένειά τους για παράδειγμα με την Αντωνία -ανιψιά του

Αυγούστου από το γάμο της αδελφής του Οκταβίας με το Mάρκο Aντώνιο- εδραίωσαν τη νομιμότητα της διαδοχής τους οι μετέπειτα αυτοκράτορες: ο γιος της Κλαύδιος, ο εγγονός

της Καλιγούλας και ο δισέγγονός της Νέρωνας.

Προτομή του Τιβέριου, επιτυχημένου στρατιωτικού διοικητή και άξιου

διαδόχου του Οκταβιανού Αυγούστου στην ηγεμονία της Ρώμης.

Page 22: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Κατά τη διάρκεια της εξουσίας τους συντελέστηκε ένας βαθμιαίος μετασχηματισμός της ρωμαϊκής κοινωνίας. Πολλοί απελεύθεροι και δούλοι ανέρχονταν σε καίρια αξιώματα της ρωμαϊκής διοίκησης, ενώ όλο και περισσότεροι υπήκοοι των επαρχιών -μέλη συνήθως των τοπικών

αριστοκρατιών- αποκτούσαν το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη, με το οποίο αντιμετωπίζονταν ευνοϊκότερα από τις ρωμαϊκές αρχές.

Το Μαυσωλείο του Αυγούστου στη Ρώμη όπως είναι σήμερα.

Page 23: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Οι Ιουλιο-κλαύδιοι αυτοκράτορες διατήρησαν καλές σχέσεις με τους Έλληνες, επέδειξαν ένα

ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ελληνική θρησκεία και τρόπο ζωής και σε πολλές πόλεις τους τιμήθηκαν ως ευεργέτες και σωτήρες. Ο

Αύγουστος μυήθηκε στα μυστήρια της Ελευσίνας· ο Κλαύδιος επέστρεψε στα ιερά και

στις αγορές των πόλεων πολλά από τα λατρευτικά αντικείμενα -και κυρίως αγάλματα- που είχαν μεταφερθεί ως λάφυρα στη Ρώμη και σε άλλες ιταλικές πόλεις κατά τη διάρκεια των

εμφυλίων πολέμων· ο Νέρωνας στέφτηκε νικητής σε όλους σχεδόν τους ελληνικούς αγώνες, ενώ σε μία έκρηξη επίδειξης του φιλελληνισμού του -κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Ελλάδα το 67 π.Χ.-

διακήρυξε την ελευθερία της επαρχίας της Αχαΐας.

Προτομή του Νέρωνα (54-68 μ.Χ.) ο οποίος με τις υπερβολές και τη μεγαλομανία του θεωρήθηκε ως παράδειγμα της αλαζονείας που διακατείχε τους περισσότερους

αυτοκράτορες.

Page 24: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Φλάβιοι

Μετά τη δολοφονία του Νέρωνα το 68 π.Χ., το ξέσπασμα ενός εμφυλίου πολέμου και τη σύντομη βασιλεία του Γάλβα (68-69 μ.Χ.), του Όθωνα (69 μ.Χ.) και του Βιτελλίου (69 μ.Χ.) ανέβηκε στο

θρόνο της αυτοκρατορίας ο Βεσπασιανός. Εκείνος κατόρθωσε σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα να επιβάλει την τάξη και να βελτιώσει σημαντικά τα οικονομικά του κράτους. Παρ' όλα αυτά ο αυστηρός χαρακτήρας και η άκομψη συμπεριφορά του πρώτου αυτού Φλαβίου αυτοκράτορα

ερχόταν σε αντίθεση με τους εκλεπτυσμένους τρόπους και τις περισσότερο πνευματικές αναζητήσεις των τελευταίων Ιουλιο-κλαυδίων.

Σηστέρτιος του Βεσπασιανού (69-79 μ.Χ.) ο οποίος ανέβηκε στο θρόνο μετά από μια επιτυχημένη στρατιωτική καριέρα και ίδρυσε νέα

δυναστεία. Στην πίσω όψη εικονίζεται η νίκη του κατά των Εβραίων το 69.

Page 25: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Ο Βεσπασιανός όρισε το 70 μ.Χ. ως συναυτοκράτορά του τον πρωτότοκο γιο του Τίτο, η δημοτικότητα του οποίου είχε αυξηθεί υπερβολικά στη Ρώμη μετά την καταστολή της Ιουδαϊκής

επανάστασης τον ίδιο χρόνο και την "επική" κατάληψη της Ιερουσαλήμ. Ο Τίτος αντίθετα από τον πατέρα του επέδειξε μετριοπαθέστερη συμπεριφορά, ενώ ακολουθώντας το παράδειγμα των Ιουλιο-

κλαυδίων, προέτρεψε τη Σύγκλητο να τον ανακηρύξει divus μετά το θάνατο του Βεσπασιανού.

Το Φλαβιανό αμφιθέατρο της Ρώμης, γνωστότερο ως Κολοσσαίο από το

κολοσσιαίο άγαλμα του ηλίου που ήταν τοποθετημένο μπροστά του, άρχισε να

κτίζεται επί Βεσπασιανού και ολοκληρώθηκε από το γιο του το 80. Τα εγκαίνιά του κράτησαν 100 μέρες

στις οποίες προσφέρθηκε άφθονο θέαμα μονομαχιών.

Page 26: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Ο απρόσμενος όμως θάνατος του Τίτου, το 81 μ.Χ., έφερε στο θρόνο της Ρώμης

τον αδελφό του Δομιτιανό. Η απροκάλυπτη ωστόσο επίδειξη

αυτοκρατορικού απολυταρχισμού, η περιφρόνησή του προς τη Σύγκλητο και η επιθυμία του να τον αποκαλούν "κύριο και θεό" (dominus et deus) προκάλεσαν

έντονες αντιδράσεις -ιδαίτερα στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα- τις

οποίες ο νέος αυτοκράτορας αντιμετώπισε με κάθε αυστηρότητα, ακόμα και με τη θανατική καταδίκη ορισμένων συγκλητικών. Μετά τη

δολοφονία του, το 96 μ.Χ., η Σύγκλητος τον καταδίκασε σε damnatio memoriae.

Προτομή του Δομιτιανού (81-96 μ.Χ.) στο μουσείο του

Λούβρου.

Page 27: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Αντωνίνοι

Η διάρκεια της δυναστείας των Αντωνίνων έχει χαρακτηριστεί ως η ευδαιμονέστερη περίοδος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η φιλειρηνική τους πολιτική καθόρισε τόσο πολύ την ιστορική εξέλιξη του ρωμαϊκού

κράτους, με αποτέλεσμα το όνομα "αντωνίνειος" να συνδεθεί με την ευημερία όπως διαφαίνεται στον "Πανηγυρικό προς τη Ρώμη", που εκφώνησε το 143/4 μ.Χ. ο

Αίλιος Αριστείδης.

Προτομή του Τραιανού (98-117 μ.Χ.) στο μουσείο του

Λούβρου.

Page 28: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Την εποχή αυτή, όλο και περισσότεροι πολίτες των ρωμαϊκών επαρχιών ανέρχονταν στα ιππικά ή στα συγκλητικά αξιώματα και αποκτούσαν σταδιακά όλο και μεγαλύτερη πρόσβαση στη ρωμαϊκή

διοίκηση. Ο Τραϊανός μάλιστα, ο δεύτερος αυτοκράτορας της αντωνίνειας δυναστείας, αποτέλεσε τον πρώτο ρωμαίο ηγεμόνα που καταγόταν από επαρχία, συγκεκριμένα από τη Βαιτική.

Page 29: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Οι Αντωνίνοι επέδειξαν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον ελληνικό πολιτισμό. Στην εποχή τους η τέχνη πρόσφερε μερικά από τα ωραιότερα δείγματά της, ενώ η ανάπτυξη της Δεύτερης σοφιστικής εξυπηρέτησε τις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των ελληνικών πόλεων και της ρωμαϊκής διοίκησης. Ενδεικτική των πνευματικών τάσεων της εποχής είναι η ενασχόληση του Μάρκου Αυρηλίου με τη

στωϊκή, την πλατωνική και την επικούρεια φιλοσοφία, από τις οποίες και επηρεάστηκε τόσο πολύ η πολιτική του, ώστε να μείνει γνωστός στην ιστορία ως ο φιλόσοφος αυτοκράτορας.

Μπρούτζινο άγαλμα του Μάρκου Αυρηλίου (161-180 μ.Χ.).

Page 30: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Οι λόγοι της ευμάρειας αυτής ήταν πολλαπλοί. Οι προσαρτήσεις των πελατειακών γειτονικών κρατών κατά τη διάρκεια του 1ου αιώνα μ.Χ. επέφεραν μία γενικότερη ειρήνη και σταθερότητα.

Η επαρχιακή διοίκηση έγινε περισσότερο συνεπής και αποτελεσματική, η στάθμευση των στρατευμάτων σε σημαντικές εμπορικές οδούς διευκόλυνε τις εμπορικές επαφές και προήγαγε την οικονομική ευημερία, ενώ στα αστικά κυρίως κέντρα σημειώθηκε μία πρωτοφανής πληθυσμιακή αύξηση. Ο οργασμός των οικοδομικών προγραμμάτων στις πόλεις, η πνευματική δραστηριότητα,

η καλλιτεχνική άνθιση, τα φιλοσοφικά κινήματα, αντανακλούν με τον καλύτερο τρόπο την ευημερία σε όλους τους τομείς, ενώ στο κοινωνικό επίπεδο μία νέα πολιτιστική ταυτότητα αρχίζει

να διαμορφώνεται, αυτή του Ρωμαίου πολίτη που χρησιμοποιεί την ελληνική γλώσσα.

Μέρος του τεράστιου σε έκταση ανάγλυφου της στήλης του Τραϊανού που απεικονίζει τις ρωμαϊκές νίκες στους Δακικούς Πολέμους. Εδώ ο

αυτοκράτορας θυσιάζει στο Δούναβη πριν τη μάχη.

Page 31: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Μόνο μετά το θάνατο του Μάρκου Αυρηλίου αρχίζουν να διαφαίνονται οι πρώτες απειλές, κυρίως στα βορειοδυτικά και ανατολικά σύνορα της αυτοκρατορίας, που έμελλε να θέσουν σε κίνδυνο την τόσο επιθυμητή ειρήνη. Τα προβλήματα αυτά έπρεπε να τα αντιμετωπίσει με εκστρατείες ο

νέος αυτοκράτορας Λούκιος Βήρος.

Η γέφυρα της Αλκαντάρα στον ποταμό Τάγο στην

Ισπανία αποτελεί αριστούργημα της

ρωμαϊκής μηχανικής την εποχή των Αντωνίνων.

Page 32: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Σεβήροι

Μετά την κρίση των ετών 193-197 μ.Χ., που στιγματίστηκε από τη σύντομη βασιλεία και

το βίαιο θάνατο αρκετών αυτοκρατόρων, επικράτησε ο Σεπτίμιος Σεβήρος, ο οποίος -όπως παρατηρεί ο Κάσσιος Δίων- υπήρξε

περισσότερο ικανός από τους άλλους διεκδικητές του θρόνου. Μπόρεσε λοιπόν να

εκμεταλλευτεί με τον καλύτερο τρόπο το φόβο των υπηκόων από τις αυξανόμενες

απειλές στα σύνορα της αυτοκρατορίας αλλά και τις δυνατότητες του ρωμαϊκού στρατού,

που σε γενικές γραμμές ήταν ευνοϊκά διακείμενος απέναντί του. Ο πρώτος Σεβήρος

αυτοκράτορας επέφερε μεγάλες αλλαγές στον τρόπο άσκησης της εξουσίας

εγκαινιάζοντας μία καινούργια μορφή του ρωμαϊκού πολιτεύματος, η οποία κατά

καιρούς χαρακτηρίστηκε από τους διάφορους μελετητές ως "στρατιωτική",

"δυναστική", "αντισυγκλητική" ή "απόλυτη" μοναρχία.

Αλαβάστρινο μπούστο του Σεπτιμίου Σεβήρου από τη Ρώμη.

Page 33: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Οι Σεβήροι ενδιαφέρθηκαν ιδιαίτερα για την οργάνωση του στρατού, για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των στρατιωτών και επιπλέον συνέβαλαν αποφασιστικά στην ανάδειξη των

ιππέων σε καίρια αξιώματα του κράτους περιορίζοντας έτσι το ρόλο των Συγκλητικών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα των νέων αυτών τάσεων αποτελεί η ανάδειξη στο αυτοκρατορικό

αξίωμα ενός ιππέα, του Μακρίνου (217-218 μ.Χ.).

Ρωμαίοι ιππείς της αυτοκρατορικής περιόδου σε σύγχρονη αναπαράσταση από το βρετανικό σύλλογο ιστορικών μελετών

Comitatus.

Page 34: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Σημαντική φυσιογνωμία υπήρξε και η σύζυγος του Σεπτιμίου Σεβήρου, Ιουλία Δόμνα, μία αυτοκράτειρα εξίσου ωραία, έξυπνη και πνευματώδης, η οποία όμως

δεν κατόρθωσε να εξομαλύνει τις αντιθέσεις και να απαλύνει τις σφοδρές

συγκρούσεις των δύο γιων της, Καρακάλλα και Γέτα. Μετά τη σύντομη συμβασιλεία τους (4 Φεβρουαρίου 211 - 26 Φεβρουαρίου 212 μ.Χ.) επικράτησε ο Καρακάλλας, αφού πρώτα δολοφόνησε τον αδελφό του. Το γεγονός όμως που

αναμφισβήτητα σηματοδότησε την περίοδο της βασιλείας του και έλαβε πολλές και σημαντικές κοινωνικές

προεκτάσεις ήταν το περίφημο διάταγμά του, η Constitutio Antoniniana. Εκδόθηκε

το 212 μ.Χ. και όριζε να αποδοθεί η ρωμαϊκή πολιτεία σε όλους τους

ελεύθερους κατοίκους της αυτοκρατορίας.

Τόντο από τη ρωμαϊκή Αλγερία που απεικονίζει το Σεπτίμιο Σεβήρο, την

Ιουλία Δόμνα, τον Καρακάλλα και τον Γέτα του οποίου το πρόσωπο έχει

σβηστεί πιθανώς λόγω της καταδίκης της μνήμης του από τον αδερφό του

(περ.200 μ.Χ.).

Page 35: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Οι περισσότεροι αυτοκράτορες αυτής της δυναστείας -ιδιαίτερα

μάλιστα ο Ελαγάβαλος και ο Σεβήρος Αλέξανδρος-

γοητεύτηκαν σε τέτοιο βαθμό από τις ανατολικές οργιαστικές

λατρείες της Συρίας και της Αιγύπτου, ώστε προσπάθησαν

να εισάγουν πολλά στοιχεία τους στη Ρώμη. Το όνομα εξάλλου

του Ελαγάβαλου, που σημαίνει "θεός Ήλιος ανίκητος" (deus Sol

invictus), προερχόταν από τη λατρεία του ομώνυμου θεού στις

συγκεκριμένες περιοχές.

Χρυσό μετάλλιο με τη μορφή του Ελεγάβαλου – Ηλίου.

Page 36: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Ιλλυριοί

Mετά τη δολοφονία του τελευταίου Σεβήρου αυτοκράτορα Αλέξανδρου, το 235 μ.Χ., και για σχεδόν πενήντα χρόνια η Ρώμη γνώρισε τουλάχιστον είκοσι αυτοκράτορες και αρκετούς ακόμη

επίδοξους διεκδικητές του ρωμαϊκού θρόνου. Η εδαφική και η οικονομική ακεραιότητα της αυτοκρατορίας κινδύνευε, ενώ ο στρατός που στάθμευε στις διάφορες επαρχίες είχε γίνει ο κύριος

ρυθμιστής του πολιτεύματός της.

Το έτος 270 η αυτοκρατορία είχε ουσιαστικά χωριστεί σε τρία μέρη

εξαιτίας των διαφόρων ανταπαιτητών που ανέβαιναν στο θρόνο για μια εφήμερη θητεία με

τη στήριξη του στρατού.

Page 37: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Μαξιμίνου Θρακός (235-238 μ.Χ.) για την

πολιτικοστρατιωτική κατάσταση που επικρατούσε την εποχή αυτή. Παρά το γεγονός ότι ήταν ένας απλός στρατιώτης, κατόρθωσε -εξαιτίας των σημαντικών στρατιωτικών του επιτυχιών ενάντια στα γερμανικά φύλα- να

ανέλθει όλους τους βαθμούς της ιεραρχίας και να καταλάβει το ανώτερο αξίωμα του κράτους.

Την κρίση αυτή σε όλους τους τομείς της αυτοκρατορίας προσπάθησε να την

αντιμετωπίσει η νέα δυναστεία των Ιλλυριών. Κύριο μέλημά τους υπήρξε η αναχαίτιση των

εχθρικών επιδρομών στα σύνορα της αυτοκρατορίας και η ενίσχυση της ενότητας του

κράτους. Μολονότι προσπάθησαν να συμβιβαστούν με τις θέσεις της Συγκλήτου και να μη θίξουν τα οικονομικά της συμφέροντα, η περίοδος της εξουσίας τους ταράχθηκε από τις

συνεχείς δολοφονίες αυτοκρατόρων.

Πραιτοριανός στρατιώτης των μέσων του 3ου αι. και των αρχών του 4ου. Ο οπλισμός των Ρωμαίων είχε πλέον προσαρμοσθεί στις συνθήκες των πολέμων με

τους βάρβαρους εισβολείς, όμως η συνήθεια των πραιτοριανών να ανεβοκατεβάζουν αυτοκράτορες ήταν παλαιά και είχε επανέλθει τον 3ο αι. με

δραματικά αποτελέσματα για την αυτοκρατορία.

Page 38: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Τετραρχία

Το διοικητικό σύστημα της τετραρχίας, που το εισήγαγε ο Διοκλητιανός την 1η Μαρτίου του 293 μ.Χ., λειτούργησε μόνο μέχρι το 305 μ.Χ. Όπως δηλώνεται και από το ίδιο του το όνομα, το κράτος

διαιρέθηκε σε τέσσερις επικράτειες: σε δύο μεγαλύτερες με πρωτεύουσες τη Νικομήδεια στο ανατολικό και το Μιλάνο στο δυτικό τμήμα, που τις διοικούσαν αντίστοιχα οι αυτοκράτορες Διοκλητιανός και

Μαξιμιανός, και σε δύο μικρότερες με κέντρα το Σίρμιο στη Σερβία και τα Τρέβηρα στη Γερμανία, που τέθηκαν υπό την εξουσία καισάρων· του Γαλερίου η πρώτη και του Κωνστάντιου Α' Χλωρού η δεύτερη.

Page 39: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Η ενότητα της αυτοκρατορίας είχε πλέον διασπαστεί, αφού το κάθε μέλος της τετραρχίας ασκούσε τον

έλεγχο αποκλειστικά στη δική του περιοχή. Ωστόσο, φρόντιζαν -θεωρητικά τουλάχιστον- να την

επιβεβαιώνουν, προπαγανδίζοντάς τη με όλα τα δυνατά μέσα της εποχής και κατοχυρώνοντάς τη με

νέους θεσμούς. Στο πλαίσιο αυτό τα μέλη της τετραρχίας συνδέθηκαν με δεσμούς γάμου· ο

Κωνστάντιος παντρεύτηκε τη Θεοδώρα, κόρη του Μαξιμιανού, ενώ ο Γαλέριος τη Βαλερία, κόρη του

Διοκλητιανού. Οι αυτοκράτορες μεταξύ τους προσφωνούνταν "αδελφοί" και αποκαλούσαν τους

καίσαρες "υιούς". Στην τέχνη της εποχής εμφανίζονταν με τυποποιημένα -σχεδόν όμοια- χαρακτηριστικά, ενώ στις μεταξύ τους σχέσεις

προσέδωσαν και ένα θεϊκό περίβλημα, καθώς ο Δίας και ο Ηρακλής θεωρήθηκαν αντίστοιχα οι πρόγονοι

του Διοκλητιανού και του Μαξιμιανού.

Γλυπτό του 4ου αι που απεικονίζει τους δυο Αυγούστους και δυο καίσαρες επί

Διοκλητιανού ως μια αδιάσπαστη ομάδα διακυβέρνησης. Το σπάνιο αυτό έργο

πολιτικής προπαγάνδας εκλάπη από τη Βασιλεύουσα με την Άλωση του 1204 και

έκτοτε βρίσκεται στη Βενετία.

Page 40: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Σύμφωνα με την επιθυμία του Διοκλητιανού μελλοντικοί αυτοκράτορες ορίζονταν να γίνουν οι καίσαρες και με αυτό το αξίωμα προβλεπόταν να υιοθετηθούν ο Σεβήρος και ο Μαξιμίνος Δάια. Το αρχικό όμως αυτό σχέδιο δεν ευοδώθηκε εξαιτίας των προσωπικών φιλοδοξιών των φυσικών

γιων, Κωνσταντίνου Α' και Μαξεντίου, των δύο αυτοκρατόρων. Το σύστημα χωρισμού της αυτοκρατορίας σε μικρότερες γεωγραφικές περιοχές διατηρήθηκε μέχρι και την πτώση του

δυτικού τμήματός της το 476 π.Χ.

Στο χάρτη απεικονίζεται η κατάρρευση του Δυτικού Ρωμαϊκού

Κράτους το 476 και η

δημιουργία νέων

βαρβαρικών κρατών στη

θέση του, ενώ το Ανατολικό

Ρωμαϊκό Κράτος

επιβιώνει και μετεξελίσσετα

ι στην ελληνική

μεσαιωνική αυτοκρατορία,

τη Ρωμανία.

Page 41: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Θεσμοί

Ο έλληνας ιστορικός Πολύβιος, που γνώρισε τη Ρώμη στα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ., θαύμασε το πολιτειακό

της σύστημα. Σε αυτό διέβλεπε την αρμονική συνύπαρξη των δημοκρατικών, ολιγαρχικών και

βασιλικών θεσμών, οι οποίοι διαφαίνονταν αντίστοιχα στη λειτουργία των συνελεύσεων των

πολιτών, της Συγκλήτου και του αξιώματος των δύο υπάτων.

«Πολυβίου του Λυκόρτα Μεγαλοπολίτου Ιστοριών τα σωζόμενα». Προμετωπίδα και τίτλος ιστορικής επανέκδοσης του 1670.

Page 42: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Στην πραγματικότητα, όμως, το ρωμαϊκό πολίτευμα και κατά τη διάρκεια της

αυτοκρατορικής περιόδου διατήρησε σε μεγάλο βαθμό την αριστοκρατική του μορφή. Η Σύγκλητος, στην οποία συμμετείχαν όλες οι

ηγετικές προσωπικότητες της ρωμαϊκής αριστοκρατίας, εξακολούθησε να αποτελεί το

σημαντικότερο φορέα στη λήψη των πολιτικών αποφάσεων. Ενάμισυ μόλις αιώνα

αργότερα, στα χρόνια του Αυγούστου, ο διορισμός των συγκλητικών αλλά και των

ιππέων πέρασε στην αποκλειστική δικαιοδοσία του αυτοκράτορα, ο οποίος με τον τρόπο αυτό έδειχνε την εύνοιά του στα

μέλη των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων. Συγχρόνως, όμως, επιβεβαιώθηκε και η

συνεχώς αυξανόμενη ανησυχία των Ρωμαίων ότι η εξισορρόπηση των διαφορετικών

θεσμών στο ρωμαϊκό πολίτευμα ήταν πολύ εύθραυστη, για να διατηρηθεί.

Προτομή του Αυγούστου. Μουσείο Καπιτωλίνου, Ρώμη.

Page 43: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Πατρωνεία

Ο χαρακτηριστικότερος ίσως θεσμός της ρωμαϊκής κοινωνίας, ήταν αυτός της πατρωνείας (clientela). Οι πάτρωνες (patroni), που προέρχονταν από τα

ανώτερα κοινωνικά και οικονομικά στρώματα της Ρώμης, έπαιρναν υπό την προστασία τους τούς πελάτες (clientes). Εκείνοι, με τη σειρά τους, σε

αντάλλαγμα τούς πρόσφεραν διάφορες υπηρεσίες με σπουδαιότερη την πολιτική υποστήριξη. Σημαντική επίπτωση στην κοινωνική εξέλιξη των ελληνικών

πληθυσμών που βρίσκονταν υπό τη ρωμαϊκή κυριαρχία επέφερε ο συγκερασμός της πατρωνείας με το συγγενικό ελληνικό θεσμό της ευεργεσίας. Οι

Έλληνες συγγραφείς της ρωμαϊκής εποχής αποδίδουν τον όρο clientes με τη λέξη "πελάται", η

οποία σύμφωνα όμως με ορισμένους μελετητές προέρχεται από το ρήμα πελάζω και σημαίνει

εκείνον που βρίσκεται κοντά σε κάποιον και όχι εκείνον που υπακούει

Άγαλμα του Ανδριανού με περιβολή ελληνική. Μόλις το 2008 αποκαλύφθηκε ότι το κεφάλι του Ανδριανού δεν ανήκε στο σώμα αυτό,

αλλά προσκολλήθηκε τον 19ο αι. από Άγγλους. Το σώμα παραμένει αγνώστου

προελεύσεως.

Page 44: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Η σημασιολογική διαφορά των δύο λέξεων και το γεγονός ότι οι Έλληνες δεν έπλασαν ποτέ μία λέξη αντίστοιχης σημασίας με τη ρωμαϊκή patrοnus, αλλά απέδιδαν τον όρο

με τη λέξη "πάτρων" υποδηλώνει ότι οι δύο θεσμοί δεν ταυτίστηκαν ποτέ, αν και σε πολλά σημεία είχαν εξομοιωθεί. Με την

εδραίωση της Ηγεμονίας εντείνεται η συγκέντρωση των δύο παραπάνω θεσμών στο πρόσωπο του αυτοκράτορα και των

μελών της οικογένειάς του, αφού ο αυτοκράτορας αποτελούσε πλέον τον

αποκλειστικό ενσαρκωτή της ρωμαϊκής εξουσίας, ενώ παράλληλα περιορίζονταν σταδιακά οι λατρείες των διοικητών ως

ευεργετών στις πόλεις της ελληνικής Ανατολής.

Προτομή του Κλαυδιου (41-54 μ.Χ.). Νάπολη, αρχαιολογικό μουσείο.

Page 45: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Σύγκλητος

Τα βασικά κριτήρια για την ένταξη του ατόμου στην ανώτερη τάξη της ρωμαϊκής κοινωνίας ήταν συγχρόνως κοινωνικά και οικονομικά. Στη συγκλητική τάξη ανήκε ολόκληρη η οικογένεια ενός συγκλητικού

και το δικαίωμα μέλους ήταν κληρονομικό, μεταβιβαζόταν δηλαδή από τον πατέρα στο γιο. Η περιουσία του, που

έπρεπε να είναι τουλάχιστον ένα εκατομμύριο σηστέρτιοι, προερχόταν

σχεδόν αποκλειστικά από την αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή, αφού ο

προσπορισμός πλούτου από άλλες πηγές -όπως το εμπόριο- τούς ήταν τυπικά

απαγορευμένος. Αρχικά οι Συγκλητικοί ήταν ιταλικής κυρίως καταγωγής, ενώ ήδη

από το 2ο αιώνα μ.Χ. όλο και περισσότεροι υπήκοοι των ρωμαϊκών

επαρχιών γίνονταν δεκτοί στη Σύγκλητο. Με τον τρόπο αυτό έπαψε να αποτελεί αποκλειστικά ένα πολιτικό σώμα της

πόλης Ρώμης και μετατράπηκε σταδιακά σε ένα αντιπροσωπευτικό όργανο ολόκληρης της αυτοκρατορίας.

Η αναστηλωμένη το 1936 Κούρια, η έδρα της Συγκλήτου στο Ρωμαϊκό Φόρουμ στο κέντρο της αυτοκρατορίας, όπως φαινόταν την εποχή του

Διοκλητιανού. Η Σύγκλητος αποτελούσε την ψυχή της Ρωμαϊκής Πολιτείας, τουλάχιστο κατά την

περίοδο της Δημοκρατίας (509-27 π.Χ.). Εντούτοις οι ρίζες της βρίσκονται στην ίδρυση της πόλης, ενώ επιβίωσε ως τον 6ο αι. μ.Χ. στη Δύση και ως την ύστερη περίοδο του Βυζαντίου

στην Ανατολή, έστω και υποβαθμισμένη.

Page 46: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Κατά την περίοδο της Βασιλείας τη Σύγκλητο απάρτιζαν οι αρχηγοί των γενών, οι λεγόμενοι patres, οι οποίοι ήταν σύμβουλοι του βασιλιά. Μολονότι εκείνοι δεν είχαν ουσιαστικές εξουσίες,

ήταν σχεδόν αδύνατον ο βασιλιάς να εναντιωθεί στις επιθυμίες τους. Η μεγαλύτερη όμως επιρροή της στα πολιτικά δρώμενα της Ρώμης σημειώνεται αναμφισβήτητα στην περίοδο της

Δημοκρατίας, αφού τότε είχε τον αποκλειστικό σχεδόν έλεγχο του δημόσιου ταμείου (aerarium Saturni), καθόριζε το ύψος του φόρου (tributum), διαχειριζόταν τα νεοκατακτημένα εδάφη -που

ανήκαν σε ολόκληρο το ρωμαϊκό λαό (ager publicus)- και αποφάσιζε για τη διανομή τους.

Ο σπουδαίος ρήτορας Κικέρων αγορεύει στη

Σύγκλητο και αποκαλύπτει τη συνωμοσία του Κατιλίνα.

Πίνακας του Τσεζάρε Μακκάρι (1889).

Page 47: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Στα θέματα της εξωτερικής πολιτικής καθόριζε τις διπλωματικές επαφές με τις άλλες πόλεις-κράτη, τα κοινά και τα βασίλεια, δεχόταν τους ξένους πρεσβευτές και αποφάσιζε για την ειρήνη ή τον πόλεμο. Φρόντιζε για τη διατήρηση των εθίμων, και επειδή επέβλεπε και την ορθή τέλεση των

λατρειών βρισκόταν σε συνεχή επαφή με τους διάφορους ιερείς (sacerdos).

Το Ρωμαϊκό Φόρουμ, ο χώρος όπου χτυπούσε η καρδιά της ρωμαϊκής πολιτείας ήδη από τα

χρόνια της Res Publica.

Page 48: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Ενέκρινε την εισαγωγή ξένων λατρειών στη Ρώμη, όπως της Μεγάλης Μητέρας

θεάς από τη Φρυγία το 204 π.Χ., και αποφάσιζε για το πότε έπρεπε να

συμβουλευτούν τα Σιβυλλικά βιβλία (βιβλία χρησμών σε δακτυλικό εξάμετρο

τα οποία συμβουλεύονταν οι Ρωμαίοι από την εποχή των βασιλέων τους) και να

τελέσουν τις θυσίες εξαγνισμού. Ωστόσο, από τη στιγμή που ο Αύγουστος έθεσε τις πολιτειακές βάσεις για τη δημιουργία ενός

νέου πολιτικού σχήματος -γνωστού ως "Αυτοκρατορία"- η εξουσία της

Συγκλήτου άρχισε σταδιακά να μειώνεται, εφόσον πολλές από τις δικαιοδοσίες της

δόθηκαν πλέον σε διάφορους αξιωματούχους και ο αυτοκράτορας απέκτησε το δικαίωμα να διορίζει κάποιους από τους συγκλητικούς.

Ο αυτοκράτωρ Μάρκος Αυρήλιος θυσιάζει επίσημα στο ναό του

Jupiter. Δίπλα του μερικοί συγκλητικοί.

Page 49: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Ιππείς

Στην αυστηρά διαρθρωμένη ιεραρχική κοινωνία των Ρωμαίων, οι ιππείς αποτελούσαν τη δεύτερη τάξη μετά τους συγκλητικούς. Σε αντίθεση όμως με εκείνους, στους οποίους ήταν κληρονομικό το δικαίωμα συμμετοχής στην τάξη τους, ο διορισμός των ιππέων γινόταν από τον αυτοκράτορα και

μόνον ο επιλεγόμενος -και όχι ολόκληρη η οικογένειά του- έφερε το συγκεκριμένο τίτλο. Ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αποδοχή του υποψήφιου στην τάξη (ordo) των ιππέων, οριζόταν

να ανέρχεται η περιουσία του τουλάχιστον σε 400.000 σηστέρτιους. Η απόδοση του ιππικού αξιώματος (equo publico) από τον αυτοκράτορα αποτελούσε μία από τις σημαντικότερες μορφές τιμητικής διάκρισης, με τις οποίες έδειχνε την εύνοιά του σε συγκεκριμένα μέλη της ρωμαϊκής

αριστοκρατίας.

Ρωμαϊκό νόμισμα του τέλους του 3ου αι π.Χ. που απεικονίζει μπροστά τον Άρη και πίσω έναν ιππέα στην αρχαιότερη ίσως παράσταση έφιππου πολεμιστή στη

ρωμαϊκή τέχνη.

Page 50: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Τα ιππικά αξιώματα ήταν παράλληλα στρατιωτικά και πολιτικά. Συνήθως ο ιππέας άρχιζε τη θητεία του πρώτα με τα στρατιωτικά αξιώματα ως έπαρχος σπείρης, χιλίαρχος και έπαρχος ίλης

(praefectus cohortis, tribunus militum legionis, praefectus alae). Οι ιππείς μπορούσαν να διοριστούν στη συνέχεια σε καίριες πολιτικές θέσεις, όπως για παράδειγμα ως γραμματείς

υπεύθυνοι για την αλληλογραφία του αυτοκράτορα (ab epistulis), ως νομικοί σε δικαστήρια (advocati fisci) και ως αυτοκρατορικοί λογιστές (procuratores Augusti). Οι ιππείς που θα

αποκτούσαν ακόμη μεγαλύτερη εύνοια από τον αυτοκράτορα μπορούσαν, με τη διαδικασία της "εκλογής" (adlectio), να ενταχθούν τελικά στην τάξη των συγκλητικών.

Στρατιωτικό δίπλωμα της εποχής του αυτοκράτορα Τίτου το οποίο αναφέρει ονόματα στρατιωτικών που παρείχαν ευδόκιμη υπηρεσία.

Page 51: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Η εξάπλωση της αυτοκρατορίας και ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός

Η σταδιακή μετατροπή της Ρώμης από πόλη-κράτος σε πρωτεύουσα μίας τεράστιας αυτοκρατορίας αποτελεί για την ιστορία της Μεσογείου το σημαντικότερο ίσως ιστορικό γεγονός,

μετά την κατάκτηση των περσικών βασιλείων από τον Αλέξανδρο.

Page 52: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Στη διαμόρφωση των συνόρων της αυτοκρατορίας συνετέλεσαν οι εδαφικές επεκτάσεις που οφείλονταν τόσο στους κατακτητικούς πολέμους, όσο και στην προσάρτηση των πελατειακών

εξαρτημένων κρατών. Κατά τη διάρκεια του 1ου αιώνα μ.Χ. τα περισσότερα από αυτά τα ανεξάρτητα ακόμα -από τυπικής άποψης- κράτη έγιναν ρωμαϊκές επαρχίες. Χαρακτηριστικό

παράδειγμα αποτελούν: η Καππαδοκία επί Τιβερίου, η Μαυριτανία επί Καλιγούλα, η Θράκη και το Νωρικό επί Κλαυδίου και τέλος η Αραβία επί Τραϊανού.

Page 53: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Οι κατακτητικοί πόλεμοι επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό από τις ενδοπολιτειακές εξελίξεις

στη Ρώμη και ως ένα σημείο μπορούν να θεωρηθούν και αποτέλεσμά τους. Πάντως μετά τον Αύγουστο οι κύριες πολιτικές κατευθύνσεις αποσκοπούσαν περισσότερο στη διατήρηση των συνόρων της αυτοκρατορίας και λιγότερο στην

επέκτασή τους. Παρ‘ όλα αυτά χρησιμοποιήθηκε ως μέσο εδαφικής επέκτασης του κράτους στη

Βρετανία, στην Άνω Γερμανία και εναντίον των Δακών και των Πάρθων. Οι επιπτώσεις των επεκτάσεων επηρέασαν την οικονομία, την κοινωνική ζωή και την πολιτική σκέψη. Η

αύξηση της δουλείας και το πλεόνασμα στην οικονομία σηματοδότησαν τη νέα κατάσταση και

συνετέλεσαν στη διαμόρφωση μίας εύπορης τοπικής αριστοκρατίας. Η δε στρατιωτική και

πολιτική επιβολή της Ρώμης στην Ανατολή είχε ως αποτέλεσμα ο ελληνιστικός πολιτισμός να

γίνει γνωστός σε αυτήν και να επιδράσει αποφασιστικά στη διαμόρφωση της δυτικής πολιτικής σκέψης και στη δημιουργία μίας

κοινής πολιτιστικής γλώσσας, προορισμένες και οι δύο να αποτελέσουν μεταγενέστερα το σημείο

αναφοράς του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Page 54: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Συμβατικά η περίοδος της Ρωμαιοκρατίας στον ελληνικό χώρο ξεκινάει το 146 π.Χ., έτος στο οποίο τοποθετείται η λεηλασία και καταστροφή της Κορίνθου από το ρωμαίο στρατηγό Λεύκιο Μόμμιο. Παρ' όλα αυτά ήδη από το 168 π.Χ., μετά την ήττα του Μακεδόνα βασιλιά Περσέα από

το ρωμαίο Αιμίλιο Παύλο στην Πύδνα, η Μακεδονία είχε περιέλθει στο ρωμαϊκό έλεγχο. Οι Ρωμαίοι χώρισαν την περιοχή σε 4 μικρότερες διοικητικές περιφέρειες, τις λεγόμενες μερίδες, ενώ

το 148 π.Χ. η Μακεδονία έγινε επίσημα ρωμαϊκή επαρχία με πρωτεύουσα την Πέλλα.

Page 55: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Διοίκηση

Οι Ρωμαίοι, για να επιτύχουν την καλύτερη δυνατή διοίκηση του κράτους τους, χώρισαν την αυτοκρατορία σε μικρότερες διοικητικές περιοχές, τις επαρχίες (provinciae).

Αν και το ρωμαϊκό σύστημα διοίκησης παρουσιάζεται σε γενικές γραμμές ομοιόμορφο, οι Ρωμαίοι άφησαν την τοπική αυτοδιοίκηση στους Έλληνες και μόνο για πολύ σημαντικά θέματα

έπρεπε να ζητηθεί η έγκριση των ρωμαϊκών αρχών.

Page 56: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Οι θεσμοί που ίσχυαν κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο στις ελληνόφωνες περιοχές είχαν άμεση σχέση με την ιστορική παράδοση των τόπων αυτών, στους οποίους ζούσαν Έλληνες ή εξελληνισμένοι

ντόπιοι πληθυσμοί. Παρότι οι Ρωμαίοι τροποποίησαν πολλούς από αυτούς, ελάχιστους προσπάθησαν να καταργήσουν. Για το λόγο αυτό οι ποικίλες θεσμικές ελληνικές παραδόσεις

εξακολούθησαν να υπάρχουν και μπόρεσαν να αποτελέσουν την πολιτιστική βάση για τη μελλοντική ταυτότητα του Βυζαντίου.

Ο Κλαύδιος, κρυμμένος πίσω από

τις κουρτίνες του παλατιού τις στιγμές που ακολούθησαν τη

δολοφονία του Καλιγούλα,

προσφωνείται αυτοκράτωρ από έναν Ρωμαίο πραιτοριανό

στρατιώτη το 41 μ.Χ. Θεωρείται πιθανό πως

ο Κλαύδιος υποστηρχθηκε από την πραιτοριανή φρουρά ώστε να

αποτελέσει τον νέο αυτοκράτορα ως πιόνι

της.Πίνακας του Lawrence Alma-

Tadema, το 1871.

Page 57: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Επαρχίες

Το 27 π.Χ. ο Αύγουστος χώρισε τις επαρχίες σε δύο μεγάλες κατηγορίες: στις

νεοαποκτημένες, που χρειάζονταν την παρουσία του ρωμαϊκού στρατού και ανήκαν στη δικαιοδοσία του αυτοκράτορα, και στις υπόλοιπες, που υπάγονταν στη δικαιοδοσία της Συγκλήτου. Ο διαχωρισμός αυτός όμως

δεν ήταν απόλυτος και για το λόγο αυτό πολλές επαρχίες, σε διαφορετικά χρονικά

διαστήματα, βρέθηκαν υπό τη δικαιοδοσία του ενός ή του άλλου πολιτειακού

παράγοντα. Ωστόσο, η σημαντικότερη διαφορά μεταξύ τους ήταν η παρουσία

ρωμαϊκών στρατευμάτων μόνο στις αυτοκρατορικές επαρχίες, ενώ σε εκείνες που

διοικούνταν από ιππείς απουσίαζαν οι ρωμαϊκές λεγεώνες, με μοναδική εξαίρεση

την Αίγυπτο η οποία ήταν προσωπική κτήση του Οκταβιανού

Χάλκινη προτομή του Αυγούστου.

Page 58: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Οι επαρχίες της Ασίας και της Αφρικής διοικούνταν από ανθυπάτους (proconsules), ενώ οι υπόλοιπες από στρατηγούς (praetores). Μολονότι η Σύγκλητος διόριζε τους ανθυπάτους, ο

αυτοκράτορας - χάρη στη μείζονα ανθυπατική εξουσία του (imperium proconsulare maius)- είχε το δικαίωμα να επεμβαίνει τακτικά στο διορισμό των διοικητών.

Το εξαιρετικά καλά διατηρημένο ρωμαϊκό θέατρο στην αποικία Λέπτις Μάγνα στην βόρειο Αφρική, έργο του 2ου αι. μ.Χ., στέκεται ως σήμερα μνημείο της ρωμαϊκής παρουσίας στις αφρικανικές ακτές της Μεσογείου.

Page 59: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Οι αυτοκρατορικές επαρχίες διαχωρίζονταν σε αυτές που οι διοικητές τους προέρχονταν από τη Σύγκλητο ως απεσταλμένοι πρεσβευτές του αυτοκράτορα (legati augusti pro praetore) και σε

εκείνες που από τα μέσα του 1ου αιώνα μ.Χ. διοικούνταν από ιππείς, τους ονομαζόμενους "επάρχους" (praefecti) ή "επιτρόπους" (procuratores). Τόσο οι πρεσβευτές όσο και οι έπαρχοι ή

επίτροποι διορίζονταν από τον αυτοκράτορα και δε δεσμεύονταν από το θεσμό της ετήσιας θητείας -όπως οι άλλοι άρχοντες- αλλά παρέμεναν στις επαρχίες τους ωσότου ανακληθούν από

τον ίδιο τον αυτοκράτορα.

Χάλκινο διακοσμητικό δισκίο με προτομή για το οποίο πιστεύεται ότι μπορεί να ανήκε

στον περίφημο συγγραφέα Πλίνιο τον

Πρεσβύτερο, όταν εκείνος ήταν στρατιωτικός

διοικητής σε περιοχή της Γερμανίας περί το 70 μ.Χ. Ο Πλίνιος, που κατέγραψες και την

έκρηξη του Βεζουβίου το 79 μ.Χ. υπήρξε από

τις μεγάλες πνευματικές

προσωπικότητες της Ρώμης.

Page 60: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Κάθε διοικητή συνόδευε στην επαρχία που διοριζόταν ένας ορισμένος αριθμός συμβούλων και υπαλλήλων, οι λεγόμενοι "συναπόδημοι" ή "συνέκδημοί" του (comites), ο οποίος και καθοριζόταν ανάλογα με την κοινωνική του θέση. Παρ' όλα αυτά για να διοικήσει αποτελεσματικά, έπρεπε να

συνεργάζεται και με τους τοπικούς άρχοντες, αφού χρειαζόταν να λαμβάνονται υπόψη οι παραδόσεις και οι ευαισθησίες των επαρχιωτών.

Το ρωμαϊκό αμφιθέατρο στη Σαμπράθα της Λιβύης είναι το μεγαλύτερο στη Βόρειο Αφρική.

Page 61: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Το διοικητικό σύστημα οργάνωσης των επαρχιών αποτελεί ίσως το

αντιπροσωπευτικότερο παράδειγμα εφαρμογής της ρωμαϊκής πολιτικής θεωρίας, η οποία δεν ευνοούσε το

διαχωρισμό ανάμεσα στις διοικητικές, νομοθετικές, δικαστικές και στρατιωτικές αρμοδιότητες. Με μόνη εξαίρεση ίσως τον

οικονομικό τομέα, οι διοικητές σπάνια αναλάμβαναν πρωτοβουλίες ή

επενέβαιναν στις αποφάσεις των τοπικών αρχών.

Θριαμβική αψίδα με τρεις καμάρες στην Οράγγη, τυπικό ρωμαϊκό

μνημείο στις κατεκτημένες περιοχές της Δυτικής Ευρώπης.

Page 62: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Κοινά

Πολλά από τα ελληνιστικά Κοινά, οι ομοσπονδίες δηλαδή των πόλεων που είχαν ιδρυθεί για θρησκευτικούς, πολιτικούς και στρατιωτικούς σκοπούς, επιβίωσαν και κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο,

αποδεικνύοντας έτσι τη συνέχεια των ελληνικών θεσμών και πολιτικών σχημάτων. Στις μικρές επαρχίες τα Κοινά αποδείχθηκαν πιο αποτελεσματική μορφή τοπικής διοίκησης σε σχέση με τις

μεμονωμένες πόλεις και για το λόγο αυτό οι ρωμαϊκές αρχές ενθάρρυναν συστηματικά την εφαρμογή αυτού του θεσμού και στις επαρχίες της λατινικής Δύσης.

Στον ελληνικό χώρο τα σημαντικότερα ήταν: το αχαϊκό, το βοιωτικό, το φωκικό, το θεσσαλικό, το αρκαδικό Κοινό, των Ελευθερολακώνων και των Μακεδόνων, ενώ στη Μικρά Ασία ξεχώρισαν:

το Κοινό της Καππαδοκίας, της Βιθυνίας, του Πόντου, της Γαλατίας, της Λυκίας και της Κιλικίας.

Το συγκλονιστικό φυσικό τοπίο στην Καππαδοκία, μια ξεχωριστή γεωγραφική ενότητα όπου ήκμασε ο ελληνισμός κατά την ύστερη

Αρχαιότητα και το Μεσαίωνα, επιβιώνοντας ακόμη και μέσα στο βράχο ως τρωγλοδύτες.

Page 63: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Στα περισσότερα Κοινά επικεφαλής ήταν ο αρχιερέας της αυτοκρατορικής λατρείας, ο οποίος μάλιστα προερχόταν από τα ανώτερα στρώματα της τοπικής αριστοκρατίας και διατηρούσε πολύ καλές επαφές με τις ρωμαϊκές αρχές. Πολύ συχνά αναλάμβανε με δικά του έξοδα τη διοργάνωση αγώνων και γιορτών, που αποτελούσαν μία από τις κυριότερες μέριμνες των επαρχιακών κοινών.

Όψη της ελληνορωμαϊκής αγοράς στα Πάταρα της Λυκίας.

Page 64: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Πανελλήνιον

Το 131/2 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Αδριανός δημιούργησε μία νέα οργάνωση των ελληνικών πόλεων, το λεγόμενο "Πανελλήνιον". Η επίσημη τελετή της ίδρυσής του έγινε στο πλαίσιο της

αποπεράτωσης και των εγκαινίων του ναού του Ολυμπιείου Διός από τον αυτοκράτορα στην Αθήνα. Σε αυτό συμμετείχαν πόλεις από 5 τουλάχιστον ρωμαϊκές επαρχίες: την Αχαΐα, τη

Μακεδονία, την Ασία, τη Θράκη και την Κρήτη-Κυρηναϊκή, οι οποίες μπόρεσαν να αποδείξουν την ελληνική καταγωγή τους. Κάθε πόλη εκπροσωπούνταν από έναν συνήθως Πανέλληνα που

υπηρετούσε για ένα χρόνο, ενώ επικεφαλής του θεσμού ήταν ο άρχων του Πανελληνίου διορισμένος για 4 χρόνια. Ως έδρα του Πανελληνίου και της διεξαγωγής των ομώνυμων αγώνων ορίστηκε η Αθήνα, η οποία αναδείχθηκε έτσι σε ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά κέντρα

της εποχής, γεγονός που ευνόησε τη διατήρηση του κοσμοπολίτικου χαρακτήρα της.

Ο ναός του Ολυμπίου Διός κατά το δειλινό. Ο μεγαλειώδης ναός ολοκληρώθηκε μετά από 8 αιώνες σταδιακής ανέγερσης χάρη στις

ευεργεσίες του φιλέλληνα Αδριανού.

Page 65: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Το Πάνθεον, μία βασιλική χωρητικότητας 6000-10.000 ανθρώπων στα ανατολικά της ρωμαϊκής αγοράς στην Αθήνα, ταυτίζεται από αρκετούς μελετητές με το χώρο συνάντησης των

Πανελλήνων, ενώ ο Αδριανός πιθανότατα να λατρευόταν μαζί με το Δία Πανελλήνιο και την Ήρα Πανελληνία στο τέμενος του Διός Ολυμπιείου. Τους τελευταίους όμως χρόνους της δυναστείας

των Αντωνίνων το λατρευτικό κέντρο μεταφέρθηκε στην Ελευσίνα, όπου φαίνεται ότι τότε αναβίωσε και το αρχαίο έθιμο της προσφοράς των πρώτων καρπών -των λεγόμενων απαρχών- από

τις ελληνικές πόλεις στο ιερό της Δήμητρας και της Κόρης.

Το ιερό της Δήμητρας και της Κόρης στην Ελευσίνα, όπως είναι σήμερα.

Page 66: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Η ίδρυση του Πανελληνίου -ενός από τους σημαντικότερους πολιτικούς και

πολιτιστικούς θεσμούς της Αντωνίνειας περιόδου- αποτελεί μία από τις

ουσιαστικότερες παρεμβάσεις ρωμαίου αυτοκράτορα στην πνευματική και καλλιτεχνική πορεία του ελληνικού

κόσμου και φανερώνει τη θέλησή του να επικοινωνήσει με το σύνολο των

ελληνικών πόλεων.

Η Πύλη του Αδριανού είναι Ρωμαϊκή αψίδα στην Αθήνα. Δίνει πρόσβαση στο Ναό του Ολυμπίου Διός και κτίστηκε προς τιμή του Αδριανού στα πλαίσια της διαμονής του

στην Αθήνα το έτος 131μ.Χ και για τα πολεοδομικά έργα που έκανε και διεύρυνε την

Αθήνα. Η Πύλη είναι κορινθιακού ρυθμού, ενώ καινοτομεί αρχιτεκτονικά

διότι συνδυάζει την Ρωμαϊκή αψίδα με το Ελληνικό αέτωμα.

Page 67: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Πόλεις

Οι Ρωμαίοι υπήρξαν ιδιαίτερα προσεκτικοί στην εισαγωγή θεσμών τους οποίους οι ελληνικές πόλεις θα δυσανασχετούσαν να δεχτούν ή να αφομοιώσουν. Μάλιστα δεν προσπάθησαν να

επιβάλουν ένα ομοιόμορφο σύστημα τοπικής αυτοδιοίκησης, επιτρέποντας έτσι στους Έλληνες να διατηρήσουν σε μεγάλο βαθμό τα παραδοσιακά πολιτειακά τους σχήματα. Ανάλογα με το νομικό

καθεστώς που ίσχυε στις πόλεις, αυτές υπάγονταν -με διαφορετικό βαθμό εξάρτησης- στη ρωμαϊκή διοίκηση. Οι υποτελείς πόλεις (civitates stipendiariae) όφειλαν να καταβάλλουν φόρους

και υπάγονταν άμεσα στη δικαιοδοσία του ρωμαίου επαρχιακού διοικητή, ο οποίος και τους επέβαλε την εφαρμογή του ρωμαϊκού δικαίου.

Ο ναός του Τραϊανού στην Πέργαμο, μια από τις σπουδαίες ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας.

Page 68: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Οι λεγόμενες ελεύθερες πόλεις (civitates liberae) -μολονότι είχαν ενταχθεί στη ρωμαϊκή επαρχιακή οργάνωση- δεν εξαρτιόνταν άμεσα από το ρωμαίο διοικητή, χωρίς αυτό όμως να

σημαίνει και την απαλλαγή τους από τη φορολογία. Διατήρησαν σε μεγάλο βαθμό τους παραδοσιακούς πολιτικούς τους θεσμούς, εξέλεγαν τους άρχοντές τους και σε πολλές από αυτές

συνέχισε να ισχύει το ελληνικό δίκαιο. Η ρωμαϊκή επέμβαση υπήρξε μόνο έμμεση και εντοπίζεται κυρίως σε δύο περιπτώσεις.

Όψη από το μεγάλο ιερό του Ασκληπιού στην Κω, το οποίο διαμορφώθηκε οριστικά στους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους.

Page 69: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Η πρώτη αφορά τις ετήσιες βουλές, που μέχρι τότε αναδείκνυε το σύνολο των πολιτών, στις οποίες δόθηκε αριστοκρατικότερη μορφή όπως για παράδειγμα στον Άρειο Πάγο στην Αθήνα. Σε αυτές εκπροσωπούνταν πλέον μόνον η ευπορότερη τάξη, ενώ παράλληλα οι βουλευτές που ήταν φιλικά διακείμενοι προς τη ρωμαϊκή εξουσία είχαν πιο μακροχρόνια θητεία ή γίνονταν ισόβιοι. Η

δεύτερη περίπτωση αφορά τη διατήρηση στην εξουσία ισχυρών τοπικών ηγεμόνων, όπως των Ευρυκλιδών στη Σπάρτη, οι οποίοι διατηρούσαν καλές επαφές με τη ρωμαϊκή διοίκηση.

Κορινθιακό κιονόκρανο, ρομαντικό απομεινάρι της αρχαιότητας στην Αγορά των Αθηνών. Στο βάθος ο ναός του Ηφαίστου και της Αθηνάς.

Page 70: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Αποικίες

Στο ευρύτερο πλαίσιο της οικιστικής πολιτικής των Ρωμαίων εντάχθηκε και η ίδρυση αποικιών (coloniae), στις οποίες εγκαθίσταντο συνήθως βετεράνοι -δηλαδή στρατιώτες μετά τη λήξη της θητείας τους- και απελεύθεροι του αυτοκράτορα. Οι αποικίες αυτές εξελίχθηκαν σε σημαντικά

οικονομικά και εμπορικά κέντρα.

Σχεδιαστική αναπαράσταση της ρωμαϊκής αποικίας Claudia Ara Agrippinensium στο Ρήνο πάνω στην οποία αναπτύχθηκε το Μεσαίωνα η γερμανική πόλη Κολονία , η οποία άλλωστε φέρει και το λατινικό όνομα

που δηλώνει την προέλευσή της.

Page 71: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Σε γενικές γραμμές οι αποικίες οργανώνονταν διοικητικά σύμφωνα με το πρότυπο της Ρώμης. Στο υψηλότερο πολιτικό αξίωμα βρίσκονταν οι δύο άνδρες, οι λεγόμενοι δίανδροι (duumviri), που αντιστοιχούσαν στους δύο υπάτους (consules) της Ρώμης και το όνομά τους αναγραφόταν στα

νομίσματα που εξέδιδε η αποικία τους. Υπήρχαν επίσης οι αγορανόμοι (aediles), ενώ όσοι είχαν ήδη ασκήσει κάποιο αξίωμα στην αποικία συμμετείχαν στη βουλή ως decuriones.

Ψηφιδωτό δάπεδο από το Βολούμπιλις, μια ρωμαϊκή αποικία στο σημερινό Μαρόκο.

Page 72: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Μερικές από τις περισσότερο ακμάζουσες αποικίες στον ελληνικό χώρο ήταν η Κόρινθος, η Πάτρα, η Δύμη, ο Βουθρωτός, το Δίον, οι Φίλιπποι, η Πέλλα και η Κασσάνδρεια της Μακεδονίας, ενώ στο χώρο της Ανατολής σημαντικές ήταν η Αντιόχεια της Πισιδίας, το Ικόνιο και η Βηρυττός. Την εποχή της ίδρυσης των αποικιών η επίσημη γλώσσα τους, όπως προκύπτει από τα νομίσματα

και τις επιγραφές, ήταν η λατινική. Όμως από το 2ο αιώνα μ.Χ. -και ιδιαίτερα μετά τη φιλελληνική πολιτική του Αδριανού- οι αποικίες αυτές άρχισαν σταδιακά να επανακτούν τον

ελληνικό τους χαρακτήρα.

Η ιστορία του οικισμού των Φιλίππων αρχίζει στα 359 π.Χ. όταν άποικοι από τη Θάσο ιδρύουν την πρώτη

πόλη, τις Κρηνίδες. Καθώς στα 356 π.Χ. απειλούνται από

τους Θράκες, ζητούν τη βοήθεια του Φιλίππου Β΄. Εκείνος, διαβλέποντας τη στρατηγική σημασία της

πόλης, την καταλαμβάνει και τη μετονομάζει σε

Φιλίππους.Πολύ σημαντική χρονολογία υπήρξε το έτος 50 μ.Χ., όταν

ο Απόστολος Παύλος επισκέφθηκε τους Φιλίππους

και ίδρυσε την πρώτη χριστιανική Εκκλησία της

Ευρώπης.

Page 73: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Ιδεολογία

Εισαγωγή

Κατά την περίοδο της Δημοκρατίας κυρίως, οι Ρωμαίοι υιοθέτησαν πολιτικές και θρησκευτικές αντιλήψεις από τον ελληνιστικό κόσμο, για να εξυπηρετήσουν τις νέες ιδεολογικές ανάγκες που

προέκυπταν από την εξωτερική εξάπλωση και τον κοινωνικό μετασχηματισμό της Ρώμης.

Ο ναός του Κάστορα και του Πολυδεύκη στο

Campus Martius, στη Ρώμη. Οι δυο ελληνικές

θεότητες εισήχθησαν τον 5ο αι. π.Χ. στο ρωμαϊκό

πάνθεο από τις ελληνικές αποικίες της Μεγάλης

Ελλάδας. Σύμφωνα με το θρύλο οι Διόσκουροι

οδήγησαν το ρωμαϊκό στρατό σε νίκη σε μια κρίσιμη μάχη εναντίον

των Λατίνων το 495 π.Χ..

Page 74: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Ο Αινείας κουβαλά τον πατέρα του και κρατά το γιο του καθώς φεύγουν από την καιόμενη Τροία σε τερακότα του 1ου αι. μ.Χ. Η ιστορία του Αινεία ως ιδρυτή της Ρώμης – και πριν από αυτόν του έλληνα Ευάνδρου, πρώτου

οικιστή της περιοχής του Λατίου – αποτελούν προσαρμογές της

ελληνικής μυθολογίας στις ανάγκες της νέας αυτοκρατορίας για ένδοξο

μυθολογικό παρελθόν.

Οι αρετές αποτέλεσαν μία ιδιαίτερη κατηγορία θεοτήτων στη Ρώμη. Η ένταξή τους στο ρωμαϊκό

Πάνθεον αντανακλά τις αντιλήψεις των Ρωμαίων για την πολιτική, σύμφωνα με τις οποίες η θρησκεία

επηρέαζε κάθε πτυχή του δημόσιου και ιδιωτικού τους βίου. Οι αρετές αναγνωρίζονταν ως θεϊκές επεμβάσεις που επέφεραν τις αντίστοιχες πολιτικοκοινωνικές και

οικονομικές καταστάσεις. Η θρησκευτική εικονογραφία αντικατόπτριζε τις αντιλήψεις των

Ρωμαίων για την πολιτική και λατρευτική ζωή του κράτους και απέδιδε κάθε μετατροπή της πολιτικής

δομής του. Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές η λατρεία των αρετών αποτέλεσε το θρησκευτικό

περίβλημα της πολιτικής ιδεολογίας που επέβαλλε η εξάπλωση της Ρώμης.

Page 75: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Η λατρεία αφηρημένων εννοιών όπως της Εύκλειας, Ευνομίας, Θέμιδας, Νέμεσης στον ελληνικό χώρο, καθώς και της Ομόνοιας, Πίστης, Τύχης, Αφθονίας, Ειρήνης, Ευσέβειας, Πρόνοιας,

Σωτηρίας, Ελπίδας, Νίκης και των αντίστοιχών τους Concordia, Fides, Fortuna, Ops, Pax, Pietas, Providentia, Salus, Spes, Victoria στη Ρώμη, αποτέλεσε χαρακτηριστική έκφραση ενός

λατρευτικού φαινομένου, κοινού στη θρησκευτική ζωή των δύο λαών.

Η εκκλησία San Nicola in Carcere ο ναός της Ελπίδας (Spes) ενσωματωμένος πλέον στο χριστιανικό ναό.

Page 76: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Τιτλοφορία

Η επίσημη τιτλοφορία του αυτοκράτορα, έτσι όπως την εισήγαγε ο Οκταβιανός Αύγουστος

μετά τη νίκη του επί του Αντωνίου στο ’κτιο το 31 π.Χ., αντανακλά τη θέση του αυτοκράτορα ως ουσιαστικού φορέα της εξουσίας στο νέο

πολιτειακό καθεστώς, το γνωστό ως "Ηγεμονία" ή "Αυτοκρατορία". Στα φιλολογικά

και ιστοριογραφικά κυρίως έργα ο αυτοκράτορας χαρακτηρίστηκε ως ηγεμών

(princeps), μία ονομασία που προερχόταν από την Ελεύθερη πολιτεία, και σήμαινε απλά: ο

"πρώτος". Από την παράδοση της ίδιας περιόδου προέρχεται και ο τίτλος της

δημαρχικής εξουσίας (tribunicia potestas) που έλαβε το 23 π.Χ. επιθυμώντας να φανεί ως ο συνεχιστής των δημάρχων (tribuni plebis).

Εντυπωσιακός καμέος με απεικόνιση του Αυγούστου. Ο ηγεμόνας φορά διάσημα (κατά το πρότυπο των ελληνιστικών βασιλέων) με γοργόνεια. 1ος αι. μ.Χ.

Page 77: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Ο Αύγουστος χρησιμοποίησε ως πρώτο του όνομα (praenomen) τον τίτλο του

αυτοκράτορα (imperator), ο οποίος μέχρι τότε απονεμόταν στους ρωμαίους

στρατιωτικούς ηγέτες μετά από μία νικηφόρα τους εκστρατεία, ενώ όρισε κάθε διάδοχός του να φέρει τον τίτλο

"καίσαρ" (caesar). Η εξαιρετική προσωνυμία "Αύγουστος" (Augustus) -που δόθηκε στον Οκταβιανό το 27 π.Χ.-

είχε θρησκευτικές προεκτάσεις, αφού θύμιζε έναν ιδιαίτερο οιωνό που είχε λάβει ο Ρωμύλος πριν από την ίδρυση

της Ρώμης και αφορούσε την εμφάνιση 12 γυπών (augustum augurium). Το 2

π.Χ. οικειοποιούμενος τον τίτλο "πατήρ πατρίδος" (pater patriae), ο οποίος είχε

αρχικά αποδοθεί στο Ρωμύλο, παρουσιάζεται ως ο δεύτερος ιδρυτής

της Ρώμης.

Ο Οκταβιανός έφιππος ως στρατιωτικός ηγέτης. 1ος αι.

μ.Χ.

Page 78: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Ο τίτλος "ανώτατος αρχιερέας" (pontifex maximus), τον οποίο έλαβε το

13 π.Χ., σήμαινε όχι μόνο ότι ήταν επικεφαλής του ιερατικού σωματείου

των pontifices αλλά και ανώτερο μέλος άλλων ενώσεων (sodalitates), όπως των augures, quindecemviri sacris faciundis, septemviri epulonum, fetiales, sodales

Titii, fratres Arvales. Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, αυτές οι θρησκευτικές δικαιοδοσίες θα

επιτρέψουν στο Μεγάλο Κωνσταντίνο, στις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ., να

κατοχυρώσει νομικά τις αποφάσεις του για την αποδοχή του Χριστιανισμού ως

επίσημης θρησκείας του κράτους.

Ο Οκταβιανός με ιερατικό ένδυμα ως Pontifex maximus. 1ος αι. μ.Χ.

Page 79: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Η επίσημη αποθέωση των αυτοκρατόρων, μετά το θάνατό τους, από τη Σύγκλητο

και η ανάδειξή τους σε divi είχε πρωταρχική σημασία για τη θεσμική κατοχύρωση της εξουσίας από τους

κληρονομικούς διαδόχους τους, αφού ο νέος αυτοκράτορας στην επίσημη

τιτλοφορία του παρουσιαζόταν ως θεού υιός (divi filius).

Άγαλμα του θεοποιημένου αυτοκράτορα Κλαυδίου ως Δία

(Jupiter). Ενδεικτικά της αποθέωσής του είναι το χρυσό στεφάνι στην

κεφαλή η στάση του σώματος κατά το πρότυπο του έλληνα θεού και ο αετός του Διός στα πόδια του. Ήδη

από την εποχή του Αυγούστου η θεοποίηση των αυτοκρατόρων

καθιερώθηκε χωρίς να αντιμετωπίσει ισχυρές αντιδράσεις

στη ρωμαϊκή κοινωνία και στους κατεκτημένους λαούς καθώς η

άρνησή της συνεπαγόταν μεγάλες κυρώσεις, ακόμη και θάνατο.

Page 80: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Πορτραίτα

Στη ρωμαϊκή τέχνη τα αυτοκρατορικά πορτρέτα και αγάλματα αποτέλεσαν την

εικαστική έκφραση του πολιτεύματος. Το πρόσωπο του αυτοκράτορα, η στάση του σώματός του, η ενδυμασία του έγιναν το

μέσο για τη διάδοση των πολιτικών αντιλήψεων και των θρησκευτικών τάσεων

της αυτοκρατορικής ιδεολογίας. Η αντίληψη σχετικά με τη θεϊκή καταγωγή των

αυτοκρατόρων εκφράστηκε μέσω της απόδοσης της μορφής τους με ιδεαλιστικά

χαρακτηριστικά δανεισμένα από τα κλασικά ελληνικά πρότυπα.

Ως κύριος φορέας της θρησκευτικής εξουσίας στη Ρώμη και ευσεβέστερος όλων

(pius) ο αυτοκράτορας αποδόθηκε με καλυμμένο το κεφάλι (velato capite) στον

τύπο του ανώτατου αρχιερέα (pontifex maximus), κρατώντας συνήθως φιάλη

(patera) έτοιμος να θυσιάσει.

Ο αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος φορώντας τα ιερατικά ενδύματα του Μεγάλου Ποντίφικα θυσιάζει μαζί με την οικογένειά του για να ευχαριστήσει τους θεούς που συνεισέφεραν στις νίκες του κατά των Γερμανών. 2ος αι. μ.Χ.

Page 81: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Οι Αντωνίνοι αυτοκράτορες, για να δηλώσουν την προτίμησή τους προς τον ελληνικό πολιτισμό και τρόπο ζωής, απεικονίστηκαν γενειοφόροι -σύμφωνα με τα πρότυπα των φιλοσόφων της

Ελληνιστικής περιόδου- ακόμα και με ελληνικό ένδυμα.

Προτομές του Αδριανού με γένια και του νεαρού Αντινόου, ενός νέου υπό την προστασία του ο οποίος απεικονίστηκε

συχνά στην τέχνη. Οι μορφές θυμίζουν περισσότερο ελληνικά παρά ρωμαϊκά αγάλματα.2ος αι. μ.Χ.

Page 82: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Η στρατιωτική περιβολή των αυτοκρατόρων -και ιδιαίτερα οι εικονιστικές αναπαραστάσεις του θώρακα- υπήρξαν από τα σημαντικότερα μέσα προπαγάνδας της

αυτοκρατορικής ιδεολογίας. Ιδιαίτερα από την εποχή των Σεβήρων, κατά την οποία ο στρατός άρχισε να αποτελεί

σημαντικό ρυθμιστικό παράγοντα στις πολιτικές εξελίξεις του κράτους, οι αυτοκράτορες παριστάνονταν όλο και

συχνότερα με στρατιωτική περιβολή.

Δεξιά: Άγαλμα του αυτοκράτορα

Μάρκου Αυρηλίου με στρατιωτική

περιβολή.Δεξιά: Προτομή του

αυτοκράτορα Σεπτίμιου Σεβήρου

με θώρακα που φέρει γοργόνειο. Από τον 2ο αι. όλο και περισσότερα

γλυπτά αυτοκρατόρων αποδίδουν τη

στρατιωτική τους ιδιότητα.

Page 83: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Νομίσματα

Τα νομίσματα αποτέλεσαν το σημαντικότερο μέσο διάδοσης της ρωμαϊκής πολιτικής ιδεολογίας, αφού είχαν ευρεία κυκλοφορία εξυπηρετώντας τις καθημερινές συναλλαγές των υπηκόων της

αυτοκρατορίας. Ήδη από τον 1ο αιώνα π.Χ., ο συνδυασμός των επιγραφών που έφεραν τα νομίσματα και των εικονογραφικών τύπων που αναπαριστάνονταν σε αυτά χρησιμοποιήθηκε, για

να προπαγανδιστεί η ρωμαϊκή εξουσία. Για το σκοπό αυτό είχε αρχίσει να εμφανίζεται όλο και συχνότερα η σφαίρα του κόσμου, η οποία συμβόλιζε την κυριαρχία της Ρώμης σε οικουμενικό

επίπεδο. Μολονότι ο Αύγουστος διεξήγαγε αρκετούς πολέμους και επέκτεινε προς όλες τις κατευθύνσεις τα σύνορα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, μέσα από τα νομίσματα προβλήθηκε

κυρίως η ειρήνη της οικουμένης (pax orbis terrarum), ενώ ο αυτοκράτορας παρουσιάστηκε ως ο ειρηνευτής του κόσμου (pacator orbis).

Δηνάριος του Αυγούστου με την προτομή του ιδίου και την επιγραφή «καταληφθείσα Αίγυπτος» για να δηλωθεί η νίκη του και το τέλος των εμφυλίων πολέμων το 30 π.Χ.

Page 84: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Τα σημαντικότερα γεγονότα που μνημονεύονταν στα νομίσματα ήταν από στρατιωτικής άποψης οι νίκες του αυτοκράτορα και οι θρίαμβοί του, ενώ σε πολιτικό επίπεδο προβάλλονταν η συνέχεια της αυτοκρατορικής εξουσίας μέσω της κληρονομικής διαδοχής στο θρόνο, οι επέτειοι γενεθλίων ή γάμων αυτοκρατόρων και η αποθέωσή τους. Επιπλέον, αγαπημένα εικονογραφικά θέματα ήταν η ίδρυση μίας καινούργιας αποικίας, η αφιέρωση ναών και τα εγκαίνια σημαντικών δημόσιων και

λατρευτικών οικοδομημάτων.

Χρυσό νόμισμα που απεικονίζει τον αυτοκράτορα Νέρωνα και την μητέρα του Αγριππίνα που καταγόταν από τη γενιά του Οκταβιανού Αυγούστου . Η Αγριππίνα ήταν αδερφή του δολοφονημένου Καλιγούλα κι έτσι ο Νέρων (Lucius Domitius Ahenobarbus) έιχε δικαιώματα στο θρόνο από την μεριά

του θείου του.

Page 85: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Μνημεία

Οι ρωμαίοι αυτοκράτορες συνέδεσαν τα οικοδομικά προγράμματα που αναλάμβαναν στη Ρώμη και στις επαρχίες με τη διάδοση

θεμάτων σχετικών με την ευημερία, την εύρυθμη διοίκηση, την ευσέβεια, την

αφοσίωση στις παραδοσιακές αξίες και την εμπιστοσύνη στη ρωμαϊκή εξουσία. Ιδιαίτερο

ενδιαφέρον έδειξαν στην προώθηση των κυριότερων πτυχών της πολιτικής ιδεολογίας που σχετίζονταν με τη διατήρηση της αρχής τους, όπως είναι η στρατιωτική νίκη στην

οποία στηριζόταν η εξουσία και η ειρήνη που επιτυγχανόταν με την υπεροχή στις πολεμικές επιχειρήσεις. Ο αυτοκράτορας, εξαιτίας της

θεϊκής καταγωγής του, πρόβαλλε ως ο μοναδικός εγγυητής των δύο παραπάνω

προϋποθέσεων ευημερίας.

Θριαμβική αψίδα του Σεπτιμίου Σεβήρου στη γενέτειρά του Λέπτις Μάγκνα της

Λιβύης. Ο Σεβήρος ήταν ο πρώτος αυτοκράτορας από την Αφρική και

φρόντισε να διακοσμήσει τη γενέθλια πόλη του με τόσα μνημεία ώστε να την

καταστήσει ανταγωνιστική της Καρχηδόνας και της Αλεξάνδρειας.

Page 86: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Ένα από τα μέσα που χρησιμοποίησε ο Αύγουστος προκειμένου να νομιμοποιήσει την ανάληψη της ρωμαϊκής εξουσίας ήταν η θεϊκή καταγωγή του θετού του πατέρα, Ιουλίου Καίσαρα. Επιπλέον προς

τιμήν του έκτισε ναό στη Ρώμη, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό ένα παλαιότερο ψήφισμα της Συγκλήτου που όριζε να στηθούν αγάλματα του δικτάτορα στους ναούς της Ιταλίας και των επαρχιών.

Τρισδιάστατη ψηφιακή

αναπαράσταση του ναού του

θεοποιημένου Καίσαρα στη Ρώμη (Templum Divi Iuli)

όπως αποκαταστάθηκε

από τους αρχαιολόγους.

Σήμερα σώζεται ο τοίχος του πίσω μέρος του σηκού.

Page 87: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Μετά το τέλος των εμφυλίων πολέμων, που ορίστηκε με τη νίκη του Αυγούστου επί του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας στο Άκτιο το 31 π.Χ., η ειρήνη θεωρήθηκε ως το ύψιστο αγαθό και ως απαραίτητη

προϋπόθεση για την ύπαρξη ευημερίας σε ολόκληρη την αυτοκρατορία. Η ιδεολογία αυτή βρήκε την επιτυχέστερη έκφρασή της στην κατασκευή από τον Αύγουστο του βωμού της Ειρήνης Σεβαστής (Ara Pacis) στη Ρώμη και στο κτίσιμο ενός μεγαλόπρεπου ναού για την ίδια θεότητα -έναν περίπου αιώνα

αργότερα- από το Βεσπασιανό, για να γιορτάσει τις νίκες του κατά των Ιουδαίων.

Ο βωμός της Ειρήνης (Ara

Pacis) αποτελεί το

αριστούργημα της ρωμαϊκής τέχνης η οποία

πλέον έχει αφομοιώσει

την ελληνική παράδοση και

έχει προχωρήσει σε

δικές τις καλλιτεχνικές φόρμες. Ρώμη, 1ος αι. μ.Χ. Ο

βωμός κτίστηκε κατά

παραγγελία του Αυγούστου.

Page 88: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που επέδειξε ο Αδριανός -και γενικότερα οι Αντωνίνοι αυτοκράτορες- για τις επαρχίες, φαίνεται μέσα από τα οικοδομικά προγράμματα που ανέλαβαν ιδιαίτερα στις περιοχές της Ανατολής. Ναοί, βιβλιοθήκες, υδραγωγεία, λουτρά, γέφυρες, δρόμοι, και άλλου

είδους έργα δηλώνουν την κοινωνική μέριμνα και την ευνοϊκή πολιτική των "ουμανιστών" αυτών αυτοκρατόρων προς τους υπηκόους τους.

Ο κεντρικός δρόμος της πόλης Bet She'an στο Ισραήλ. Πρόκειται για την σημαντική ελληνιστική πόλη Σκυθόπολι στον ιορδάνη ποταμό η οποία ανοικοδομήθηκε με ρωμαϊκά κτήρια μετά την κατάκτηση της Ιουδαίας από τη Ρώμη.

Page 89: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Λογοτεχνία

Μερικά από τα σημαντικότερα έργα της λατινικής λογοτεχνίας, η "Αινειάδα" και τα "Γεωργικά" του Βιργιλίου, η ιστορία

του Τίτου Λιβίου και πολλά από τα ποιήματα του Ορατίου γράφτηκαν μετά

από παρότρυνση του Αυγούστου και είναι εμπευσμένα από το

μεταρρυθμιστικό του έργο. Τα κυρίαρχα συναισθήματα που χαρακτήριζαν τη νέα

εποχή και εκφράστηκαν κυρίως μέσα από τη λογοτεχνία της περιόδου ήταν η

ευτυχία και η ευγνωμοσύνη προς τον αυτοκράτορα, που χάρισε στο ρωμαϊκό

λαό την ειρήνη και τη σωτηρία μετά από τους εξαντλητικούς εμφυλίους πολέμους.

Προτομή του Βιργιλίου.

Page 90: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Η "Αινειάδα" αποτελεί ίσως το πιο αντιπροσωπευτικό έργο της εποχής, στο οποίο η αυγούστεια τάξη πραγμάτων και η πίστη στην αξία της ευσέβειας (pietas) και της σωστής στάσης απέναντι

στην πατρίδα, στους γονείς και στους φίλους βρήκαν την ανεπανάληπτη έκφρασή τους. Ο Αινείας, ο κεντρικός ήρωας του έπους, ο οποίος όπως και ο Αύγουστος ήταν primus inter pares,

διακατέχεται από την αρετή αυτή, η οποία στη ρωμαϊκή κλίμακα αξιών κατέχει την πρώτη θέση. Τα "Γεωργικά" του Βιργιλίου απηχούν το μεταρρυθμιστικό έργο του Αυγούστου και στις

"Μεταμορφώσεις" ο αυτοκράτορας ανυψώνεται στη σφαίρα του θείου, όταν συγκρίνεται -ως πολιτικός παντοκράτορας- με το Δία, το μυθικό κυρίαρχο του φυσικού κόσμου.

Η προετοιμασία γεωργικών εργασιών, πίνακας εμπνευσμένος από τα Γεωργικά, έργο του Πολωνού μπαρόκ ζωγράφου Jerzy Siemiginowski-

Eleuter (1660–1711).

Page 91: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Τα κείμενα της παρουσίασης βασίζονται κατεξοχήν:

Α) Στο συλλογικό έργο: Ελληνική Ιστορία (επιμ. Μ. Σακελλαρίου, Χρ. Μαλτέζου, Αλ. Δεσποτόπουλος), τ.3 (από τον Μέγα Αλέξανδρο στους Ρωμαϊκούς χρόνους), εκδ. Εκδοτική

Αθηνών και «Η Καθημερινή», Αθήνα 2010, σ.σ. 26-101

Β) Στα άρθρα της ιστοσελίδας του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού www.ime.gr/chronos/07 (Ρωμαϊκή Περίοδος)

Page 92: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (ΕΛΛΗΝΙΚΗ Ή ΞΕΝΗ)

Alfoeldi, G., Ιστορία της Ρωμαϊκής κοινωνίας, μτφρ. Α. Χανιώτης, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1992.

Baldson, J.P.V.D., Ρωμαίες γυναίκες. Η ιστορία και τα έθιμά τους, μτφρ. Ν. Πετρόχειλος, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1984.

Garnsey P. & Saller R., η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, Οικονομία, κοινωνία και πολιτισμός, μτφρ. Β.Ι. Αναστασιάδης, εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1998

Ελλάς, Ιστορία και Πολιτισμός του Ελληνικού Έθνους, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 1998

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Ε, εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1970

Καρδαράς Γεώργιος, Η άνοδος και η πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα 2002

Kenney. E.J – Clausen W.V., Ιστορία της Λατινικής Λογοτεχνίας, μτφρ. Θ.Πίκουλα, Α.Σιδέρη-Τόλια, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 1999

Παπαχατζής Νικόλαος, Η θρησκεία στην αρχαία Ελλάδα, εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1987

Παπαχατζής Νικόλαος, Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησης: Κορινθιακά-Λακωνικά, Μεσσηνιακά-Ηλιακά, Αχαϊκά-Αρκαδικά, Βοιωτικά-Φωκικά, Αττικά, εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2002 (επανέκδοση)

Rostovtzeff Michael, Ρωμαϊκή Ιστορία, μτφρ. Βασίλης Καλφάογλου, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 1984

Χριστοφιλοπούλου Αικατερίνη , Βυζαντινή Ιστορία, τ. Α, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1993

Page 93: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Περιοδικά

Περιοδικό Στρατιωτική Ιστορία, εκδόσεις Περισκόπιο/ Γνώμων: Επιλεγμένα άρθρα

Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, εκδόσεις Περισκόπιο/ Γνώμων: Επιλεγμένα άρθρα

Περιοδικό Στρατιωτική Ιστορία, σειρά Μεγάλες Μάχες, εκδόσεις Περισκόπιο/ Γνώμων: Επιλεγμένα άρθρα

Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, σειρά Παγκόσμια Ιστορία/ Γνώμων: Επιλεγμένα άρθρα

Περιοδικό Corpus, εκδόσεις Περισκόπιο: Επιλεγμένα άρθρα

Ιστοσελίδες

www.ime.gr/chronos (Ελληνική Ιστορία)

http://www.ehw.gr/ehw/forms( Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού)

www.wikipedia.org (Λήμματα για τη Ρώμη και την αυτοκρατορία της)

http://www2.egeonet.gr (Πολιτιστική πύλη του Αρχιπελάγους του Αιγαίου)

Page 94: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Πίνακες Ρωμαίων Αυτοκρατόρων

Δυναστεία Ιουλίων – Κλαυδίων

Οκταβιανός Αύγουστος (GAIVS IVLIVS CAESAR AVGVSTVS): 27 π..Χ - 14 μ.Χ. Ο πρώτος Αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Τιβέριος Α΄ (TIBERIVS IVLIVS CAESAR AVGVSTVS): 14 μ.Χ. – 37 μ.Χ. Θετός γιος του Οκταβιανού Αύγουστου από τη σύζυγο του Λιβία.

Καλιγούλας (GAIVS IVLIVS CAESAR AVGVSTVS GERMANICVS): 37 μ.Χ. – 41 μ.Χ. Ανιψιός του Τιβέριου Α' και υιοθετημένος εγγονός του Αύγουστου. Δολοφονήθηκε μετά από συνωμοσία.

Κλαύδιος (TIBERIVS CLAVDIVS CAESAR AVGVSTVS GERMANICVS): 41 μ.Χ. – 54 μ.Χ. Ανιψιός του Τιβέριου Α', αδελφός του Γερμανικού και θείος του Καλιγούλα. Πιθανόν δηλητηριάστηκε από τη σύζυγό του Αγριππίνα την Νεότερη, για χάρη του γιου της Νέρωνος.

Νέρων (NERO CLAVDIVS CAESAR AVGVSTVS GERMANICVS): 54 μ.Χ. – 68 μ.Χ. Εγγονός του Γερμανικού, ανιψιός και υιοθετημένος γιος του Κλαύδιου. Ο Οκταβιανός Αύγουστος ήταν προ προπάππους του. Αυτοκτόνησε αφού κηρύχθηκε δημόσιος εχθρός από τη Σύγκλητο.

Page 95: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Έτος 4 αυτοκρατόρων

Γάλβας (SERVIVS SVLPICIVS GALBA CAESAR AVGVSTVS): 69 μ.Χ. Δολοφονήθηκε από την Πραιτωριανή φρουρά μετά από πραξικόπημα του Όθωνα .

Όθων (MARCVS SALVIVS OTHO CAESAR AVGVSTVS): 69 μ.Χ. Αυτοκτόνησε αφού έχασε την μάχη του Bedriacum από τον Βιτέλλιο.

Βιτέλλιος (AVLVS VITELLIVS CAESAR AVGVSTVS GERMANICVS): 69 μ.Χ. Δολοφονήθηκε από τα στρατεύματα του Βεσπασιανού.

Δυναστεία Φλαβίων

Βεσπασιανός (TITVS FLAVIVS CAESAR VESPASIANVS AVGVSTVS): 69 μ.Χ. – 79 μ.Χ. Απέκτησε την εξουσία με την βοήθεια των λεγεώνων της ανατολής εναντίον του Βιτέλλιου.

Τίτος (TITVS FLAVIVS CAESAR VESPASIANVS AVGVSTVS): 79 μ.Χ. – 81 μ.Χ. Γιος του Βεσπασιανού.

Δομιτιανός (TITVS FLAVIVS CAESAR DOMITIANVS AVGVSTVS): 81 μ.Χ. – 96 μ.Χ. Γιος του Βεσπασιανού. Δολοφονήθηκε από δικαστικούς.

Page 96: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Δυναστεία Αντωνίνων

Νέρβας (MARCVS COCCEIVS NERVA CAESAR AVGVSTVS): 96 μ.Χ. – 98 μ.Χ. Διορισμένος από την Πραιτωριανή φρουρά.

Τραϊανός (CAESAR MARCVS VLPIVS NERVA TRAIANVS AVGVSTVS): 98 μ.Χ. – 117 μ.Χ. Υιοθετημένος γιος και κληρονόμος του Νέρβα.

Αδριανός (CAESAR PVBLIVS AELIVS TRAIANVS HADRIANVS AVGVSTVS): 117 μ.Χ. – 138 μ.Χ. Υιοθετημένος γιος και κληρονόμος του Τραϊανού.

Αντωνίνος Πίος (CAESAR TITVS AELIVS HADRIANVS ANTONINVS AVGVSTVS PIVS): 138 μ.Χ. – 161 μ.Χ. Υιοθετημένος γιος και κληρονόμος του Αδριανού.

Λούκιος Βέρος (CAESAR LVCIVS AVRELIVS VERVS AVGVSTVS): 161 μ.Χ. – 169 μ.Χ. Υιοθετημένος γιος και κληρονόμος του Αντωνίνου Πίου. Συναυτοκράτορας με τον Μάρκο Αυρήλιο ως τον θάνατο του.

Μάρκος Αυρήλιος (CAESAR MARCVS AVRELIVS ANTONINVS AVGVSTVS): 161 μ.Χ. – 180 μ.Χ. Υιοθετημένος γιος και κληρονόμος του Αντωνίνου Πίου. Συναυτοκράτορας με τον Λούκιο Βέρο μέχρι το 169 μ.Χ.

Κόμμοδος (CAESAR MARCVS AVRELIVS COMMODVS ANTONINVS AVGVSTVS): 177 μ.Χ. – 192 μ.Χ. Γιος του Μάρκου Αυρήλιου. Συναυτοκράτορας από το 177 μ.Χ. Δολοφονήθηκε στο παλάτι με στραγγαλισμό.

Page 97: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Πέρτιναξ (CAESAR PVBLIVS HELVIVS PERTINAX AVGVSTVS): 193 μ.Χ. Διορισμένος από την Πραιτωριανή φρουρά. Δολοφονήθηκε από την Πραιτωριανή φρουρά.

Δίδιος Ιουλιανός (CAESAR MARCVS DIDIVS SEVERVS IVLIANVS AVGVSTVS): 193 μ.Χ. Νικητής πλειστηριασμού της Πραιτωριανής φρουράς για την θέση του Αυτοκράτορα. Δολοφονήθηκε μετά από εντολή της Συγκλήτου.

Δυναστεία Σεβήρων

Σεπτίμιος Σεβήρος (CAESAR LVCIVS SEPTIMIVS SEVERVS PERTINAX AVGVSTVS): 193 μ.Χ. – 211 μ.Χ. Απόκτησε την εξουσία με την βοήθεια των λεγεώνων της Παννονίας.

Καρακάλλας (CAESAR MARCVS AVRELIVS SEVERVS ANTONINVS PIVS AVGVSTVS): 198 μ.Χ. – 217 μ.Χ. Γιος του Σεπτίμιου Σεβήρου. Συναυτοκράτορας με τον Σεβήρο από το 198 μ.Χ. Με τον Σεβήρο και τον Γέτα από το 209 μ.Χ. μέχρι τον Φεβρουάριο του 211 μ.Χ. Συναυτοκράτορας με τον Γέτα από το 211 μ.Χ. Δολοφονήθηκε από έναν στρατιώτη που πήρε μέρος σε μία συνωμοσία του Μακρίνου.

Γέτας (CAESAR PVBLIVS SEPTIMIVS GETA AVGVSTUS): 209 μ.Χ. – 211 μ.Χ. Γιος του Σεπτίμιου Σεβήρου. Συναυτοκράτορας με τον Σεβήρο από το 198 μ.Χ. και τον Καρακάλλα από το 209 μ.Χ. μέχρι τον Φεβρουάριο του 211 μ.Χ. Συναυτοκράτορας με τον Καρακάλλα μέχρι το 211 μ.Χ. Δολοφονήθηκε μετά από εντολή του Καρακάλλα.

Page 98: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Δυναστεία Σεβήρων

Μακρίνος (MARCVS OPELLIVS SEVERVS MACRINVS AVGVSTVS PIVS FELIX): 217 μ.Χ. – 218 μ.Χ. Έπαρχος των Πραιτωρίων του Καρακάλλα. Δολοφονήθηκε από τον Ηλιογάβαλο.

Διαδυμενιανός (MARCVS OPELLIVS ANTONINVS DIADUMENIANVS): 217 μ.Χ. –218 μ.Χ. Γιος του Μακρίνου. Δολοφονήθηκε από τον Ηλιογάβαλο.

Ηλιογάβαλος (MARCVS AVRELIVS ANTONINVS AVGVSTVS): 218 μ.Χ. – 222 μ.Χ. Εγγονός της κουνιάδας του Σεπτίμιου Σεβήρου και νόθος γιος του Καρακάλλα. Ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τις λεγεώνες της Συρίας. Δολοφονήθηκε από την Πραιτωριανή φρουρά

Αλέξανδρος Σεβήρος (CAESAR MARCVS AVRELIVS SEVERVS ALEXANDER AVGVSTVS): 222 μ.Χ. – 235 μ.Χ. Εγγονός της κουνιάδας του Σεπτίμιου Σεβήρου. Ξάδελφος και κληρονόμος του Ηλιογάβαλου. Δολοφονήθηκε απ' το στρατό.

Page 99: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Στρατιωτικοί Αυτοκράτορες την εποχή της κρίσης του τρίτου αιώνα μ.Χ. Έτος 6 αυτοκρατόρων

Μαξιμίνος ο Θραξ (CAESAR GAIVS JVLIVS VERVS MAXIMINVS AVGVSTVS): 235 μ.Χ. –238 μ.Χ. Διορίστηκε αυτοκράτορας από τις Γερμανικές λεγεώνες μετά την δολοφονία του Σεβήρου Αλέξανδρου. Δολοφονήθηκε από την Πραιτωριανή φρουρά.

Γορδιανός Α΄ (CAESAR MARCVS ANTONIVS GORDIANVS SEMPRONIANVS AFRICANVS AVGVSTVS): 238 μ.Χ. Συμβασίλεψε μαζί με τον γιο του Γορδιανό Β΄, αντί του Μαξιμίνου. Πατέρας του Γορδιανού Γ΄.Αυτοκτόνησε μόλις έμαθε τον θάνατο του Γορδιανού Β΄

Γορδιανός Β΄ (CAESAR MARCVS ANTONIVS GORDIANVS SEMPRONIANVS ROMANVS AFRICANVS AVGVSTVS): 238 μ.Χ. Ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας, μαζί με τον πατέρα του Γορδιανό Α΄, αντί του Μαξιμίνου με την βοήθεια της Συγκλήτου. Σκοτώθηκε πολεμώντας το στρατό του Μαξιμίνου.

Πουπιένος (CAESAR MARCVS CLODIVS PVPIENVS MAXIMVS AVGVSTVS): 238 μ.Χ. Ανακηρύχθηκε συναυτοκράτορας με τον Βαλβίνο αντί του Μαξιμίνου. Δολοφονήθηκε απ’ την Πραιτωριανή φρουρά

Βαλβίνος (CAESAR DECIMVS CAELIVS CALVINVS BALBINVS PIVS AVGVSTVS): 238 μ.Χ. Ανακηρύχθηκε συναυτοκράτορας με τον Πουπιένο από την Σύγκλητο μετά τον θάνατο του Γορδιανού Α' και Γορδιανού Β΄ αντί του Μαξιμίνου. Αργότερα συναυτοκράτορας με τον Πουπιένο και το Γορδιανό Γ΄. Δολοφονήθηκε από την Πραιτωριανή φρουρά

Γορδιανός Γ΄ (CAESAR MARCVS ANTONIVS GORDIANVS AVGVSTVS): 238 μ.Χ. – 244 μ.Χ. Ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τους υποστηρικτές του Γορδιανού Α΄και του Γορδιανού Β΄ και μετά από την Σύγκλητο, συναυτοκράτορας με τον Πουπιένο και τον Βαλβίνο μέχρι τον Ιούλιο του 238 μ.Χ.

Page 100: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Στρατιωτικοί Αυτοκράτορες την εποχή της κρίσης του τρίτου αιώνα μ.Χ.

Φίλιππος ο Άραψ (CAESAR MARCVS IVLIVS PHILLIPVS AVGVSTVS): 244 μ.Χ. – 249 μ.Χ. Έκανε συναυτοκράτορα τον γιο του Φίλιππο Β΄ το καλοκαίρι του 247 μ.Χ. Σκοτώθηκε σε μάχη εναντίον του Δεκίου, κοντά στην Βερόνα

Μάρκος Ιούλιος Φίλιππος Σεβήρος ή Φίλιππος Β΄ (MARCVS JVLIVS PHILIPPVS SEVERVS AVGVSTVS): 247 μ.Χ.–249 μ.Χ. Συναυτοκράτορας με τον πατέρα του Φίλιππο τον Άραβα από το 247 μ.Χ. Δολοφονήθηκε από την Πραιτωριανή φρουρά στα χέρια της μητέρας του.

Δέκιος (CAESAR GAIVS MESSIVS QVINTVS TRAIANVS DECIVS AVGVSTVS): 249 μ.Χ. – 251 μ.Χ. Ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τις λεγεώνες του Δούναβη και νίκησε τον Φίλιππο στη μάχη. Έκανε συναυτοκράτορα τον γιο του Ερέννιο Ετρούσκο στις αρχές του 251 μ.ΧΣκοτώθηκε στην μάχη της Αβρίττου εναντίον των Γότθων.

Ερέννιος Ετρούσκος (QVINTVS HERENNIVS ETRVSCVS MESSIVS DECIVS AVGVSTVS): 251 μ.Χ. Συναυτοκράτορας με τον πατέρα του Δέκιο. Σκοτώθηκε στην μάχη της Αβρίττου εναντίον των Γότθων.

Οστιλιανός (CAESAR CAIVS VALENS HOSTILIANVS MESSIVS QVINTVS AVGVSTVS): 251 μ.Χ. Γιος του Δεκίου , εγκρίθηκε ως κληρονόμος του από την Σύγκλητο.

Page 101: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Τρεβονιανός Γάλλος (CAESAR GAIVS VIBIVS TREBONIANVS GALLVS AVGVSTVS): 251 μ.Χ. –253 μ.Χ. Ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τις λεγεώνες του Δούναβη μετά τον θάνατο του Δεκίου και αντί του Οστιλιανού. Έκανε συναυτοκράτορα τον γιο του Βολουσιανό στο τέλος του 251 μ.Χ. Δολοφονήθηκε από τα στρατεύματα του υπέρ του Αιμιλιανού.

Βολουσιανός (GAIVS VIBIVS VOLVSIANVS AVGVSTVS): 251 μ.Χ. – 253 μ.Χ. Συναυτοκράτορας με τον πατέρα του Τρεβονιανό Γάλλο από το 251 μ.Χ. Δολοφονήθηκε από τα στρατεύματα του υπέρ του Αιμιλιανού.

Αιμιλιανός (CAESAR MARCVS AEMILIVS AEMILIANVS AVGVSTVS): 253 μ.Χ. Ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τις λεγεώνες του Δούναβη μετά την νίκη τους επί των Γότθων. Δέχθηκε να γίνει αυτοκράτορας μετά τον θάνατο του Τρεβονιανού Γάλλου. Δολοφονήθηκε από τα στρατεύματα του υπέρ του Βαλεριανού.

Βαλεριανός (CAESAR PVBLIVS LICINIVS VALERIANVS AVGVSTVS): 253 μ.Χ. – 260 μ.Χ. Ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τις λεγεώνες του Ρήνου μετά τον θάνατο του Τρεβονιανού Γάλλου. Δέχθηκε να γίνει αυτοκράτορας μετά τον θάνατο του Αιμιλιανού. Αιχμαλωτίστηκε στη Μάχη της Έδεσσας εναντίον των Περσών. Πέθανε στην αιχμαλωσία.

Γαλλιηνός (CAESAR PVBLIVS LICINIVS EGNATIVS GALLIENVS AVGVSTVS): 253 μ.Χ. – 268 μ.Χ. Γιος του Βαλεριανού, έγινε συναυτοκράτορας το 253 μ.Χ. Ο γιος του Σαλόνινος έγινε για πολύ μικρό χρονικό διάστημα συναυτοκράτορας τον Ιούλιο λίγο πριν την δολοφονία του από τον Ποστούμο. Δολοφονήθηκε από τους στρατηγούς του.

Σαλόνινος (IMPERATOR CAESAR CORNELIVS LICINIVS SALONINVS VALERIANVS PIVS FELIX INVICTVS AVGVSTVS): 260 μ.Χ. Γιος του Γαλλιηνού.

Page 102: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Ιλλύριοι αυτοκράτορες

Κλαύδιος Γοτθικός (CAESAR MARCVS AVRELIVS CLAVDIVS AVGVSTVS): 268 μ.Χ. – 270 μ.Χ. Στρατηγός κατά τη νίκη στη μάχη της Ναϊσσού, απέκτησε την εξουσία μετά τον θάνατο του Γαλλιηνού.

Κουιντίλλος (CAESAR MARCVS AVRELIVS CLAVDIVS QVINTILLVS AVGVSTVS): 270 μ.Χ. Αδελφός του Κλαύδιου Γοτθικού, απέκτησε την εξουσία μετά τον θάνατο του. Πιθανή η δολοφονία του.

Αυρηλιανός (CAESAR LVCIVS DOMITIVS AVRELIANVS AVGVSTVS): 270 μ.Χ. –275 μ.Χ. Ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τις λεγεώνες του Δούναβη μετά τον θάνατο του Κλαύδιου Γοτθικού αντί του Κουιντίλλου. Δολοφονήθηκε από την Πραιτωριανή φρουρά.

Τάκιτος (CAESAR MARCVS CLAVDIVS TACITVS AVGVSTVS): 275 μ.Χ. – 276 μ.Χ. Εκλέχτηκε από την Σύγκλητο να αντικαταστήσει τον Αυρηλιανό, μετά από μία σύντομη Μεσοβασιλεία.

Page 103: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Ιλλύριοι αυτοκράτορες

Φλωριανός (CAESAR MARCVS ANNIVS FLORIANVS AVGVSTVS): 276 μ.Χ. Αδελφός του Τάκιτου, εκλέχτηκε από τον στρατό της δύσης για να τον αντικαταστήσει. Δολοφονήθηκε από τα στρατεύματα του υπέρ του Πρόμπου.

Πρόμπος (CAESAR MARCVS AVRELIVS PROBVS AVGVSTVS): 276 μ.Χ. – 282 μ.Χ. Ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τις λεγεώνες του Δούναβη αντί του Φλωριανού. Δολοφονήθηκε από τα στρατεύματά του υπέρ του Κάρου.

Κάρος (CAESAR MARCVS AVRELIVS CARVS AVGVSTVS): 282 μ.Χ. – 283 μ.Χ. Απόκτησε την εξουσία πριν ή μετά τη δολοφονία του Πρόμπου.

Νουμεριανός (CAESAR MARCVS AVRELIVS NVMERIVS NVMERIANVS AVGVSTVS0: 283 μ.Χ. – 284 μ.Χ. Γιος του Κάρου, τον διαδέχθηκε σε συμβασιλεία με τον αδελφό του Καρίνο. Πιθανή η δολοφονία του.

Καρίνος (CAESAR MARCVS AVRELIVS CARINVS AVGVSTVS): 283 μ.Χ. – 285 μ.Χ. Γιος του Κάρου, τον διαδέχθηκε σε συμβασιλεία με τον αδελφό του Νουμεριανό. Πέθανε στη μάχη εναντίον του Διοκλητιανού.

Page 104: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Δεσποτεία (Τετραρχία και μονοκρατορία Κωνσταντίνου Α’)

Διοκλητιανός (CAESAR GAIVS AVRELIVS VALERIVS DIOCLETIANVS AVGVSTVS): 284 μ.Χ. – 305 μ.Χ. Ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από το στρατό μετά τον θάνατο του Νουμεριανού αντί του Καρίνου. Υιοθέτησε το Μαξιμιανό ως συναυτοκράτορα το 286 μ.Χ. Παραιτήθηκε από τον θρόνο.

Μαξιμιανός (CAESAR GAIVS AVRELIVS VALERIVS MAXIMIANVS AVGVSTVS0: 286 μ.Χ. – 305 μ.Χ. Υιοθετήθηκε από τον Μαξιμιανό ως συναυτοκράτορας (Αύγουστος) στην Δύση το 286 μ.Χ. Παραιτήθηκε από τον θρόνο μαζί με το Διοκλητιανό. Δύο φορές προσπάθησε να ανακτήσει τον θρόνο του. Αιχμαλωτίστηκε από τον Κωνσταντίνο Α‘ και αυτοκτόνησε μετά από εντολή του.

Κωνστάντιος Χλωρός (CAESAR GAIVS FLAVIVS VALERIVS CONSTANTIVS AVGVSTVS): 305 μ.Χ. – 306 μ.Χ. Υιοθετήθηκε από το Μαξιμιανό ως συναυτοκράτορας (Καίσαρας) το 293 μ.Χ.

Γαλέριος (CAESAR GALERIVS VALERIVS MAXIMIANVS AVGVSTVS): 305 μ.Χ. –311 μ.Χ. Υιοθετήθηκε από τον Διοκλητιανό ως συναυτοκράτορας (Καίσαρας) το 293 μ.Χ.

Φλάβιος Βαλέριος Σεβήρος (FLAVIVS VALERIVS SEVERVS AVGVSTVS): 306 μ.Χ. – 307 μ.Χ. Υιοθετήθηκε από τον Κωνστάντιο Χλωρό ως συναυτοκράτορας (Καίσαρας) και κληρονόμος του το 305 μ.Χ. Τον διαδέχθηκε ως Αύγουστος το 306 μ.Χ. αντί του Μαξέντιου και του Κωνσταντίνου Α΄. Αιχμαλωτίστηκε από τον Μαξέντιο και αναγκάστηκε να αυτοκτονήσει.

Page 105: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Μαξέντιος (MARCVS AVRELIVS VALERIVS MAXENTIVS AVGVSTVS): 306 μ.Χ. – 312 μ.Χ. Γιος του Μαξιμιανού. Ανέλαβε την εξουσία το 306 μ.Χ. μετά τον θάνατο του Κωνστάντιου Χλωρού αντί του Σεβήρου B΄ και του Κωνσταντίνου Α΄. Σκοτώθηκε στην μάχη της Μιλβίας γέφυρας εναντίον του Κωνσταντίνου Α'.

Μαξιμίνος Β΄ Δάιας (CAESAR GALERIVS VALERIVS MAXIMINVS AVGVSTVS): 311 μ.Χ. – 313 μ.Χ. Ανιψιός του Γαλέριου. Υιοθετήθηκε ως Καίσαρας και κληρονόμος του το 305 μ.Χ. Τον διαδέχθηκε ως Αύγουστος (μαζί με το Λικίνιο) το 311 μ.Χ. Ηττήθηκε στον εμφύλιο πόλεμο εναντίον του Λικίνιου.

Λικίνιος (CAESAR GAIVS VALERIVS LICINIVS AVGVSTVS): 308 μ.Χ. – 324 μ.Χ. Ορίστηκε Αύγουστος στην Δύση από τον Γαλέριο το 308 μ.Χ. αντί του Μαξέντιου. Έγινε Αύγουστος στην Ανατολή το 311 μ.Χ. μετά τον θάνατο του Γαλέριου μαζί με τον Μαξιμίνο. Νίκησε τον Μαξιμίνο σε εμφύλιο πόλεμο και έγινε μόνος Αύγουστος στην Ανατολή το 313 μ.Χ. Ηττήθηκε σε εμφύλιο πόλεμο εναντίον του Κωνσταντίνου Α΄ το 324 μ.Χ. αιχμαλωτίστηκε και εκτελέστηκε μετά από εντολές του Κωνσταντίνου Α΄.

Βαλένσιος (AVRELIVS VALERIVS VALENS): 316 μ.Χ. – 317 μ.Χ. Ορίστηκε από τον Λικίνιο ως Αύγουστος της Δύσης το 317 μ.Χ. αντί του Κωνσταντίνου Α΄. Εκτελέστηκε μετά από εντολές του Κωνσταντίνου Α΄.

Μαρτινιανός (SEXTVS MARCIVS MARTINIANVS AVGVSTVS): 324 μ.Χ. Ορίστηκε από τον Λικίνιο ως Αύγουστος της Δύσης το 324 μ.Χ. αντί του Κωνσταντίνου Α'. Εκτελέστηκε με εντολές του Κωνσταντίνου

Κωνσταντίνος Α΄ (CAESAR FLAVIVS CONSTANTINVS VALERIVS AVGVSTVS): 306 μ.Χ. – 337 μ.Χ. Γιος του Κωνστάντιου Χλωρού, ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τον στρατό του πατέρα του, εγκρίθηκε ως Καίσαρας (Δύση) από τον Γαλέριο το 306 μ.Χ. προωθήθηκε σε Αύγουστο (Δύση) το 307 μ.Χ. από τον Μαξιμίνο μετά τον θάνατο του Σεβήρου B΄. Μονοκράτορας από το 324 μ.Χ.

Page 106: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Χρονολόγιο

Ο Ρωμαϊκός κόσμος προ Χριστού

8ος αιώνας: επικράτηση των Ετρούσκων στην κεντρική Ιταλία· οι πρώτες ελληνικές αποικίες στη Σικελία και τη Νότια Ιταλία 754/3: ίδρυση της Ρώμης σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση· οι πρώτοι μικροί οικισμοί στους λόφους της Ρώμης 650-510/9: περίοδος της ετρουσκικής κυριαρχίας στη Ρώμη 508: ο πρώτος ναός στο λόφο του Καπιτωλίου 471: οι πρώτοι δήμαρχοι (tribuni plebis) 450: η πρώτη γραπτή καταγραφή του ρωμαϊκού δικαίου, η λεγόμενη "Δωδεκάδελτος" 421: οι πρώτοι ταμίες (quaestores) 405-396: η καταστροφή των Βηίων δίνει τέλος στην ετρουσκική απειλή 390: κατάληψη της Ρώμης από τους Γαλάτες 343-341:Α' Σαμνιτικός πόλεμος 338: ενσωμάτωση του Λατίου· η κυριαρχία της Ρώμης επεκτείνεται προς την Καμπανία 327-304: Β' Σαμνιτικός πόλεμος εναντίον των Σαμνιτών στα κεντρικά Απέννινα 310: ρωμαϊκή επέλαση στην Ετρουρία

Page 107: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

298-290: Γ' Σαμνιτικός πόλεμος 280-275: πόλεμος και νίκη των Ρωμαίων επί του βασιλιά της Ηπείρου Πύρρου, ο οποίος διασχίζει τη νότια Ιταλία, για να βοηθήσει τις ελληνικές πόλεις εναντίον της Ρώμης· πρώιμη ρωμαϊκή νομισματοκοπία 272: κατάληψη και παράδοση του Τάραντα στους Ρωμαίους· συμμαχία της Ρώμης με τις ελληνικές πόλεις της νότιας Ιταλίας 264: οι πρώτοι αγώνες μονομάχων στη Ρώμη 264-241: Α' Καρχηδονιακός πόλεμος. Αρχίζει με την εισβολή των Ρωμαίων στη Σικελία, προκειμένου να βοηθήσουν τους Μαμερτίνους εναντίον της Καρχηδόνας 267: ο τύραννος των Συρακουσών Ιέρων γίνεται σύμμαχος της Ρώμης 254 (περίπου): γέννηση του ποιητή Πλαύτου 240: η πρώτη τραγωδία στα λατινικά από το Λίβιο Ανδρόνικο, τον παλαιότερο ρωμαίο ποιητή και δραματουργό 237: ρωμαϊκή κατοχή της Κορσικής και της Σαρδηνίας 236: παράσταση του πρώτου θεατρικού έργου του Ναιβίου 228: η Ρώμη ιδρύει "προτεκτοράτο" στις ακτές της Ιλλυρίας 227: η Σικελία και η Σαρδηνία γίνονται οι πρώτες ρωμαϊκές επαρχίες 219/8-202: Β' Καρχηδονιακός πόλεμος. Αρχηγός των Καρχηδονίων ήταν ο Αννίβας 212-205: Α' Μακεδονικός πόλεμος των Ρωμαίων ενάντια στο μακεδόνα βασιλιά Φίλιππο Ε' 204-184: η δημιουργική περίοδος του ποιητή Πλαύτου 204-169: ο Έννιος στη Ρώμη ως ποιητής και παιδαγωγός 202: ο Σκιπίων Αφρικανός νικά τον Αννίβα στη μάχη της Ζάμας, η οποία και σηματοδοτεί τον τερματισμό του πολέμου· η Καρχηδόνα γίνεται υποτελής της Ρώμης· ο Φλάβιος Πίκτωρ γράφει την πρώτη ιστορία της Ρώμης σε πεζό λόγο 201: γέννηση του Πολύβιου

Page 108: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

200-197: Β' Μακεδονικός πόλεμος 197: νίκη στις Κυνός Κεφαλές του ρωμαίου στρατηγού Τίτου Κόιντου Φλαμινίνου επί του μακεδόνα βασιλιά Φιλίππου Ε' 196: ο Τίτος Κόιντος Φλαμινίνος διακηρύσσει στον Ισθμό την ελευθερία των ελληνικών πόλεων 192-188: πόλεμος των Ρωμαίων εναντίον του Αντιόχου Γ' της Συρίας και νίκη των πρώτων στις Θερμοπύλες 190: γέννηση του ποιητή Τερέντιου 188: συνθήκη της Απάμειας 186: συγκλητικό διάταγμα κατά των βακχικών τελετών 179: στη Ρώμη χτίζονται η Αιμιλιανή γέφυρα και η Αιμιλιανή βασιλική 171-168: Γ' Μακεδονικός πόλεμος, νίκη του ρωμαίου στρατηγού Αιμιλίου Παύλου επί του μακεδόνα βασιλιά Περσέα στην Πύδνα· η Μακεδονία χωρίζεται σε 4 μερίδες 167: ο Πολύβιος οδηγείται όμηρος στη Ρώμη 166-159: συγγραφικό έργο του Τερέντιου 166: η Δήλος γίνεται ελεύθερο λιμάνι 155: πρεσβεία των αθηναίων φιλοσόφων Καρνεάδη, Διογένη και Κριτολάου στη Ρώμη 149-146: Γ' Καρχηδονιακός πόλεμος. Καταλήγει στην καταστροφή της Kαρχηδόνας· η Αφρική γίνεται ρωμαϊκή επαρχία 146: κατάληψη, λεηλασία και καταστροφή της Κορίνθου από τους Ρωμαίους· η Μακεδονία γίνεται ρωμαϊκή επαρχία 144: ο στωικός φιλόσοφος Παναίτιος φθάνει στη Ρώμη

Page 109: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

135-132: Α' Δουλικός πόλεμος στη Σικελία 133: αγροτικές μεταρρυθμίσεις των αδελφών Γράκχων -Τίτου και Γαΐου- στη Ρώμη· ο τελευταίος βασιλιάς της Περγάμου ’τταλος Γ' κληροδοτεί το κράτος του στη Ρώμη 129: δημιουργία από τους Ρωμαίους της επαρχίας Ασίας 116: γέννηση του Βάρρωνα 106: γέννηση του Κικέρωνα 103-102:Β' Δουλικός πόλεμος στη Σικελία και στην Καμπανία 101: γέννηση του Ιουλίου Καίσαρα 91-88: Συμμαχικός πόλεμος 88-85: Α' Μιθριδατικός πόλεμος. Ξεκινά με την εκτέλεση των ρωμαίων πολιτών που κατοικούσαν σε πόλεις της Ασίας από το βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη Στ' 87: γέννηση του Σαλλούστιου και του Κάτουλλου 86: ο ρωμαίος στρατηγός Σύλλας κατακτά την Αθήνα 83-82: Β' Μιθριδατικός πόλεμος 74-67: δημιουργία της επαρχίας Κρήτης-Κυρηναϊκής 74-63: Γ' Μιθριδατικός πόλεμος. Λήγει με την οριστική ήττα του Μιθριδάτη Στ' από το ρωμαίο στρατηγό Πομπηίο

Page 110: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

73-71: εξέγερση του Σπάρτακου και κατάπνιξή της από τον Πομπήιο 70: γέννηση του Βιργιλίου 67: ο Πομπήιος εναντίον των πειρατών της Μεσογείου 66-63: ο Πομπηίος αναδιοργανώνει την Ανατολή· τέλος της μοναρχίας των Σελευκιδών και του ανεξάρτητου βασιλείου της Ιουδαίας· οργανώνονται οι ρωμαϊκές επαρχίες της Βιθυνίας, της Κιλικίας και της Συρίας 65: γέννηση του Ορατίου 63: ο Πομπήιος νικά το Μιθριδάτη· συνωμοσία του Κατιλίνα στη Ρώμη 62: δημιουργία της επαρχίας Συρίας 60: η πρώτη Τριανδρία που σχηματίζεται από τον Πομπήιο, τον Κράσσο και τον Καίσαρα 60-30: ο Διόδωρος Σικελιώτης συνθέτει την "Iστορική Βιβλιοθήκη" 59: γέννηση του Τίτου Λίβιου 54: κατασκευή της Ιουλίας Βασιλικής (Basilica Julia) στη Ρώμη 48: νίκη του Καίσαρα επί του Πομπηίου στα Φάρσαλα 47: γέννηση του Προπέρτιου 47-44: δικτατορία του Ιουλίου Καίσαρα 44, 15 Mαρτίου: δολοφονία του Καίσαρα στη Ρώμη 44-21: ο Στράβων ως γεωγράφος και ιστορικός 43: δεύτερη Τριανδρία· γέννηση του Οβιδίου 42: ήττα των δημοκρατικών στους Φιλίππους και αυτοκτονία των αρχηγών τους Βρούτου και Κασσίου, που είχαν υπάρξει οι δολοφόνοι του Καίσαρα 41-32: ο Μάρκος Αντώνιος στην Ανατολή 31: νίκη του Οκταβιανού επί του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας στο Άκτιο 30: κατάληψη της Αιγύπτου από τον Οκταβιανό και επαρχιοποίησή της· θάνατος του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας

Page 111: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

29: θρίαμβος του Οκταβιανού στη Ρώμη· αφιέρωση ναού στον αποθεωμένο Καίσαρα· κατασκευή του πρώτου αμφιθεάτρου στη Ρώμη, της πρώτης αψίδας θριάμβου και του Μαυσωλείου του Αυγούστου 27: αποκατάσταση της "ελεύθερης πολιτείας" από τον Οκταβιανό, ο οποίος λαμβάνει τον τίτλο Σεβαστός (Augustus)· οι επαρχίες διακρίνονται σε συγκλητικές και αυτοκρατορικές 23: πολιτική κρίση στη Ρώμη· ο Αύγουστος λαμβάνει ισόβια τη δημαρχική εξουσία (tribunicia potestas) 19: θάνατος του Βιργιλίου 12: ο Αύγουστος λαμβάνει τον τίτλο του ανώτατου αρχιερέα (pontifex maximus)· θάνατος του Αγρίππα 11: θέατρο του Μάρκελλου στη Ρώμη 9: βωμός της Ειρήνης στη Ρώμη (Ara Pacis Augustae) 8: θάνατος του Ορατίου 2: ο Αύγουστος λαμβάνει τον τίτλο "πατήρ πατρίδος" (pater patriae)· κατασκευή του forum του Αυγούστου στη Ρώμη

Page 112: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

Ο Ρωμαϊκός κόσμος μετά Χριστόν

4: υιοθέτηση του Τιβερίου από τον Αύγουστο 6: η Ιουδαία γίνεται ρωμαϊκή επαρχία 14: θάνατος του Αυγούστου· ο Τιβέριος γίνεται αυτοκράτορας 17: ο Γερμανικός στην Ανατολή· θάνατος του Τίτου Λίβιου και του Οβιδίου 25 (περίπου): θάνατος του Στράβωνα 31: αποκάλυψη της συνωμοσίας του Σηιανού, του αρχηγού των πραιτοριανών, και εκτέλεσή του 37: θάνατος του Τιβερίου· ο Γάιος Καλιγούλας γίνεται αυτοκράτορας 41: δολοφονία του Καλιγούλα· ο Κλαύδιος γίνεται αυτοκράτορας 45/46: δημιουργία της επαρχίας Θράκης 54: θάνατος του Κλαυδίου· ο Νέρων γίνεται αυτοκράτορας· εκδίωξη των Ιουδαίων από τη Ρώμη 64: πυρκαγιά στη Ρώμη για εννέα ημέρες· διωγμός των Χριστιανών 65: πεισώνεια συνωμοσία κατά του Νέρωνα 66-73: Ιουδαϊκή εξέγερση 67-68: ο Νέρων επισκέπτεται την Ελλάδα και συμμετέχει σε πολλούς πανελλήνιους αγώνες· διακήρυξη από τον αυτοκράτορα της ελευθερίας των ελληνικών πόλεων στον Ισθμό της Κορίνθου

68: αυτοκτονία του Νέρωνα

Page 113: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

69: "έτος των 4 αυτοκρατόρων" (Γάλβας, Όθων, Βιτέλλιος και Βεσπασιανός) 70: κατάληψη της Ιερουσαλήμ από τους Ρωμαίους και καταστροφή του ιουδαϊκού ναού 71: ο Τίτος γίνεται συναυτοκράτορας του πατέρα του Βεσπασιανού· κατασκευή του ναού του Διός Καπιτωλίου (Jupiter Capitolinus) στη Ρώμη 74: εκδίωξη των φιλοσόφων και των αστρολόγων από τη Ρώμη 79: θάνατος του Βεσπασιανού· θάνατος του Πλίνιου του αρχαιότερου 81: θάνατος του Τίτου· ο αδελφός του Δομιτιανός γίνεται αυτοκράτορας 95 (περίπου): "Ευαγγέλιο" και "Αποκάλυψη" του Ιωάννη 96: δολοφονία του Δομιτιανού· ο Νέρβας γίνεται αυτοκράτορας 98: θάνατος του Νέρβα· ο Τραϊανός γίνεται αυτοκράτορας 100-150 (περίπου): ο ρήτορας Δίων Χρυσόστομος, ο ηθικός φιλόσοφος Επίκτητος και ο βιογράφος Πλούταρχος αποτελούν τους κυριότερους εκπροσώπους της ελληνικής λογοτεχνίας 101-102: Α' Δακικός πόλεμος 105-106: Β' Δακικός πόλεμος 109: "Ιστορίες" του Τάκιτου 112: κατασκευή του forum του Τραϊανού στη Ρώμη 113: κατασκευή του κίονος του Τραϊανού στη Ρώμη 114-117: ο Τραϊανός αναλαμβάνει εκστρατεία εναντίον των Πάρθων 115-117: Ιουδαϊκή εξέγερση

Page 114: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

117: ο Αδριανός γίνεται αυτοκράτορας· "Χρονικά" του Τάκιτου 120: "Οι 12 Καίσαρες" του Σουητώνιου 121-125: πρώτο ταξίδι του Αδριανού στις επαρχίες 125-150 (περίπου): ο ιστορικός Αππιανός, ο σατιρικός ποιητής Λουκιανός και ο αστρονόμος Πτολεμαίος αποτελούν σημαντικές μορφές του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού 131: ο Αδριανός ιδρύει το "Πανελλήνιον"· η Ιερουσαλήμ γίνεται ρωμαϊκή αποικία με το όνομα Aelia Capitolina· θάνατος του Αντινόου, του αγαπημένου του αυτοκράτορα Αδριανού 138: ο Αντωνίνος Ευσεβής γίνεται αυτοκράτορας 144: "Εγκώμιον προς Ρώμη" του ρήτορα Aίλιου Αριστείδη 161: ο Μάρκος Αυρήλιος γίνεται αυτοκράτορας με συναυτοκράτορά του το Λούκιο Βήρο 162-166: Παρθικοί πόλεμοι του Λούκιου Βήρου 165-167: λοιμός στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία 174-180: "Διαλογισμοί" του Μάρκου Αυρηλίου 180: ο Κόμμοδος γίνεται αυτοκράτορας 193: ο Σεπτίμιος Σεβήρος γίνεται αυτοκράτορας 193-194: στρατιωτική και πολιτική αναταραχή στην αυτοκρατορία· πολλοί οι διεκδικητές του ρωμαϊκού θρόνου 194-195: πόλεμος του αυτοκράτορα κατά των Πάρθων τέλη 2ου-αρχές 3ου αιώνα: ο βιογράφος Φιλόστρατος, ο ιστορικός Ηρωδιανός, ο σκεπτικός φιλόσοφος Σέξτος Εμπειρικός, ο χριστιανός συγγραφέας Κλήμης από την Αλεξάνδρεια

Page 115: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

τέλη 2ου-αρχές 3ου αιώνα: ο βιογράφος Φιλόστρατος, ο ιστορικός Ηρωδιανός, ο σκεπτικός φιλόσοφος Σέξτος Εμπειρικός, ο χριστιανός συγγραφέας Κλήμης από την Αλεξάνδρεια 200-254: δράση του χριστιανού φιλοσόφου Ωριγένη 209: ο Γέτας γίνεται αυτοκράτορας 211: ο Καρακάλλας γίνεται αυτοκράτορας 212: διάταγμα του Καρακάλλα (Constitutio antoniniana), σύμφωνα με το οποίο όλοι οι ελεύθεροι υπήκοοι της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας αποκτούν το δικαίωμα του ρωμαίου πολίτη 212-216: θέρμες του Καρακάλλα στη Ρώμη 217: ο Μακρίνος γίνεται αυτοκράτορας 218: ο Ελαγάβαλος γίνεται αυτοκράτορας 222: ο Σεβήρος Αλέξανδρος γίνεται αυτοκράτορας 229-230: "Pωμαϊκή Iστορία" του Κάσσιου Δίωνα 235-238: βασιλεία του Μαξιμίνου Θρακός 238: εμφύλιες αναταραχές (Γορδιανός A' και Γορδιανός Β' στην Αφρική, Πουπιανός και Βαλβίνος στην Ιταλία) 238-244: βασιλεία Γορδιανού Γ' 244-249: βασιλεία του Φιλίππου Άραβος 249-251: διωγμός των Χριστιανών υπό Δεκίου 251-253: βασιλεία Τρεβωνιανού Γάλλου 253-259/60: βασιλεία Βαλεριανού 259/60-268: βασιλεία Γαλλιηνού 267: εισβολή των Ερούλων στην Ελλάδα

Page 116: Ρωμαϊκή εποχή (α.πολιτική)

268-270: βασιλεία Κλαυδίου B' Γοτθικού 270: θάνατος του νεοπλατωνικού φιλοσόφου Πλωτίνου 270-275: βασιλεία Aυρηλιανού 271: στη Ρώμη χτίζονται τα αυρηλιανά τείχη 275-276: βασιλεία Τακίτου 276-282: βασιλεία Πρόβου 282-283: βασιλεία Kάρου 283-284: βασιλεία Νουμεριανού 283-285: βασιλεία Καρίνου 284-305: ο Διοκλητιανός γίνεται αυτοκράτορας και θεσπίζει την Τετραρχία 286, 1 Απριλίου: ο Μαξιμιανός γίνεται αυτοκράτορας 293, 1 Μαρτίου: ο Γαλέριος και ο Κωνστάντιος Α' Χλωρός γίνονται Καίσαρες 303-305: μεγάλοι διωγμοί των Χριστιανών 305: αψίδα του Γαλερίου στη Θεσσαλονίκη 306-337: ο Μεγάλος Κωνσταντίνος γίνεται μονοκράτορας 308: "δεύτερη Τετραρχία" 311: διάταγμα του Γαλερίου για ανοχή του Χριστιανισμού 312: ο Μεγάλος Κωνσταντίνος κερδίζει τη μάχη στη Μιλβιανή γέφυρα με το σύμβολο του σταυρού· ο Χριστιανισμός αναγνωρίζεται ως το επίσημο θρησκευτικό δόγμα του κράτους 313-322: χτίζεται στη Ρώμη η πρώτη χριστιανική βασιλική 312-326: διάλυση της ιππικής τάξης 324: ίδρυση της Κωνσταντινούπολης από το Μεγάλο Κωνσταντίνο και μονοκρατορία του.