AΓΙΑ

ΣΟΦΙΑ

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΑΟΥ

ΨΗΦΙΔΩΤΑ

Το Αίθριο... Υπαίθρια μαρμαρόστρωτη και περίστυλη αυλή στο μέσον της οποίας ήταν η "κομψή φιάλη" η μαρμάρινη κρήνη που έφερε την ονομαστή καρκινική επιγραφή "ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ"(δηλ. πλύνε τις αμαρτίες, όχι μόνο το πρόσωπο). Στο αίθριο επίσης φέρονται κάποια ίχνη οικοδομήματος.

I.Εξωνάρθηξ

II.Εσωτερικός Νάρθηξ

III.Κυρίως Ναός

Εξωνάρθηξ

Πέντε πύλες από το αίθριο οδηγούν στον έξω νάρθηκα και από αυτόν άλλες πέντε πύλες οδηγούν στον εσωτερικό νάρθηκα, από τις οποίες η μεσαία πύλη λέγεται και Μεγάλη ή Ωραία Πύλη. Από τον έσω νάρθηκα εννέα πύλες, τρεις ανά κλίτος οδηγούν στον κυρίως Ναό. Οι τρεις μεσαίες εξ αυτών καλούνται Βασιλικές πύλες επειδή εξ αυτών εισήρχετο ο Αυτοκράτορας στις επίσημες τελετές. Και οι δύο νάρθηκες καταλάμβάνουν περίπου το ίδιο πλάτος του Ναού με μικρό μήκος εισόδου ο καθένας.

Εξωνάρθηξ

Εσωτερικός ΝάρθηξΕκατέρωθεν του νάρθηκα διασώζονται προσαρτήματα μεγάλης ιστορικής σημασίας. Το προς Ν. εκαλείτο Προπύλαιο του Νάρθηκα ή Ωραία Πύλη που από τον 10ο αιώνα ήταν η κύρια είσοδος στον Ναό. Δεξιά αυτού του προπυλαίου ήταν το αποδυτήριον (μητατώριον) όπου ο Αυτοκράτορας κατά την είσοδό του άλλαζε το τζιτζάκιο και φορούσε το σαγίο. Πάνω από τον έσω νάρθηκα είναι ο γυναικωνίτης, εξ ου και το όνομα "νάρθηξ γυναικωνίτιδος" η είσοδος στον οποίο οδηγούσε άλλο προαύλιο της Β. πλευράς (στο σχέδιο κάτω πλευράς).

Η είσοδος στον κυρίως Ναό όπως προαναφέρθηκε ήταν οι τρεις Βασιλικές πύλες και οι έξι, ανά τρεις εκατέρωθεν, του έσω νάρθηκα. Ο κυρίως Ναός χωρίζεται σε τρία κλίτη των οποίων το μεσαίο είναι διπλάσιου πλάτους των εκατέρωθεν. Το εσωτερικό σχέδιο είναι απλούν. Τέσσερις πεσσοί, κτιστοί στύλοι, συνδέονται μεταξύ τους με υπερώα τόξα στα οποία και φέρονται επιθόλια τόξα συναποτελώντας έτσι μια περιμετρική βάση επί της οποίας και εδράζει ο τεράστιος θολός.

Κυρίως Ναός

Πάνω απ'τα τόξα διαμορφώνονται 4 σφαιρικά τρίγωνα ή λοφία, τα οποία βοηθούν στη στήριξη του τεράστιου τρούλου.Με αυτή τη στήριξη του πελώριου τρούλου ο κεντρικός χώρος του ναού μένει ελεύθερος, χωρίς στηρίγματα κι έτσι δημιουργείται μία αίσθηση ενότητας και ανάτασης.

Τρούλος

Η Στήριξη του Τρούλου

“Με αυτή τη στήριξη του πελώριου τρούλου ο κεντρικόςχώρος του ναού μένει ελεύθερος, χωρίς στηρίγματακαι έτσι δημιουργείται μία αίσθηση ενότητας και ανάτασης.”

Εσωτερικό

Στη φωτογραφία ξεχωρίζουν οικιονοστοιχίες σε δύο ορόφουςπάνω στις οποίες στηρίζεται τοβόρειο τύμπανο με τα πολλάτοξωτά παράθυρα.

Το βόρειο και νότιο τόξοκλείνουν με τύμπαναπου διατρυπώνται με

πολλά τοξωτάπαράθυρα.

Τα τύμπανα αυτάστηρίζονται από

κιονοστοιχίες σε δύοορόφους που βρίσκονται

ανάμεσά στουςπεσσούς.

Τα ψηφιδωτά της Αγίας Σοφίας είχαν υποστεί σημαντικές ζημιές και σήμερα γίνονται προσπάθειες για τη διάσωσή τους. Στις παρακάτω εικόνες φαίνονται λεπτομέρειες ορισμένων από αυτά.

Τα ψηφιδωτά της

Μεγάλος ΑρχιτέκτοναςΩς κύριος αρχιτέκτονας για την κατασκευή της Αγίας Σοφίας επιλέχθηκε ο Ανθέμιος από τις Τράλλεις, ο ικανότερος, όπως λέγεται, αρχιτέκτονας και μηχανικός του αιώνα. Πρώτος απ' όλους τους Έλληνες χρησιμοποίησε τη δύναμη του ατμού «ένας άνδρας» λέει ο Αγαθίας «ικανός να μιμηθεί σεισμούς και κεραυνούς». Συνεργάτες του ήταν ο Ισίδωρος από τη Μίλητο και ο Ιγνάτιος, που είχε αποκαταστήσει τον Αυγουστεώνα, αρχιτέκτονες σχεδόν ισάξιοι του Ανθέμιου σε ικανότητα και φήμη.

Ειπώθηκε ότι ένας άγγελος αποκάλυψε στον αυτοκράτορα τα σχέδια της Αγίας Σοφίας μέσα σε όνειρο, όχι βέβαια στο σύνολο τους και με κάθε λεπτομέρεια, αλλά εκείνη τη μοναδική ιδέα, την κύρια σύλληψη, που οι αρχιτέκτονες αργότερα θα ανέπτυσσαν και θα της έδιναν μορφή. Κι αυτή ήταν η ιδέα ενός τρούλου, που θα είχε τη μεγαλύτερη δυνατή διάμετρο, που θα ήταν τμήμα του μεγαλύτερου δυνατού κύκλου, θα υψωνόταν σε ιλιγγιώδες ύψος και θα υποβασταζόταν από όσο το δυνατόν λιγότερα στηρίγματα. Η αποκάλυψη δεν βρισκόταν στην απλή σύλληψη ενός τρούλου που δεν αποτελούσε νέα ιδέα, έστω κι αν στη συνέχεια μονοπωλήθηκε σχεδόν από μία και μοναδική σχολή - αλλά στο τελειότερο συνταίριασμα όλων αυτών των όρων. Ο Ανθέμιος δεν θα ανέπτυσσε απλώς ένα ήδη υπάρχον σύστημα ούτε και θα γινόταν ταπεινός αντιγραφέας του. Η βυζαντινή αρχιτεκτονική με το έργο αυτό θα έφτανε στην πλήρη ακμή της σχεδόν μονομιάς. Η Αγία Σοφία ήταν «ταυτόχρονα προάγγελος και υπέρτατη έκφραση ενός νέου ρυθμού».

Η λειτουργία δεν τέλειωσεΓνώμες, καρδιές, όσοι Έλληνες,και μέσα στην κοιλάδατου δάκρυου εδώ, κι αντρειεύονταςαπό μια πίστη, Ελλάδα!κράχτε, στο νου ριζώστε τημε το Σταυρό, με δόρυ,Σοφία, Μητέρα, Κόρη,Παντάνασσα, Αθηνά.

Γνώμες, καρδιές, όσοι Έλληνες,ό,τι είστε, μην ξεχνάτε,δεν είστε από τα χέρια σαςμονάχα, όχι. Χρωστάτεκαι σε όσους ήρθαν, πέρασαν,θα “ρθούνε, θα περάσουν.Κριτές, θα μας δικάσουνοι αγέννητοι, οι νεκροίΚόκαλα πάτρια μέσα μαςθαφτά, ιερά, μαζί μαςκαι όπου σεισμοί μας τίναξανοι εφέστιοι πάντα θεοί μας.Πολίτες ας τη χτίσουμεκαι οπλίτες εδώ και όλοιτου ονείρου εδώ την Πόλημε την Αγιά Σοφιά.

1925, Κ. ΠΑΛΑΜΑΣ.

“Ποίημα”

Η λειτουργία δεν τέλειωσεκομμένη, για το τέρμακι αν ξαναρχίσει, ατέλειωτηξανά θα βρει το γέρμα,για να προσμένουμε άγρυπνοιστη νύχτα να προβάλειτου όρθρου το γέλιο πάλιπου προμηνάει το φως.

Πανωραία ΝικολάουΒ2'