¨ΡΩΜΝΙΟΣ¨ - 6ο ΤΕΥΧΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΜΑΙΟΣ 2012

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ “ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ”ΤΗΛ. 2310 552207, E mail [email protected]

Ἡ Ρωμηοσύνη καὶ οἱ νέοι Δ΄ Σύναξη Νεότητος Ἰωάννινα, 3 Μαρτίου 2012

Διµηνιαῖο Νεανικὸ περιοδικὸ τοῦ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ ‘’ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ’’| 2 €

Τεῦχος 6ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ 2012

ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΜΑΣ www.romnios.gr Ρωµνιός

Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΠΑΪΣΙΟΣ - ΩΣ ΝΕΟΣ

ΚΑΙ ΒΟΗΘΩΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ

Β́ ἜκδοσηΠροσφέρεται ΔΩΡΕΑΝ

ΒΙΟΣ ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΪΣΙΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥὈπτικοακουστικὴ ψηφιακὴ κασετίνα µὲ τὸν βίο τοῦ Γέροντος Παϊσίου.

Προσφέρεται ΔΩΡΕΑΝ

ΟΙ EΚ∆ΟΣΕΙΣ ΜΑΣ

ΜΑΡΙΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΜΑΜΑΣΟΥΛΑ«Ὁ Ἅγιος τῶν Ἑλληνικῶν ΣχολείωνΚοσµᾶς ὁ Αἰτωλός»

Προσφέρεται ΔΩΡΕΑΝΟΣΙΟΥ ΕΦΡΑΙΜ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ

Λόγος στὸν Προφήτη Ἰωνᾶ καὶ γιὰ τὴ µετάνοια τῶν Νινευϊτῶν.


ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ«Τό Μυστήριο τοῦ Γάµου - Κοινωνία Ἀγάπης»


«Ἐρῶ» Τεύχη 1-8

1

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011 / ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ / ΤΕΥΧΟΣ 7 /ΤΙΜΗ: 4 ΕΥΡΩΙΟΥΛΙΟΣ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011 / ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗ

ΑΡΧΙΜ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΕΤΤΑΣΜΙΧΑΗΛ ΤΡΙΤΟΣΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΑΡΠΑΤΖΗΑΡΧΙΜ. ΝΙΚΟΔ. ΚΑΝΣΙΖΟΓΛΟΥπ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΠΑΡΟΥΤΟΓΛΟΥ

ΜΕΡΟΠΗ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΟΛΕΒΑΣΣΩΤΗΡΙΟΣ ΚΟΛΛΙΑΣΔρ. Ε. ΖΕΛΛΙΟΥ-ΜΑΣΤΟΡΟΚΩΣΤΑIΩΑΝΝΗΣ ΑΡΜΕΝΑΚΗΣΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΤΑΠΑΚΗΣ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΜΑΡΙΝΗΣ ΠΕΤΡΟΣ ΤΣΟΔΟΥΛΟΣ ΣΤΑΘΗΣ ΠΕΛΑΓΙΔΗΣ ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ ΝΙΚΟΣ ΧΕΙΛΑΔΑΚΗΣ

ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΑΥΤΟ ΓΡΑΦΟΥΝ:

χριστόφορος παπουλᾶκοσ † 18 -01 - 1861150 χρόνια ἀπὸ τὴν κοίµησή του.

1

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 / ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ / ΤΕΥΧΟΣ 8 /ΤΙΜΗ: 4 ΕΥΡΩΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 / ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗ


"Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΙΘΗΝΟΣ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΜΑΣ"

ΜΗΤΡ. ΑΙΤΩΛΙΑΣ & ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ κ. ΚΟΣΜΑΣ, ΜΗΤΡ. ΠΙΣΙΔΙΑΣ κ. ΣΩΤΗΡΙΟΣ, ΑΡΧΙΜ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΨΑΝΗΣ, ΑΡΧΙΜ. ΧΡΙΣΤΟΣ ΚΥΡΙΑΖΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΡΧΙΜ. ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΚΑΝΣΙΖΟΓΛΟΥ, ΑΡΧΙΜ. ΑΧΙΛΛΙΟΣ ΤΣΟΥΤΣΟΥΡΑΣ, ΑΡΧΙΜ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ ΚΟΚΛΙΩΤΗΣ, ΠΡΩΤΟΠΡ. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΖΗΣΗΣ, ΠΡΩΤΟΠΡ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ, ΠΡΩΤΟΠΡ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΜΠΑΤΙΣΤΑΤΟΣ, ΠΡΩΤΟΠΡ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΠΑΡΟΥΤΟΓΛΟΥ, π. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ, ΠΡΩΤΟΠΡ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΣ, ΙΕΡΟΜ. ΛΟΥΚΑΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΤΗΣ, ΜΟΝ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΤΗΣ, π. ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ GEORGI, ΒΟΥΡΛΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, ΣΚΑΛΤΣΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, ΤΣΙΓΚΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, ΚΟΥΚΟΥΣΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, ΓΚΑΒΑΡΔΙΝΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΣΙΑΣΙΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ, ΡΕΡΑΚΗΣ ΗΡΑΚΛΗΣ, ΜΠΑΚΑΣ Θ. ΙΩΑΝΝΗΣ

αφιερω

µα

στη

ν ΕΚΚ

ΛΗΣΙΑ

Τὸ σωµατεῖο «Ἑνωµένη Ρωµηο-σύνη» καὶ ἡ τηλεόραση τοῦ Ἀχελώ-ου ὁλοκλήρωσαν τὴν παραγωγὴ ἑνὸς ὀπτικοακουστικοῦ δίσκου, ποὺ περι-λαµβάνει τὸν Βίο, τὶς ∆ιδαχές, τὶς Ἐπι-στολὲς καὶ τὶς Προφητεῖες τοῦ ΕΘΝΑ-ΠΟΣΤΟΛΟΥ, ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΤΟΥ ΑΙΤΩΛΟΥ.

Ἡ µεγάλη αὐτὴ παραγωγὴ ἀποτε-λεῖ τὴν πρώτη ἐπιστηµονικὴ προσπά-θεια ὀπτικοακουστικῆς καταγραφῆς τοῦ ἔργου καὶ τῆς δράσης τοῦ Ἁγίου Κοσµᾶ.

Ἀποτελεῖται ἀπὸ ὀπτικοακουστικὸ ὑλικό, καθὼς καὶ σπάνιες εἰκόνες καὶ φωτογραφίες ἀπὸ τὶς πόλεις καὶ ἐπαρ-χίες ποὺ ἔζησε καὶ ἔδρασε ὁ Ἅγιος (Μα-κεδονία, Θεσσαλία, Αἰτωλία, Ἀκαρνα-νία, Ἄρτα, Πρέβεζα, Λευκάδα, Κεφαλ-ληνία, Ζάκυνθο, Κέρκυρα, Β. Ἤπειρο κ.ἀ.).

Ὁ παραπάνω ὀπτικοακουστικὸς δί-σκος (σὲ µορφὴ DVD καὶ CD) κυκλο-φορεῖ σὲ καλαίσθητη κασετίνα καὶ προσφέρεται ∆ΩΡΕΑΝ.


Ἡ µεγάλη αὐτὴ παραγωγὴ ἀποτε-Ἡ µεγάλη αὐτὴ παραγωγὴ ἀποτε-λεῖ τὴν πρώτη ἐπιστηµονικὴ προσπά-θεια ὀπτικοακουστικῆς καταγραφῆς τοῦ ἔργου καὶ τῆς δράσης τοῦ Ἁγίου Κοσµᾶ.


Ὁ παραπάνω ὀπτικοακουστικὸς δί-Ὁ παραπάνω ὀπτικοακουστικὸς δί-σκος (σὲ µορφὴ DVD καὶ CD) κυκλο-φορεῖ σὲ καλαίσθητη κασετίνα καὶ προσφέρεται ∆ΩΡΕΑΝ.

ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΟΣ ΔΙΣΚΟΣΓΙΑ ΤΟΝ

ΕΘΝΑΠΟΣΤΟΛΟ ΑΓΙΟ ΚΟΣΜΑ ΤΟΝ ΑΙΤΩΛΟ

ΝΕΑ ΕΚΔΟΣΗἀπὸ τὴν «ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ»

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΝΟΜΟΠαπαδόπουλος Θεόφιλος-ΠρόεδροςΚιν. 6985085012 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣΚατσιαμάνης Δημήτριος ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗΚαζίλα ΧαρίκλειαΚουρῆ ΣτυλιανὴΚουρῆ ἈναστασίαΜυργιώτης ἈπόστολοςΠαπαδημητρόπουλος Παναγιώτης

ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣΠαπαδόπουλος Γεώργιος ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Ἀνανιάδης Γεώργιος

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ & ΣΥΝΔΡΟΜΕΣΞουρίδας Ἰωάννης Tηλ. 2310 552719Καπετάνιου Ἀγγελικὴ Tηλ.210 5227967 «ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ» ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣΜοναστηρίου 225, 54 628 Μενεμένη-Θεσσαλονίκη, Τηλ. 2310 55 2207, Τηλεμοιότυπο: 2310 55 2209

http://romnios.grE mail [email protected]://www.enromiosini.gr

ISSN: 1792-9431

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΝΕΟΤΗΤΑΣ

IΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΕΚΔΟΤΗΣ«ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ»

ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ

Ἡ ἐπικοινωνία καί συνεργασία μέ νέους εἶναι ἂμεση ἐπιθυμία καί ἐπιδίωξη τοῦ περιοδικοῦ μας. Ἐλπίζουμε ὃτι θά ἀνταποκριθεῖτε κομίζοντας προτάσεις καί ἂρθρα.

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

4 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

8 Χαιρετισμὸς ΔημητρίουΚατσιαμάνη ὙπευθύνουΤομέαΝεότητοςΕ.ΡΩ

9 Ὁ ὁραματισμὸς δύο ρωμηῶν Γερόντων γιὰ τὰ ἐγγόνια τους ΠρωτοπρεσβύτερουΓεωργίουΜεταλληνοῦ ὉμότιμουκαθηγητοῦΘεολογικῆςΣχολῆς Πανεπ.Ἀθηνῶν

9 ἩΡωμηοσύνηἀποτελεῖτὴνἑνότητα τῆςἙλληνικότηταςμὲτὴνὈρθοδοξία

11 Τὰστοιχεῖα–δεσμοὶτοῦἙλληνισμοῦ μὲτὴνὈρθοδοξία

13 ἩΡωμηοσύνηεἶναιτὸμέλλοντοῦἙλληνισμοῦ

20 Ἡ Ρωμαίικη παράδοση: τροφὸς τοῦ μέλλοντος τῆς πατρίδας ΔημητρίουΝατσιοῦ Ἐκπαιδευτικοῦ

Δ΄ Σύναξη Νεότητος Ἰωάννινα, 3 Μαρτίου 2012

«Ἡ Ρωμηοσύνη καὶ οἱ νέοι»

3

20 Ἡπαράδοσήμας,κύριοςπαράγονταςἐξόδου ἀπὸτὴσημερινὴοἰκονομικὴκρίση

23 Ἡἀμφισβήτησητῆςγνησιότητας τῆςἙλληνικότητάςμαςἀπόξένους καὶντόπιους«γραικύλους».

25 ἩπροσφοράτῆςἘκκλησίαςμαςστησωτηρία τοῦγένουςμαςκαὶτῆςπατρίδαςμας.

30 «Σμίλεψε πάλι δάσκαλε ψυχὲς» ΘανάσηΣωτηρίου Δασκάλου

38 Σύλλογος Ἠπειρωτῶν Κοζάνης «ΑΠΕΙΡΩΤΑΝ» ΚωνσταντίνουΤσιάντα ΠροέδρουτοῦΣυλλόγουἨπειρωτῶνΚοζάνης

40 Ἐθνικοὶ Εὐεργέτες καταγόμενοι ἀπὸ τὴν Ἤπειρο... ΔημητρίουΜαλάμη Γεν.ΓραμματέατοῦΣυλλόγουἨπειρωτῶνΚοζάνης

44 Χαιρετισμός ΘεόφιλουΠαπαδόπουλου ΠροέδρουτῆςΕ.ΡΩ

46 Θερμές εὐχαριστίες

Ρωμνιός τεῦχος 6

4


ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Μὲ ἐπιτυχία πραγματοποιήθηκε ἡ 4η πανελλήνια σύναξη νεότη-τος, ποὺ διοργάνωσε ἡ Ἑνωμένη

Ρωμηοσύνη στὰ Ἰωάννινα στὶς 3 Μαρτίου μὲ τίτλο: «Ἡ Ρωμηοσύνη καὶ οἱ νέοι».

Κύριος ὁμιλητής ἦταν ὁ ὁμότιμος κα-θηγητὴς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν πρω-τοπρεσβύτερος π. Γεώργιος Μεταλληνός, ὁ ὁποῖος ἀναφέρθηκε μὲ ἱστορικὰ παραδείγ-ματα στὴ ρωμαίικη παράδοση ζωντανεύο-

ντας μὲ τὸν λόγο του δύο μεγάλες προσω-πικότητες, τὸν ἃγιο Κοσμᾶ τὸν Αἰτωλὸ καὶ τὸν Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, αὐθεντικὰ παρα-δείγματα γνήσιων Ρωμηῶν. Ὡς ἀντίδοτο τῆς τρέχουσας πολύπλευρης κρίσης ἐπεσήμανε τὴν ἀνάγκη ἑνότητος γύρω ἀπὸ τὶς ἑλληνορ-θόδοξες ἀξίες.

Ἀκολούθησε ἡ ὁμιλία τοῦ δασκάλου κ. Δημήτρη Νατσιοῦ, ὁ ὁποῖος κατέδειξε ὅτι ἡ ἐπιβίωση τοῦ ἑλληνικοῦ στοιχείου ἀνὰ τοὺς αἰῶνες καὶ κυρίως τὴν περίοδο τῆς Τουρκο-



5

κρατίας ὀφείλεται στὴν ἑλληνορθόδοξη πί-στη. Στὸ δεύτερο μέρος τῆς ἐκδήλωσης καὶ μετὰ ἀπὸ χαιρετισμὸ τοῦ π. Κωνσταντίνου Καντάνη, ἐκπρόσωπου τοῦ Μητροπολίτη Αἰτωλίας καὶ Ἀκαρνανίας κ. Κοσμᾶ, στὸ βῆμα ἀνέβηκε ὁ δάσκαλος κ. Ἀθανάσιος Σωτηρίου, ὁ ὁποῖος μιλώντας ἀπὸ τὴν πείρα του μετέ-δωσε πολύτιμες ἀξίες καὶ ἀρχές.

Ἐνῷ συμπτωματικὰ ἡ ἡμερίδα φιλοξενή-θηκε στὴν αἴθουσα τῆς Ζωσιμαίας Ἀκαδημί-ας, ποὺ ἀποτελεῖ δωρεὰ τῶν ἀδελφῶν Ζωσι-μάδων, οἱ ἑπόμενοι ὁμιλητές, κ. κ. Τσιάντας Κων/νος καὶ Δημήτριος Μαλάμης, Πρόεδρος καὶ Γραμματέας τοῦ συλλόγου Ἠπειρωτῶν Κοζάνης, ἀναφέρθηκαν, μὲ τὴν παρουσία-ση ὀπτικοακουστικοῦ ὑλικοῦ, στοὺς Ἐθνι-κοὺς Εὐεργέτες ποὺ κατάγονται ἀπὸ τὴν Ἤπειρο.

Ἡ πέμπτη εἰσηγήτρια κ. Μαρία Λουπίδου παρουσίασε μία ταινία μικροῦ μήκους, πόνη-μα τοῦ τομέα Νεότητος τῆς Θεσσαλονίκης, στὴν ὁποία ἀναδείχτηκαν μὲ ἕναν ἰδιαίτερα πρωτότυπο τρόπο στίχοι τοῦ Νικηφόρου Βρεττάκου, ποὺ ἀποδίδουν μὲ γλαφυρότητα τὴν ἔννοια τῆς Ρωμηοσύνης.

Ἡ ἐκδήλωση ὁλοκληρώθηκε μὲ τὴν ὁμιλία τοῦ Προέδρου τῆς «Ἑνωμένης Ρωμηοσύνης» κ. Θεόφιλου Παπαδόπουλου, ποὺ τόνισε τὴν ἀνάγκη παρουσίασης τῶν ὀρθῶν προτύπων στὴ νεολαία, ποὺ ἀποτελεῖ τὴ μοναδικὴ ἐλπί-

δα γιὰ αὐτὸν τὸν τόπο, ἐνῷ εὐχαρίστησε τὸ σύνολο ὅσων ἐργάστηκαν γιὰ τὴν πραγμα-τοποίηση τῆς ἡμερίδας.

Τὴν Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας ὁ ἐκκλησι-ασμὸς πραγματοποιήθηκε στὸν Μητροπο-λιτικὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου, ἐνῷ προ-σκυνήσαμε καὶ τὸν τάφο τοῦ Νεομάρτυρα ἁγίου Γεωργίου, ποὺ μαρτύρησε στὴν πόλη τῶν Ἰωαννίνων.

Ἀκολούθησε ἡ ἐπίσκεψη στὸ νησάκι τῶν Ἰωαννίνων καὶ συγκεκριμένα σὲ τέσσερα ἀπὸ τὰ συνολικὰ ἑπτὰ μοναστήρια, ποὺ ὑπάρ-χουν στὸ νησὶ, καθὼς καὶ στὸ ὀνομαστὸ μουσεῖο τοῦ Παύλου Βρέλλη μὲ τὰ παγκο-σμίου φήμης κέρινα ὁμοιώματα. Ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στὴ Φυλακή, ἡ ἀνατίναξη στὸ Κούγκι, ὁ ἃγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς, ἀλλὰ καὶ ἡ σκηνὴ τῆς σφαγῆς τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ ἀπὸ τοὺς Τούρκους μὲ τὴν ἐμβληματικὴ μορφὴ τῆς Κυρα-Βασιλικῆς, εἶναι λίγα μόνο ἀπὸ τὰ ἔργα ποὺ ζωντανεύουν τὸ ἔνδοξο Ρωμαίικο παρελθόν μας.

Στὸ κλείσιμο αὐτῆς τῆς συνάντησης πα-ρατέθηκε γεῦμα σὲ χῶρο τοῦ Πανεπιστημί-ου Ἰωαννίνων, ποὺ ἀποτέλεσε εὐκαιρία νὰ μοιραστοῦμε τὶς ἐντυπώσεις τῶν ἐκδηλώσεων καθὼς καὶ νὰ γνωριστοῦμε μὲ νέους ἀνθρώ-πους ἀπὸ διαφορετικὲς περιοχὲς, ποὺ μᾶς συνδέουν ὅμως κοινὲς ἀξίες καὶ ἰδανικά.

6


7


8

Δημητρίου Κατσιαμάνη Ὑπευθύνου τοῦ Τομέα Νεότητος Ε.ΡΩ

Σεβαστοὶ πατέρες, ἀγαπητοὶ φίλοι καὶ φίλες καλησπέρα.

Ἐκ μέρους τοῦ διοικητικοῦ συμβουλίου τῆς ΕΝΩΜΕΝΗΣ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ καὶ τῶν μελῶν της, σᾶς καλωσορίζουμε στὴν 4η πανελλήνια σύ-ναξη νεότητος τοῦ σωματείου μας. Θὰ θέλαμε νὰ εὐχαριστήσουμε τὴν Ἱερὰ Μητρόπολη Ἰωαννίνων γιὰ τὴν εὐγενῆ παραχώρηση τῆς φιλόξενης αὐτῆς αἴθουσας, ἡ ὁποία -ἀξίζει νὰ θυμηθοῦμε- εἶναι καρπὸς τῆς δωρεᾶς τοῦ ἐθνικοῦ εὐεργέτη καὶ Ἠπειρώτη στὴν καταγωγὴ Ζώη Καπλάνη.

Εὐχαριστοῦμε τοὺς καλοὺς ὁμιλητὲς γιὰ τὴν ἄμεση ἀνταπόκρισή τους στὸ κάλεσμά μας νὰ συμμετάσχουν στὴν ἀποψινὴ ἡμερίδα καὶ ἐπί-σης εὐχαριστοῦμε τὴν ὀργανωτικὴ ἐπιτροπὴ καὶ ὅλους τούς φίλους ποὺ κατέβαλαν κόπο καὶ χρόνο γιὰ τὴν ἄρτια ὀργάνωση τῆς ἐκδήλωσης αὐτῆς.

Ἡ ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ ἀποτελεῖται ἀπὸ μέλη ποὺ τὰ συνδέει ἡ ἀγάπη γιὰ τὶς ἀξίες μας, χωρὶς τὶς ὁποῖες δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ ὑπάρχουμε ὡς ἄτομα ἐλεύθερα καὶ ὡς Ἔθνος. Πιστεύουμε στὴ δύναμη τῆς ἑνότητας καὶ θεωροῦμε ὅτι οἱ ἀξίες αὐτὲς εἶναι ἡ ψυχὴ τοῦ Γένους μας. Ἂν τὶς κρατήσουμε θὰ μᾶς διαφυλάξουν. Καὶ ἂν τὶς ἀπεμπολήσουμε, θὰ χαθοῦμε.

Ἡ προσπάθεια εἶναι ἐγγενής. Βγαίνει ἀπὸ τὰ σπλάχνα τοῦ λαοῦ μας, ὁ ὁποῖος ἀγαπᾶ τὶς ἀξίες του καὶ θέλει τὴν ἑνότητά του. Αὐτὸ βεβαι-ώνει καὶ ἡ πρόθυμη καὶ ἀθρόα συμμετοχὴ ὅσων πληροφοροῦνται γιὰ τὸ Σωματεῖο.

Οἱ ἀξίες αὐτὲς εἰδικώτερα εἶναι:-Ἡ μακραίωνη, πολυκύμαντη καὶ ἐξόχως δι-

δακτικὴ ἱστορία μας.-Ὁ θεσμὸς τῆς οἰκογένειας, ποὺ ἀποτελεῖ τὸ

κύτταρο τοῦ κοινωνικοῦ σώματος καὶ τὴν «κὰτ’ οἶκον Ἐκκλησίαν».

-Ἡ ἀπαράμιλλη ἑλληνικὴ γλώσσα, στὴν ὁποία κατὰ θεία πρόνοια γράφτηκε τὸ Εὐαγγέλιο τῆς ἀποκαλυφθείσας Ἀλήθειας καὶ ἡ Ἑλληνοχριστια-

νικὴ παιδεία.-Ἡ Ἑλληνορθόδοξη παράδοσή μας, ποὺ ἀπο-

τελεῖ τὴ μνήμη τοῦ λαοῦ. Ἡ ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ ἀπὸ τὴν ἀρχὴ

ἔδωσε μεγάλη βαρύτητα στὸν τομέα τῆς νεό-τητος. Δὲν ὑπολόγισε κόπους καὶ ἔξοδα γιὰ νὰ προσφέρει δωρεὰν βοήθεια στοὺς νέους, χωρὶς ἀνταλλάγματα .Ἡ ἀνταπόκριση καὶ ὁ ἐνθουσι-ασμὸς τῶν νέων εἶναι συγκινητική. Ὅσο μεγάλες καὶ ἂν εἶναι οἱ δυσκολίες ποὺ ἀντιμετωπίζουν σήμερα τὰ παιδιά, εἶναι παρήγορο τὸ ὅτι δὲν συμβιβάζονται μὲ τὸ ψέμα καὶ τὴν ὑποκρισία, ἀλλὰ ζητοῦν τὸ γνήσιο, τὸ ἀληθινό, τὸ τέλειο καὶ τὴν ἀνιδιοτελῆ ἀγάπη καὶ, ὅταν τὴν βροῦν, δέχο-νται συμβουλὴ καὶ ἐμπιστεύονται.

Σεβόμαστε τὴν ἐλευθερία τους καὶ δὲν εἶναι σκοπός μας νὰ τοὺς στρατολογήσουμε, νὰ τοὺς προσφέρουμε καινούργιες ἰδεολογίες, οὔτε νὰ τοὺς ἐντάξουμε σὲ κάστες καὶ παρατάξεις, ἀλλὰ νὰ τοὺς δείξουμε τὶς ἀστείρευτες καὶ ζωηφόρες πηγές, τὶς αἰώνιες ἀξίες μας μὲ τὶς ὁποῖες ἀνα-τράφηκαν καὶ γαλουχήθηκαν γενεὲς γενεῶν.

Εἶναι κρίμα οἱ νέοι ἄλλων χωρῶν νὰ μαθαί-νουν τὴν ἑλληνικὴ γλώσσα, νὰ ἐνδιαφέρονται γιὰ τὴν ὀρθόδοξη πίστη, τὸν ἑλληνικὸ πολιτισμό, τὴν παράδοση καὶ τὴν ἱστορία μας καὶ τὰ παιδιά μας νὰ ἀναζητοῦν σὲ λάθος δρόμο τὴν εὐτυχία, τὸν προορισμό τους, ἐνῷ νὰ ἀγνοοῦν τὴν πίστη τῶν πατέρων τους. Ὅμως, διαπιστώνουμε μὲ χαρὰ ὅτι πολλοὶ νέοι μας παρὰ τὸν συνεχῆ βομβαρδισμὸ μὲ ξένα πρότυπα, ἐμμένουν ἀκόμα ἑλληνοπρεπῶς καὶ μάλιστα στρέφονται καὶ ἀναζητοῦν μὲ δίψα ὅ,τι προσπαθοῦν νὰ τοὺς στερήσουν κάποιοι, τὴν οἰκογένεια, τὶς ἀξίες μας καὶ τὴ βιωματικὴ σχέση μὲ τὴν ἐκκλησία μας, τὴν τροφὸ καὶ τὸ καταφύγιο τοῦ γένους μας.

Εὐχόμαστε μὲ προσπάθειες ὅπως ἡ σημερινὴ ἐκδήλωση νὰ βοηθηθοῦν οἱ νέοι μας, τὸ μέλλον καὶ ἡ ἐλπίδα ὅλων μας.

Εὐχαριστοῦμε!


Χαιρετισμὸς

9

Πρωτοπρεσβύτερου Γεώργιου Μεταλληνοῦ Ὁμότιμου καθηγητοῦ Θεολογικῆς Σχολῆς Πανεπ. Ἀθηνῶν

Ὁ ὁραματισμὸς δύο ρωμηῶν Γερόντων γιὰ τὰ ἐγγόνια τους

Ἡ Ρωμηοσύνη ἀποτελεῖ τὴν ἑνότητα τῆς Ἑλληνικότητας μὲ τὴν Ὀρθοδοξία

Σεβαστοὶ Πατέρες, ἀγαπητοὶ ἀδερφοί, σεβαστὸ προεδρεῖο, νεότεροι μετὰ πρε-σβυτέρων, καλῶς ἤρθατε καὶ καλῶς βρε-

θήκαμε στὸν χῶρο αὐτὸ μὲ τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ μὲ τὴν εὐλογία τοῦ τοπικοῦ Ἱεράρχου, Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ἰωαννίνων κ.Θεοκλήτου..

Μιλώντας γιὰ τὴ Ρωμηοσύνη, φέρνου-με στὸ νοῦ μας ἕνα μέγεθος νέο μέσα στὴν Ἱστορία, νέο 2000 χρόνια τώρα.. Εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη ἑλληνικότητα.-Ἡ ἕνωση Ἑλληνι-σμοῦ καὶ Ὀρθοδοξίας σὲ μία Θεανθρώπινη σχέση. Τὴ Θεία φύση τὴν κατέχει ἡ ὀρθοδο-ξία, ἡ ἔνσαρκη παναλήθεια, ὁ Χριστός, δη-λαδή, ὡς ὀρθοδοξία καὶ παναλήθεια, ὅπως ἔλεγε ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος καὶ ἐπανελάμ-βανε συνεχῶς ὁ ὅσιος Ἰουστίνος Πόποβιτς. Ἡ ἑλληνορθοδοξία δὲν εἶναι ὑπόθεση μόνο τῶν Ἑλλήνων, ἀλλὰ ὅλων τῶν ὀρθοδόξων. Θὰ ἤθελα νὰ σᾶς ἀφηγηθῶ σύντομα δύο ἐμπει-ρίες μου ποὺ ἐνσαρκώνουν, μέσα ἀπὸ τὴν παράδοση τῶν Ἁγίων Πατέρων, τὴν ἑνότη-τα τῆς Θείας φύσης ὡς ὀρθοδοξίας καὶ τῆς ἀνθρώπινης φύσης σὲ αὐτὴν τὴ θεανθρώπινη ἕνωση, τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ὡς τῆς ὑψηλότερης λυτρωτικῆς ἀγωνίας τῶν ἀνθρώπων σὲ αὐτὴν τὴ γῆ. Ἡ πρώτη ἐμπειρία εἶναι στὸ Κίεβο τὸ 1989, ὅπου ἀκόμη ἡ Οὐκρανία ἦταν ἑνωμένη μὲ τὴ Σοβιετικὴ Ἕνωση. Ἦταν ἡ πρόοδος τῆς περεστρόϊκας. Ἔχω τὴν τιμὴ νὰ εἶμαι ὁ πρῶτος ὀρθόδοξος κληρικὸς, ποὺ μετὰ τὸ 1917 κυ-κλοφόρησε μὲ ράσο στὴ Σοβιετικὴ Ἕνωση,

στὸ Κίεβο. Μοῦ ζήτησαν τὴν ἑπομένη, μετὰ τὴν ἄφιξή μας (ἤμουνα ἐκεῖ γιὰ κάποιες ἐπι-στημονικὲς ὑποθέσεις), νὰ κυκλοφορήσω μὲ

10

ράσο καὶ νὰ φορῶ καλυμμαύχι καὶ σταυρὸ, μάλιστα, ὅπως συνηθίζουν οἱ Ρῶσοι. Τὴν ἄλλη μέρα στὸν δρόμο εἴδαμε μεγάλο ἐνθουσιασμό. Ὁ κόσμος στὴ θέα μου ἔκανε τὸ σῆμα τῆς νί-κης, ἐρχόταν μοῦ φιλοῦσε τὸ χέρι, ἔπαιρνε εὐχὴ κ.λπ. Μετὰ ἀπὸ πολὺ δρόμο, φτάσαμε, ἀφοῦ γυρίσαμε ὅλο τὸ κέντρο τῆς πόλης, στὸ κάστρο τοῦ Κιέβου. Ἀνεβήκαμε πάνω καὶ ἐγὼ μάλιστα εἶχα τὴν ἔμπνευση νὰ ἀνέβω σὲ ἕνα ὕψωμα καὶ ἒμοιαζα μὲ ἄγαλμα. Ἀνέμιζαν τὰ ράσα, ὁπότε βλέπω σὲ μιὰ στιγμὴ νὰ ἔρχεται μιὰ γυναίκα, ἀκολουθούμενη ἀπὸ 30 περίπου παιδιὰ γύρω στὰ 12 ἔτη. Καταλάβαμε ὅτι ἦταν δασκάλα. Ἦρθε ἡ γυναίκα κάτω στὰ πόδια μου καὶ ἄρχι-σε νὰ μιλᾶ στὰ παιδιά, δείχνοντάς με καὶ κα-ταλάβαινα ἀπὸ τοὺς λατινογενεῖς ὅρους ποὺ χρησιμοποιοῦσε ὅτι μίλαγε γιὰ Ὅμηρο, γιὰ Πλάτωνα, γιὰ Σωκράτη, γιὰ Χρυσόστομο, γιὰ Παλαμᾶ κ.λπ. Συνέλαβα τὸ μήνυμα καὶ ρώτη-σα τὸν διερμηνέα μας κ. Μεϊχανετζίδη τί εἶπαν. Αὐτός μοῦ εἶπε ὅτι ἡ γυναίκα ἦταν δασκάλα, ἦρθε μὲ τὰ παιδιὰ στὸ κάστρο καὶ ἔλεγε τὰ ἀκόλουθα: «Ὁ ἱερέας αὐτὸς εἶναι Ἕλληνας, καὶ οἱ Ἕλληνες εἶναι οἱ φωτιστές μας. Εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ μᾶς φέρανε τὸν ἀρχαιοελληνικὸ πολιτισμὸ ἀλλὰ καὶ τὸν χριστιανισμὸ, καὶ ζοῦμε μέσα σὲ αὐτὴν τὴν ἑνότητα τοῦ ἀρχαιοελληνισμοῦ καὶ τοῦ χριστιανισμοῦ, ὀφείλοντὰς το σὲ αὐτοὺς τοὺς ἀνθρώπους. Θὰ ἔρθει κάτω, θὰ τοῦ φι-λήσετε τὸ χέρι καὶ θὰ σκέφτεστε πάντοτε μὲ εὐγνωμοσύνη τοὺς Ἕλληνες». Τότε συγκινήθη-κα, κατέβηκα καὶ τὸ τί ἔγινε εἶναι ἄλλο θέμα. Ὃταν ἐπέστρεψα στὴν Ἑλλάδα, ἔγραψα ἕνα ἄρθρο: «Ἡ δασκάλα μὲ τὴν ἑλληνικὴ καρδιά». Μᾶλλον ἦταν ἑλληνορθόδοξη καρδιά!

Τότε συνειδητοποίησα στὴν πράξη πὼς καὶ οἱ ἄλλοι ὀρθόδοξοι ζοῦνε μέσα σὲ αὐτὸ ποὺ λέμε ἐμεῖς τόσο ἁπλὰ Ρωμηοσύνη. Εἶναι

ἡ σύνδεση, ἱστορικὰ, τῆς ἑλληνικότητας μὲ τὴ χριστιανικότητα στὴν αὐθεντικότητά της, ποὺ εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία τοῦ Χριστοῦ, τῶν Προ-φητῶν, τῶν Ἀποστόλων, τῶν Πατέρων ὅλων τῶν αἰώνων. Ὑπάρχει μία εὐθεία γραμμὴ ποὺ διέπει αὐτὴν τὴν ἕνωση. Ἡ δεύτερη ἐμπειρία ἔρχε-ται ἀπὸ τὴ Θεολογικὴ Σχολή. Πρὶν ἀπὸ πολλὰ χρόνια (ἤμουνα στὴν ἀρχὴ τῆς σταδιοδρομίας μου) στὸ μεγάλο ἀμφιθέατρο δίδασκα στοὺς πρωτοετεῖς φοιτητὲς Εἰσαγωγὴ στὴν ἐπιστήμη τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας. Εἶδα κάποιους μελαψοὺς στὰ ἀριστερὰ μου καὶ τοὺς εἶπα νὰ μείνουν μετὰ τὸ μάθημα καὶ τοὺς ρώτησα ἀπὸ ποῦ εἶναι. Ἓνας ἐξ αὐτῶν, ποὺ μιλοῦσε καλύ-τερα τὰ ἑλληνικὰ, μοῦ εἶπε: «Εἴμαστε Ρωμηοὶ ἀπὸ τὴ Μέση Ἀνατολή». Σκέφτηκα, ὅτι αὐτὸς ξέρει ὅτι ἀσχολοῦμαι μὲ τὴ Ρωμηοσύνη καὶ τὸ λέει γιὰ νὰ μὲ κολακέψει, καὶ τὸν ρώτησα: «Γιατί εἴσαστε Ρωμηοί;» «Ἡ ἀπάντηση ἦταν: «Διότι ὁ Αὐτοκράτοράς μας ἦταν στὴν πρω-τεύουσά μας τὴ Νέα Ρώμη καὶ ὁ πρῶτος μας Πατριάρχης εἶναι μέχρι σήμερα ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως - Νέας Ρώμης»!

Αὐτὰ τὰ δύο παραδείγματα τὰ εἶπα, γιὰ νὰ σᾶς δείξω πόσο ἔχουμε ἐπηρεαστεῖ ἀπὸ τὸ φράγκικο καὶ θεωροῦμε τὴ Ρωμηοσύνη ἑλλαδικὴ. Ἡ Ρωμηοσύνη ὡς ἑλληνορθοδοξία εἶναι ὑπόθεση ὅλης τῆς Ὀρθοδοξίας ἀλλὰ καὶ ἡ ἑλληνικότητα εἶναι ὑπόθεση ὅλης της Ὀρθοδοξίας. Ἡ Περιφέρεια τοῦ Ἑλληνισμοῦ χρησιμοποιεῖ τοὺς σωστοὺς ὅρους. Οἱ Κύπρι-οι μᾶς ὀνομάζουν Ἑλλαδίτες (καὶ Καλαμαρά-δες). Εἴμαστε Ἑλλαδίτες, καὶ ἄλλο ἑλληνισμὸς ἢ ἑλληνικὸς πολιτισμὸς καὶ ἄλλο ἑλλαδισμὸς καὶ Ἑλληνικὸ Κράτος. Οἱ ξένοι θέλουν νὰ κλείνο-νται τὰ πάντα μέσα σὲ αὐτὸ ποὺ λέμε Ἑλλαδί-τσα, ἐνῷ ὁ Ἑλληνισμός εἶναι πάντοτε ὑπόθεση οἰκουμενική.

11

Ὅσο περισσότερο κλεινόμαστε σὲ σύνορα, τόσο χάνουμε τὴν ἑλληνι-κότητά μας καὶ τὴν οἰκουμενικότη-

τά μας. Γιατί ὑπάρχουν κάποια στοιχεῖα ποὺ συνέδεσαν ἀδιάρρηκτα, ἀδιαίρετα, ἀλλὰ καὶ ἀσύγχυτα, τὸν Ἑλληνισμὸ μὲ τὴν Ὀρθοδοξία, ὅπως οἱ δύο φύσεις τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὸ ποὺ λένε χωρισμὸς Ἐκκλησίας-Πολιτείας εἶναι μία προσπάθεια μάταιη, νὰ ἀπορθοδοξοποιήσουν ὅλες τὶς δομὲς τῆς ἐθνικῆς μας ζωῆς, νὰ ἀπο-συνδέσουν τὴν ὀρθοδοξία ἀπὸ τὶς δομὲς τοῦ ἐθνικοῦ μας βίου. Ἔχουμε, λοιπόν, πρῶτον τὴ θεοκεντρικότητα τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων ποὺ βρίσκει τὴν πραγμάτωσή της μέσα στὴν Ἁγία Τριάδα, στὴν Ὀρθοδοξία, στὴν πίστη μας. Δὲν ὑπῆρξε ποτὲ στὴν ἀρχαιότητα ἀθεΐα δυτικοῦ τύπου. Ἡ ἀθεΐα, ὅπως τὴν ξέρουμε σήμερα, εἶναι δημιούργημα τῶν τελευταίων αἰώνων. Ὁ Ἕλληνας ἀναζητοῦσε τὴν Ἀλήθεια.

Ὁ Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεὺς ποὺ πέθανε τὸ 235 μ.Χ., (ὄχι πατὴρ τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ

μεγάλος συγγραφέας χριστιανός,) λέει: «Σύ-μπασα ἡ ἑλληνικὴ φιλοσοφία ζήτησὶς ἐστιν ἀληθείας», εἶναι ἀναζήτηση τῆς ἀλήθειας. Εἶναι αὐτὸ ποὺ λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στοὺς Κορινθίους: «Οἱ Ἕλληνες σοφίαν ζη-τοῦσι» (Α΄ Κορ. 1,22). Ἐνῷ οἱ Ἑβραῖοι, οἱ Σι-ωνιστές, θέλουν ζητιανεύοντας, ἐπαιτώντας, νὰ πάρουν κάτι. Τὸ αἰτῶ καὶ τὸ ἐπαιτῶ εἶναι τὸ ἴδιο ρῆμα. Οἱ Ἕλληνες ζητοῦν τὴν ἀλήθεια. Σὲ αὐτὴν τὴ λυτρωτικὴ ζήτηση τοῦ Ἑλληνι-σμοῦ ἦρθε νὰ ἀπαντήσει στὴν Ἀθήνα, στὸ κέντρο τῆς Εὐρώπης, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος καὶ ξέρουμε τὴ συνέχεια.

Οἱ Ἕλληνες, ἔπειτα, δεχόμεθα τὴν ἑνότη-τα τῆς ζωῆς ἢδη ἀπὸ τὸν Ὅμηρο. Ἑνότητα τῆς ζωῆς σημαίνει ὅτι δὲν τεμαχίζουμε φρά-γκικα τὴ ζωὴ: ἀπὸ ἐδῶ ἡ οἰκονομία, ἀπὸ ἐκεῖ τὰ πνευματικά, ἀπὸ ἐδῶ τὰ ἐκκλησιαστικά, ἀπὸ ἐκεῖ τὰ πολιτειακὰ-κρατικὰ-ἐθνικά. Ὄχι, ἔχουμε ἑνότητα ζωῆς. Τὰ πάντα εἶναι ἑνωμέ-να μεταξύ τους καὶ ἐνεργοῦμε ὡς μέλη τοῦ

Τὰ στοιχεῖα – δεσμοὶ τοῦ Ἑλληνισμοῦ μὲ τὴν Ὀρθοδοξία

12

σώματος τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ δὲν παύουμε νὰ εἴμαστε καὶ μέλη τοῦ κοινωνικοῦ σώματος, εἴτε λέγεται πολιτειακὸς χῶρος εἴτε λέγεται παιδεία, εἴτε λέγεται ὁτιδήποτε ἄλλο.

Αὐτὴ ἡ ἑνότητα τῆς ζωῆς, ἡ ὁποία ἔγι-νε δεκτὴ καὶ ἀπὸ τὸν Χριστό μας, ἀπὸ τὴν Ὀρθοδοξία, φαίνεται μὲ ἕναν ἐξαιρετικὸ τρόπο στοὺς Δελφούς. Ἐκεῖ ὑπάρχει ἀποτύ-πωση αὐτῆς τῆς καθολικότητος, αὐτῆς τῆς καθολικῆς συνειδήσεως τοῦ ὅλου. Στὸ πρῶτο στρῶμα, στὸ πρῶτο ἐπίπεδο, εἶναι τὰ Ἱερὰ («ἀπὸ Θεοῦ ὀρχόμεθα» ποὺ θὰ ἔλεγε καὶ ὁ Ἡρόδοτος.) Τὸ δεύτερο ἐπίπεδο εἶναι τὸ Θέα-τρο, τὸ πανεπιστήμιο, τὸ σχολεῖο τῆς ψυχῆς. Τὸ τρίτο ἐπίπεδο εἶναι τὸ Στάδιο, τὸ σχολεῖο τοῦ σώματος. Ἡ ἑνότητα λοιπόν, Θεός, ψυχή, σῶμα - Θεός, ἄνθρωπος, συνάνθρωπος, εἶναι ἡ Ρωμηοσύνη.

Ἕνα ἄλλο συναφές στοιχεῖο εἶναι ἡ ἔννοια τοῦ κοινωνεῖν. Ἡ κοινωνία (τὸ μοίρασμα τῶν ἀγαθῶν) εἶναι ἡ ἀλήθεια. Στὶς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων ἔχουμε 4 πυλῶνες, πάνω στοὺς ὁποίους στηρίζεται ἡ ἐν Χριστῷ ζωή, ἀμέσως μετὰ τὴν Πεντηκοστή. Ὁ πρῶτος εἶναι ἡ δι-δαχὴτῶνἈποστόλων, τὸ δόγμα, ἡ διδασκα-λία. Τὸ δεύτερο θεμέλιο εἶναι ἡ κλάσις τοῦ ἂρτου, ἡ Θεία Εὐχαριστία, τὸ ἐπίκεντρο τῆς ὀρθοδόξου ζωῆς. Τὸ τρίτο στοιχεῖο εἶναι ἡ κοινωνία. Κοινωνία σημαίνει τὸ μοίρασμα τῶν ἀγαθῶν, ἐπίκαιρο σήμερα. Σὲ κάποια συνά-ξη ποὺ εἶχαν τὴν τιμὴ νὰ μὲ καλέσουν καὶ μί-λησα γιὰ τὸ κοινωνικὸ μήνυμα ὡς βίωμα τῶν Ἁγίων μας, ὅταν εἶπα ἀνωνύμως μία φράση τοῦ Μεγάλου Βασιλείου ὅτι «ὅσα ἔχεις στὸ κε-λάρι σου, τὰ ἔχεις κλέψει ἀπὸ ἐκεῖνον ποὺ δὲν ἔχει», μοῦ λένε «μὰ ἐσὺ εἶσαι Μαρξιστής!». «Ὄχι» λέω, «δὲν εἶμαι Μαρξιστής, εἶμαι Κομ-μουνιστὴς τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων, τῶν Πατέρων, τοῦ Χριστοῦ ποὺ λέει “δότε ἡμεῖς αὐτοῖς φαγεῖν” (Ματθ.14,36). «Τί τοὺς στέλ-νετε στοὺς Μασόνους καὶ στοὺς Μαρξιστὲς, καὶ σὲ ὅλους τοὺς ἄλλους, νὰ φᾶνε; Δῶστε τους ἐσεῖς νὰ φᾶνε!» «Μά, δὲν ἔχουμε», «Φέρ-τε ὅ,τι ἔχετε», λέει ὁ Χριστὸς, «καὶ Ἐγὼ θὰ τὸ εὐλογήσω καὶ θὰ τὸ πολλαπλασιάσω». Καὶ τὸ τέταρτο εἶναι τὸ πλαίσιο ζωῆς, οἱ προσευχές, ἡ λατρεία. Μέσα στὴ λατρεία διαμορφώνεται καὶ ἀναπτύσσεται ὅλη ἡ ζωή μας.

Γιὰ τὴν κοινωνία νὰ σᾶς πῶ κάτι ὡραῖο ποὺ λέει ὁ Ἡράκλειτος: «Καθότι ἂν κοινωνή-σωμεν, ἀληθεύομεν». Εἴμαστε στὴν ἀλήθεια, ὅταν μοιραζόμαστε τὰ ἀγαθά, «καθότι δὲ ἂν ἰδιάσωμεν, ψευδόμεθα». Τὸ ψέμα εἶναι ἡ ἀτομοκρατία, εἴτε ἡ καπιταλιστικὴ εἴτε ἡ μαρ-ξιστοκομμουνιστικὴ. Διότι κυνήγι τῆς ὕλης γίνεται καὶ ἀπὸ τὴ μιὰ πλευρὰ καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη.

Ἕνα ἄλλο στοιχεῖο, κοινὸ στὸν Ἑλληνισμὸ καὶ τὴν Ὀρθοδοξία, εἶναι ὁ σεβασμὸς τῆς ἑτε-ρότητας. Τούτη τὴν περίοδο τὸ Τριώδιο, διδα-σκόμεθα ὅτι δὲν δύναται νὰ σωθεῖ κανεὶς «εἰ μὴ διὰ τοῦ πλησίον». Ὁ πλησίον σὲ ἄλλους εἶναι ὁ θάνατος, ἡ καταστροφή, ἡ κόλαση. Ὅπως ἦταν γιὰ τοὺς Φαρισαίους καὶ τοὺς μὴ σωστοὺς Ἕλληνες.

Στὴν Ἐπινομίδα λέγει ὁ Πλάτων: παίρνου-με πρῶτες ὕλες ἀπὸ τοὺς ἂλλους, ἀλλὰ τὰ μετασκευάζουμε μὲ τέτοιο τρόπο, ὥστε τὰ κάνουμε καλύτερα ἀπὸ ὅ,τι τὰ παραλάβα-με. Αὐτὴ εἶναι ἡ μετασκευαστικὴ δύναμη τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ, ἂν τὴν χάσουμε, παύουμε νὰ εἴμαστε Ἕλληνες. Οἱ Ἓλληνες προσλαμβάνου-με κάτι ἀπὸ ἂλλους, ἀλλὰ τὸ ἀναδεικνύουμε, κάνοντάς το καλύτερο.

Ἕνα ἀκόμη στοιχεῖο εἶναι ἡοἰκουμενικό-τητα. Ὁ Ἑλληνισμὸς ἔχει οἰκουμενικὴσυνεί-δηση. Ἔχουν γραφεῖ τόσα πολλὰ γιὰ τὰ κρα-τίδια τῆς ἀρχαίας Ἑλλάδος. Τὸ γεγονὸς εἶναι ὅτι σὲ ἕναν κοινὸ κίνδυνο ἑνωνόμαστε ὅλοι οἱ Ἕλληνες. Στὰ Περσικὰ ἐπὶ παραδείγματι, ἔχουμε καλοὺς ἡγέτες καὶ, ξέρετε, στὸν Ὅμη-ρο οἱ ἡγέτες πολιτικοὶ καὶ πνευματικοὶ ὀνο-μάζονται ποιμένες λαῶν. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ποιμαντικὸ ἔργο ἐπιτελοῦμε καὶ ἐμεῖς μὲ τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ οἱ κληρικοὶ, ἀλλὰ καὶ οἱ πολι-τικοί. Σήμερα χάσαμε τοὺς ποιμένεςλαῶν καὶ ἔχουμε λύκους, οἱ ὁποῖοι ἔρχονται νὰ κατα-σπαράξουν τὸ ποίμνιο. Σᾶς θυμίζω τὸ δέκατο κεφάλαιο τοῦ Κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγελίου γιὰ τὸ τί σημαίνει ὁ «ποιμὴν ὁ καλὸς», ὁ ὁποῖος «τὴν ψυχὴ αὐτοῦ τίθησιν ὑπὲρ τῶν προβά-των». (Ἰω. 10,11). Θυσιάζει τὴ ζωὴ του γιὰ τὰ πρόβατα. Σήμερα οἱ ἡγέτες μας θυσιάζουν τὰ πρόβατα γιὰ τὸ δικὸ τους συμφέρον!

13

Αὐτὸ ζοῦμε ἀπὸ τὴν ἳδρυση τοῦ Ἑλληνι-κοῦ Κράτους τὸ 1830. Τὸ ἔλεγε ὁ Μα-κρυγιάννης: «Ἐὰν μᾶς ἔλεγαν τί κρά-

τος θὰ δημιουργούσαμε, θὰ μέναμε ἄλλους τόσους χρόνους κάτω ἀπὸ τοὺς Τούρκους». Κάτι ἤξερε ὁ Μακρυγιάννης! Ἡ κατοχή μας, ὑπὸ τὴν μορφὴ πολιτικοοικονομικῆς δουλεί-ας, ἄρχισε ἐπίσημα γιὰ τὸν νεότερο Ἑλλη-νισμὸ ἀπὸ τὸ 1830. Ἢμαστε πιὸ ἐλεύθεροι στὴ δουλεία ἀπὸ ὅ,τι ὅταν ἐλευθερώθηκε «τύ-ποις» αὐτὴ ἡ περιοχὴ τῆς γῆς καὶ ἀποτέλεσε τὸ Ἑλληνικὸ Κράτος. Εἴμαστε χωρὶς ἡγεσία, ἢ μᾶλλον μακάρι νὰ ἤμασταν χωρὶς ἡγεσία. Εἴμαστε χωρὶς ἡγεσία τῆς παραδόσεώς μας, ρωμαίικη, ἑλληνορθόδοξη ἡγεσία.

Τὰ δύο πρόσωπα, τὰ ὁποῖα θὰ φέρω ὡς παράδειγμα ρωμαίικου ὁραματισμοῦ τοῦ μέλλοντος τοῦ Ἑλληνισμοῦ εἶναι: ὁ ἕνας, ἀνάστημα πνευματικοῦ ἀγωνιστοῦ, ποὺ

ἔβλεπε τὴν ἀποκατάσταση (παλιγγενεσία) τοῦ Ἑλληνικοῦ γένους στὴ Ρωμαίικη καθο-λικότητά του. Καὶ ὁ δεύτερος ἒγινε ὁ ἲδιος πρωταγωνιστὴς σὲ αὐτὸν τὸν ἀγώνα. Εἶναι ὁ ἃγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς καὶ ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.

α) Ὁ Πατρτοκοσμᾶς ὁ Αἰτωλός ὡς παρά-

δειγμα ρωμαίικου ὁραματισμοῦ τοῦ μέλλο-ντος τοῦ Ἑλληνισμοῦ.

Ὁ ΠατροΚοσμᾶς ἦταν πιστὸς στὴν οἰκουμενικὴ ἰδέα καὶ στὴν ἀνάσταση τῆς αὐτοκρατορίας. Γιατί ἔλεγε: «αὐτὸ μία μέρα θὰ γίνει ρωμαίικο». Ἐννοοῦσε ἀποκατάστα-ση σὲ αὐτὰ τὰ πνευματικὰ καὶ γεωγραφικὰ ὅρια. Ὁ στόχος τῶν πατέρων μας ἦταν ἡ ἀνάσταση τῆς αὐτοκρατορίας καὶ ὄχι ἡ ἀνάσταση ἑνὸς μικροῦ τμήματὸς της.. Ἡ

Ἡ Ρωμηοσύνη εἶναι τὸ μέλλον τοῦ Ἑλληνισμοῦ

14

μεταφορὰ τοῦ ἐθνικιστικοῦ πνεύματος, τῆς ἐννοίας τῆς ἀρχῆς τῆς ἐθνότητος, ἀπὸ τὴ Δύση στὴν καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολή, μετὰ τὸν Ὑψηλάντη, ἔφερε ἀνατροπὴ αὐτοῦ τοῦ προσανατολισμοῦ. Ἔχουν γραφεῖ πολλὰ

γι’ αὐτὰ. Ὁ τελευταῖος ὁραματιστὴς τῆς ἑλληνορθόδοξης Οἰκουμένης, τῆς ἀποκατα-στάσεως ὅλων τῶν λαοτήτων καὶ ὄχι ἐθνοτή-των μέσα στὴ μεταβυζαντινή, στὴ ρωμαίικη δηλαδή, Αὐτοκρατορία, ἦταν ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης. Γι’ αὐτὸ ἡ ἐπανάσταση ἀρχίζει πάνω στὸν Προῦθο.

Ἄρχισε ἡ ἐπανάσταση ἀπὸ ἐκεῖ, ὥστε νὰ ἀρχίσει καὶ ἀπὸ τὴν Πελοπόννησο, γιὰ νὰ ἔχουμε μία μέγγενη, ἡ ὁποία θὰ συνθλί-ψει τὴν ὀθωμανικὴ ἀντίσταση μὲ τὴν ἐκτέ-λεση τοῦ Σουλτάνου καὶ τὴν ἐπανάσταση τοῦ στόλου, ὁ ὁποῖος εἶχε τὴ δύναμη μέσα στὴν ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία. Ὁ δὲ στό-λος ἀποτελεῖτο ἀπὸ Ἕλληνες κυρίως. Ρωμη-οὶ λοιπὸν ἦταν ὅλες οἱ λαότητες, οἱ Σέρβοι, οἱ Βούλγαροι, οἱ Μαυροβούνιοι. Γι’ αὐτὸ ἔχουμε τοὺς Βαλκανικοὺς Πολέμους, δεύτε-ρη προσπάθεια ἀναστάσεως τῆς αὐτοκρα-τορίας – καὶ τελευταία.

Κάποιος θὰ μποροῦσε νὰ μοῦ πεῖ: «Μὰ ἦταν δυνατὸν αὐτὸ τότε, ἀφοῦ ὅλα τὰ πλά-κωνε ἡ σκλαβιὰ τῶν Φράγκων, ὅπως σήμε-

ρα;» Μεγαλύτερος πολιτικὸς, βαπτισμένος ὃλος στὴν ἑλληνορθοδοξία, ἀπὸ τὸν Καπο-δίστρια δὲν ὑπῆρξε. Τὸ 1828 ὁ Καποδίστρι-ας συμβούλεψε τὸν Τσάρο νὰ δημιουργη-θοῦν στὴ Βαλκανικὴ 5 ἀνεξάρτητα - αὐτό-

νομα, μικρὰ κράτη. Ὁ στόχος θὰ ἦταν νὰ ἑνωθοῦν μετα-ξύ τους κατόπι, ἀποκαθιστώντας ἔτσι ἓνα τμῆμα τῆς αὐτοκρατορίας.

Δὲν ἦταν οὐτο-πία τὸ ὄνειρο τῶν Κολλυβάδων, τοῦ Ρήγα τοῦ Φεραίου, τοῦ Πατροκοσμᾶ, ἡ «ἀνάσταση τοῦ Βυζαντίου», μέσα στὰ δεδομένα τοῦ 18ου – 19ου αἰώνα. Αὐτὸ ἐπεδίωξαν καὶ οἱ Βαλκανικοὶ Πόλε-μοι. Οἱ Εὐρωπαῖοι ὅμως μᾶς στρίμωξαν κυριολεκτικὰ στὸ

ρατσιστικὸ στενὸ πνεῦμα τῆς ἐθνότητος ἢ ἐθνικιστικὸ μὲ τὴν ἀρνητική του σημασία. Ἡ Ρωμηοσύνη σώζει τὴν Ἐθνικότητα μέσα στὴν ὑπερεθνική οἰκουμενικότητα.

Ἡ Ρωμηοσύνη δὲν εἶναι κατάργηση τῆς ἐθνότητος. Ἐμεῖς οἱ παπάδες, ποὺ ἔχουμε τὴν εὐλογία νὰ λειτουργοῦμε γύρω ἀπὸ τὴν Ἁγία Τράπεζα μὲ Ἰάπωνες, μὲ Κορεάτες, μὲ Ἀφρικανούς, μὲ ὅλο τὸν κόσμο, ἐκεῖ ζοῦμε τὴν ὑπέρβαση τῆς ἐθνικότητος, ἀλλὰ ὄχι τὴν κατάργησή της. Γύρω ἀπὸ τὴν Ἁγία Τράπεζα ἑνωνόμαστε οἱ ὀρθόδοξοι σὲ μία ἕνωση ὑπερεθνικὴ, στὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ «ὃ ἐστι Ἐκκλησία». Ἀλλὰ εἲμασθε ἓτοιμοι, ὁ Ἓλληνας καὶ ὁ Βούλγαρος καὶ ὁ Σέρβος καὶ ὃλοι οἱ ἂλλοι, νὰ θυσιαστοῦμε γιὰ τὴν περι-οχὴ, μέσα στὴν ὁποία πραγματωνόμαστε ὡς Χριστιανοὶ Ὀρθόδοξοι, ποὺ εἶναι ἡ ἔννοια τῆς πατρίδος. Στὸ 17ο κεφάλαιο τῶν Πρά-ξεων (17,26) κατὰ τὸν Ἀπόστολο Παῦλο, «Τὰ ὁροθέσια τῶν ἐθνῶν» τὰ ἔθεσε ὁ Θεός, ἀλλὰ τὸ ἕνα ἔθνος μέσα στὴ Ρωμανία σέ-βεται τὸ ἄλλο. Γιὰ αὐτὸ μιλῶ γιὰ λαότητες

15

καὶ ὄχι γιὰ ἐθνότητες μέσα στὴ Ρωμηοσύνη, ποὺ εἶναι πανορθόδοξη ὑπόθεση.

Τὸ ’21 ὅμως ἔμεινε ἀνολοκλήρωτο. Ἔχου-με ἥττα τῆς Οἰκουμενικῆς Ἰδέας καὶ στὸ ἑξῆς ἡ Μεγάλη Ἰδέα θὰ λάβει ἐθνικιστικὴ - ἀλυτρωτικὴ σημασία. Σὲ ἕνα κείμενο τοῦ 1873 ὁ Ἠλίας Ζερβὸς Ἰακωβάτος, ἕνας ἀπὸ τοὺς ριζοσπάστες τῆς Κεφαλλονιᾶς, μιλεῖ γιὰ ἀποκατάσταση τῆς ἑλληνικῆς φυλῆς. Καταλαβαίνετε, λοιπὸν, πῶς στενεύει ἡ Με-γάλη Ἰδέα. Καὶ, κάποιος συγγραφέας τοῦ 19ου αἰῶνος θὰ πεῖ ὅτι ἡ Μεγάλη Ἰδέα ἔγινε τόσο μικρὴ, ὥστε νὰ εἶναι ἄνευ σημασίας ἡ ἐνασχόληση μαζὶ της. Ὁ Τόυνμπη, ὁ μεγά-λος ἱστορικὸς τῶν πολιτισμῶν καὶ διπλωμά-της, ἔγραψε σὲ ἕναν ἀπὸ τοὺς τόμους τοῦ ἔργου του “Study οf History” (Σπουδὴ τῆς Ἱστορίας): «Οἱ Ἕλληνες ἔκαναν μία ἄφρονη ἐνέργεια, κέρδισαν τὸ κράτος καὶ ἔχασαν τὴν αὐτοκρατορία»!

Ποιὸς ἦταν συγκεκριμένα ὁ ὁραματισμὸς τοῦ Πατροκοσμᾶ; Πρῶτον, ἡ συνέχεια καὶ ἡ ἀποκατάσταση, ὅπου κλονιζόταν, τῆς ὀρθοδόξου πίστε-ως καὶ ζωῆς. «Ὅλες οἱ πίστες, λέει, τοῦ κόσμου εἶναι ψεύ-τικες, κάλπικες, τοῦ Διαβόλου. Μόνο ἡ πίστη τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἀληθινή». Τί θὰ ἔλεγε σήμερα ὁ ἃγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς βλέποντας τὴν οἰκουμενιστικὴ ὑστερία; Τὸ δεύτε-ρο ἦταν ἡ ἑλληνορ-θόδοξη παιδεία, ἡ σύνδεση δηλαδὴ τοῦ ναοῦ καὶ τοῦ σχολείου. Κάποιος ἱστορικὸς παλαιό-τερα εἶχε πεῖ, καὶ τὸ πῆραν τότε καὶ τὸ ἔκαναν φλάμπουρο κυρίως οἱ νεοειδωλο-λάτρες, ὅτι ὁ ἃγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς εἶπε: «Γκρεμίστε τὶς ἐκκλησιὲς, γιὰ νὰ φτιάξετε σχολεῖα». Βλέπετε αὐτὴ εἶναι ἡ ἱστορία, τὴν

ὁποία μᾶς ἐπιβάλλουν, ὄχι ἱστορία ἐρεύ-νης, ἀλλὰ ἱστορία αὐθαιρεσίας. Μᾶλλον στὸν Κολινδρὸ εἶπε ὁ ἃγιος Κοσμᾶς: «Πόσες ἐκκλησίες ἔχετε ἐδῶ;» «Δύο». «Ἡ μία ἐκκλη-σία θὰ γίνει σχολεῖο καὶ ἡ ἄλλη θὰ μείνει ἐκκλησία, σᾶς φθάνει». Αὐτὴ εἶναι ἡ δια-σύνδεση (σὰν τὰ συγκοινωνοῦντα δοχεῖα) μεταξὺ ναοῦ καὶ σχολείου.

Μετὰ ἡ ὀρθόδοξη κοινωνία, τὸ ἐν Χριστῷ ἦθος. Γιὰ αὐτὸ μιλεῖ συνεχῶς γιὰ τὶς ἀρετὲς τοῦ ἐν Χριστῷ ἤθους, ποὺ εἶναι ἡ συγχωρη-τικότητα καὶ ἡ ἀγάπη. Ἔπειτα, κοινωνικὰ, ἡ συσσωμάτωση ὅλων αὐτῶν σὲ ὁμάδα, ποὺ λέγεται ἐνορία. Ἔβλεπε ὅτι ἡ σωτηρία μας δὲν ἦταν νὰ ἀναμένουμε ἄνωθεν τὴ βοή-θεια. «Ἂνωθεν», ἐννοῶ, ἀνθρωπίνως ἀπὸ τὸν Σουλτάνο καὶ κάποιους ψευτοηγέτες (ὑπῆρχαν καὶ τότε ψευτοηγέτες). Ἡ ἐνορία ἦταν ὁ συνδετικὸς κρίκος. Συνήθως ταυ-τιζόταν ἡ ἐνορία μὲ τὸ χωριό. Ἀλήθεια τὶ αἰσθανόταν ὁ πιστὸς, ὅταν πήγαινε (ἔχου-με μαρτυρίες ἀρκετὲς) νὰ πάρει τὸ αὐγὸ μὲ τὸ ἀντίδωρο τὸ Πάσχα καὶ ἔλεγε: «Χριστὸς

Ἀνέστη Παππούλη μου!» καὶ ὁ παπὰς ἔσκυ-βε, ἀγράμματος, ἀλλὰ ἐν Χριστῷ σοφότα-τος, καὶ τοῦ ἔλεγε: «Καὶ ἡ Ἑλλὰς ἀνέστη!».

16

Ἡ ἐνορία, λοιπόν, ἡ κοινότητα. «Ἂν δὲν ζεῖτε μέσα στὴν κοινότητά σας», λέει ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, «δὲν θὰ ξαναέρθω στὴν περιοχὴ σας». Τὶ σημαίνει αὐτὸ: Ἢ ἑνωνόμαστε ἢ χανόμαστε! Αὐτὸ ἰσχύει κατ’

ἐξοχὴν σήμερα. Ἡ ἀντίστασή μας εἶναι ἡ ἐπανεύρεση καὶ ἡ ἀνασύνταξη ὅλων μας μέσα στὴν ἐνορία. Εἶναι τὸ μόνο σχῆμα ποὺ ἀκόμη δὲν τὸ κατήργησαν, ὃπως ἒγινε στὸ μόνο κυριολεκτικὰ ἂθεο κράτος, στὴν Ἀλβανία τοῦ Χότζα.

Ὁ Καποδίστριας ἦταν ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος προσπάθησε νὰ κάμει πράξη τὸν ὁραμα-τισμὸ τοῦ Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ.

Δὲν ἔχει σημασία, ἂν ἤξερε τί ἔλεγε ὁ ἃγιος Κοσμᾶς, μολονότι πέρασε ὁ Πατρο-κοσμᾶς καὶ ἀπὸ τὴν Κέρκυρα. Ξέρετε, ἐγὼ τὸ ἔζησα. Εἶμαι 72 ἐτῶν. Ἀπὸ τὴ δεκαετία τοῦ ’50 ὁ Πνευματικός μου μοῦ διηγεῖτο τί εἶπε ὁ Πατροκοσμᾶς, ὅπως τὸ ἄκουσε ἀπὸ τὸν παπποῦ του. Ὁ παπποὺς του κρατοῦσε στὴ μνήμη του τὰ ὅσα εἶπε ὁ Πατροκοσμᾶς. Ὑπῆρχε ὅμως στὸν Πατροκοσμᾶ καὶ τὸν Κα-ποδίστρια ἕνα κοινὸ στοιχεῖο. Τὸ στοιχεῖο, ποὺ ἑνώνει τοὺς ὀρθοδόξους σὲ ὅλα τὰ μήκη

καὶ πλάτη τῆς γῆς, ἀλλὰ καὶ κάθετα μέσα στὴν Ἱστορία διαχρονικά, εἶναι τὸ κοινὸ φρόνημα, ἡ Ρωμηοσύνη, ἡ Ὀρθοδοξία.

Ὁπότε, λοιπόν, ὁ Καποδίστριας εἶχε τὸ ἴδιο φρόνημα μὲ τὸν Πατροκοσμᾶ καὶ ὅλους

τοὺς Ἁγίους. Τὸν λένε μασό-νο κ.λπ. Ὃταν ἀκοῦτε τέτοιες κατηγορίες, σᾶς τὸ λέω ὡς ἐρευνητής, νὰ βάζετε ἕνα ἐρωτηματικὸ. Γιατί πρέπει νὰ μειωθοῦν κάποιες ὑπεροχικὲς μορφὲς στὴν ἱστορία μας, νὰ μειωθοῦν ἠθικὰ, γιὰ νὰ ἔχου-με μετὰ καὶ τὴν φυσικὴ ἐξό-ντωσή τους.

Ὁ Καποδίστριας τί προ-σπάθησε νὰ κάνει; Προσπά-θησε νὰ ἀνανεώσει τὰ μέσα στὸ θέμα τῆς διοικήσεως, εὐρωπαϊκὰ μέσα, ἀλλὰ τὰ ρωμαίϊκα θεμέλια νὰ μείνουν λειτουργικὰ. Τοῦ ἔλεγε ὁ Κο-λοκοτρώνης, ἄλλος σοφός τοῦ γένους μας: «Ὑπερεκλα-μπρότατε», ἤτανε τίτλος ποὺ τοῦ ἔδινε ὁ ἴδιος, «κάνεις ἕνα μεγάλο λάθος, βιάζεσαι».

Λέει ὁ Καποδίστριας: «Σὲ τί βιάζομαι Στρατηγέ

μου;» Καὶ ὁ Κολοκοτρώνης: «Πᾶς νὰ τὸ κάνεις ἑπτὰ φράγκικο καὶ

τρία ρωμαίικο. Ὄχι, θὰ τὸ κάνεις πρῶτα τρία φράγκικο

καὶ ἑπτὰ ρωμαίικο, πέντε φράγκικο - πέντε ρωμαίικο καὶ μετὰ ἑπτὰ φράγκικο καὶ τρία ρωμαίικο».

Ποῦ νὰ βροῦν τέτοιο φρόνημα οἱ σημε-ρινοὶ ἡγέτες μας.

Κάποτε μιλοῦσα σὲ μία ἐκπομπὴ μὲ τὸν φίλο καὶ ἀγωνιστή, ὁ καθένας στὸ χῶρο του καὶ μὲ τὸν τρόπο του, τὸν Κώστα τὸν Ζουράρι. Καὶ ἐπειδὴ εἶναι πιανίστας ἄρι-στος καὶ ἐγὼ σαξοφωνίστας καὶ ὀμποΐστας, στράφηκε ὁ λόγος στὸν χῶρο τῆς μουσικῆς, στὸ πλαίσιο τῆς Ρωμηοσύνης. Καὶ ἀναλύ-σαμε, ἔτσι ἐξ ἀπροόπτου, τὴν ἔννοια τοῦ συρτοῦ, ποὺ ἀρχίζει ἀπὸ τὸν Ὅμηρο, ποὺ ὁ ἕνας κρατάει τὸ χέρι τοῦ ἄλλου καὶ δεξιὰ

17

καὶ ἀριστερὰ. Ἒτσι εἶναι καὶ ἡ ἑνότητα τῆς ἱστορικῆς

μας ἁλυσίδας, ἀπὸ τὸ ἀπώτατο παρελθόν μας μέχρι σήμερα.

Δύο βήματα μπροστά, ἕνα πίσω. Αὐτὴ εἶναι ἡ πορεία τῆς Ρωμηοσύνης

μέσα στὴν Ἱστορία, πορεία ἑνότητας καὶ συνέχειας. Παράδοση, ἄλλωστε, ὅπως ξέρε-τε, δὲν σημαίνει συντήρηση, μουσειακὴ δια-φύλαξη ὁρισμένων πραγμάτων. Παράδοση σημαίνει συνέχεια, συνέχεια ἑνὸς τρόπου σκέψεως, ἑνὸς τρόπου ζωῆς, ἑνὸς τρόπου ὑπάρξεως, ἑνὸς τρόπου ἐνεργείας. Αὐτὴ εἶναι ἡ ταυτότητά μας, καὶ συνεχῶς μέσα ἀπὸ τὴν παιδεία καταστρέφεται αὐτὴ ἡ ἑνότητα. Εἴμαστε ψηφίδες, ποὺ δὲν ἀποτε-λοῦμε τὴν εἰκόνα ὅλοι μαζί, ἀλλὰ ἡ μία ψη-φίδα εἶναι ἐδῶ ἡ ἄλλη ἐκεῖ, ἀπομονωμένες ἡ μία ψηφίδα ἀπὸ τὴν ἄλλη, ὁπότε χάνουν τὴ λειτουργικότητά τους.

Λοιπόν, τὸ φρόνημα ἦταν ρωμαίικο γιὰ αὐτὸ ταυτίζονται τόσο πολὺ ὁ Καποδίστριας μὲ τὸν Πατροκοσμᾶ. Μετὰ ἦρθε ἡ μεγάλη ὑποτέλεια, ἡ βαυ-αροκρατία μὲ ὅλες τὶς συνέ-πειές της. Κάποιος Ἐπίσκοπος συμφοιτητής μου παλαιὸς, στὴ δεκαετία τοῦ ’80 μοῦ λέει: «Παπα-Γιώργη, πολὺ τὰ βά-ζεις μὲ τοὺς Βαυαρούς, ἀλλὰ αὐτοὶ ἦρθαν καὶ ἔφεραν τὴν ἠθικοποίησή μας».

Τὸν κοίταξα καὶ τοῦ εἶπα: «Ἀργότερα θὰ καταλάβεις τί εἶναι αὐτὸ πού μοῦ λές». Οἱ Ὀρθόδοξοι δὲν ἔχουμε τὴ στενὴ ἔννοια τῆς φράγκικης ἠθικῆς, χωρὶς νὰ εἴμαστε ἀνή-θικοι, ἀλλὰ τὴν ἔννοια τοῦ ἐν Χριστῷ ἤθους. Τὸ ἦθος δὲν διαμορφώνεται μὲ τὴν ἀτο-μικὴ θέληση καὶ ἀπόφαση τοῦ ἀνθρώπου.

Βρώμα καὶ ἀκαθαρσία εἶναι μέσα μου, πῶς θὰ ἀποκτήσω ἐν Χριστῷ ἦθος;

Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ, σὲ μιὰ συνέργεια

μὲ τὴ βούληση τοῦ ἀνθρώπου, ἡ σταυρικὴ αὐτὴ σχέση, δημιουργεῖ αὐτὸ τὸ ἦθος.

β) Ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ὡς παρά-

δειγμα ρωμαίικου ὁραματισμοῦ τοῦ μέλλο-ντος τοῦ Ἑλληνισμοῦ

Καὶ ἐρχόμαστε σὲ ἕναν ἄνθρωπο, ποὺ προσπάθησε νὰ θέσει τὰ θεμέλια ἑνὸς νέου ρωμαίικου, ἑλληνορθόδοξου ἤθους, ποὺ ἦταν ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Ὁ Κολοκο-τρώνης καταφάσκει, στὴν περίφημη ὁμιλία του στὴν Πνύκα στὸ 1ο (καὶ μόνο) Γυμνά-σιο τῶν Ἀθηνῶν, τὴν εὐγενῆ ἱστορική μας καταγωγή, ἀλλὰ διακρίνει, μέσα σὲ μία θε-ανθρώπινη ἱεράρχηση, τὸν Ἑλληνισμὸ ἀπὸ τὸν Χριστιανισμὸ, ἑνώνοντας ἐν Χριστῷ πάλι αὐτὰ τὰ μεγέθη. Τὰ λόγια του: «Αὐτοί, οἱ Ἀρχαῖοι, διέφεραν ἀπὸ ἡμᾶς εἰς τὴν θρη-σκείαν, διότι ἐπροσκυνοῦσαν τὶς πέτρες καὶ

τὰ ξύλα. Ἀφοῦ ὕστερα ἦλθε εἰς τὸν κόσμον ὁ Χριστός, οἱ λαοὶ ὅλοι ἐπίστευσαν εἰς τὸ Εὐαγγέλιόν Του καὶ ἔπαψαν νὰ λατρεύουν

18

τὰ εἴδωλα». Τὸ θεμέλιο τῆς Πίστεως, τῆς Ὀρθοδοξίας. Αὐτὴ ὀφείλει νὰ εἶναι ἡ συνεί-δηση τοῦ ἐλευθέρου Ἕλληνα καὶ τοῦ Κρά-τους ποὺ δημιούργησε ὁ Ἑλληνισμὸς, ἔστω

καὶ ὑπὸ τὴν μορφὴν μονίμου ἐξαρτήσεως. Παλαιότερα, μέχρι τὰ παιδικά μου χρό-

νια, τὸ κέντρο ἐξαρτήσεως ἦταν τὸ Παλάτι. Τὸ Παλάτι ἦταν ἡ τοποτηρητεία τῶν ξένων δυνάμεων, καὶ κυρίως τῆς κυρίαρχης δύνα-μης τότε, τῆς Ἀγγλίας. Μετὰ ἦρθε ἡ Ἀμε-ρικὴ ἀπὸ τὸ 1949. Μετὰ ἀνέλαβε αὐτὸν τὸν ρόλο, κατ’ ἐξοχὴν, τὸ Κοινοβούλιο, ἀλλάζο-ντας τὴ Βασιλεία μὲ τὴ λεγομένη «Δημοκρα-τία».

Μεταφέραμε τὴν τοποτηρητεία τῶν ξέ-νων μέσα στὴ Βουλή.

Αὐτὸ τὸ κλασικὸ, νὰ «εὐχαριστήσουμε τὴν κυβέρνηση τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν», ἀνεξαρτήτως τοῦ ποιὸς τὸ εἶπε, εἶναι σὰν νὰ τὸ εἶπε ὅλη ἡ Βουλή.

Ἐπιτρέψτε μου νὰ πῶ κάτι. Ναυάγησε τὸ ἑλληνικὸ Κοινοβούλιο, τὸ ἀχρήστευσαν τελείως καὶ κάποιοι σοῦ λένε ὅτι δὲν εὐθύ-νονται. Τοὺς ἀπαντᾶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ποὺ λέει στὴν Πρὸς Ρωμαίους (1,32): ὃτι

εἶναι ἒνοχοι, ἀφοῦ «συνευδοκοῦσι τοῖς πράσσουσι». Μία κοπέλα 16 ἐτῶν τῆς Β’ Λυ-κείου πέρσι στὴ Βουλὴ τῶν Ἐφήβων γυρίζει στὸν Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας, στὸν Πρω-

θυπουργὸ καὶ σὲ ὅλες τὶς ὑπερο-χικὲς μορφὲς, ποὺ ἦταν κοντά μας, καὶ τοὺς λέει ἀπρόσμε-να:

« Ἐ σ ε ῖ ς φταῖτε γιὰ τὴν κατάσταση τῆς Ἑλλάδος, διότι κανεὶς δὲν μᾶς εἶπε ποῦ βαδί-ζουμε, ποῦ πη-γαίνουμε, ἀλλὰ ἀπὸ τὸ ἕνα ψέμα περνούσαμε στὸ ἄλλο».

Λέει πολλὰ ὁ Κολοκοτρώνης:

«Γιὰ νὰ κτι-στεῖ ἕνα σπίτι,

πρέπει νὰ ὑπάρ-χει ἕνας ἀρχιτέκτονας». Ἐδῶ εἶναι ἕνα θέμα ποὺ συζητεῖται καὶ στὴν ἐποχή μας. Ποιὸς θὰ εἶναι ὁ ἀρχιτέκτονας, ποὺ θὰ διαμορφώ-σει τὸν νέο πολιτικό μας βίο; Τὸ ἔλεγα πρό-σφατα σὲ μία μεγάλη σύναξη στὸ Πολεμικὸ Μουσεῖο. Ἐδῶ εἶναι ὁ μεγάλος κίνδυνος, νὰ πέσουμε θύματα τοῦ ὁποιουδήποτε δημα-γωγοῦ. Φοβοῦμαι ὅτι πολλὰ χρόνια θὰ πε-ράσουν, γιὰ νὰ ἀποκτήσει ὁ λαὸς μας τὴν ἑνότητά του.

Ἀπὸ τὰ ποδοσφαιρικὰ, ποὺ σκοτωνόμα-στε γιὰ μία ὁμάδα μέχρι τὰ πολιτικὰ, ποὺ ἀκόμη βλακωδῶς σκοτωνόμαστε γιὰ ἕνα κόμμα.

Ἐνῷ τὰ κόμματα, ὅπως ἔλεγε ὁ πατὴρ Καντιώτης κάποτε, αἰωνία του ἡ μνήμη!, παίζουν μπιλιάρδο στὴν πλάτη μας, ἐμεῖς ἐξακολουθοῦμε νὰ λέμε: «ἐγὼ δὲν ψηφίζω αὐτὸν, γιατί ἀνήκω σὲ ἄλλο κόμμα».

Δὲν ἀνήκουμε πουθενά, τὰ κόμματα ἀνήκουν σέ μᾶς, ἀνήκουν στὴν Ἑλλάδα.

19

Δὲν εἶναι τυχαῖος ὁ ὅρος ὑπουργός. Στὴν ἐκκλησία λέμε διάκονοι, ὁ Πατριάρ-χης μας εἶναι ὁ πρῶτος διάκονος, ὁ πρῶτος ὑπηρέτης τοῦ λαοῦ καὶ οἱ ὑπουργοὶ μας εἶναι καὶ αὐτοὶ ὑπηρέτες τοῦ λαοῦ.

Δὲν ξέρω, ἂν πᾶμε σὲ ἕναν ὑπουργὸ καὶ τοῦ ποῦμε «κύ-ριε ὑπηρέτη», ἂν θὰ τὸ δεχτεῖ εὐχάριστα.

Οἱ περισσό-τεροι ἀγνοοῦν τὸν ὃρο καὶ ἂν ξέρουν τὴν ἔννοιά του τὴν ἀπορρίπτουν. Κατόπιν, ὁ Κο-λ ο κ ο τ ρ ώ ν η ς ἒρχεται στὸ ὃραμὰ του γιὰ τὴν παιδεία: «Νὰ μὴν ἔχετε πολυτέλεια, νὰ μὴν πηγαίνετε εἰς τοὺς καφε-νέδες καὶ εἰς τὰ μπιλιάρδα». Πότε τὰ εἶπε, τὸ 2012; «Νὰ δοθεῖτε εἰς τὰς σπουδὰς σας καὶ καλύτερα νὰ κοπιάσετε δύο καὶ τρεῖς χρόνους γιὰ νὰ ζήσετε ἐλεύθεροι εἰς τὸ ὑπόλοιπον τῆς ζωῆς σας, παρὰ νὰ περάσε-τε τεσσάρους-πέντε χρόνους τὴν νεότητά σας καὶ νὰ μείνετε ἀγράμματοι». Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς εἶχε τὸ ἴδιο φρόνημα: «Μὴν κάνε-τε τὰ παιδιὰ σας γουρουνόπουλα καὶ τοὺς ἀφήνετε πλούτη, ὑποστατικά, περιουσίες καὶ μένουν ἀγράμματα καὶ ἀστοιχείωτα». Ὁ ἴδιος Κοσμᾶς μέσα στὸν Κολοκοτρώνη: «Νὰ σκλαβωθεῖτε εἰς τὰ γράμματά σας»!

Ἐσεῖς οἱ δάσκαλοι, καθηγητές, ὅλοι δά-σκαλοι εἴμαστε. Αὐτὸ νὰ τὸ ἔχουμε προμε-τωπίδα στὰ βιβλία μας: «Νὰ σκλαβωθεῖτε εἰς τὰ γράμματά σας. Δοῦλοι τῶν γραμμά-των, ἀλλὰ νὰ εἶναι γράμματα, σπουδάσμα-τα τοῦ Θεοῦ τὰ πράγματα». Γιατί αὐτὰ τὰ γράμματα ποὺ ἔχουμε, τὰ ἔχει γράψει ὁ Νατσιὸς πάρα πολλὲς φορὲς καὶ τὸν συγ-

χαίρω δημόσια, αὐτὰ τὰ γράμματα ποὺ μα-θαίνουμε δὲν εἶναι τοῦ Θεοῦ τὰ πράγματα. Νὰ πῶ φθηνὰ, ὅτι εἶναι τοῦ Διαβόλου τὰ πράγματα; Εἶναι τὰ γράμματα ποὺ σκλα-βώνουν κυριολεκτικὰ μέσα στὴ ματαιότητα

τὴν πατρίδα μας. Τὸ ἑλληνικὸ κράτος ἀπὸ τὸ 1830, ἀγα-

πητοί μου φίλοι, καὶ ἀδελφοὶ, εἶναι πραγμα-τικὰ ὑπὸ κατοχήν. Μέσα στὴν ἐπανάσταση καὶ μέχρι τὸ 1840 θεμελιώθηκε ὁ σημερινὸς ἑλληνισμός. Αὐτὸ τὸ κατενόησε περίπου τὸ 1848 ὁ Μακρυγιάννης ὅταν ἔλεγε αὐτὸ ποὺ σᾶς εἶπα πρίν:

«Ἂν μᾶς ἔλεγε κανένας αὐτήνη τὴν ἐλευ-θερία ὅπου γευόμαστε, θὰ περικαλούσαμε τὸν Θεὸ νὰ μᾶς ἀφήσει εἰς τοὺς Τούρκους ἄλλα τόσα χρόνια, ὅσο νὰ γνωρίσουν οἱ ἄνθρωποι τί θὰ πεῖ πατρίδα, τί θὰ πεῖ θρη-σκεία, τί θὰ πεῖ φιλοτιμία, τί ἀρετὴ καὶ τί τιμιότητα».

Στὸ χέρι μας εἶναι νὰ στραφοῦμε στὴν πραγμάτωση τοῦ παραπόνου τοῦ Μακρυ-γιάννη, στὴ διόρθωση τῶν κακῶς ἐχόντων, γιὰ νὰ λεγόμαστε πραγματικὰ διάκονοι τοῦ Ρωμαίικου, διάκονοι τῆς Ρωμηοσύνης, καὶ σᾶς τὸ εὔχομαι μὲ ὅλη τὴν καρδιά μου!

Ὁ Μακρυγιάννης ἔλεγε:

«Ἂν μᾶς ἔλεγε κανένας αὐτήνη τὴν ἐλευθερία

ὅπου γευόμαστε, θὰ περικαλούσαμε τὸν Θεὸ

νὰ μᾶς ἀφήσει εἰς τοὺς Τούρκους

ἄλλα τόσα χρόνια, ὅσο νὰ γνωρίσουν

οἱ ἄνθρωποι τί θὰ πεῖ πατρίδα,

τί θὰ πεῖ θρησκεία,

τί θὰ πεῖ φιλοτιμία, τί ἀρετὴ καὶ τί τιμιότητα».

20

Ἡ Ρωμαίικη παράδοση: τροφὸς τοῦ μέλλοντος τῆς πατρίδας

Δημητρίου ΝατσιοῦἘκπαιδευτικοῦ

Σεβαστοὶ πατέρες, κυρίες καὶ κύριοι, ἀγαπητοὶ νέοι, εὐχαριστῶ τὴν Ἑνωμένη Ρωμνηοσύνη γιὰ τὴν τιμητικὴ πρόσκλη-

ση, νὰ εὐχηθῶ καλὴ Σαρακοστὴ καὶ καλὸν ἀγώνα.

Θὰ ξεκινήσω μὲ μία παραπομπὴ σὲ ἕναν μύθο τοῦ Αἰσώπου. Ἂς ἔχουμε πάντοτε ὑπ’ ὄψιν ὅτι μύθος ἐστὶ λόγος ψευδής, εἰκο-νίζων τὴν ἀλήθειαν. Ὁ μύθος ἐξεικονίζει, ὑποδηλώνει μία ἀληθινὴ κατάσταση. Πρῶτα τὸ ἀρχαῖο κείμενο, γιὰ νὰ ἀπολαύσουμε τὸν ἀειφεγγῆ προγονικὸ λόγο καὶ κατόπιν ἡ νε-οελληνικὴ ἀπόδοση. Ἂς μὴν λησμονοῦμε ὅτι ἡ λεγόμενη κατάργηση τῆς ἀρτιμελοῦς μορφῆς τῆς γλώσσας μας ἦταν ἕνα ἔγκλημα καὶ θυμᾶμαι ἕνα ρητὸ ἑνὸς ρώσου γλωσσο-λόγου, ὁ ὁποῖος ἔλεγε, «ὅταν οἱ ἐχθροὶ σου θὰ ἔχουν ξεμάθει τὴν ὀρθογραφία τους, νὰ ξέρεις ὅτι ἡ νίκη πλησιάζει».

«Ὄνος ἅλας γέμων ποταμὸν διέβαινεν. ὀλισθήσας δὲ ὡς

κατέπεσεν εἰς τὸ ὕδωρ, ἐκτακέντος τοῦ ἁλὸς κουφότερος

ἐξανέστη. ἡσθεὶς δὲ ἐπὶ τούτῳ ἐπειδὴ ὕστερον σπόγγους

ἐμπεφορτισμένος κατὰ τινα ποταμὸν ἐγένετο, ᾠήθη, ὅτι,

ἐὰν πάλιν πέσῃ, ἐλαφρότερος διεγερθήσεται.

καὶ δὴ ἑκὼν ὠλίσθησε. Συνέβη δὲ αὐτὸν τῶν σπόγγων

ἀνασπασάντων τὸ ὕδωρ μὴ δυνάμενον

ἐξανίστασθαι ἐν τούτω ἀποπνιγῆναι. Δηλαδή, ἕνας γάιδαρος φορτωμένος

ἁλάτι, περνοῦσε ἕνα ποτάμι, ἀλλὰ γλίστρη-σε καὶ ἔπεσε στὸ νερό. Ἐπειδὴ ἔλιωσε τὸ ἁλάτι, σηκώθηκε ἐλαφρότερος. Χάρηκε μ’ αὐτό, κι ἔτσι μία ἄλλη φορά ποὺ περνοῦσε φορτωμένος σφουγγάρια ἕνα ποτάμι, σκέ-φτηκε ὅτι, ἂν πέσει πάλι, ἑκουσίως δηλαδή, θὰ σηκωθεῖ ἐλαφρότερος. Πράγματι, γλί-στρησε σκόπιμα. Τότε, ὅμως, τὰ σφουγγά-ρια ρούφηξαν τὸ νερό, βάρυναν κι ὁ γάιδα-ρος πνίγηκε».

Τὸ πάθημα τοῦ γαϊδάρου τὸ πάθαμε κι ἐμεῖς ὡς λαὸς καὶ δὲν ἐννοῶ ὅτι ἔχουμε κά-ποια σχέση μὲ τὸ ἄκακο ζῶο. Ἂν καὶ ὁ ποι-ητὴς ὁ Σοῦτσος, ποιητὴς κλαυσιγελότων, ὅπως ὀνόμαζαν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες τοὺς ποιητὲς σατιρικῶν ποιημάτων, ἔλεγε κάπου ἕνα δίστιχο ὡραῖο. «Ὦ Ἑλλὰς ἡρώων χώρα (ἀναφερόμενος στοὺς πολιτικοὺς βέβαια) τί γαϊδάρους βγάζεις τώρα». Κουβαλούσα-με λοιπὸν ὡς τώρα στοὺς ὤμους μας ἁλάτι. Ξέρετε, τὸ ἁλάτι ἦταν καὶ εἶναι πολύτιμο. Ὁ Ὅμηρος τὸ ἀποκαλεῖ θεῖον καὶ χαρακτη-ρίζει βαρβάρους τοὺς λαοὺς ποὺ δὲν τὸ χρησιμοποιοῦν, «οὐδὲ θ` ἃλασι μεμιγμένον εἶδαρ ἔδουσι» , λέει στὴν Ὀδύσσεια. Κι οὔτε κἂν ἁλατισμένο φαγητὸ τρῶνε οἱ Βάρβαροι. «Ὑμεῖς ἐστε τό ἃλας τῆς γῆς», ἐσεῖς εἶστε τὸ ἁλάτι τῆς γῆς, λέει ὁ Κύριος στοὺς μαθη-τές του, ὅλων τῶν αἰώνων, βέβαια. Τὸ ἁλάτι παλιότερα τὸ χρησιμοποιοῦσαν ὅπως χρη-σιμοποιοῦμε σήμερα τὸ ψυγεῖο. Μὲς στὸ

Ἡ παράδοσή μας, κύριος παράγοντας ἐξόδουἀπό τὴ σημερινή οἰκονομική κρίση

21

ἁλάτι ἡ τροφὴ δὲν σαπίζει. Ἔτσι εἶναι καὶ ἡ πίστη τοῦ Χριστοῦ, συντηρεῖ τὸν κόσμο, τὸν σώζει καὶ νοστιμίζει τὴ ζωή, τῆς δίνει νόημα. Ἁλάτι εἶναι καὶ ἡ παράδοσή μας. Τί εἶναι παράδοση; (Τὰ περισσότερα ἀπ’ αὐτὰ ποὺ λέω, θὰ τὰ ἔχει πεῖ ὁ δάσκαλός μας ἐδῶ ὁ πατὴρ Γεώργιος). Παράδοση, σύμφωνα μὲ τὴν ἐτυμολογία τῆς λέξης δὲν εἶναι ὅ,τι παραλαμβάνει κανείς, ἀλλιῶς θὰ λεγόταν παραλαβή, ἀλλὰ ὅ,τι θὰ παραδώ-σεις. Ἀπὸ τὸ ρῆμα παραδίδωμι. Παράδοση εἶναι ἡ ζωντανὴ φωνὴ τῶν κεκοιμημένων. Δὲν εἶναι στροφὴ πρὸς τὸ παρελθόν, ἀλλὰ τροφὴ γιὰ τὸ μέλλον. «Ἑλλάδα εἶσαι γεννη-μένη ἀπὸ τοὺς πεθαμένους», λέει ὁ ποιητὴς Τάσος Λιβαδίτης. Ποτάμι εἶναι οἱ σειρῆνες τῆς καλοπέρασης, τῆς ὑλοφροσύνης, τοῦ εὔκολου καὶ ἄκοπου πλουτισμοῦ, αὐτὸ ποὺ λέμε νέα ἐποχὴ ποὺ θέλει τὴ ζωή μας νὰ μοιράζεται μεταξὺ δύο συσκευῶν, τῆς τη-λεόρασης καὶ τοῦ ψυγείου. Νὰ βλέπουμε τί θὰ φᾶμε καὶ νὰ τρῶμε βλέποντας. Γι’ αὐτὸ καὶ μᾶς ὀνομάζουν καταναλωτὲς καὶ ὄχι πολίτες. Καταναλωτὲς εἶναι τὰ ζῶα. Λέει ὁ ἃγιος Χρυσόστομος: «Ἄνθρωπος γάρ ἐστιν, οὐχ ὅστις ἁπλῶς χεῖρας καὶ πόδας ἔχει ἀνθρώπου, οὐδ’ ὅστις ἐστὶ λογικὸς μόνον, ἀλλ’ ὅστις εὐσέβειαν καὶ ἀρετὴν μετὰ παρ-

ρησίας ἀσκεῖ». Βουλιάξαμε σ’ αὐτὸ τὸ ὕπουλο ποτάμι,

ἔλιωσε τὸ ἅλας, χάσαμε καὶ ξεχάσαμε τὴν παράδοσή μας καὶ νιώσαμε οἱ δύσμοιροι ἐλεύθεροι. Μὲ γλώσσα ἀνάπηρη, ἀφιλό-πατρη καὶ κυρίως χωρὶς τὴν ἀμώμητο πί-στη μας, χωρὶς Χριστὸ, καὶ χωρὶς Χριστὸ ὅλα ἐπιτρέπονται κατὰ τὴν ἀειθαλῆ ρήση τοῦ Ντοστογιέφσκι. Φορτωθήκαμε σφουγ-γάρια. «Εἴχαμε τζιβαϊρικὸν πολυτίμημον καὶ παίρνομεν ἀσκιὰ μὲ ἀγέρα καὶ κούφια καρύδια», ὅπως θὰ ΄λεγε ὁ πατριδοφύλα-κας, ὅπως ὀνόμαζε τὸν ἑαυτό του, ὁ Μα-κρυγιάννης. Ὅμως, ἂς μὴν ἀπελπιζόμαστε. Ἕνας σύγχρονος γέροντας, ὁ πατὴρ Ἀνα-νίας Κουστένης πιάνοντας τὸ γνωστό, «ἡ Ἑλλάδα ποτὲ δὲν πεθαίνει, μόνο λίγο καιρὸ ξαποσταίνει», λέει, τώρα εἴμαστε στὸ ξαπό-σταμα. Ποιὰ εἶναι ἡ λύση; Νὰ γυρίσουμε πίσω. «Ὅλα τὰ ἔθνη γιὰ νὰ προοδεύσουν, πρέπει νὰ βαδίσουν ἐμπρός, πλὴν τοῦ Ἑλληνικοῦ, ποὺ πρέπει νὰ στραφεῖ πίσω», ἔλεγε ὁ σοφὸς Ἀθηναιογράφος Δημήτρης Καμπούρογλου. Σ’ αὐτὸ τὸ διαμαντένιο πέ-λαγος, τὴν παράδοσή μας, θὰ βουτήξω καὶ θ’ ἀνασύρω λίγα τιμαλφῆ καὶ πολύτιμα, γιὰ νὰ δοῦμε τί μᾶς πρέπει. Τώρα εἴμαστε σὰν τὸν ἄρρωστο, ὅμως δὲν εἴμαστε μόνοι μας.

22

«Ἰδοὺ ὁ Χριστὸς ποὺ γέρνοντας στοῦ πό-νου τὸ κρεβάτι σου σιάζει τὸ προσκέφαλο καὶ σὲ παρηγορᾶ», γράφει ὁ Σολωμὸς σ’ ἕνα ὡραῖο του ποίημα.

Ξέρετε, κατὰ ἐποχές κάποιες λέξεις κα-ταλαμβάνουν πρωτεύουσα θέση στὸ λεξι-λόγιό μας. Εἶναι «λέξεις-φίρμες», θὰ ’λεγα. Τώρα ἡ ἐπίζηλη λέξη εἶναι ἡ κρίση. Κατ’ ἐμὲ ἡ κρίση, γιὰ μᾶς τοὺς ρωμηοὺς τουλά-χιστον, εἶναι ἕνα προσωπεῖο πίσω ἀπὸ τὸ

ὁποῖο βρίσκεται ἕνα πρόσωπο. Ὁ τωρινὸς Ἕλληνας, ἡ σημερινὴ Ἑλληνίδα ποὺ νο-σταλγοῦν. Ἡ κρίση γιὰ μᾶς τοὺς ρωμηηοὺς εἶναι μία πολὺ ὀδυνηρὴ νοσταλγία. Ἡ λέξη νοσταλγία δὲν εἶναι ἁπλά μία λέξη ἑλληνι-κή, τὸ σωστότερο εἶναι νὰ ποῦμε ὅτι μιλάει ἑλληνικά. Ὅπως ἔλεγε ἕνας μεγάλος εὐρω-παῖος φιλόσοφος, ὁ Χάιντεγκερ, « αὐτὸ ποὺ χωρίζει τὴν ἑλληνικὴ γλώσσα ἀπὸ κάθε ἄλλη ἀνθρώπινη γλώσσα, εἶναι ὅτι οἱ λέξεις δὲν παραπέμπουν στὰ πράγματα, ἀλλὰ εἰκονίζουν τὰ πράγματα. Ἀπαντᾶ ἡ κάθε λέξη στὸ ἐρώτημα «τί ἐστιν». Νόστος εἶναι ἡ ἐπάνοδος, ἡ ἐπιστροφὴ στὴν πατρίδα, ἡ παλιννόστηση. Ἄλγος εἶναι ὁ πόνος. Τὶς παντρεύει αὐτὲς τὶς δύο λέξεις ἡ γλώσσα

μας καὶ τί γεννᾶται, τί τίκτεται; Ἡ νοσταλ-γία, ὁ πόνος, ὁ πόθος τῆς ἐπιστροφῆς στὴν πατρίδα.

Παραπέμπω σὲ ἕνα ἔξοχο κείμενο τοῦ τροπαιούχου νομπελίστα μας ποιητῆ, τοῦ Γιώργου Σεφέρη. Ἔλεγε, «ὅσο προχωρεῖ ὁ καιρὸς (ἀπὸ τὸ 1936 αὐτὰ) καὶ τὰ γεγονό-τα, ζῶ ὁλοένα μὲ τὸ ἐντονότερο συναίσθη-μα πὼς δὲν εἴμαστε στὴν Ἑλλάδα. Πὼς αὐτὸ τὸ κατασκεύασμα ποὺ τόσο σπουδαῖοι καὶ ποικίλοι ἀπεικονίζουν καθημερινά δὲν εἶναι ὁ τόπος μας, ἀλλὰ ἕνας ἐφιάλτης μὲ ἐλά-χιστα φωτεινὰ διαλλείματα, γεμάτα μὲ μία πολὺ βαριὰ νοσταλγία. Νὰ νοσταλγεῖς τὸν τόπο σου, ζώντας στὸν τόπο σου, τίποτε δὲν εἶναι πιὸ πικρό. Ἐξαιρετικὰ λόγια ἐπίκαιρα. Γιὰ μᾶς τοὺς Ἕλληνες, τοὺς ρωμηούς, τοὺς γραικούς, καὶ τὰ τρία δικά μας εἶναι ὅπως τονίζει πάντοτε ὁ πατὴρ Γεώργιος, ἕνα μοιρολόι τῆς ἅλωσης τῆς Πόλης, τοῦ Ματ-θαίου Μοιραίου ἔλεγε, «ἀλλοίμονον, ἀλλοί-μονον στὸ γένος τῶν Ρωμαίων…. Ὤ, πῶς ἐκαταστάθηκε τὸ γένος τῶν Ἑλλήνων… Σ’ ἐμᾶς εἰς ὅλους τοὺς Γραικοὺς νὰ ἔλθῃ τούτ’ τὴν ὥρα». Τὴν πίκρα, τὴν ὀδύνη, αὐτὴν τὴ νοσταλγία τὴν καταργοῦμε ἐμεῖς οἱ ρωμηοὶ μὲ δύο δυνάμεις. Τὴν πίστη καὶ τὴ μνήμη. Τὸ ἁγιασμένο πετραχήλι τοῦ πατρο- Κοσμᾶ δίδασκε ψυχὴ καὶ Χριστό. Τὸ ἴδιο πράγμα εἶναι. Πρέπει νὰ βροῦμε τὴν ψυχή μας.

Ἂν καὶ δὲν μοῦ ἀρέσουν τὰ «πρέπει» ὡς δάσκαλο, «νὰ γδάρω τὸ πρέπει ἀπὸ τὸ «ι» καὶ νὰ τὸ φτάσω μέχρι τὸ «π»», ἔλεγε ὁ Ἐλύ-της. Ἔχουμε χρέος νὰ ἀποκαλύψουμε πάλι τὸ χρυσοφόρο κοίτασμα τῆς παράδοσής μας καὶ κυρίως οἱ νέοι. Νὰ μὴ βαριέστε τὸ ψάξιμο καὶ νὰ μὴν κουράζεστε στὸ σκάψι-μο», ἔτσι ἀποκρίθηκε ὁ Παλαμᾶς, τοῦ ὁποί-ου γιορτάσαμε πρὶν ἀπὸ λίγες ἡμέρες τὴν ἐπέτειο τῆς κηδείας, ὅπως συνηθίζεται νὰ λέγεται, ἐν μέσῳ κατοχῆς γερμανικῆς, ὅπου ἡ κηδεία αὐτὴ ἔγινε ἕνα συλλαλητήριο τοῦ λαοῦ, ἐνάντια στοὺς φρικτοὺς κατακτητές, τοὺς προγόνους τῆς κ. Μέρκελ. Εἶπε σὲ μία ἀθλητικὴ συντροφιὰ ποὺ τὸν ἐπισκέφτηκε τὴν μεγάλη ἡμέρα τῆς 28ης Ὀκτωβρίου τοῦ 1940.

«Καὶ μέθυσαν ἐκεῖνα τὰ παιδιά, μὲ τὸ ἀθάνατο κρασὶ τοῦ ‘21».

23

Κι ἀπ’ αὐτὸ τὸ διαμαντοφόρετο πέλα-γος τῆς παράδοσής μας ποὺ φιλοξενεῖ τὰ προσανάμματα ποὺ ἐφώτισαν ὅλη

τὴν οἰκουμένη, θὰ βγάλω λίγα κοσμήματα ἀπὸ μία περίοδο τῆς ἱστορίας μας, ποὺ δὲν τὴν πολυτιμοῦμε. Τὴν περίοδο τῆς Τουρκο-κρατίας, τότε ποὺ ἔλαμπε τὸ μυστήριο τῆς εὐσεβείας, ἡ πονεμένη ρωμηοσύνη. Σήμερα δὲ ζοῦμε μία νέα Τουρκοκρατία, «ὕπουλη καὶ βρωμερή», ὅπως ἔλεγε ὁ Μάνος Χατζιδάκις; Ὅπως καὶ τότε, ἔτσι καὶ σήμερα οἱ «φίλοι μας» οἱ Εὐρωπαῖοι, μᾶς μέμφονται ὅτι δὲν εἴμαστε ἀπόγονοι Ἑλλήνων.

Ὅταν κάποτε ἕνας Φράγκος ρώτησε πάλι τὸν Σεφέρη, «μὰ πιστεύετε σοβαρὰ ὅτι εἶστε πραγματικὰ ἀπόγονοι τοῦ Λεωνίδα καὶ τοῦ Θεμιστοκλῆ;»

Ἀπάντησε ὁ ποιητής, «ὄχι, εἴμαστε ἀπό-γονοι μονάχα τῆς μάνας μας, ποὺ μᾶς μίλη-σε ἑλληνικά, ποὺ προσευχήθηκε ἑλληνικά, ποὺ μᾶς νανούρισε μὲ παραμύθια γιὰ τὸν Ὀδυσσέα, τὸν Ἡρακλῆ, τὸν μαρμαρωμένο βασιλιὰ καὶ τὸν Παπαφλέσσα καὶ ἒνιωθε τὴν ψυχή της νὰ βουρκώνει τὴ Μεγάλη Πα-ρασκευή, μπροστὰ στὸ ξόδι τοῦ Θεανθρώ-που».

Καὶ νὰ ΄ταν μονάχα οἱ ξένοι; Ἔχουμε καὶ τοὺς δικούς μας, τοὺς

«γραικύλους τῆς σήμερον», ὅπως θὰ ἔλεγε ὁ Παπαδιαμάντης.

Ἕνας παλιὸς θυμόσοφος ἐπίσκοπος ἔλεγε γιὰ κάποιους μεταμοντέρνους τὸ ἑξῆς ὡραῖο. «Ἂν δώσεις μία ὀδοντογλυφίδα σὲ

ἕναν νεοέλληνα, ἰδίως ἀπ’ αὐτοὺς ποὺ ξε-κινᾶ τὸ ἐπίθετό τους μὲ τὸ «πάπα» Παπαν-δρέου, Παπαδῆμος, Παπακωνσταντίνου κλπ. , τότε στὰ δόντια του θὰ ἀνακαλύψεις ψίχουλα ἀπὸ τὰ πρόσφορα ποὺ ἔφαγε καὶ μεγάλωσε ἡ οἰκογένειά του».

Ἤμασταν τετρακόσια καὶ πεντακόσια χρόνια σκλάβοι, ἤμασταν κάτω ἀπὸ τὴν πιὸ

Ἡ ἀμφισβήτηση τῆς γνησιότητας τῆς Ἑλληνικότητάς μας ἀπό ξένους καὶ ντόπιους «γραικύλους».

24

φρικτὴ καὶ βάρβαρη δουλεία ποὺ γνώρισε ποτὲ ὁ κόσμος. Κι ὅμως, ἰδοὺ ζῶμεν, ἀλλὰ πῶς;

Πῶς ἐπιβιώσαμε; Στὰ μέσα τοῦ 17ου αἰῶνος, ἕνας Γάλλος

Ἰησουίτης ὀνόματι Ρισάρτ, περιηγεῖται τὴ σκλαβωμένη Ἑλλάδα. Ἐπιστρέφοντας στὴ χώρα του, ἔγραψε ἕνα περιηγητικὸ βιβλίο. Ἀποσπῶ μία ἐντύπωσή του.

«Πολλὲς φορὲς ἀπορῶ, λέει ὁ Γάλλος, πῶς κατόρθωσε νὰ ἐπιβιώσει ἡ χριστιανικὴ πίστη στὴν Τουρκία καὶ πῶς ὑπάρχουν στὴν Ἑλλάδα 1.200.000 ὀρθόδοξοι.

Καὶ νὰ σκεφτεῖ κανείς ὅτι οὐδέποτε ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Νέρωνος, τοῦ Δομητιανοῦ καὶ τοῦ Διοκλητιανοῦ ἔχει ὑποστεῖ ὁ χρι-στιανισμὸς διωγμοὺς σκληρότερους ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ ἀντιμετωπίζει σήμερα ἡ ἀνα-τολικὴ ἐκκλησία. Κι ὅμως, οἱ Ἕλληνες εἶναι εὐτυχισμένοι ποὺ παραμένουν χριστιανοί. Νομίζω, συνεχίζει ὁ φράγκος περιηγητής, ἐπαναλαμβάνω γύρω στὸ 1600, νομίζω πὼς αὐτὸ ὀφείλεται στὴ λατρεία ποὺ τρέφουν στὴν Παναγία.

Σ’ ὅλα τὰ σπίτια βλέπεις εἰκόνες τῆς Παναγίας. Εἶναι ὁ φρουρὸς ἢ καλύτερα, ἡ νοικοκυρὰ τοῦ σπιτιοῦ.

Σ’ αὐτὴν τὴν εἰκόνα στρέφουν τὸ βλέμ-μα, ὅταν τοὺς συμβεῖ κάτι κακό, ἱκετεύο-ντας τὴ βοήθειά της.

Σ’ αὐτὴν ἀπευθύνονται γιὰ νὰ εὐχαρι-στήσουν τὸν Θεό, ἂν μὲ τὴ δική της μεσολά-βηση ἦρθε κάτι καλὸ στὸ σπιτικό τους.

Ὁ ἴδιος διαπίστωσα μὲ πόση φυσικό-τητα, μὲ πόση εὐγλωττία καὶ συγκίνηση μι-λοῦν στὶς οἰκογενειακές τους κουβέντες γι’ αὐτήν, τὴ Βασίλισσα τῶν Οὐρανῶν».

Τὸ κείμενο αὐτὸ περιέχεται καὶ σ’ ἕνα βι-βλίο τοῦ πατρὸς Γεωργίου «Τουρκοκρατία». Θαῦμα, λοιπὸν, τῆς Θεομάνας μας ἦταν ἡ σωτηρία τοῦ γένους.

«Ταῖς πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου Σῶτερ σῶσον ἡμᾶς», ἔψαλλαν οἱ ἡρωικοὶ ραγιάδες, καὶ μᾶλλον μόνο αὐτὸ τὸ ρουσφέτι μᾶς ἐπι-τρέπεται.

25

Ἡ προσφορά τῆς Ἐκκλησίας μας στη σωτηρία τοῦ γένους μας

καὶ τῆς πατρίδας μας.

Ἡ ἐκκλησία μας, ὁ Κυρηναῖος τοῦ γένους, στάθηκε ἑλληνοσωτήρ στὰ χρόνια τῆς σκλαβιᾶς.

Σωστὰ τὸ ΄πανε πὼς σὲ πολλὲς κρίσιμες ὧρες, τὸ ράσο στάθηκε ἡ ἐθνικὴ σημαία τῆς Ἑλλάδας στὰ χρόνια τῆς σκλαβιᾶς.

«Ἂν ὑπάρχουμε σήμερα σὰν ἑλληνικὴ φυλή, εἶναι γιατί κρατηθήκαμε ἀπὸ τὸ ἄμφιο τῆς θρησκείας μας ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια», δι-αλαλεῖ ὁ Στρατὴς Μυριβήλης. Καὶ στὰ σπί-τια τῶν ρωμιῶν, ἔστεκαν ὁλόρθες οἱ μάνες ἀπ’ ὅλα τὰ λαλούμενα.

«Κάλλιο λαλεῖ ἡ καμπάνα κι ἀπ’ ὅλα τὰ μυρωδικὰ κάλλιο μυρίζει μάνα», λέει ὁ λαός μας.

Σήμερα στὰ βιβλία γλώσσας τοῦ δημο-τικοῦ, τὰ περιοδικὰ ποικίλης ὕλης, ὅπως ἀπροκάλυπτα τὰ ὀνομάζω ἢ κουλερουργή-ματα, ζητοῦν ἀπὸ τὰ παιδιὰ νὰ γράψουν καὶ νὰ βροῦν ἕνα νανούρισμα γιὰ χταπό-δια στὴν Τετάρτη δημοτικοῦ.

Ἢ στὸ ἀνθολόγιο τῆς ἕκτης δημοτικοῦ, βάζουν ἕνα παιδὶ νὰ μισοκοιμᾶται στὴν ἀγκαλιὰ τῆς γιαγιᾶς, ἡ ὁποία γιαγιὰ καπνί-ζει ἀρειμανίως τὸ μαῦρο ποῦρο της.

Λέει ἕνας πατὴρ τῆς ἐκκλησίας μας, «ἕκαστος ἑρμηνεύει τὰ πράγματα κατὰ τὸ ἴδιον νόσημα».

Ἡ παράδοσή μας, δὲν περιέχει οὔτε τέτοιες ἐξοργιστικές ἱστορίες, οὔτε τέτοιες ἀνοησίες. Μεταφέρω ἕνα ὡραῖο νανούρι-σμα, ἀπὸ τὰ χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας. Θὰ μποροῦσε νὰ μπεῖ αὐτό, γιὰ παράδειγμα, στὰ σχολικὰ βιβλία, κι ὄχι νανούρισμα γιὰ χταπόδια.

«Κάμε, Χριστὲ καὶ Παναγιά, καὶ θρέψε τὸ παιδί μου, νὰ μεγαλώσει νὰ θραφεῖ, καλὸ παιδὶ νὰ γίνει.

Τύχη χρυσὴ ἂς τοῦ δίνετε καὶ φώτιση μεγάλη,

νὰ μάθει γράμματα πολλὰ καὶ φρόνιμο νὰ γίνει,γιὰ νὰ κερδίζει χρήματα,

παντοῦ καλὰ νὰ κάμνει, ἕνα καὶ εἴκοσι σκολειὰ

μ’ ἀληθινοὺς δασκάλους,

26

νὰ μάθουν γράμματα οἱ φτωχοί, ἀθρῶποι νὰ γενοῦνε,

νὰ μάθουν πὼς ΄ρφανέψαμεν ἀπὸ τοὺς ἄρχοντές μας, νὰ μάθουν πὼς ξεχάναμεν

τοῦ γένους μας τὰ φρένα,πὼς ὁ καθεὶς μας χρεωστεῖ

βοήθειαν νὰ δίνειεἰς τὰ σκολειά, τὶς ἐκκλησιὲς

καὶ τὰ ὀρφανεμένα».

Πάρα πολλὰ νοήματα καὶ πάρα πολλὲς ἀξίες, ποὺ μπορεῖ νὰ περάσει ἕνας δάσκα-λος, διδάσκοντας αὐτὸ τὸ ἐξαιρετικὸ να-νούρισμα. Στὰ σπίτια ἔπαιρναν τὰ παιδιὰ ἀγωγὴ ἁγιότητας. Εἶναι Εὐαγγελικὴ ἐπιτα-

γή, ἐξάλλου. «Ἅγιοι γίγνεσθαι», λέει ὁ Κύριός μας. Καὶ μετὰ πηγαίνανε στὰ κρυφὰ σχολειά, ὅπου μέσα τους χιο-νισμένο, βρεγμένο, συναζόταν ὅλο τὸ ἔθνος. Καὶ τὸ κιτρινι-σμένο ράσο τοῦ πα-πα-δασκάλου μύριζε σμύρνα ἀπὸ ἐκείνη ποὺ οἱ μάγοι ὁδοιπο-ροῦντες ἐπῆγαν καὶ ἐφιλέψαν τὸν Ἰησοῦ, γράφει ὄμορφα ὁ Νικηφόρος Βρεττά-κος. Κι ἂν πᾶμε καὶ σ’ ἐκείνη τὴν ἔσχατη γωνιὰ τῆς ρωμηοσύ-νης, τὴν Κύπρο, θὰ βροῦμε πάλι, γύρω στὰ 1600 τὸν Νεό-φυτο Ροδινὸ νὰ γρά-φει λόγια σπουδαῖα καὶ ἐπίκαιρα σ’ ἕνα βιβλίο του. Περιέχε-ται στὰ παλιὰ ἀνθο-λόγια ποὺ μοιράζο-νταν στοὺς μαθητὲς τῆς Κύπρου. Γράφει ὁ Νεόφυτος «…Δύο πράγματα ἀπὸ ὅλα περισσότερον μοῦ φαίνεται καὶ εἶναι ὁ ἄνθρωπος χρεώστης εἰς τὴν ζωήν του, νὰ ἀγαπᾶ, νὰ τιμᾶ

καὶ νὰ διαφενδεύει ἤγουν τὴν πίστιν του καὶ τὴν πατρίδα του. Τὴν πίστιν του, διότι διὰ μέσου αὐτῆς τῆς πίστεως ὅπου κρατεῖ ἐβγαίνοντας ἀπὸ τούτην τὴν ζωήν, ἐλπίζει νὰ ἔχει ἀνταμοιβὴν καὶ πλερωμήν, καθότι

27

ἔζησεν εἰς ἐκείνην.Τὴν πατρίδα χρεωστεῖ κάθε εἷς νὰ τὴν

ἀγαπᾶ καὶ νὰ τὴν τιμᾶ καὶ νὰ πολεμᾶ διὰ ἐκείνην, διότι ἐβγάζοντας τὴν παλαιὰν πα-ραγγελιάν, ὁπού νουθετᾶ καὶ λέγει μάχου ὑπὲρ πατρίδος, πολέμα διὰ τὴν πατρίδα σου, εἶναι ἀκόμη καὶ ἠθικός, μάλιστα φυ-σικὸς νόμος, κάθε ἕνας νὰ ἀντιστέκεται καὶ νὰ ὑπερμαχεῖ τῆς πατρίδος του, κἂν τε καλὴ καὶ ὀνομαστὴ εἶναι, κἂν τε ἀχαμνή, δηλαδὴ ἀδύνατη, καὶ εἰς τοὺς πολλοὺς ἀγνώριστη». Ἡ πατρίδα μας σήμερα εἶναι ἀχαμνὴ καὶ ἀγνώριστη, ἀλλὰ τὴν ἀγαπᾶμε κι ἂς φτώχυ-νε. Δὲν φτύνουμε τὴ μάνα μας ὅταν εἶναι ἀναγκεμένη. «Φίλει τὴν Πατρίδα, κἂν ἂδι-κος ᾖ», ἔλεγε ὁ Πλάτων. Κι ὁ πατριδοφύλα-κας πάλι, στρατηγὸς Μακρυγιάννης, ποὺ ἔγραφε μὲ τὸ σπαθί του καὶ ὄχι μὲ τὸ κο-ντύλι, μᾶς κανοναρχεῖ ὅλους ἐμᾶς ποὺ λι-ποψυχήσαμε, γιατί ἔπεσε τὸ κατὰ κεφαλὴν εἰσόδημα. «Ὃταν μοῦ πειράζουνε τὴν πα-τρίδα μου καί θρησκεία μου, θὰ μιλήσω, θὰ ἐνεργήσω κι’ ὅ,τι θέλουν ἄς μοῦ κάμουν» καὶ μία κι εἴμαστε στὸ ’21, τὴν «ἁγιασμένη ἐπανάσταση» ποὺ ἔλεγε ὁ Κόντογλου, θὰ ἀναφερθῶ καὶ σ’ ἕνα ἄλλο λιοντάρι. Ἀνα-φέρθηκε καὶ ὁ πατὴρ Γεώργιος. Ἀπὸ τὸ ἴδιο πέλαγος τῆς ἑλληνοορθοδοξίας, ἐξάλλου, βουτᾶμε καὶ βγάζουμε τὰ διαμάντια, τὸ γέρο τοῦ Μοριᾶ, τὸν Θοδωρὴ Κολοκοτρώνη κι ἂς εἶναι καὶ αὐτὴ ἡ ἀναφορὰ μνημόσυνο εὐγνωμοσύνης στὸν ἥρωα, ποὺ σὰν σήμερα θὰ γιόρταζε. Καὶ πρὶν ἀπὸ ἕναν μήνα στὶς 4 Φεβρουαρίου τοῦ 1843 ἔκλεισε στὴν Ἀθήνα τὰ μάτια του, τὸ λιοντάρι τοῦ Μοριᾶ.

Τὸ 1838 λοιπόν, ἀνέφερα, ἔκανε μία νύξη ὁ παπα-Γιώργης, μετὰ ἀπὸ πρό-σκληση τοῦ δασκάλου τοῦ Γένους Γεννα-δίου, ἔβγαλε ἀπὸ τὸ βῆμα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου τὴν Πνύκα αὐτὸν τὸν ἐξαιρετικὸ λόγο στοὺς νέους της Ἑλλάδος καὶ τότε καὶ τώρα. Ἀφοῦ προτάσσει τὴ μεγάλη ἀλήθεια, ποὺ δὲν μποροῦν νὰ χωνέψουν οἱ τωρινοὶ ἐκκλησιομάχοι, «πρέπει νὰ φυλάξετε τὴν πί-στη σας καὶ νὰ τὴν στερεώνετε, διότι ὅταν πιάσαμε τὰ ἄρματα, εἴπαμε πρῶτα ὑπὲρ πίστεως καὶ ἔπειτα ὑπὲρ πατρίδος», λέει, «παιδιά μου, νὰ μὴν ἔχετε πολυτέλεια, νὰ

μὴν πηγαίνετε εἰς τοὺς καφενέδες καὶ εἰς τὰ μπιλιάρδα. Νὰ δοθεῖτε εἰς τὰς σπουδὰς σας καὶ καλύτερα νὰ κοπιάσετε ὀλίγον, δύο καὶ τρεῖς χρόνους καὶ νὰ ζήσετε ἐλεύθεροι εἰς τὸ ὑπόλοιπο τῆς ζωῆς σας, παρὰ νὰ περά-σετε τέσσερις πέντε χρόνους στὴ νεότητά σας καὶ νὰ μείνετε ἀγράμματοι. Νὰ σκλαβω-θεῖτε εἰς τὰ γράμματά σας. Νὰ ἀκούετε τὰς συμβουλὰς τῶν διδασκάλων καὶ γηροντοτέ-ρων καὶ κατὰ τὴν παροιμία, «μύρια ἤξευρε καὶ χίλια μάθαινε. Καὶ νομίζω ἐδῶ εἶναι τὸ σημαντικότερο, ἡ προκοπή σας καὶ ἡ μάθη-σή σας, λέει ὁ Κολοκοτρώνης, νὰ μὴ γίνει σκεπάρνι μόνο διὰ τὸ ἄτομό σας, ἀλλὰ νὰ κοιτάζει τὸ καλό τῆς κοινότητος. Καὶ μέσα εἰς τὸ καλὸ αὐτό, εὑρίσκεται καὶ τὸ δικό σας καλό».

Βεβαίως ἡ μόνη σκλαβιὰ ποὺ ἁρμόζει σήμερα στοὺς νέους, εἶναι ἡ σκλαβιὰ στὰ γράμματα. Ἀλλὰ σὲ ποιὰ γράμματα; «Στὰ γράμματα ποὺ διαβάζουνε οἱ ἀγράμματοι κι ἁγιάζουνε», ὅπως ἔλεγε ὁ Ἐλύτης, τὰ γράμματα τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, τῶν ἁγίων καὶ τῶν ἡρώων. Ἡ τελευταία φράση τοῦ Μα-κρυγιάννη, ὅτι πρέπει νὰ κοιτᾶμε ἡ μάθησή σας νὰ γίνει σκεπάρνι γιὰ τὸ καλό της κοινό-τητας καὶ ὄχι μόνο γιὰ τὸ ἄτομό σας, εἶναι μία ἐπανάληψη ,προσέξτε τὴ συνέχεια, τῶν Ἑλλήνων, ἑνὸς κειμένου τοῦ Θουκυδίδη. Στὸ Β΄ 60 ὁ Θουκυδίδης ἔλεγε, διαβάζω πάλι τὸ ἀρχαῖο κείμενο, «καλῶς μὲν γὰρ φερόμε-νος ἀνὴρ τὸ καθ’ ἑαυτὸν διαφθειρομένης τῆς πατρίδος οὐδὲν ἧσσον ξυναπώλλυται, κακοτυχῶν δὲ ἐν εὐτυχούσῃ πολλῷ μᾶλλον διασῴζεται». Μεταφράζει ὁ Ἐλευθέριος Βε-νιζέλος. Ὅταν ἔχασε τὶς ἐκλογὲς τὸ 1920 καὶ πῆγε στὸ Παρίσι διάβαζε καὶ μετέφραζε Θουκυδίδη.

Σήμερα οἱ πρωθυπουργοί μας, πολι-τεύονται μὲ ζεμπεκιὲς καὶ κουμπαριές, τέλος πάντων. Μεταφράζω, λοιπόν. Διότι ὁ ἄνθρωπος ποὺ εὐδοκιμεῖ εἰς τὰς ἰδιωτι-κάς του ὑποθέσεις, ἐὰν ἡ πατρὶς του κα-ταστραφεῖ, χάνεται κι αὐτὸς μαζί της, ἐνῷ εἶναι πολὺ πιθανὸν ὅτι θὰ σωθεῖ, ἐὰν κακο-τυχεῖ μὲν ὁ ἴδιος, ἡ πατρὶς του ὅμως εὐτυ-χεῖ. Ἂν ἡ πατρίδα μας πάει καλά, ὅλοι θὰ πᾶμε καλά. Ἂν ἡ πατρίδα μας χαθεῖ, καὶ οἱ

28

χρυσοκάνθαροι μὲ τὰ ἑκατομμύρια ποὺ τὰ φυγαδεύουν κι αὐτοὶ θὰ καταστραφοῦν.

Τὸ «ἐμεῖς» μᾶς σώζει. Τὸ «ἳνα ὦσιν ἓν, καθὼς ἡμεῖς ἓν ἐσμέν»

τῆς ἀρχιερατικῆς προσευχῆς, ἔλεγε χαριτω-μένα ὁ ἅγιος γέροντας ὁ Παΐσιος ὁ ἁγιο-ρείτης.

Κλείνουμε λάθος τὴν ἀντωνυμία. Λέμε ἐγώ, ἐσύ, αὐτός.

Νὰ λέμε, αὐτός, ἐσύ, ἐγώ. Ξέρετε πότε νὰ λέμε ἐγώ;

Λέει ἕνας ἄλλος γέ-ροντας. Ὅταν ἐξομολο-γούμαστε τὴν ἁμαρτία. «Ἐγὼ φταίω». Κι ὅταν ὁμολογοῦμε Χριστό, τὴν πίστη μας. «Χριστιανὸς εἰμί», ἔλεγαν οἱ μάρτυρες. Καὶ πίστη εἶναι, λέει ἕνας ἄλλος ποιητής μας, ποὺ ὕμνησε κι αὐτὸς τὸν Ποι-ητὴ τῶν ὅλων, ὁ Γεώργιος Δροσίνης (μοῦ ἀρέσουν πολὺ αὐτοὶ οἱ στίχοι).

«Πίστη εἶναι, ὅταν ὅσο ἀλόγιστο καὶ πλάνο, ὁ νοῦς κι ἂν τὸ ξέρει, ἥλιο προσμένει τὰ μεσάνυχτα κι ἀστροφεγγιὰ τὸ μεση-μέρι».

Αὐτὸ εἶναι τὸ θαῦμα. Ναί, νὰ ὁμολογοῦμε τὴν ἀμώμητο πίστη μας.

Σήμερα ἡ πατρίδα μας, ἡ ἐκκλησία μας, δὲ θέλει δεινοὺς συζητητές, ἀλλὰ ἀτρόμη-τους ὁμολογητές. Νὰ ὁμολογοῦμε τὴν πίστη μας, νὰ ὁμολογοῦμε τὴ φιλοπατρία μας.

Ἦταν νέο παιδί, δεκαοχτὼ χρονῶν δρο-σιά, ὁ Εὐαγόρας Παλικαρίδης. Αὐτὲς τὶς μέρες γιορτάζουμε, τὸ 1957 οἱ Ἄγγλοι τῶν ἀπαγχόνισαν. Πρότειναν οἱ Ἄγγλοι στὴ μάνα του νὰ προδώσει ὁ γιός της, νὰ τὸν πείσει δηλαδὴ καὶ νὰ τὸν ἐλευθερώσουν. Ἀπαντᾶ ἡ ἀγέρωχη ρωμηὰ τῆς Κύπρου, «ἐγὼ δὲν ἐγέννησα παιδὶν νὰ τὸ λαλοῦν προδό-την. Χαλάλιν τῆς πατρίδας μου τὸ γαῖμαν τοῦ παιδιοῦ μου». Ἔτσι καὶ ἔγινε, πῆρε ὁ ἀντρειωμένος Εὐαγόρας τὴν ἀνηφοριά, τὰ

σκαλοπάτια ποὺ πᾶν στὴ λευτεριά, ὅπως ἕνα ὡραῖο ποίημά του, ἦταν καὶ ποιητής.

Σήμερα, λοιπόν, ποὺ φτώχυνε ἡ πατρίδα μας, ποὺ παρέπεσε ἡ μάνα μας, θέλει νὰ τὴ σηκώσουμε στὰ χέρια. Δὲν ἡττηθήκαμε. «Ἡμεῖς νικῶμεν νικώντων τῶν ἄλλων», λέει ὁ ἃγιος Νικόλαος ὁ Καβάσιλας. Μᾶς ποδοπα-τοῦν οἱ Φράγκοι ἡγεμόνες, μᾶς λοιδοροῦν, μᾶς πομπεύουν.

Τὰ ἴδια ἔλεγαν καὶ γιὰ ἐκεῖνα τὰ λιοντά-ρια, μὲ τὰ λερωμένα ροῦχα καὶ τὰ σκελε-

τωμένα κορμιά. Τὰ λιοντάρια τοῦ ’21, καὶ τοὺς ἀπαντοῦσε ὁ γερο-Μακρυγιάννης, «τοῦ κάκου κοπιάζετε. Ἂν δὲν ὑπάρχη σὲ ἐσᾶς ἀρετή, ὑπάρχει ἡ δικαιοσύνη τοῦ με-γάλου Θεοῦ, τοῦ ἀληθινοῦ βασιλέα. Ὅτι ἐκείνου ἡ δικαιοσύνη μᾶς ἔσωσε καὶ θέλει μᾶς σώση. Κι ὅλοι οἱ τίμιοι Ἕλληνες δὲ θέλει κανένας οὔτε νὰ σᾶς ἀκούση, οὔτε νὰ σᾶς ἰδῆ, ὅτι μᾶς φαρμάκωσε ἡ κακία σας». Αὐτὸ δὲ συμβαίνει σήμερα;

Σεβαστοὶ γέροντες, κυρίες καὶ κύριοι, ὅταν γίναμε κράτος, ὅταν ἡ οἰκονομία τοῦ Θεοῦ τὸ ἐπέτρεψε, καὶ δυστυχῶς ἡ οἰκονο-μία τῶν σημερινῶν χαλασοχώρηδων πάει νὰ ἀκυρώσει τὴν ἐπανάσταση τοῦ ’21, οἱ πα-

«Καλῶς μὲν γὰρ φερόμενος ἀνὴρ

τὸ καθ’ ἑαυτὸν

διαφθειρομένης τῆς πατρίδος

οὐδὲν ἧσσον ξυναπώλλυται,

κακοτυχῶν δὲ ἐν εὐτυχούσῃ

πολλῷ μᾶλλον διασῴζεται».

Θουκυδίδης

29

τέρες μας ἀποφάνθηκαν στὴν Γ’ ἐθνοσυ-νέλευση τῆς Τροιζήνας.

«Κάλλιον νὰ μὴν ὑπάρχει Ἕλλην εἰς τὸν κόσμον, παρὰ νὰ ἀτιμάζει τὸ κατ’ εἰκόνα Θεοῦ καὶ ὁμοίωσιν».

Τὸ πρόβλημά μας εἶναι ἀποκλειστικὰ πνευματικό.

Δηλαδὴ πρόβλημα ποὺ ἔχει νὰ κάνει μὲ τὴ στάση ἀπέναντι στὸν Θεὸ καὶ, κατὰ συνέπεια, στοὺς ἀνθρώπους καὶ τὰ πράγ-ματα.

Δὲν ἔχει ἀπολύτως κανένα νόημα νὰ μιλῶ γιὰ ἐλευθερία, πατρίδα, πολιτισμό, ἂν δὲν ξεκαθαρίσω ἐπιτέλους ὡς ληστὴς ποὺ ὑφίσταται τὶς συνέπειες τῆς βιωτῆς του, τί θὰ πῶ στὸν ἐσταυρωμένο Κύριο, ποὺ ἑκουσίως μαρτυρεῖ δίπλα μου. Θὰ πῶ, μνήσθητί μου Κύριε ἢ ἑαυτὸν οὐ δύναται σώζειν; Μὲ τὸ μνήσθητι, ὑπάγω καὶ σώζο-μαι. Μὲ τὴ διαβολὴ ἀτιμάζω τὸ κατ’ εἰκόνα καὶ πεθαίνω.

Ἀγαπητοὶ νέοι, νιοί, ρωμηοί. Μὴν ἀκοῦτε τὸν μάταιο αὐτὸν κόσμο. Ὁ

κόσμος σήμερα πλανᾶται. Ἕνας ἀπὸ τοὺς τελευταίους γεροντάδες τοῦ γένους, ὁ μα-καριστὸς Ἰωσὴφ ὁ Βατοπαιδινός, ἔλεγε, ὅτι ἄκουσε μία μάνα νὰ λέει στὴν κόρη της. «Ἄκουσε κόρη μου, ἐγὼ σὰν μεγαλύτερη θὰ πεθάνω. Καὶ οἱ μέρες ποὺ ἔρχονται εἶναι

πολὺ δύσκολες. Μπορεῖ νὰ ἔρθει μία περί-οδος, ὅπως τότε στοὺς Ἑβραίους τῆς Πα-λαιᾶς Διαθήκης καὶ νὰ χαθοῦν οἱ Γραφὲς καὶ τὰ Εὐαγγέλια. Ὅπως καὶ συνέβη αὐτὸ στὴν Παλαιὰ Διαθήκη. Ἂν λοιπὸν ἔρθει μία περίοδος τέτοια, τῆς λέει, καὶ δεῖς ὅτι δὲν ὑπάρχει τὸ Εὐαγγέλιο, κι ἔτσι δὲν θὰ ξέρε-τε τί νὰ κάνετε, τότε νὰ κοιτᾶς τί κάνει ὁ κόσμος καὶ ἐσὺ νὰ κάνεις τὸ ἀντίθετο. Κι αὐτὸ θὰ εἶναι τὸ Εὐαγγέλιο. Νὰ μὴν ντρέπε-στε ποὺ σᾶς λένε καθυστερημένους, νὰ μὴν τοὺς ἀκούετε καὶ ἀφήνετε τὴν παράδοσή μας». Εἶναι λόγια τοῦ γέροντα, μέχρι ἐδῶ.

Μὴ φοβάστε τίποτα. Χαίρεστε καὶ ἀγα-λιάσθε ποὺ εἶστε χριστιανοὶ ὀρθόδοξοι. Ποὺ εἶστε Ἕλληνες. Ὁ Θεὸς μᾶς ἀγαπά-ει σὰν μοναχοπαίδια. Ἤμασταν κακομα-θημένοι. Τώρα μᾶς συμμορφώνει. Καὶ τὴν Ἑλλάδα, ἀπὸ τὸ ἀφτὶ θὰ τὴν πιάσουμε νὰ τὴ σώσουμε, θέλει δὲ θέλει. Τὴν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας, ὅταν βάπτιζαν ἕνα παιδὶ, εὔχονταν: μὴ χάσεις τὸ ὄνομα σου. Λοιπόν, Γιάννη, Μαρία, Γιῶργο, Χριστίνα, Κώστα , Ἰωάννα, Θόδωρε ποὺ γιορτάζεις σήμερα, ἐσεῖς, τὸ μέλλον τῆς ἀγαπημένης μας πα-τρίδας, νὰ μὴν χάσετε τὸ ὄνομά σας, κι αὐτὸ τὸ ὄνομα νὰ χαραχτεῖ ἀνεξίτηλα εἰς τοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων ἐν βίβλῳ ζωῆς.

30

«Σμίλεψε πάλι δάσκαλε ψυχὲς»

Θανάση ΣωτηρίουΔασκάλου

Κ ι’ὅ,τισ’ἀπόμεινενἀκόμα στὴνζωήσου Μὴνἀρνηθεῖς,Θυσίαστο

ὡςτὴνστερνὴπνοήσου.Χτίσ’τὸπαλάτιδάσκαλεσοφὲ

Κι’ἂνλίγηδύναμημὲςτὸκορμίσουμένειΜὴνκουραστεῖς

Εἶναιἡψυχήσουἀτσαλωμένη

ΘέμελαβάλετώραπιὸβαθειὰὉπόλεμοςνὰμὴνμπορεῖνὰτὰγκρεμίσει

Σκάψεβαθειά,Τίκι’ἂνπολλοὶ σ’ἔχουνλησμονήσει

Θὰθυμηθοῦνεκάποτεκι’αὐτοὶΤὰβάρηποὺκρατᾶςσὰνἌτλαντας

στὴνπλάτηὙπομονή,Κτίσεσοφέ

τῆςΚοινωνίαςτὸπαλάτι.Κ. Παλαμᾶς

1η ἑνότητα ΤΙ ΥΠΗΡΧΕ ΚΑΙ ΧΑΘΗΚΕ;

ΤΙ ΓΙΝΟΤΑΝ ΚΑΙ ΔΕ ΓΙΝΕΤΑΙ;

Ἕνα ὑπέροχο ποίημα σεβαστοὶ πατέ-ρες, ἀγαπητοὶ συνάδελφοι, κυρίες καὶ κύρι-οι, ἀγαπημένα μου παιδιά, τοῦ ἐθνικοῦ μας ποιητῆ Κωστῆ Παλαμᾶ, ποὺ μέσα σὲ λίγες γραμμὲς περικλείει τόσο βαθιὰ νοήματα! Ἕνας ὕμνος στὸν δάσκαλο ποὺ ἔχοντας χρέος του νὰ χτίσει τῆς κοινωνίας, τὸ παλά-τι, σμιλεύοντας ψυχές, ἀντιμετωπίζει ποι-κίλες δυσκολίες, ἐμπόδια καὶ ἀντιξοότητες. Προβλήματα ποὺ, ἂν ἡ ψυχή του δὲν εἶναι

ἀτσαλωμένη, μπορεῖ νὰ καταστοῦν ἀνυπέρ-βλητα ἐμπόδια στὴν πραγμάτωση τοῦ κα-θήκοντος καὶ λειτουργήματός του…

Εἶναι κοινὴ παραδοχὴ καὶ ἀδιαμφισβή-τητη πραγματικότητα πὼς ἡ πατρίδα μας διέρχεται μία περίοδο κρίσης. Ἔχει πέσει, βέβαια, τὸ βάρος στὴν οἰκονομικὴ κρίση καὶ κάθε μέρα, τὰ τελευταῖα δύο περίπου χρόνια, δὲν ἀκοῦμε τίποτε ἄλλο παρὰ οἰκονομικὲς ἀναλύσεις, μέτρα, τρόπους διαφυγῆς ἀπὸ τὴν κρίση, λύσεις, φόρους, δάνεια… ἀδιαφορώντας γιὰ ὅλους σχεδὸν τοὺς ἄλλους τομεῖς τῆς ζωῆς καὶ τῆς ὕπαρ-ξής μας. Πνευματικὰ καὶ ἠθικὰ θέματα, ἐθνικὰ θέματα, ἔχουν καταποντιστεῖ στὸν βωμὸ τῆς ἀναζήτησης λύσεων τῶν οἰκονο-μικῶν προβλημάτων καὶ τῆς προσπάθειας ἐπιβίωσής μας καὶ δὲν μᾶς ἀπασχολοῦν. Καθόλου παράδοξο ἂν ἀναλογιστοῦμε τὸν τρόπο ζωῆς ποὺ εἴχαμε καὶ τώρα ἔχει δια-σαλευθεῖ.

Σὲ μία τέτοια περίοδο καλούμαστε λοιπὸν ἐμεῖς, οἱ δάσκαλοι, νὰ σταθοῦμε στὸ ὕψος τῶν περιστάσεων καὶ νὰ συνεχίσουμε τὸ θεάρεστο ἔργο μας.

Ἡ γενικότερη κρίση ποὺ ταλανίζει τὴν κοινωνία μας δὲν θὰ μποροῦσε νὰ ἀφήσει ἀνεπηρέαστο κανέναν τομέα. Οὔτε βέβαια τὴν ἐκπαίδευση. Πῶς φτάσαμε ὅμως ὡς ἐδῶ; Ποῦ ὀφείλεται αὐτὴ ἡ παρακμή; Καὶ τί μποροῦμε, ἂν μποροῦμε, νὰ κάνουμε γιὰ νὰ βγοῦμε ἀπὸ αὐτὸ τὸ τέλμα; Τί ἄλλαξε λοι-πόν; Τί ὑπῆρχε καὶ χάθηκε; Τί γινόταν καὶ δὲν γίνεται;

31

Στὸ σημεῖο αὐτὸ θὰ δανειστῶ λόγια ἄλλων προσπαθώντας νὰ δώσω μία εἰκόνα.

Χαρακτηριστικότατα ὁ συγγραφέας Μί-λαν Κούντερα σημειώνει: «Γιὰ νὰ ἐξαφανί-

σει κανεὶς ἕνα ἔθνος τοῦ ἀφαιρεῖ πρῶτα τὴ μνήμη. Καταστρέφει τὰ βιβλία του, τὴν παι-δεία του, τὴν ἱστορία του. Καὶ κάποιος τοῦ γράφει ἄλλα βιβλία, τοῦ μεταφυτεύει ἄλλη παιδεία καὶ ἐπινοεῖ ἄλλη ἱστορία. Κατόπιν τὸ ἔθνος ἀρχίζει σιγὰ σιγὰ νὰ ξεχνάει ποιὸ ἦταν. Ὁ κόσμος γύρω του θὰ τὸ ξεχάσει πολὺ γρήγορα.»

Συγκλονιστικό! Μήπως μᾶς θυμίζει τίπο-τα;

Ἂς θυμηθοῦμε ὅμως τὰ λόγια τοῦ δικοῦ μας Γιώργου Σεφέρη:

Εἴμαστε ἕνας λαὸς μὲ παλικαρίσια ψυχή, ποὺ κράτησε τὰ βαθιὰ κοιτάσματα τῆς μνήμης του σὲ καιροὺς ἀκμῆς καὶ σὲ αἰῶνες διωγμῶν καὶ ἄδειων λόγων. Τώρα ποὺ ὁ τριγυρινὸς μας κόσμος μοιάζει νὰ θέλει

νὰ μᾶς κάνει τρόφιμους ἑνὸς οἰκουμενικοῦ πανδοχείου, θὰ τὴν ἀπαρνηθοῦμε ἄραγε αὐτὴν τὴ μνήμη; Θὰ τὸ παραδεχτοῦμε τάχα νὰ γίνουμε ἀπόκληροι;

Καὶ ὁ Φώτης Κό-ντογλου (Εὐλογημένο καταφύγιο):

Ντρεπόμαστε γι’ αὐτὸ ποὺ εἴμαστε. Ἀλλὰ ντρεπόμαστε γιὰ τὰ καλά μας κι ὄχι γιὰ τὰ κακά μας. Ντρεπό-μαστε γιὰ τὴν ἁπλότη-τα, τὴν εὐαισθησία, τὴ σεμνότητά μας…

Παλαιόθεν ἀντιμε-τωπίζαμε ποικίλα προ-βλήματα στὴν ἐκτέ-λεση τῶν καθηκόντων μας ἐμεῖς οἱ δάσκαλοι. Μὲ ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τὴν πατρίδα, πίστη, αὐταπάρνηση, αὐτοθυσία, ΚΑΙ ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΜΕ ΟΛΗ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕ-ΩΝ καὶ μὲ βαθιὰ τὴν αἴσθηση τοῦ καθήκο-ντός μας, ξεπεράσαμε

τὰ μικρὰ ἢ μεγάλα ἐμπόδια πού, ἀνὰ τοὺς αἰῶνες, πρόβαλαν μπροστά μας. Ἀντέξαμε σὲ 400 καὶ πλέον χρόνια σκλαβιᾶς, διατη-ρώντας ἀνόθευτες τὴ θρησκεία μας, τὴν ἐθνική μας κληρονομιά, τὶς ἀρχές, τὶς ἀξί-ες καὶ τὰ ἰδανικά μας. Περάσαμε φτώχεια, πείνα, πολέμους, κακουχίες καὶ σταθήκαμε ὄρθιοι. Πῶς τὰ καταφέραμε;

Ὁ ἀκαδημαϊκὸς Σίμος Μένανδρος το-νίζει: «Ἡ ψυχὴ τοῦ Ἔθνους ἀγρυπνοῦσε. Φτωχοὶ παπάδες καὶ δάσκαλοι, ποὺ ἐτρέ-φοντο μὲ λίγο ψωμί, εἶχαν τὸ σθένος εἰς τὸ βάθος τῆς ψυχῆς των, σθένος ποιητῶν. Κα-ταλάβαιναν τὴν εὐθύνην ποὺ τοὺς ἐβάρυνε νὰ συνεχίσουν τὴν ἑλληνικὴν παράδοσιν. διηγοῦντο εἰς τὰ ἑλληνόπουλα ποιὰ ἦταν ἄλλοτε ἡ πατρίδα τους καὶ τοὺς δίδασκαν

32

δύο ὀνόματα: Ἑλλὰς καὶ ἐλευθερία» (Ἡ παι-δεία στὴν Τουρκοκρατία, σελ 181)

Καὶ τώρα; Ὅσα δὲν κατάφεραν νὰ μᾶς κάνουν οἱ ἄλλοι, οἱ ἐχθροί μας, τὸ κάνουμε οἱ ἴδιοι στὸν ἑαυτό μας.

Ἂν διατηρούσαμε τὰ ἰδανικά μας, δὲ θὰ χρειαζόμαστε τὰ δανεικά τους…

2η ἑνότηταΗ ΑΓΑΠΗ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ

Τὰ τελευταῖα χρόνια γινόμα-στε ὅλοι μάρτυρες μίας συνεχι-ζόμενης καὶ ὁλοένα αὐξανόμενης προσπάθειας ἀπαξίωσης τοῦ ἔργου, τοῦ ρόλου, τοῦ προσώ-που καὶ πολὺ περισσότερο τοῦ ἐπαγγέλματος τοῦ δασκάλου.

Μπορεῖ λοιπὸν νὰ γίνει κάτι; Μπορεῖ τὸ λειτούργημά μας νὰ ξαναβρεῖ τὴ χαμένη του αἴγλη καὶ νὰ μπορέσουμε μὲ τὶς κα-τάλληλες συνθῆκες νὰ ἐπιτελέ-σουμε τὸ καθῆκον μας ἢ μήπως ἔχει χαθεῖ κάθε ἐλπίδα ἀνάταξης καὶ ἀναγέννησης τοῦ ἔθνους μας ποὺ νομοτελειακὰ (μὲ τὶς πα-ροῦσες συνθῆκες) βαδίζει στὴν καταστροφή;

Τί μποροῦμε λοιπὸν καὶ τί πρέπει νὰ κάνουμε;

Σὲ ἕνα θεωρητικὸ ἐρώτημα ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ τεθεῖ:

Πῶς νομίζετε πὼς πρέπει νὰ εἶναι ἕνας καλὸς δάσκαλος; Ποιὰ προσόντα πρέπει νὰ ἔχει;

Οἱ ἀπαντήσεις θὰ παρουσίαζαν μεγάλη ποικιλία καὶ σὲ μερικὰ σημεῖα θὰ ἦταν καὶ ἀντικρουόμενες.

Αὐτὸ ὅμως ποὺ κανεὶς δὲ θὰ διαπραγ-ματευόταν, θὰ τὸ θεωροῦσε ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἄνευ, εἶναι ἡ ἀκεραιότητα τοῦ χαρακτήρα τοῦ δασκάλου.

ΜΕΓΑΛΟ ΘΕΜΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ! Ποὺ δυστυχῶς πολλὲς φορὲς καὶ ἐμεῖς οἱ

ἴδιοι οἱ δάσκαλοι δὲν δίνουμε τὴν πρέπουσα σημασία.

Διδασκάλους ζητητέον τοῖς τέκνοις,οἳ καὶ τοῖς βίοις εἰσὶν ἀδιάβλητοι καὶ τοῖς τρό-ποις ἀνεπίληπτοι καὶ ταῖς ἐμπειρίαις ἄρι-στοι.

(Δασκάλους γιὰ τὰ παιδιὰ μας πρέπει νὰ ζητᾶμε ἐκείνους ποὺ εἶναι καὶ ἡ ζωὴ

τους ἀδιάβλητη (ἠθικὴ) καὶ ἡ διαγωγὴ τους ἄμεμπτη (ἄσπιλη) καὶ ἡ κατάρτισή

τους (γνώσεις) ἄριστη).-Πλούταρχος

Δὲν εἶναι ἐπὶ τοῦ παρόντος οὔτε θὰ μπορούσαμε νὰ ἀναλύσουμε διεξοδικὰ τὶς ἀρετὲς ἑνὸς δασκάλου.

Ἐπιγραμματικά, παραλείποντας σίγου-ρα κάποιες, ἀναφέρουμε τὰ ἑξῆς:

33

Ὁ δάσκαλος πρέπει νὰ εἶναι πιστός, τίμιος, δίκαιος, ὑπομονετικός, ἀνεξίκακος, ἀξιοπρεπής, ἐργατικός, φιλαλήθης, φιλομα-θής,…καὶ ὁ κατάλογος συνεχίζεται. Ὅποια ἀρετὴ καὶ ἂν σκεφτοῦμε, πρέπει νὰ τὴν ἔχει ὁ δάσκαλος. Ὅποιο πάθος, ἐλάττωμα ἢ κουσούρι μᾶς ἔρθει στὸ νοῦ, ἀπαιτεῖται νὰ μὴν τὸ ἔχει. Πρέπει ἐπίσης πολλὲς φορὲς νὰ εἶναι καὶ «ἥρωας»: Νὰ ἀφήνει ἔξω ἀπὸ τὶς σχολικὲς αἴθουσες λύπες, στενοχώριες, βά-σανα, προβλήματα (προσωπικά, οἰκογενει-ακά, ἐπαγγελματικά, οἰκονομικὰ) ποὺ μπο-ρεῖ νὰ ἐπηρεάσουν ἀρνητικὰ τὸ ἔργο του.

«Ἐὰν μὴ Κύριος οἰκοδομήσῃ εἰς μάτην ἐκοποίασαν οἱ οἰκοδομοῦντες.» Ὁ ἐγω-ισμὸς ποὺ μπορεῖ νὰ μᾶς καταλάβει ἀπὸ τὶς ἀνθρώπινες δυνατότητές μας, τὴ μόρ-φωση, τὴν εὐφυΐα καὶ τὶς ἄλλες ἀρετὲς καὶ χαρίσματά μας (ποὺ φυσικὰ ὅλα εἶναι δῶρα Θεοῦ) εἶναι κακὸς σύμβουλος. Ἂς μὴν κά-νουμε τὸ λάθος νὰ νομίζουμε ὅτι μποροῦμε νὰ τὰ καταφέρουμε μόνοι μας, χωρὶς τὴ βο-ήθεια, τὴ χάρη καὶ τὴ φώτιση τοῦ Θεοῦ.

Πολλοί, δυστυχῶς, θεωροῦν ἐσφαλμέ-να τὸ ἐπάγγελμά μας εὔκολο, χωρὶς ἀπαι-τήσεις. Μὲ μηδενικὴ προετοιμασία, χωρὶς ἐνδιαφέρον, κάτι θὰ βροῦν νὰ ποῦν. «Παι-διὰ εἶναι, ὃ,τι καὶ νὰ τοὺς πεῖς…»

Λοιπόν, «Ὁρᾶτε μὴ καταφρονήσητε ἑνὸς τῶν μικρῶν τούτων». (Ματ. 18, 10)

Ὁ δάσκαλος, ὅπως κι ὁ καθένας μας ἄλλωστε, θέλοντας καὶ μὴ διδάσκει μὲ τὸ παράδειγμά του.

Σὲ ἀνύποπτες στιγμές, ἡ παραμικρὴ λεπτομέρεια μπορεῖ νὰ γίνει σημεῖο ἀνα-φορᾶς γιὰ τὸν μαθητή του, κάτι ποὺ θὰ τοῦ μείνει, θὰ τὸ θυμᾶται, θὰ χαραχθεῖ ἀνεξίτη-λα στὴ μνήμη του. Ἁπλὸ καὶ συγκλονιστικὸ τὸ παράδειγμα ὅπως τὸ ἀναφέρει ὁ ἃγιος Λουκᾶς ὁ ἰατρὸς (γιὰ τὴ μητέρα): στέκεται προσευχόμενη μπροστὰ στὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ. Τὸ παιδὶ κοιτάζει πότε αὐτὴν καὶ πότε τὴν εἰκόνα καὶ δὲν ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ μακρὲς ἐξηγήσεις γιὰ τὸ τί σημαίνει αὐτό. Νά, αὐτὸ εἶναι τὸ πρῶτο σιωπηλὸ μάθημα

τῆς θεογνωσίας. Αὐτὸ εἶναι τὸ πρῶτο καὶ τὸ πιὸ σημαντικὸ μάθημα τῆς εὐλάβειας. Τέ-τοια μαθήματα μπορεῖτε καὶ πρέπει πάντα νὰ δίνετε στὰ παιδιά σας.

«Τούτου διδασκάλου ἀρίστου, τὸ δι’ ἑαυτοῦ παιδεύειν ἃ λέγειν» ὑπογραμμίζει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος.

- «Μὴ μοῦ λὲς τί νὰ κάνω, δεῖξ’ το μου» εἶναι ἡ σιωπηλὴ ἀπαίτηση τοῦ κάθε μαθητῆ, ὅταν πρόκειται γιὰ μάθημα ἠθικῆς καὶ συ-μπεριφορᾶς.

- «Δάσκαλε ποὺ δίδασκες καὶ νόμο δὲν ἐκράτεις» θὰ μᾶς ποῦν κατηγορώντας μας ὅταν οἱ πράξεις μας δὲ συμβαδίζουν μὲ τὰ λόγια μας.

Ἳνα τῷ παραδείγματι φωτεινότερον ποι-ήσω τὸν λόγον.

(Ὥστε μὲ τὸ παράδειγμα νὰ κάνω πιὸ φωτεινὸ τὸ λόγο).

-Πλούταρχος

Ὅλα αὐτὰ ὅμως ἐλάχιστη σημασία καὶ ἀποτελεσματικότητα ἔχουν, ἂν ὁ δάσκαλος δὲν ἔχει ΑΓΑΠΗ. Ἀγάπη γνήσια, πηγαία, ἀληθινή, ἀδιάκριτη. Ὁ ὕμνος τῆς ἀγάπης, τὰ ἀνυπέρβλητα διαχρονικὰ χαρακτηρι-στικά τῆς ἀγάπης, ὅπως τὰ περιέγραψε ὁ ἀπόπστολος Παῦλος, εἶναι πυξίδα γιὰ τὸν κάθε δάσκαλο. Αὐτὸ ποὺ συντελεῖται σὲ μία σχολικὴ τάξη εἶναι μία μυσταγωγία. Ἡ κρύα καρδιὰ εἶναι ἀσυμβίβαστη μὲ τὴ σχολικὴ τάξη. Ἐδῶ λειτουργοῦν οἱ ψυχές.

Δάσκαλος ποὺ δὲν ἀγαπᾶ τὰ παιδιά, ποὺ δὲν ἀγαπᾶ αὐτὸ ποὺ κάνει, δὲν μπορεῖ νὰ προσφέρει. Γίνεται δυστυχισμένος καὶ ὁ ἴδιος ἀλλὰ καὶ ἀναποτελεσματικός. Τὰ παι-διὰ ὅλων τῶν ἡλικιῶν, ἀπὸ τὰ μικρὰ νήπια μέχρι καθέναν ποὺ ἔχει τὸν ρόλο τοῦ μα-θητῆ, ἀνακαλύπτουν εὔκολα καὶ συνήθως ἀλάνθαστα τὸν δάσκαλο ποὺ δὲν τὰ ἀγαπᾶ καὶ κάνει ἀγγαρεία διδάσκοντας. Δὲν μπορεῖ νὰ προσποιηθεῖ τὸ ἀντίθετο. Ὁ δάσκαλος ποὺ ζεῖ γιὰ νὰ προσφέρει, σὲ κάθε πτυχὴ τῆς ἐκπαιδευτικῆς πράξης θὰ προσπαθή-σει νὰ δώσει τὸ «εἶναι» του γιὰ τὸ καλὸ τῶν μαθητῶν του. Καὶ μ’ αὐτὸν τὸν τρόπο βελ-τιώνεται κι ἴδιος, ἀφοῦ συνεχῶς ἀγωνίζεται

34

νὰ γίνει καλύτερος, νὰ μάθει περισσότερα, νὰ καταρτιστεῖ. Καὶ οἱ τυχὸν ἀδυναμίες καὶ τὰ λάθη του εὔκολα συγχωροῦνται καὶ ξε-χνιοῦνται, ἀφοῦ κι ὁ ἴδιος εὔκολα συγχωρεῖ καὶ οἱ μαθητὲς ἀνταποδίδουν τὴν ἀγάπη ποὺ εἰσπράττουν.

Εἰδικὰ μέσα στὸ σχολικὸ περιβάλλον ὁ ἐκπαιδευτικός, μὲ τὴ φανέρωση τοῦ ὀρθό-

δοξου ἤθους του μέσα ἀπὸ τὴ θυσιαστικὴ ἀγάπη, τὴ μετὰ παρρησίας κατάθεση τῆς ἀλήθειας, τὸν χαριτωμένο λόγο του καὶ τὴν κατάδειξη τῆς οὐράνιας προοπτικῆς τοῦ ἀνθρώπου, μπορεῖ νὰ ἐπιφέρει κυριολεκτικὰ σεισμὸ στὶς ὑπὸ διάπλασιν ψυχὲς τῶν παι-διῶν, ὁδηγώντας τες στὶς ζωογόνες πηγὲς τῆς ἀλήθειας, ἀκόμη καὶ ὅταν τὰ ἀναλυτικὰ προγράμματα σπουδῶν ἀσκοῦν δεσμευτικὴ πίεση στὶς ἐπιλογές του. Ὅλα μποροῦν νὰ μετουσιωθοῦν σὲ φορεῖς κάλλους καὶ ἀλή-θειας, καὶ ὁλόκληρη πόλη ἀκόμα νὰ ἀλλά-ξει, σύμφωνα μὲ τὸν ἱερὸ Χρυσόστομο, ὅταν ὁ ἕνας εἶναι «ζήλῳ πεπυρωμένος»· πυρωμέ-νος μὲ τὸν ἔνθεο ζῆλο, ἢ, ἀλλιῶς, μὲ τὸν ζη-λωτικὸ ἐνθουσιασμό.

3η ἑνότητα ΠΟΙΟ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ;

Παιδεία κάλλιστόν ἐστι κτῆμα βροτοῖς (Μένανδρος)

Δὲν ἀμφιβάλλει κανεὶς ὅτι ἡ ἀπόκτηση γνώσεων εἶναι κύριο μέλημα τῆς ἐκπαί-δευσης. Ὁ δάσκα-λος πρέπει νὰ εἶναι καταρτ ισμένος , ἄριστα προετοιμα-σμένος, κάτοχος ποικίλων καὶ πολλῶν ἀντικειμένων.

Πρέπει νὰ δί-νουμε λοιπὸν στὰ παιδιὰ μας γνώ-σεις. Ἡ ἐποχή μας μάλιστα ἀπαιτεῖ πολλὲς γνώσεις γιὰ πολλὰ πράγματα, καὶ ἐδῶ ὅμως ὑπάρ-χουν παγίδες.

Ἡ ἀνθρώπινη, πεπερασμένη μόνο γνώση μπορεῖ νὰ ὁδηγήσει σὲ οἴηση, σὲ ἐγωισμὸ καὶ ἀλα-ζονικὴ συμπεριφο-

ρά, ὑποτιμητικὴ γιὰ τοὺς κατώτερους ποὺ δὲν ξέρουν ὅσα αὐτά, κοροϊδεύουν, χλευ-άζουν τοὺς πιὸ ἀδύνατους μαθητὲς, ἀλλὰ ἀδυνατοῦν καὶ νὰ δεχτοῦν ὁποιαδήποτε ἀποτυχία.

Διδαχὲς Ἁγίου Λουκᾶ ΚριμαίαςΚαὶ τὰ δικά σας παιδιὰ πρέπει νὰ εἶναι

μορφωμένα. Μόνο νὰ μὴν περιορίζεται ἡ μόρφωση καὶ ἡ ἀγωγή τους στὴν ἔξωθεν σο-φία, στὴ σοφία αὐτοῦ του κόσμου. Νὰ μα-θαίνουν ταυτόχρονα τὴν ἄνωθεν σοφία καὶ τὴν ἀνώτατη ἀλήθεια. Νὰ μαθαίνουν τὸν νόμο τοῦ Θεοῦ καὶ τὶς ἐντολὲς τοῦ Χριστοῦ, νὰ μαθαίνουν τὴν εὐλάβεια, πῶς νὰ ἔχουν πάντα τὴ μνήμη τοῦ Θεοῦ καὶ τὴ σωστὴ χριστιανικὴ ὁδό. Μόνο τότε δὲν θὰ χαθοῦν

Ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων πρέπει νὰ ἀρχίζουμε

τὴν ἀγωγή, διότι μόνο σὲ πολὺ μικρὴ ἡλικία

τὰ παιδιὰ ἀποδέχονται μὲ εὐκολία νουθεσίες

καὶ προτροπές. Ἡ ψυχὴ τους εἶναι σὰν

τὸ κερὶ μαλακὴ ὅπου κάθε δικός σας λόγος

ἢ πράξη μένουν, καὶ τὰ καλὰ καὶ τὰ ἄσχημα

παραδείγματα, λόγος ἀγαθὸς ἢ αἰσχρός.

Ἅγιος Λουκᾶς

35

τὰ παιδιά σας στὶς ὁδοὺς τῆς ἀνθρώπινης σοφίας, μόνο τότε πάνω ἀπ’ ὅλα θὰ ἔχουν πάντα τὴ χριστιανικὴ σοφία, τὴ γνώση τοῦ Θεοῦ. Μ’ αὐτὸν τὸν τρόπο λοιπὸν πρέπει νὰ διαπαιδαγωγοῦμε τὰ παιδιά μας.

Πᾶσὰ τε ἐπιστήμη,χωριζομένη δικαιο-σύνης καὶ τῆς ἄλλης ἀρετῆς,πανουργία τις, καὶ οὐ σοφία φαίνεται.

(Κάθε ἐπιστήμη,ὅταν χωρίζεται ἀπὸ τὴ δικαιοσύνη καὶ τὴν ὑπόλοιπη ἀρετή,γίνεται πανουργία κι ὄχι σοφία).

-Πλάτων

Εἰς ζωὴν ἀγαθὴν ἡ παιδεία καὶ ἡ ἀρετὴ ἄγουσι.

(=Ἡ μόρφωση καὶ ἡ ἀρετὴ ὁδηγοῦν τὸν ἄνθρωπο σὲ ζωὴ τίμια).

-Ἀριστοτέλης

Ἅγιος Λουκᾶς: Ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων πρέ-πει νὰ ἀρχίζουμε τὴν ἀγωγή, διότι μόνο σὲ πολὺ μικρὴ ἡλικία τὰ παιδιὰ ἀποδέχονται μὲ εὐκολία νουθεσίες καὶ προτροπές. Ἡ ψυχὴ τους εἶναι σὰν τὸ κερὶ μαλακὴ ὅπου κάθε δικός σας λόγος ἢ πράξη μένουν, καὶ τὰ καλὰ καὶ τὰ ἄσχημα παραδείγματα, λό-γος ἀγαθὸς ἢ αἰσχρός.

«Μικρὸς βλαστός, ὅπου τὸν γέρνεις τέτοια κλίση θὰ πάρει, ἕνα καινούριο δο-

χεῖο ἂν θὰ ἐκπέμπει μυρωδιὰ ἢ κακοσμία ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸ μὲ τί θὰ τὸ γεμίσετε, βά-ζοντας μέσα εἴτε ἀρώματα εἴτε ἀκαθαρσί-ες» (ἃγιος Τύχων τοῦ Ζαντόνσκ).

Ἕνας ἀπὸ τοὺς μεγαλύτερους ἀντι-πάλους μας εἶναι ἡ τηλεόραση. Τεράστιο θέμα, θὰ μποροῦσε κάλλιστα νὰ ἀποτελέ-σει θέμα ὁλόκληρου συνεδρίου. Τὸ χειρότε-

ρο δέ εἶναι ὅτι δὲν τὸ συνειδητοποιοῦμε. Μὲ γονεῖς ποὺ μιλῶ, θέτω σχεδὸν πάντα, ὅπου ὑπάρχει βέβαια πρόβλημα, θέμα τηλεόρα-σης. Ὡς παιδαγωγός, ὡς γονέας (ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ τὸ ρῆμα) ἐκλιπαρῶ ὅλους τοὺς γονεῖς νὰ συνειδητοποιήσουμε τὶς ἀνεπα-νόρθωτες πολλὲς φορὲς ζημιὲς ποὺ μπορεῖ νὰ προκαλέσει στὴν παιδικὴ ψυχή, στὴν ἀπόκτηση πλείστων ὅσων κακῶν συνηθειῶν, στὴν ἀναζήτηση λαθεμένων προτύπων καὶ πρακτικῶν. Ἂν ξέραμε τί κακὸ κάνουμε! Πόσο βλάπτουμε τὰ παιδιά μας!

Ἀλίμονο ἂν ἀναθέσουμε τὴ διαπαιδαγώ-γηση τοῦ παιδιοῦ μας στὴν τηλεόραση.

«…κι ὁ δάσκαλος, ποιητὴςκαὶ τὰ βιβλία νὰ εἶναι σὰν τὰ κρίνα…» ἀναφέρει χαρακτηριστικὰ σ’ ἕνα ἄλλο

ποίημά του («τὰ σκολειὰ χτίστε») ὁ Κ.Πα-λαμᾶς…

36

Τὰ σχολικὰ ἐγχειρίδια ὄχι μόνο δὲ βο-ηθοῦν ἀλλὰ ἀποτελοῦν τροχοπέδη στὶς προσπάθειές μας. Τὸ χειρότερο ὅμως εἶναι ὅτι ἀπουσιάζουν παντελῶς κείμενα μεστά, γεμάτα ἄρωμα Ὀρθοδοξίας, ἐθνικῆς περη-φάνιας, βίους ἁγίων, ζωὲς ἡρώων, προτύ-πων καὶ ὁτιδήποτε μπορεῖ νὰ ἀποτελέσει

δίδαγμα γιὰ τὰ παιδιά. Εἶναι δυνατὸν τὸ ἐπίπεδο τοῦ πολιτι-

σμοῦ μας νὰ εἶναι αὐτὸ ποὺ τὰ σχολικὰ βιβλία προβάλλουν; Ἡ παράδοσή μας, τὰ ὑψηλὰ ἰδανικά μας, τὰ λογοτεχνικά μας κεί-μενα, ἡ ποίηση, ἡ τέχνη, οἱ ἀξίες μας, ὁ πολιτισμὸς ποὺ φώτισε ὅλο τὸν κόσμο νὰ ἐξαντλοῦνται στὶς συνταγὲς μαγειρικῆς, στὶς φτηνὲς «τεχνολογικὲς ἐφευρέσεις καὶ ἀνακαλύψεις;»

Ἂς δώσουμε μία εὐκαιρία. Ἂς βροῦμε ἐμεῖς κείμενα. Ἂς ἀνατρέξουμε στὴν ἑλλη-νορθόδοξη παράδοσή μας. Ἂς γεμίσουμε τὸ μυαλό, τὴν καρδιὰ καὶ τὴν ψυχὴ τῶν μα-θητῶν μας μὲ τὰ ἀθάνατα νάματα τῆς πί-στεως καὶ τῆς πατρίδας μας.

Κάθε μέρα ποὺ περνᾶ εἶναι καὶ μία μέρα μνήμης γιὰ ὅλους μας. Κάθε μέρα κι ἕνας

ἅγιος της ἐκκλησίας μας μᾶς δίνει ἀθάνατα μηνύματα ζωῆς, ἀλήθειας, προσφορᾶς καὶ ἀγάπης. Κάθε μέρα εἶναι μία εὐκαιρία νὰ διδαχθοῦν τὰ παιδιὰ κάτι σημαντικό, κάτι ποὺ θὰ τοὺς φανεῖ χρήσιμο στὴν πορεία τῆς ζωῆς τους, ἕνα ἐφόδιο πνευματικὸ ποὺ κανεὶς δὲ θὰ μπορέσει νὰ τοὺς τὸ ἀφαιρέ-σει.

Ὅποια ἀρετὴ κι ἂν θέλουμε νὰ μετα-δώσουμε στὰ παιδιά, μποροῦμε νὰ ἀντλή-σουμε πάμπολλα παραδείγματα ἀπὸ τὴν ἑλληνορθόδοξη ἱστορία μας. Ἀγάπη, ἀνεξι-κακία, αὐτοθυσία, αὐταπάρνηση, ἀλήθεια, ἀλτρουισμό,

Δὲν ἀρκεῖ ἡ ἁπλὴ παράθεση ἀρχῶν καὶ ἀξιῶν, βαθυστόχαστων λόγων καὶ λέξεων ποὺ ἐτυμολογικὰ μὲν δηλώνουν τὸ σημαι-νόμενο, συνειρμικὰ ὅμως δὲν σημαίνουν τίποτε! Ἂν τὸ μυαλὸ τοῦ παιδιοῦ δὲν μπο-ρεῖ νὰ ἀνατρέξει σὲ ἐμπειρίες, γνώσεις καὶ ἀκούσματα, νὰ φέρει στὸ μυαλὸ του ἅγιες μορφὲς καὶ ἡρωικὰ γεγονότα, τότε τὰ λόγια αὐτὰ ἠχοῦν ὡς «κύμβαλα ἀλαλάζοντα».

Πρέπει νὰ δώσουμε στὰ παιδιὰ μία εὐκαιρία! Μία διαφορετικὴ προσέγγιση τῶν πραγμάτων. Ζωὴ δὲν εἶναι ἡ τηλεόραση, τὰ κινητά, ὁ ὑπολογιστὴς καὶ ὅλα τὰ τεχνολο-γικὰ ἐπιτεύγματα.

Ἕνα παιδὶ ποὺ μεγαλώνει μὲ παιδαγωγὸ τὴν τηλεόραση καὶ τὰ πάσης φύσεως προ-κλητικὰ καὶ ψυχοκτόνα ἀναγνώσματα καὶ ἀκούσματα, δὲν μπορεῖ νὰ ἀντιληφθεῖ τὸ πραγματικὸ νόημα τῆς ζωῆς. Πῶς νὰ ἀντι-ληφθεῖ τὶς ἐπιλογὲς τῶν Ἁγίων ποὺ θυσία-σαν τὰ πάντα γιὰ τὸν Χριστό; Τὴν αὐτα-πάρνηση, τὸν ἡρωισμὸ καὶ τὴν αὐτοθυσία τῶν ἡρώων;

Σὲ λίγες μέρες θὰ γιορτάσουμε τὴ μεγά-λη διπλὴ γιορτὴ τῆς 25ης Μαρτίου. Εἶναι ἀδύνατο νὰ στηριχτοῦμε μόνο στὰ σχολικὰ ἐγχειρίδια, ἂν θέλουμε νὰ μεταδώσουμε τὸ πραγματικὸ μήνυμα τῆς γιορτῆς. Πρέπει νὰ βροῦμε μόνοι μας καὶ νὰ κάνουμε ἀνά-γνωση γεγονότων, ἀπαγγελίες ποιημάτων, νὰ ψάλουμε τοὺς σχετικοὺς ὕμνους στὴν Παναγία μας, νὰ τραγουδήσουμε ἐπίκαιρα τραγούδια, νὰ ἀναφέρουμε ζωὲς ἡρώων, νὰ δείξουμε ἀκόμα καὶ σχετικὲς προβολὲς (μὲ τὰ σύγχρονα μέσα ποὺ πιὰ διαθέτουμε) καὶ

37

γενικὰ νὰ κάνουμε ὅ,τι εἶναι δυνατὸ γιὰ νὰ αἰσθανθοῦν βαθιὰ στὴν ψυχὴ τοὺς τὸ νόη-μα τῆς γιορτῆς.

Τὸ μάθημα γίνεται χαρά, αἰσθάνεσαι ὅτι προσφέρεις, γεμίζεις ὑπέροχα συναι-σθήματα.

Ὁ γέροντας Παΐσιος μὲ τὴν ἁπλότητα τοῦ λόγου του ἀναφέρει:

«Μικρὸ παιδάκι, πόσο μὲ βοηθοῦσε ποὺ πήγαινα στὴν Ἐκκλησία! Εἴχαμε καλὸ δάσκαλο στὸ Δημοτικὸ καὶ μᾶς βοηθοῦσε καὶ αὐτός. Μᾶς μάθαινε ἐθνικὰ ἄσματα καὶ ἐκκλησιαστικοὺς ὕμνους.

Μᾶς πήγαιναν στὴν Ἐκκλησία οἱ δάσκα-λοι στὶς γιορτές, καὶ ἂς χάναμε κανένα μά-θημα.

Προτιμοῦσε ὁ δάσκαλος νὰ χάσει μία ὥρα, γιὰ νὰ λειτουργηθοῦν τὰ παιδιά. Ἔτσι τὰ παιδιὰ διδάσκονταν, ἁγιάζονταν, γίνο-νταν ἀρνάκια.

Καὶ βλέπω σήμερα ποὺ ἀπομακρύνουν τὰ παιδιὰ ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, πῶς ἔχουν ἀγριέψει! Ἐνῷ στὴν Ἐκκλησία τὸ παιδάκι θὰ ἠρεμήσει, θὰ γίνει καλὸ παιδί, γιατί δέχεται τὴν εὐλογία τοῦ Θεοῦ, ἁγιάζεται. Δὲν τὰ ἀφήνουν νὰ πηγαίνουν στὴν Ἐκκλησία, γιὰ νὰ μὴν ἐπηρεασθοῦν ἀπὸ τὰ πνευματικά! Ἀπὸ τὶς ἄλλες ἀνοησίες ὄχι μόνον δὲν τὰ ἀπομακρύνουν, ἀλλὰ τοὺς τὶς διδάσκουν κιόλας! Μὰ δὲν καταλαβαίνουν ὅτι τὰ παι-δάκια, ἂν ἐπηρεασθοῦν, ἂς ὑποθέσουμε, ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, ἀπὸ τὴ θρησκεία, στὸ κάτω-κάτω δὲν θὰ κάνουν ἀταξίες, θὰ εἶναι φρόνιμα, θὰ ἔχουν ἐπιμέλεια στὰ μαθήμα-τά τους, δὲν θὰ εἶναι ζαλισμένα ὅπως τώρα. Μέχρι νὰ μεγαλώσουν, καὶ στὰ θέματα τὰ ἐθνικὰ θὰ εἶναι σωστὰ τοποθετημένα καὶ δὲν θὰ μπλέξουν μὲ παρέες, μὲ ναρκωτικά, νὰ ἀχρηστευθοῦν. Ὅλα αὐτὰ δὲν θὰ εἶναι μία προϋπόθεση νὰ γίνουν καλοὶ ἄνθρωποι; Αὐτὸ τουλάχιστον δὲν τὸ ἀναγνωρίζουν; Δὲν τὸ σέβονται;

Ἀλλὰ σκοπὸς τους τώρα εἶναι νὰ ἀπο-μακρύνουν τὰ παιδιὰ ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία. Τὰ δηλητηριάζουν, τὰ μολύνουν μὲ διάφο-ρες θεωρίες, κλονίζουν τὴν πίστη τους. Τὰ ἐμποδίζουν ἀπὸ τὸ καλό, γιὰ νὰ τὰ ἀχρη-στέψουν. Τὰ καταστρέφουν ἀπὸ μικρά. Καὶ τὰ παιδάκια, φυσικά, ἀπὸ ἀρνάκια γίνονται

κατσικάκια. Ὅταν διδάσκεις τέτοια γεγονότα, τέτοιες

ἱστορίες, τέτοιες βιογραφίες, τὰ παιδιὰ μέ-νουν καθηλωμένα. Ὅταν ἀναφερθοῦμε σὲ κάποιον Ἅγιο καὶ ἀναφέρουμε τὸν βίο του ἢ κάποιον ἥρωα καὶ περιγράψουμε τὴ ζωή του, «ξυπνᾶνε καὶ οἱ κοιμισμένοι». Κι αὐτὸ – πιστέψτε το – εἶναι μία ἀπὸ τὶς μεγαλύτε-

ρες χαρὲς τοῦ δασκάλου. Λάμπουν τὰ πρό-σωπα τῶν παιδιῶν ἔχοντας τὰ μάτια τους καρφωμένα πάνω μας, ζώντας κάθε στιγμὴ τοῦ μαθήματος.

Ἐν κατακλείδι, γιατί σᾶς κούρασα…Ἂς ἀκολουθήσουμε τὰ διδάγματα τοῦ

μοναδικοῦ – δικαίως καλουμένου – δα-σκάλου, τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἂς βάλουμε Αὐτὸν ὁδηγὸ στὸν δρόμο μας, ἀναγνωρίζοντὰς Τον ὡς τὴν ὁδό, τὴν ἀλή-θεια καὶ τὴ ζωὴ καὶ ἂς εὐχηθοῦμε νὰ μᾶς καταστήσει ἄξιους διδασκάλους καὶ λει-τουργούς τοῦ θεάρεστου ἔργου ποὺ ἔχου-με ἀναλάβει, σμιλεύοντας παιδικὲς ψυχές, ἀγωνιζόμενοι ὡς τὴ στερνὴ πνοή μας ὑπὲρ βωμῶν καὶ ἑστιῶν, ὑπὲρ πίστεως καὶ πατρί-δος πρὸς δόξαν τοῦ Ἁγίου ὀνόματός Του.

Ἀμήν.

38

Σύλλογος Ἠπειρωτῶν Κοζάνης «ΑΠΕΙΡΩΤΑΝ»

Κωνσταντίνου Τσιάντα Προέδρου τοῦ Συλλόγου Ἠπειρωτῶν Κοζάνης

Ὁ Σύλλογος Ἠπειρωτῶν Κοζάνης «ΑΠΕΙΡΩΤΑΝ» ἱδρύθηκε στὶς 20 Φεβρουαρίου 1986 στὴν ὁμώνυμη

πόλη κι εἶναι μέλος τῆς Πανηπειρωτικῆς Συνομοσπονδίας Ἑλλάδος.

Δραστηριοποιεῖται στὰ πολιτιστικὰ δρώ-μενα τῆς εὐρύτερης περιοχῆς τῆς Κοζάνης μὲ πλῆθος πολιτιστικῶν καὶ ἄλλων ἐκδηλώ-

σεων, ποὺ ὡς στόχο ἔχουν τὴ διατήρηση καὶ συνέχιση τῆς πολιτιστικῆς μας κληρο-νομιᾶς καὶ παράδοσης.

Βασικὴ ἀρχὴ τοῦ Συλλόγου μας εἶναι ὅτι ὁ πολιτισμὸς δὲν εἶναι μόνο ἡ μουσικὴ καὶ ὁ χορός. Πολιτισμὸς εἶναι μὲ μία λέξη «ὁ

Ἄνθρωπος».Πέρα ἀπὸ τὴ διοργάνωση παραδοσιακῶν

χορῶν καὶ τὴν ἔκδοση ἡμερολογίων, ὁ Σύλ-λογός μας συμμετέχοντας ἐνεργὰ σὲ διάφο-ρες κοινωνικὲς καὶ φιλανθρωπικὲς δραστη-ριότητες προσπαθεῖ νὰ εὐαισθητοποιήσει τὰ μέλη καὶ τοὺς φίλους του.

Παράλληλα, μεριμνᾶ γιὰ τὴν προβολὴ εὐρύτερων πολιτιστικῶν θεματικῶν ἑνοτήτων, ὅπως «Οἱ Ἠπειρῶτες Εὐεργέτες», «Στοιχεῖα ἀπὸ τὴ Λαογραφία τῆς Ἠπείρου», «Τὸ Ἔπος τοῦ ‘40» καὶ «Οἱ Ἅγιοι τῆς Ἠπείρου».

Ἀπὸ τὰ σημαντικό-τερα ἔργα τοῦ Συλλό-γου εἶναι ἡ δημιουρ-γία τοῦ “Πάρκου τῶν Ἠπειρωτῶν”, σὲ χῶρο παραχωρημένο ἀπὸ τὸν Δῆμο Κοζάνης, πλησίον του Τ.Ε.Ι. Δυτικῆς Μακεδονίας, τρία χιλιόμετρα ἀπὸ τὸ κέντρο τῆς πόλης.Στὸν ἐν λόγῳ χῶρο

ἐκτελοῦνται διάφορες ἐκδηλώσεις μὲ κυριό-τερες αὐτὲς τῆς Καθαρῆς Δευτέρας καὶ τὶς θρησκευτικὲς καὶ πολιτιστικὲς ἐκδηλώσεις τοῦ Αὐγούστου, μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς ἑορτῆς τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, ἡ μνήμη τοῦ ὁποίου τιμᾶται στὸ ἐξωκλήσι ποὺ βρίσκεται

39

ἐντός του Πάρκου καὶ τὸ ὁποῖο ἀνεγέρθηκε καὶ ἁγιογραφήθηκε μὲ δαπάνες τῶν μελῶν καὶ φίλων τοῦ Συλλόγου.

Ἀπὸ τὶς πιὸ πρόσφατες δραστηριότητες τοῦ Συλλόγου ξεχωρίζουν οἱ ἐκδηλώσεις:

- γιὰ τοὺς Ἐθνικοὺς Εὐεργέτες ποὺ κατά-γονται ἀπὸ τὴν Ἤπειρο.

Ἡ ἐκδήλωση πραγματοποιήθηκε στὶς 30 Σεπτεμβρίου 2011, στὸ «Κοβεντάρειο» κτίριο τοῦ Δήμου Κοζάνης, μὲ τὴ συνδι-οργάνωση τῆς Περι-φερειακῆς Ἑνότητας Κοζάνης τῆς Περιφέ-ρειας Δυτικῆς Μακεδο-νίας.

Στὴν ἐκδήλωση παρουσιάσθηκε ὁ ἐκπαιδευτικὸς δίσκος «Ἐθνικοὶ Εὐεργέτες καταγόμενοι ἀπὸ τὴν Ἤπειρο…», ποὺ δη-μιουργήθηκε ἀπὸ τὸν Σύλλογό μας καὶ δια-νεμήθηκε σὲ ὅλες τὶς σχολικὲς βιβλιοθῆκες τῆς πρωτοβάθμιας καὶ δευτεροβάθμιας ἐκπαίδευσης τῆς Πε-ριφερειακῆς Ἑνότητας Κοζάνης.

- Ἡ ἐκδήλωση γιὰ τὸ Ἔπος τοῦ ΄40 μὲ τίτ-λο: «Τὸ ἔπος τοῦ ΄40 … πιὸ κοντὰ γιὰ τὸ Καλπάκι», ποὺ ἔγινε στὴν κεντρικὴ αἴθουσα τοῦ Λαογραφικοῦ Μουσείου Κοζάνης καὶ περιελάμβανε προβολὴ ὀπτικοακουστικοῦ ὑλικοῦ καὶ ἔκθεση φωτογραφίας.

Διήρκεσε δέκα ἡμέρες καὶ τὴν παρακο-λούθησαν πάνω ἀπὸ χίλιοι μαθητὲς καὶ τριακόσιοι πολίτες.

Σημαντικὴ εἶναι ἐπίσης ἡ παρουσία τοῦ Συλλόγου Ἠπειρωτῶν Κοζάνης καὶ στὸ δι-αδίκτυο.

Ἀπὸ τὸν Δεκέμβριο τοῦ 2009, μέσα ἀπὸ τὴν ἱστοσελίδα του στὴν διεύθυνση: www.syllogosipirotonkozanis.gr προσπαθεῖ νὰ ἔρθει σὲ ἐπαφὴ μὲ περισσότερους ἀνθρώ-πους προβάλλοντας τὸν πολιτισμὸ καὶ τὶς ἰδιαίτερες ἀξίες τῆς Ἠπείρου.

Ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον παρουσιάζουν οἱ ἑνότητες τῆς ἱστοσελίδας ποὺ ἀναφέρο-νται:

στοὺς «Ἁγίους τῆς Ἠπείρου» μὲ στοι-• χεῖα ἀπὸ τοὺς βίους τῶν Ἁγίων, ποὺ εἴτε κατάγονται ἀπὸ τὴν Ἤπειρο εἴτε μαρτύρησαν σ’ αὐτὴν.στὸ «Ἔπος τοῦ ΄40», μὲ πλούσιο • φωτογραφικὸ ὑλικὸ κι ἄλλα ἐνδιαφέ-ροντα στοιχεῖα ἀπὸ τὴν περίοδο τοῦ

πολέμου.στὸν «Ἄγνωστο Στρατιώτη τοῦ ΄40», • μέσα ἀπὸ ἀνέκδοτα βιογραφικὰ ἀφι-ερώματα στρατιωτῶν τῆς ἐποχῆς ἐκείνης.στὸ φωτογραφικὸ καὶ μουσειακὸ • ὑλικὸ ἀπὸ τὴν «Ἤπειρο τοῦ χθὲς»στὰ μελλοντικὰ σχέδια τοῦ Συλλόγου • εἶναι ἡ ὁλοκλήρωση τῆς προσπάθει-ας μὲ ἀναφορὰ στὰ γενικὰ στοιχεῖα ποὺ διακρίνουν τὴ λαογραφία τῆς Ἠπείρου.

Ἔχει ὁλοκληρωθεῖ ἤδη ἡ ἑνότητα τῆς «ντοπιολαλιᾶς» καὶ σύντομα ἀναμένεται ἡ ὁλοκλήρωση καὶ τῶν ἄλλων θεματικῶν ἑνο-τήτων.

40

Ἐθνικοὶ Εὐεργέτες καταγόμενοι ἀπὸ τὴν Ἤπειρο...

Δημητρίου Μαλάμη Γεν. Γραμματέα τοῦ Συλλόγου Ἠπειρωτῶν Κοζάνης.

Ἡ ἱστορία τῶν Ἠπειρωτῶν Εὐεργετῶν μοιάζει μὲ παραμύθι.

Καὶ ἀνάγκη ἀπὸ καλὰ κι ἁγνὰ παραμύθια ἔχουμε ὅλοι μας. Ἐμεῖς οἱ μεγά-λοι ἴσως περισσότερο ἀπὸ τοὺς μικρούς.

Μία φορά κι ἕναν καιρό, ὑπῆρχε μία ξε-χωριστὴ ὁμάδα συνανθρώπων μας.

Δὲν κατάγονται ἀπὸ τὸν ἴδιο τόπο. Δὲν γεννήθηκαν ὅλοι τὴν ἴδια ἐποχή. Δὲν ἔζησαν ὅλοι στὴν ἴδια χώρα καὶ ἀρκετοὶ ἀπὸ αὐτοὺς δὲν γνωρίζονταν μεταξύ τους.

Π ο ι ο ὶ ἦσαν αὐτοὶ οἱ συνάνθρω-ποί μας;

Δὲν ἦσαν ἄλλοι ἀπὸ τοὺς ΕΘΝΙ-ΚΟΥΣ ΕΥΕΡ-ΓΕΤΕΣ τῆς π α τ ρ ί δ α ς μας, ξεχωριστὴ μερίδα ἀνάμεσα στοὺς ὁποί-ους κατέχουν οἱ Ἠπειρῶτες Εὐεργέτες.

Ὁ ἀριθμός τους δὲν εἶναι ἀκριβής. Σύμφωνα μὲ τὴν ἐφημερίδα “Ἔθνος τῆς

Κυριακῆς” (στὸ φύλλο τῆς 13ης Μαρτίου 2011), οἱ 19 ἀπὸ τοὺς 24 θεσμικὰ ἀναγνω-ρισμένους Ἐθνικοὺς Εὐεργέτες τῆς Ἑλλάδας εἶναι Ἠπειρῶτες.

Ὁ κ. Πέτρος Α. Τσόδουλος, Γεν. Διευ-θυντὴς τοῦ Γηροκομείου Ζωσιμάδων Ἰωαννί-νων καὶ μελετητὴς τοῦ ἔργου τῶν Εὐεργετῶν σὲ ἄρθρο του γιὰ τὸν Γεώργιο Χατζηκώστα στὸ περιοδικὸ ΕΡΩ - τεῦχος Ἰούλιος-Σεπτέμβριος 2011, ἀναφέρει ὅτι «ἀπὸ τὸ σύνολο τῶν τρι-άντα εὐεργετῶν, ποὺ ἡ πολιτεία ἔδωσε τὸν τίτλο τοῦ ἐθνικοῦ εὐεργέτη, οἱ δεκαπέντε

εἶναι Ἠπειρώ-τες».

Ἴσως ὁ γε-νικότερος χα-ρακτηρισμὸς ἀπὸ τὸ ἔντυπο τῆς ἐφημερί-δας Ἡμερησία «Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΩΝ ΕΥΕΡΓΕ-ΤΩΝ– ΟΙ ΕΛΛΗ-ΝΕΣ ΕΥΕΡΓΕΤΕΣ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩ-ΝΑ» ποὺ ἀνα-γράφει ὅτι ἀπὸ τὴν Ἤπειρο προέρχονται οἱ περισσότεροι ἐθνικοὶ εὐεργέ-τες (πάνω ἀπὸ

σαράντα) καὶ ἀνάμεσα στὶς «εὐεργετομάνες» περιοχὲς ἐξέχουσα θέση κατέχει τὸ Μέτσο-βο νὰ εἶναι ὁ πιὸ προσιτός.

Ποιὰ εἶναι ὅμως τὰ στοιχεῖα ἐκεῖνα ποὺ δικαιολογοῦν τὸν χαρακτηρισμό τους ὡς ὁμάδα;

41

Φτωχοὶ στὰ νεανικά τους χρόνια οἱ περισσότεροι ἀπὸ αὐτοὺς ξενιτεύονται. Ἐργάζονται σκληρά, ἀποκτοῦν τεράστιες περιουσίες, γίνονται ἰσχυροὶ οἰκονομικοὶ παράγοντες στοὺς τόπους ποὺ κατοικοῦν καὶ καταλαμβάνουν ἀρκετοὶ ἀπὸ αὐτοὺς πολιτικὰ ἀξιώματα.

Χαρακτηριστικὸ παράδειγμα ὁ Ἀπόστο-λος Ἀρσάκης, ὁ ὁποῖος διετέλεσε Ὑπουργὸς Ἐξωτερικῶν τῆς Ρουμανίας καὶ γιὰ βραχὺ χρονικὸ διάστημα καὶ πρωθυπουργός της. Ἀξιοσημείωτο μάλιστα εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ σχετικὴ πράξη γιὰ τὴ δημιουργία τοῦ ση-μερινοῦ κράτους τῆς Ρουμανίας φέρει τὴν ὑπογραφή του.

Οἱ Ἠπειρῶτες Εὐεργέτες δωρίζουν ἀνιδι-οτελῶς χωρὶς ἴχνος τοπικισμοῦ.

Δωρίζουν στὴν ἰδιαίτερη πατρίδα τους, ἀπ’ ὅπου κατάγονται.

Δωρίζουν στὸ Ἑλληνικὸ Κράτος καὶ στὴν πρωτεύουσά του, τὴν Ἀθήνα.

Τοῦτο ἔχει τὴ δική του ἱστορικὴ ἀξία, ἂν ἀναλογισθεῖ κανεὶς πὼς ἀρκετοὶ ἀπὸ αὐτοὺς κατάγονται ἀπὸ περιοχὲς τῆς Βορείου Ἠπεί-ρου καὶ δωρίζουν ἀμύθητα ποσὰ στὴ μητέ-ρα Ἑλλάδα καὶ στὴν πρωτεύουσά της.

Ὁ Εὐάγγελος Ζάππας καὶ ὁ ἐξάδελφός του Κωνσταντῖνος Ζάππας κατάγονται ἀπὸ τὸ Λάμποβο τῆς Βορείου Ἠπείρου, οἱ Γεώρ-

γιος καὶ Ἰωάννης Σίνας κατάγονται ἀπὸ τὴν Μοσχοπόλη τῆς Βορείου Ἠπείρου, ὁ Ἀπό-στολος Ἀρσάκης κατάγεται ἀπὸ τὴ Χοταχό-βα τῆς Βορείου Ἠπείρου.

Διαθέτουν παράλληλα ἀμύθητα ποσὰ στὸν τόπο ποὺ κατοικοῦν καὶ δραστηρι-οποιοῦνται.

Χαρακτηριστικὰ, ἡ γνωστὴ πέτρινη γέφυ-ρα τῶν Ἁλυσίδων ποὺ ἑνώνει τὴν Βούδα μὲ τὴν Πέστη προέρχεται ἀπὸ δωρεὰ τοῦ Γεώρ-γιου Σίνα. Ἡ ἵδρυση τῆς Ἐθνικῆς Τράπεζας τῆς Αὐστρίας ἀνήκει στὸν ἴδιο εὐεργέτη.

Ὁ μεγαλύτερος χορηγός τοῦ μεγάρου τῆς Οὐγγρικῆς Ἀκαδημίας Ἐπιστημῶν ὑπῆρξε ὁ Σίμων Σίνας.

Τὸ Νοσοκομεῖο Ἀλεξανδρείας στὴν Αἴγυ-πτο προέρχεται ἀπὸ δωρεὲς τοῦ Γεωργί-ου Ἀβέρωφ. Ἡ Τοσιτσιαία Δημοτικὴ Σχολὴ Ἀλεξανδρείας, ὅπου σήμερα στεγάζεται τὸ Ἑλληνορθόδοξο Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας, προέρχεται ἀπὸ χρήματα τοῦ Μετσοβίτη Μιχαὴλ Ἀναστασίου Τοσίτσα.

Πιστεύουν στὸν Θεὸ καὶ φυλάσσουν βαθιὰ στὴν ψυχὴ τους τὶς Ὀρθόδοξες ἀξίες καὶ παραδόσεις.

42

Ἐλεοῦν τὸν φτωχὸ γιατί γνωρίζουν ὅτι μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ δανείζουν τὸν Θεὸ κι ὁ Θεὸς δὲν θὰ τοὺς ξεχάσει.

Χτίζουν καὶ ἀνακαινίζουν ἐκκλησίες καὶ μοναστήρια. Δίνουν χρήματα γιὰ κοιμητή-ρια. Ἐλεοῦν πλουσιοπάροχα φτωχούς, ἄπο-ρους, ἀρρώστους, προικίζουν νέες κι ἀφή-νουν χρήματα γὰ τὰ μνημόσυνά τους.

Ἐκκλησίες στὰ Ἰωάννινα, ὅπως τὸ Ἀρχι-μανδρειό, ἡ Ἁγία Μαρίνα, ὁ Ἅγιος Νικόλαος Ἀγορᾶς, ὁ Μητροπολιτικὸς ναὸς τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου, ἡ Ἁγία Αἰκατερίνη ἡ δικαιοδοσία τῆς ὁποίας ἀνήκει στὸ Σινά, ὁ Μητροπο-λιτικὸς Ναὸς τῶν Ἀθηνῶν καὶ τόσες ἄλλες ἐκκλησίες καὶ μοναστήρια ἔχουν γνωρίσει τὶς εὐεργεσίες καὶ τὶς δωρεὲς τοῦ Χατζηκώστα, τῶν Ζωσιμάδων, τῆς Ἀγγελικῆς Παπάζογλου, τῆς Ἰφιγένειας Σίνα κι ἄλλων σημαντικῶν εὐεργετῶν.

Ἡ χρηματοδότηση τῆς Ἀθωνιάδας Σχολῆς τοῦ Ἁγίου Ὂρους, ὅπως καὶ ἡ περίφημη γιὰ τὴν ἐποχὴ της ἐκκλησιαστικὴ σχολὴ τῆς Πάτμου, ἔχουν γνωρίσει τὴν εὐεργεσία τοῦ Ἠπειρώτη εὐεργέτη ἀπὸ τὸ Γραμμένο Ἰωαν-νίνων Ζώη Καπλάνη.

Γιὰ νὰ φθάσουμε στοὺς ἀδερφοὺς Ριζά-ρη ἀπὸ τὸ Μονοδένδρι Ζαγορίων μὲ τὴν ὕψι-στη προσφορά τους στὸ γένος μας μέσῳ τῆς Ριζαρείου Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας, ἀπὸ τὴν ὁποία μέχρι σήμερα ἔχουν ἀποφοιτήσει

2 πρωθυπουργοί, ἕνας Ἀρχιεπίσκοπος, 53 Μητροπολίτες, πλῆθος Πρυτάνεων, καθη-γητῶν Πανεπιστημίου καὶ Ἱερέων.

Σημαντικὴ περίοδος στὴ δράση τῆς Ριζα-ρείου ὑπῆρξε ἐπίσης ἡ διοίκησή της γιὰ 14 χρόνια ἀπὸ τὸν ἃγιο Νεκτάριο.

Οἱ Ἠπειρῶτες εὐεργέτες ἐνδιαφέρο-νται γιὰ τὴν πνευματικὴ ἀναγέννηση τῆς Ἑλλάδας καὶ τὴν ἀνασυγκρότησή της μέσα ἀπὸ τὴ δημιουργία πνευματικῶν ἱδρυμάτων, ἀντάξιων κι ἐφάμιλλων μὲ ἐκεῖνα τῆς ὑπόλοιπης Εὐρώπης.

Τὸ Ἐθνικὸ Μετσόβιο Πολυτεχνεῖο προέρ-χεται ἀπὸ δωρεὲς τῶν Μετσοβιτῶν Νικόλαου Στουρνάρα, Γεωργίου Ἀβέρωφ καὶ Μιχαὴλ Ἀναστασίου Τοσίτσα.

Ἡ ἀνέγερση τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν καὶ τοῦ Ἀστεροσκοπείου Ἀθηνῶν προέρχονται ἀπὸ δωρεὲς τῶν οἰκογενειῶν Γεωργίου καὶ Σί-μωνος Σίνα.

Τὸ Ζάππειο Μέγαρο ὡς ἐκθεσιακὸς καὶ μουσειακὸς χῶρος ἀποτελεῖ ἔμπνευση τοῦ Εὐάγγελου Ζάππα ἐνῷ ἡ ἀνέγερσή του εἶναι ἔργο τοῦ Κωνσταντίνου Ζάππα.

Τὸ Ἐθνικὸ Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν προέρχεται ἀπὸ χρήματα τοῦ ἐξ Ἠπείρου Ἐθνικοῦ εὐεργέτη Ἰωάννη Δομπό-λη, στενοῦ φίλου τοῦ πρώτου Κυβερνήτη τῆς

43

Ἑλλάδος Ἰωάννη Καποδίστρια.Ἡ Ριζάρειος Ἐκκλησιαστικὴ Ἀκαδημία

εἶναι ἔργο τῶν ἀδερφῶν Μάνθου καὶ Γεώρ-γιου Ριζάρη.

Ἡ χρηματοδότηση τῶν Ἀρσάκειων-Τοσίτσειων Σχολείων προέρχεται ἀπὸ δωρεὲς τοῦ Ἀπόστολου Ἀρσάκη καὶ τῆς Ἑλένης Το-σίτσα, συζύγου τοῦ Μιχαὴλ Τοσίτσα.

Πέραν ὅμως τῶν ἀνωτέρω πνευματικῶν ἱδρυμάτων μία σειρὰ ἀπὸ ἄλλα σπουδαῖα ἔργα, ὅπως ἡ ἀνέγερση τῶν παιδικῶν καὶ γυναικείων φυλακῶν Ἀβέρωφ, ἡ Σχολὴ Εὐελ-πίδων, ἡ ἀπόκτηση τοῦ θωρηκτοῦ Ἀβέρωφ, τὰ νοσοκομεῖα Χατζηκώστα σὲ Ἰωάννινα καὶ Μεσολόγγι, ἡ ἀναστύλωση τῶν κερκίδων τοῦ Παναθηναϊκοῦ Σταδίου, τὰ Ζάππεια Παρθε-ναγωγεῖα σὲ Κωνσταντινούπολη καὶ Ἀνδρι-ανούπολη, τὰ Ἐλισαβέτεια σχολεῖα στὰ Ἰω-άννινα καὶ στὴ Θεσσαλονίκη καὶ πολλὰ ἄλλα προέρχονται ἀπὸ χρήματα τῶν Ἠπειρωτῶν Εὐεργετῶν.

Χρηματοδοτοῦν τὸν ἐθνικοαπελευθερω-τικὸ ἀγώνα τῶν Ἑλλήνων γιὰ τὴν ἀποτίναξη τοῦ Τουρκικοῦ ζυγοῦ, συμμετέχουν στὴ Φι-λικὴ Ἐταιρία καὶ δανείζουν τὸ νεοσύστατο Ἑλληνικὸ Κράτος μὲ μεγάλα ποσά.

Γνωρίζουν τὸν λόγο τοῦ Εὐαγγελίου μας σύμφωνα μὲ τὸν ὁποῖο « Ἐφ’ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων,

ἐμοὶ ἐποιήσατε».

Φθάνοντας στὸ τέλος τοῦ παραμυθιοῦ μας, τὸ ὁποῖο δυστυχῶς δὲν ἔχει τὸ τέλος τῶν παιδικῶν παραμυθιῶν, ἂς ἀναφερθοῦμε στοὺς ἀδερφοὺς Ζωσιμάδες ἀπὸ τὸ Γραμμέ-νο Ἰωαννίνων.

Ἐννέα ἀδέλφια. Οἱ τρεῖς κόρες παντρεύ-ονται κατὰ τὰ πρότυπα τῆς ἐποχῆς τους καὶ οἱ ἓξι ἀδερφοὶ μέσα ἀπὸ τὴν πορεία τῆς ζωῆς τους ἀποφασίζουν νὰ μείνουν ἀνύπαντροι ἔτσι ὥστε νὰ μὴν ἐλαττωθεῖ στὸ ἐλάχιστο ἡ τεράστια περιουσία τους, τὴν ὁποία διαθέ-τουν στὸ Ἑλληνικὸ κράτος γιὰ τὴν πνευματι-κή του ἀναγέννηση.

Εἶναι μάλιστα τέτοια ἡ προσφορά τους ποὺ ὁδηγεῖ τὸν βασιλέα Ὄθωνα μετὰ τὴν κοίμηση καὶ τοῦ τελευταίου Ζωσιμᾶ, τοῦ Νι-κολάου, στὴν κήρυξη τριήμερου πένθους σὲ ὅλη τὴν ἐκπαιδευτικὴ κοινότητα τῆς Ἑλλά-δος.

Κι ἐμεῖς σήμερα ἀντὶ νὰ ἔχουμε ἀπὸ ἕναν ἀνδριάντα τους σὲ κάθε σχολεῖο γιὰ νὰ τι-μοῦμε στὸ πρόσωπό τους ὅλους τοὺς Ἐθνι-κοὺς Εὐεργέτες, δὲν ἔχουμε ἀφιερώσει οὔτε δύο σειρὲς σὲ ἕνα σχολικὸ βιβλίο !

44

Θεόφιλου Παπαδόπουλου Προέδρου τῆς Ε.ΡΩ

Σεβαστοὶ Πατέρες,Ἀγαπητοὶ φίλοι καὶ φίλες,Ἡ ἐποχὴ μας εἶναι ἐποχὴ κρίσεως.

Καὶ ἡ κρίση αὐτὴ ἐκδηλώνεται, περισσότερο στὸν πνευματικὸ τομέα, μὲ μία τάση, ἐπι-κίνδυνα αὐξανόμενη, νὰ μολύνει καὶ νὰ δια-φθείρει τὴν ψυχὴ τῶν νέων.

Τὰ γεγονότα ποὺ γιὰ ἄλλη μία φορά συγκλόνισαν καὶ συγκλονίζουν στὶς μέρες μας τὴν Ἑλληνικὴ κοινωνία ἔχουν διάφορες πτυχὲς καὶ ἑρμηνεῖες, πολιτικές, κοινωνικές, ἀστυνομικές, δικαστικὲς κ.λπ. Προσωπικά, ξεχωρίζω, ὅπως κάνουν καὶ οἱ περισσότεροι, τὴν πλειοψηφία τῶν νέων ποὺ ἀγωνιοῦν καὶ διαμαρτύρονται, ἀπὸ τὴ μειοψηφία ἡ ὁποία καταστρέφει καὶ ἀσκεῖ ἄλογη βία. Ὁ προβλη-ματισμὸς δὲν εἶναι καινούριος.

Ἐδῶ καὶ ἀρκετὰ χρόνια παρακολουθοῦμε

ἀνήσυχοι τὴν ἔλλειψη ἀξιῶν καὶ προτύπων σὲ μεγάλο τμῆμα τῶν νέων μας, τὴν ἀπομόνωση τῶν παιδιῶν μας μπροστὰ στὸν ἠλεκτρονικὸ ὑπολογιστή, τὴ στροφή τους στὰ ναρκωτικά. Ἡ εὔκολη λύση εἶναι νὰ τοὺς καταδικάσουμε ὅλους, ἐπιρρίπτοντας κάθε εὐθύνη στὴ νέα γενιὰ καὶ ἀπαλλάσσοντας αὐτάρεσκα ἐμᾶς τοὺς μεγαλυτέρους. Ὅμως, ὄχι, αὐτὴ ἡ μέ-θοδος ὁδηγεῖ σὲ ἀδιέξοδο. Πρέπει νὰ ἀνα-ζητήσουμε καὶ τὶς δικές μας εὐθύνες. Τῶν πολιτικῶν, τῶν γονέων, τῶν ἐκπαιδευτικῶν, τῶν δημοσιογράφων, τῶν «ἀνθρώπων τοῦ πνεύματος». Νὰ ἀναρωτηθοῦμε ποιὰ παι-δεία καὶ ποιὰ πρότυπα καλλιεργήσαμε κατὰ τὶς τελευταῖες δεκαετίες.

Ἐπὶ πολλοὺς αἰῶνες ἡ παιδεία βασιζόταν στὸ ἐρώτημα: Τί ἄνθρωπο θέλουμε νὰ πλά-σουμε; Τί χαρακτήρα θέλουμε νὰ διαμορφώ-σουμε; Ἡ προσπάθεια ὅλων τῶν ὑπευθύνων ἀπὸ τὴν Ἀρχαιότητα μέχρι προσφάτως ἦταν νὰ «μορφώσουμε», δηλαδὴ νὰ διαμορφώσου-με ἦθος μέσῳ τῶν γνώσεων. Ἄλλες κοινωνίες τὸ κατόρθωναν περισσότερο, ἄλλες λιγό-τερο. Πάντως προσπαθοῦσαν. Σήμερα τὸ ἐκπαιδευτικὸ ἰδεῶδες ἀναφέρεται μόνο στὴν ἀπόκτηση πρακτικῶν γνώσεων καὶ δεξιοτή-των γιὰ νὰ ἀσκήσει ὁ νέος κάποιο ἐπάγγελ-μα. Ἡ παιδεία κατήντησε ἐπαγγελματικὴ ἐπιμόρφωση. Ἡ διάπλαση ἤθους, ἡ διαμόρ-φωση χαρακτῆρος δὲν εἶναι κἂν δευτερεύων στόχος. Φυσικὰ, ὅλοι θέλουμε τὰ παιδιά μας νὰ βροῦν δουλειά. Ὅμως μιὰ κοινωνία ἐπιχειρηματιῶν, ὑπαλλήλων καὶ ἐλευθέρων ἐπαγγελματιῶν χωρὶς πρότυπα καὶ ἀξίες θὰ μετατραπεῖ σὲ μία κοινωνία ἀνθρωπίνων ρομπὸτ, ποὺ δουλεύουν καὶ δὲν σκέπτονται, δὲν ὀνειρεύονται, δὲν συμπάσχουν μὲ τὸν


Χαιρετισμός

45

συνάνθρωπο, δὲν ἀγαποῦν. Κι ἂν δὲν ἀγαπῶ, ἀλλὰ ἁπλῶς νοιώθω ὅτι

ὁ ἄλλος ἀνήκει σὲ ἄλλο κόμμα, σὲ ἄλλη ὁμά-δα ἢ σύλλογο, σὲ ἄλλη παράταξη καὶ προ-σπαθῶ νὰ τὸν πάρω στὴ δική μου παράταξη γιὰ νὰ τὴν αὐξήσω κατὰ ἕνα νούμερο, τότε δὲν κάνω καλὸ οὔτε στὸν ἑαυτό μου, οὔτε στὸν ἄλλο. Γιὰ τὴν κατάσταση στὸ σημερινὸ σχολεῖο ἀκούσαμε. Ἕνα τέτοιο σχολεῖο ἀφή-νει ἄδεια τὴν ψυχὴ τῶν νέων. Τοὺς στερεῖ τὰ ἰδανικὰ καὶ τὶς ἀξίες. Τοὺς στερεῖ τὰ πρότυ-πα τὰ ὁποῖα ἀναζητοῦν.

Περιφρονεῖ τὴν Ὀρθόδοξη Χριστιανικὴ διδασκαλία γιὰ ἀγάπη καὶ συμπόνια καὶ τὴν ἀντικαθιστᾶ μὲ ξεπερασμένα εἰρηνιστικὰ καὶ διεθνιστικὰ συνθήματα, τὰ ὁποῖα χρησιμο-ποίησαν ὀπαδοὶ ἀποτυχημένων καὶ ἀντι-δημοκρατικῶν πολιτικῶν συστημάτων. Δὲν τοὺς διδάσκει τὸ ἦθος τοῦ Κολοκοτρώνη καὶ τὸ «ἐμεῖς» τοῦ Μακρυγιάννη, γιατί αὐτὰ τὰ πρόσωπα θεωροῦνται «θρησκόληπτοι ἐθνι-κιστές». Τὸ σημερινὸ σχολεῖο δὲν δίνει στὰ παιδιὰ μας νερὸ νὰ ξεδιψάσουν. Τὰ ἀφήνει διψασμένα νὰ ἀναζητοῦν ἀδιέξοδες «διεξό-δους» σὲ ναρκωτικά τοῦ σώματος καὶ τῆς ψυχῆς. Δὲν τοὺς μιλᾶ γιὰ τὴν ἑλληνορθόδο-ξη παράδοσή μας ποὺ εἶναι μήνυμα ἐλπίδας καὶ αἰσιοδοξίας. Τὰ ἀφήνει ἀγχωμένα καὶ συ-σκοτισμένα χωρὶς μία χαραμάδα φωτός.

«Φὼς ἐκ φωτός, Θεὸν ἀληθινόν»!Δόξα τῷ Θεῷ ἔχουμε μία ἀξιόλογη νεο-

λαία, στὴ μεγάλη της πλειοψηφία. Ἀλλὰ δὲν τὴν βοηθοῦμε. Δὲν τῆς παρέχουμε παιδεία μὲ ἀρχὲς καί ἀξίες, μὲ ἐλπίδα καὶ πρότυπα. Δὲν τὴν βοηθοῦμε νὰ γευθεῖ τὴν ἀναζωο-γονητικὴ δύναμη τῆς Ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Γραμματείας, τῆς Ὀρθόδοξης Πίστης μας, τῆς Νεοελληνικῆς Λογοτεχνίας καὶ τὴν ἀγω-νιστικὴ-ἀντιστασιακὴ πνοὴ τῆς διαχρονικῆς Ἑλληνικῆς Ἱστορίας. Τὴν ἀφήνουμε νὰ ἔχει λανθασμένους στόχους. Δὲν τὴν προετοιμά-ζουμε νὰ λέει ΝΑΙ στὸ κοινὸ καλὸ καὶ ΟΧΙ σὲ κάθε προσωπικὸ ἢ ἐθνικὸ ἐξευτελισμό. Πράγματι, ἔχουν ἐνδιαφέροντα, ἀλλὰ καὶ ἄγχος τὰ παιδιά μας. Ἂς τὰ βοηθήσουμε νὰ ξεφύγουν ἀπὸ τὸ τέλμα καὶ νὰ γίνουν πραγματικὰ δημοκρατικοὶ πολίτες. Διότι δημοκρατία σημαίνει εὐθύνη, ἀγάπη, κοι-νωνικότητα, συμμετοχή, συνύπαρξη καὶ

ἀλληλοσεβασμό. Μέσα σὲ αὐτὴν τὴν κατά-σταση διαγράφεται μὲ σαφήνεια ἡ θέση τῆς Ἑνωμένης Ρωμηοσύνης: σκοπὸς της εἶναι νὰ ἀγωνιστεῖ ἐναντίον αὐτῆς τῆς κρίσεως καὶ νὰ προφυλάξει τοὺς νέους ἀπὸ τὶς ὀλέθρι-ες ἐπιδράσεις ποὺ δέχονται καθημερινὰ καὶ ἄμεσα. Νὰ τοὺς βοηθήσει νὰ ἀνεβοῦν πνευματικά, νὰ τοὺς πλατύνει τὴ σκέψη καὶ νὰ τοὺς μεγαλώσει τὴν ψυχή. Παράλληλα, μὲ τὴν αὐτενεργὸ συμμετοχή τους καὶ τὴν πρωτεύουσα θέση ποὺ παίρνει ἡ συμμετο-χή τους στὶς διάφορες δραστηριότητες τοῦ Σωματείου, νὰ καλλιεργήσει τὶς δυνατότητές τους, τὰ χαρίσματά τους καὶ νὰ τοὺς προ-σφέρει ἔτσι ἕνα ξεκαθάρισμα σκέψεως, ποὺ θὰ τοὺς δώσει σωστὸ προσανατολισμὸ γιὰ τὴ μελλοντικὴ τοποθέτησή τους στὴ ζωή.

Σὲ ἕναν κῆπο ἔχουμε διάφορα δέντρα καὶ τὸ κάθε δέντρο παίρνει τὰ στοιχεῖα ποὺ θέλει. Ἕνα παίρνει πιὸ πολὺ σίδηρο, ἄλλο παίρνει κάλιο, τὸ ἄλλο ἀμμωνία.

Ἕνα δέντρο ἔχει σκοπὸ νὰ βγάλει τὸ δικό του λουλούδι, οὔτε μεγαλύτερο οὔτε μικρό-τερο, καὶ νὰ δέσει τὸν δικό του καρπό, ποὺ νὰ τρέφεται ὁ καρπὸς ἀπὸ τὶς ρίζες, ἀπὸ τὸν κορμό, ἀπὸ τὰ κλαδιὰ καὶ ἀπὸ τὰ φύλλα. Ὁ καθένας μας ἔχει σκοπὸ νὰ βγάλει ἕνα φυτό, δηλαδή νὰ ἐκφράσει ἕνα λόγο μετανοίας, ἕνα «μνήσθητί μου Κύριε», τὸ ὁποῖο τὸν φέρνει μὲ μιᾶς στὸν Παράδεισο. Καὶ αὐτὸς ὁ πα-ράδεισος καὶ αὐτὸ τὸ φὼς, τὸ ἄκτιστο, αὐτὴ ἡ φανέρωση τοῦ Χριστοῦ, τοῦ δείχνει τὴν ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος, τὸ Α καὶ τὸ Ω. Ὅπως λέει ὁ ἃγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, τὸν κάνει κατὰ χάριν ἄναρχο καὶ ἀτελεύτητο. Κι ὅταν πέσει κανεὶς μέσα σ’ αὐτὴν τὴ θάλασσα καὶ παρασυρθεῖ ἀπὸ αὐτὴν τὴ δίνη, ἀφήνει σ’ αὐτὴ νὰ κάνει ὅ,τι θέλει.

Ἂς ἀφήσουμε τὸν κάθε νέο νὰ λειτουργή-σει ἐλεύθερα, καὶ τότε, διὰ τῆς ἐλευθερίας, θὰ φτάσουμε στὴν ἑνότητα.

Κλείνοντας, θὰ θέλαμε νὰ εὐχαριστή-σουμε τὴν Ἱ. Μητρόπολη, τοὺς διοργανω-τές, τοὺς εἰσηγητές, ὅλους ἐσᾶς ἀλλὰ καὶ τοὺς νέους τῆς Ἑνωμένης Ρωμηοσύνης γιὰ ὅλα αὐτὰ τὰ ὄμορφα βιώματα ποὺ μᾶς χα-ρίζουν κάθε φορά.

Καλὸν Ἀγώνα.

46

Μέ τό τέλος τῆς ἐκδήλωσης νιώθουμε τήν ἀνάγκη νά ἐκφράσουμε θερμές εὐχαριστίες

κατ΄ ἀρχάς στήν Ἱερά Mητρόπολη Ἰωαννίνων, πρωτίστως γιά τή φιλοξενία καί κατά δεύτερον γιά τήν εὐγενῆ παραχώρηση τῆς αἴθουσας «Ἀρχιεπίσκοπος Σπυρίδων»,

στήν Ἱ.Μονή Μολυβδοσκεπάστου Κονίτσης γιά τίς προσευχές καί τήν ἐν γένει πολύτιμη

ἀρωγή της σέ καθοριστικά ζητήματα,

στούς ξεχωριστούς ὁμιλητές μας• τόν παπα-Γιώργη Μεταλληνό, τόν Δημήτρη Νατσιό, τόν Θανάση Σωτηρίου, τόν Δημήτρη Μαλάμη καί τή Μαρία Λουπίδου, ἀναπτύσσοντας ὁ καθένας ἀπό τή σκοπιά του προβληματισμούς καί προτάσεις γιά τή συνέχιση τῆς ρωμαίικης Παράδοσης,

στόν συντονιστή τῆς ἡμερίδας Βασίλη Μάλιακα, τοῦ ὁποίου ἡ βοήθεια καί ἡ συνδρομή ὑπῆρξε καταλυτική.

ἐπιπλέον στίς ἀνώνυμες κύριες, οἱ ὁποῖες ἑτοίμασαν καί μᾶς προσέφεραν ὅλα αὐτά τά ὡραῖα σπιτικά γλυκά καί τίς παραδοσιακές ἠπειρώτικες πίττες,

στήν ἑταιρεία «ΖΑΓΟΡΙ», πού μᾶς προσέφερε τό νερό μας,

στόν κ. Θεόδωρο Κομπατσιάρη πού μᾶς προσέφερε στή «ΦΗΓΟ» τοῦ Πανεπιστημίου Ἰωαννίνων ἕνα ἀπολαυστικό νηστήσιμο γεῦμα, ἐκεῖ ὅπου μᾶς δόθηκε ἡ εὐκαιρία νά ἀνταλ-λάξουμε ἀπόψεις καί σκέψεις, ἔχοντάς τες ὡς παρακαταθήκη ἐπιστρέφοντας ὁ καθένας στήν πόλη του,

στόν κ. Αἰμίλιο Νέο πού κάλυψε ἀπό φωτογραφικῆς ἀπόψεως τήν ἐκδήλωση,

στίς κοπέλες πού βοήθησαν στή γραμματεία, τήν Ἑλένη Τσάγκα καὶ τή Μαρία Τσα-κτσίρα, καθώς καί στό κέρασμα τῶν φιλοξενουμένων, τήν Ἑλένη Τάτση καί τή Μαρία Ἐξάρχου,

στήν ὀργανωτική ἐπιτροπή τοῦ πυρήνα τῶν Ἰωαννίνων, καί συγκεκριμένα στούς Γιάννη Τάτση, Θανάση Σωτηρίου, Θανάση Ἀδάμ, Βασίλη Μάλιακα, Βασίλη Μπισμπάρδη, Θο-δωρή Βάσσιο, Γιῶργο Νότσικα, Γιῶργο Πύλλη, Βασίλη Παπαπέτρου, Νίκο Ντούγια καί Γιῶργο Ἔξαρχο, πού κοπίασαν καί προετοίμασαν, οἱ περισσότεροι ἀφανῶς, τήν ἡμερίδα,

καί τέλος σέ ὅλα τά παιδιά, τά ὁποῖα ταξίδεψαν ἀπό μακρινές περιοχές καί συνέδραμαν μέ τόν δικό τους τρόπο στήν ἐπιτυχία τῆς ἐκδήλωσης.



47

εκδόσεισ για νεόυσ

Πρὸς τοὺς νέους

Ἡ Ἑνωμένη Ρωμηοσύνη ἐπειδὴ θέλει νὰ βοηθήση τὰ παιδιά μας νὰ παραμείνουν στὶς ἀξίες μας, νὰ βροῦν νόημα καὶ ὅραμα στὴ ζωή τους, γιὰ νὰ ἀποφύγουν λάθη καὶ ταλαιπωρί-ες, ἐγκαινιάζει μία σειρὰ βιβλί-ων γιὰ νέους μὲ τὸν γενικὸ τίτλο: «ΙΑΜΑΤΙΚΑ ΝΑΜΑΤΑ».

Οἱ νεανικές αὐτές ἐκδόσεις κρατάνε στὶς σελίδες τους ση-μαντικά, πνευματικὰ καὶ ὠφέλιμα θέματα, πρόσωπα ποὺ μποροῦν νὰ ἀποτελέσουν φωτεινὰ πρότυ-πα καὶ ἔμπνευση γιὰ τοὺς νέους, καὶ ἄλλη σύγχρονη, διαφωτιστικὴ καὶ κατατοπιστικὴ θεματολογία ποὺ τοὺς ἀφορᾶ.

Ὁ τίτλος «ΙΑΜΑΤΙΚΑ ΝΑΜΑ-ΤΑ» συμπεριλαμβάνει καὶ καλύ-πτει ὅλα τὰ θέματα τῆς πρὸς ἔκδοση σειρᾶς, ὅλες τὶς πτυχὲς τῶν ἐνδιαφερόντων τῶν νέων, δι-ότι αὐτὴ προσπαθεῖ νὰ ποτίση

καὶ νὰ θρέψη τοὺς ἀναγνῶστες τῶν βιβλίων μὲ τὰ γνωστὰ νάματα καὶ νὰ θεραπεύση λάθη, παρε-κτροπὲς καὶ πλάνες, στὶς ὁποῖες πέφτουν πολλοὶ νέοι χωρὶς νὰ γνωρίζουν ὅτι ὑπάρχουν ἀσφαλῆ καὶ ἀληθινὰ μονοπάτια γιὰ νὰ φτάσουν σὲ δροσερὴ πηγὴ ἐνῷ ζοῦν σὲ ἄνυδρο περιβάλλον. Καὶ ἔτσι γίνονται τὰ βιβλία ἰάματα, ἀφορμὴ δηλαδὴ γιὰ ἴαση.

Τὰ ἤδη ἐκδοθέντα νεανικὰ βιβλία ἀπὸ τὸ Σωματεῖο μας ἐντάσσονται στὴν ἴδια σειρὰ καὶ ἀκολουθεῖ μεγάλος κατάλογος βιβλίων πρὸς ἔκδοση. Παρακα-λοῦμε καὶ ζητοῦμε ἀρωγοὺς στὴν προσπάθειά μας καὶ προτάσεις γιὰ θέματα καὶ συγγραφεῖς.

Σχεδὸν ὅλα τὰ βιβλία αὐτῆς τῆς σειρᾶς προσφέρονται δω-ρεὰν στοὺς νέους μὲ τὴν ὁλόψυ-χη εὐχὴ νὰ βροῦν εὐμενῆ ἀπο-δοχὴ καὶ νὰ ὠφεληθοῦν ὅσοι τὰ διαβάσουν.

Ε.ΡΩ

«ΙΑΜΑΤΙΚΑ ΝΑΜΑΤΑ»

48

Πρὸς «ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ» ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣΜοναστηρίου 225, 54 628 Μενεμένη-Θεσσαλονίκη, Τηλέφωνο 2310 552207, Τηλεμοιότυπο:2310 552209

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ(ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΟΛΑ ΤΑ ΠΕΔΙΑ)

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: _____________________________________________________________________________________________________

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: _____________________________________________________________________________________________________________

Τ.Κ.:_________________________ ΠΟΛΗ:__________________________________________ ΧΩΡΑ: ___________________________________

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ / ΙΔΙΟΤΗΤΑ: __________________________________________________________________________________________________

ΤΗΛΕΦΩΝΑ: ______________________________________________ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ___________________________________

ΔΕΛΤΙΟ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ: Ἐσωτερικοῦ: 15€, Ἐξωτερικοῦ: 25€, emai: [email protected]

ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ: Eurobank, BIC: EFGBGRAA IBAN: GR4002603220000140200352972

ΝΕΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΣΕΙΡΑΣ ΙΑΜΑΤΙΚΑ ΝΑΜΑΤΑ , ΤΟΜΟΣ 4ος

ΤΗΛ. ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΩΝ: 2310 552207

K υ κ λ ο φ ό ρ η σ ε

ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις

τῆς "ΕΝΩΜΕΝΗΣ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ"

K υ κ λ ο φ ό ρ η σ ε

ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις

τῆς "ΕΝΩΜΕΝΗΣ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ"

Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΠΑΪΣΙΟΣ - ΩΣ ΝΕΟΣ

ΚΑΙ ΒΟΗΘΩΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ

Β́ ἜκδοσηΠροσφέρεται ΔΩΡΕΑΝ

ΒΙΟΣ ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΪΣΙΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥὈπτικοακουστικὴ ψηφιακὴ κασετίνα µὲ τὸν βίο τοῦ Γέροντος Παϊσίου.


ΟΙ EΚ∆ΟΣΕΙΣ ΜΑΣ

ΜΑΡΙΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΜΑΜΑΣΟΥΛΑ«Ὁ Ἅγιος τῶν Ἑλληνικῶν ΣχολείωνΚοσµᾶς ὁ Αἰτωλός»

Προσφέρεται ΔΩΡΕΑΝΟΣΙΟΥ ΕΦΡΑΙΜ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ

Λόγος στὸν Προφήτη Ἰωνᾶ καὶ γιὰ τὴ µετάνοια τῶν Νινευϊτῶν.


ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ«Τό Μυστήριο τοῦ Γάµου - Κοινωνία Ἀγάπης»


«Ἐρῶ» Τεύχη 1-8

1

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011 / ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ / ΤΕΥΧΟΣ 7 /ΤΙΜΗ: 4 ΕΥΡΩΙΟΥΛΙΟΣ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011 / ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗ

ΑΡΧΙΜ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΕΤΤΑΣΜΙΧΑΗΛ ΤΡΙΤΟΣΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΑΡΠΑΤΖΗΑΡΧΙΜ. ΝΙΚΟΔ. ΚΑΝΣΙΖΟΓΛΟΥπ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΠΑΡΟΥΤΟΓΛΟΥ

ΜΕΡΟΠΗ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΟΛΕΒΑΣΣΩΤΗΡΙΟΣ ΚΟΛΛΙΑΣΔρ. Ε. ΖΕΛΛΙΟΥ-ΜΑΣΤΟΡΟΚΩΣΤΑIΩΑΝΝΗΣ ΑΡΜΕΝΑΚΗΣΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΤΑΠΑΚΗΣ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΜΑΡΙΝΗΣ ΠΕΤΡΟΣ ΤΣΟΔΟΥΛΟΣ ΣΤΑΘΗΣ ΠΕΛΑΓΙΔΗΣ ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ ΝΙΚΟΣ ΧΕΙΛΑΔΑΚΗΣ


χριστόφορος παπουλᾶκοσ † 18 -01 - 1861150 χρόνια ἀπὸ τὴν κοίµησή του.

1

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 / ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ / ΤΕΥΧΟΣ 8 /ΤΙΜΗ: 4 ΕΥΡΩΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 / ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗ


"Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΙΘΗΝΟΣ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΜΑΣ"

ΜΗΤΡ. ΑΙΤΩΛΙΑΣ & ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ κ. ΚΟΣΜΑΣ, ΜΗΤΡ. ΠΙΣΙΔΙΑΣ κ. ΣΩΤΗΡΙΟΣ, ΑΡΧΙΜ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΨΑΝΗΣ, ΑΡΧΙΜ. ΧΡΙΣΤΟΣ ΚΥΡΙΑΖΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΡΧΙΜ. ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΚΑΝΣΙΖΟΓΛΟΥ, ΑΡΧΙΜ. ΑΧΙΛΛΙΟΣ ΤΣΟΥΤΣΟΥΡΑΣ, ΑΡΧΙΜ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ ΚΟΚΛΙΩΤΗΣ, ΠΡΩΤΟΠΡ. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΖΗΣΗΣ, ΠΡΩΤΟΠΡ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ, ΠΡΩΤΟΠΡ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΜΠΑΤΙΣΤΑΤΟΣ, ΠΡΩΤΟΠΡ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΠΑΡΟΥΤΟΓΛΟΥ, π. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ, ΠΡΩΤΟΠΡ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΣ, ΙΕΡΟΜ. ΛΟΥΚΑΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΤΗΣ, ΜΟΝ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΤΗΣ, π. ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ GEORGI, ΒΟΥΡΛΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, ΣΚΑΛΤΣΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, ΤΣΙΓΚΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, ΚΟΥΚΟΥΣΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, ΓΚΑΒΑΡΔΙΝΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΣΙΑΣΙΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ, ΡΕΡΑΚΗΣ ΗΡΑΚΛΗΣ, ΜΠΑΚΑΣ Θ. ΙΩΑΝΝΗΣ

αφιερω

µα

στη

ν ΕΚΚ

ΛΗΣΙΑ


Ἡ µεγάλη αὐτὴ παραγωγὴ ἀποτε-λεῖ τὴν πρώτη ἐπιστηµονικὴ προσπά-θεια ὀπτικοακουστικῆς καταγραφῆς τοῦ ἔργου καὶ τῆς δράσης τοῦ Ἁγίου Κοσµᾶ.


Ὁ παραπάνω ὀπτικοακουστικὸς δί-σκος (σὲ µορφὴ DVD καὶ CD) κυκλο-φορεῖ σὲ καλαίσθητη κασετίνα καὶ προσφέρεται ∆ΩΡΕΑΝ.


Ἡ µεγάλη αὐτὴ παραγωγὴ ἀποτε-Ἡ µεγάλη αὐτὴ παραγωγὴ ἀποτε-λεῖ τὴν πρώτη ἐπιστηµονικὴ προσπά-θεια ὀπτικοακουστικῆς καταγραφῆς τοῦ ἔργου καὶ τῆς δράσης τοῦ Ἁγίου Κοσµᾶ.


Ὁ παραπάνω ὀπτικοακουστικὸς δί-Ὁ παραπάνω ὀπτικοακουστικὸς δί-σκος (σὲ µορφὴ DVD καὶ CD) κυκλο-φορεῖ σὲ καλαίσθητη κασετίνα καὶ προσφέρεται ∆ΩΡΕΑΝ.

ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΟΣ ΔΙΣΚΟΣΓΙΑ ΤΟΝ

ΕΘΝΑΠΟΣΤΟΛΟ ΑΓΙΟ ΚΟΣΜΑ ΤΟΝ ΑΙΤΩΛΟ

ΝΕΑ ΕΚΔΟΣΗἀπὸ τὴν «ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ»

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ “ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ”ΤΗΛ. 2310 552207, E mail [email protected]

Ἡ Ρωμηοσύνη καὶ οἱ νέοι Δ΄ Σύναξη Νεότητος Ἰωάννινα, 3 Μαρτίου 2012

Διµηνιαῖο Νεανικὸ περιοδικὸ τοῦ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ ‘’ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ’’| 2 €

Τεῦχος 6ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ 2012

ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΜΑΣ www.romnios.gr Ρωµνιός

Education

¨ΡΩΜΝΙΟΣ¨ - 6ο ΤΕΥΧΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΜΑΙΟΣ 2012