Ενότητα 6η: Οι φίλοι μας, οι φίλες μαςΟ εκπαιδευτικός: Τουλιόπουλος Φώτης

Στόχοι ενότητας

Γράφουμε επιστολές και προσκλήσεις σε φίλους

Περιγράφουμε δραστηριότητες σε φίλους

Αλλάζουμε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο και αντίστροφα

Αναγνωρίζουμε και χρησιμοποιούμε αποτελεσματικές και τελικές προτάσεις

Φίλοι από άλλες χώρες

Είμαστε ίδιοι αν και είμαστε διαφορετικοί. Μοιάζουμε περισσότερο απ’ ό,τι διαφέρουμε.

Τελικές προτάσεις

Όταν κάνουμε σε κάποιον μια πρόταση ή τον προσκαλούμε πρέπει να αναφέρουμε και το σκοπό της πρότασης ή της πρόσκλησης. Χρησιμοποιούμε για τον σκοπό αυτό τις τελικές προτάσεις. Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με το για να ή το να και εκφράζουν σκοπό. Πήραν την ονομασία τους από την αρχαία ελληνική λέξη "τέλος" που σημαίνει σκοπός.π.χ. Σε φώναξα για να διαβάσουμε μαζί. Ήρθα να σε δω. Προσοχή! Οι προτάσεις που έχουν το να και είναι αντικείμενα ρημάτων δεν είναι τελικές. Μπορούμε να τις ξεχωρίσουμε δοκιμάζοντας να βάλουμε στη θέση του να το για να. Αν γίνεται, τότε η πρόταση είναι τελική. π.χ. Μου είπε να φύγω. (Η πρόταση δεν είναι τελική, δεν εκφράζει σκοπό.)

Αποτελεσματικές ή συμπερασματικές προτάσεις

Εκτός από τις τελικές προτάσεις που αναφέραμε στην προηγούμενη διαφάνεια, μπορούμε να απευθύνουμε πρόσκληση ή κάποια πρόταση χρησιμοποιώντας τις αποτελεσματικές ή συμπερασματικές προτάσεις.Αυτές εισάγονται με το ώστε και εκφράζουν ένα σκοπό ή ένα συμπέρασμα.π.χ. Ήρθα μόνος μου, ώστε να μπορέσουμε να μιλήσουμε. Έφυγα νωρίς, ώστε να προλάβω το τρένο.Τόσο οι τελικές, όσο και οι αποτελεσματικές είναι εξαρτημένες προτάσεις. Επομένως δε μπορούν να σταθούν μόνες τους στο λόγο, πρέπει να συνοδεύονται από μια κύρια πρόταση.

Ομώνυμα και παρώνυμα

Ομώνυμα λέγονται οι λέξεις που προφέρονται το ίδιο αλλά έχουν διαφορετική σημασία.

Ο δανεικός- ο δανικός (από Δανία) το διάλειμμα -το διάλυμα (υγρού) πήρα-πείρα (έχει πείρα) κλείνω- κλίνω (το ρήμα) κριτικός (κάνει κριτική)-κρητικός (Κρήτη) ο τοίχος-το τείχος (της πόλης), φύλλο-φύλο (αγόρι ή κορίτσι) ο ψηλός (ύψος)- ο ψιλός (λεπτός) σήκω- το σύκο

Παρώνυμα λέγονται οι λέξεις που μοιάζουν στην προφορά, αλλά έχουν διαφορετική σημασία.

Αμυγδαλιές (δέντρα)- αμυγδαλές (λαιμού) αμαρτωλός (αμαρτίες)- αρματολός (όπλα) στήλη (επιτύμβια)-στύλος (κολόνα) σφήκα (έντομο)- σφίγγα (μυθολογία) τεχνικός (σχέση με τέχνη)- τεχνητός (όχι φυσικός)

Οικογένειες λέξεων

Οι λέξεις που σχετίζονται μεταξύ τους γιατί προέρχονται από την ίδια κοινή απλή λέξη, αποτελούν μια οικογένεια. Οι λέξεις που ανήκουν στην ίδια οικογένεια ονομάζονται συγγενικές. π.χ. ανοιχτός, άνοιξη, ολάνοιχτα, μισάνοιχτα, ορθάνοιχτα, ανοιχτόκαρδος, κ.ά.

Η λέξη φίλος προέρχεται από την αρχαία λέξη φιλώ που σημαίνει αγαπώ. Έχει μια μεγάλη οικογένεια λέξεων:

φιλία, αστυφιλία, φιλικός, φιλοξενία, φιλοδώρημα, συμφιλίωση, φίλαθλος, φιλέλληνας, αστυφιλία, φιλόδοξος, φιλόζωος, φιλόσοφος, φιλότιμος, φιλειρηνικός, φιλαρμονική, φιλοτελισμός, φιλόπτωχος, φιλοχρήματος, φιλόλογος, φιλελεύθερος, φιλάνθρωπος, κ.ά.

Ιστορίες με φίλους

Η φιλία είναι ένα από τα πιο σημαντικά κομμάτια της καθημερινής ζωής.

Για να διατηρηθεί μια φιλία χρειάζεται σεβασμός και κατανόηση.

Ευθύς και πλάγιος λόγος

Ευθύ λόγο έχουμε όταν τα λόγια ενός προσώπου εκφράζονται άμεσα από το ίδιο το πρόσωπο.π.χ. Αύριο θα πάω στο σχολείο. (Μιλάει η Ειρήνη)Στον ευθύ λόγο τα λόγια του προσώπου βρίσκονται μέσα σε εισαγωγικά («») ενώ προηγείται διπλή τελεία(:) ή υπάρχει μπροστά τους παύλα διαλόγου (-).Η Ειρήνη είπε: «Αύριο θα πάω στο σχολείο.

Πλάγιο λόγο έχουμε όταν τα λόγια ενός προσώπου εκφέρονται έμμεσα, δηλαδή μέσω ενός άλλου προσώπου.π.χ. Η Ειρήνη είπε πως αύριο θα πάει στο σχολείο. Στον πλάγιο λόγο δεν υπάρχουν εισαγωγικά ή παύλα διαλόγου.

Για να αλλάξουμε τον ευθύ σε πλάγιο λόγο αλλάζουμε το πρόσωπο από πρώτο σε τρίτο και αντίστροφα. π.χ. -Αύριο θα πάω στο σχολείο. (ευθύς)Είπε πως αύριο θα πάει στο σχολείο. (πλάγιος)  

ΑντωνυμίεςΑντωνυμίες λέγονται οι λέξεις που χρησιμοποιούμε στη θέση ονομάτων. Υπάρχουν πολλά είδη αντωνυμιών:Προσωπικές: φανερώνουν τα τρία πρόσωπα του λόγου (εγώ, εσύ, αυτός)

Ενικός αριθμός

Πρώτο πρόσωπο Δεύτερο πρόσωπο Τρίτο πρόσωπο

Δυνατός Αδύνατος Δυνατός Αδύνατος Δυνατός Αδύνατος

Ονομ. εγώ εσύ αυτός, -ή , -ό τος, την, το

Γεν. εμένα μου εσένα σου αυτού, -ης, -ου του, της, του

Αιτ. εμένα με εσένα σε αυτόν, -ην, -ον τον, την, το

Πληθυντικός αριθμός

Ονομ. εμείς εσείς αυτοί, -ές, -ά τοι, τες, τα

Γεν. εμάς μας εσάς σας αυτών, -ών, ών τους, τους, τους

Αιτ. εμάς μας εσάς σας αυτούς, -ές, -ά τους, τις, τα

Αντωνυμίες

Κτητικές: δείχνουν σε ποιον ανήκει κάτι (δικός μου, σου, του, της)Αυτοπαθείς: δείχνουν πως το πρόσωπο που ενεργεί δέχεται το ίδιο την ενέργεια (τον εαυτό μου, τον εαυτό σου, τον εαυτό του)Δεικτικές: δείχνουν κάτι (τούτος, εκείνος, κλπ)Οριστικές: ξεχωρίζουν κάτι από άλλα του ίδιου είδους (ίδιος, ίδια, ίδιο, μόνος)Αναφορικές: αναφέρονται σε λέξεις που λείπουν ή προηγούνται (που, ό,τι (με κόμμα για να ξεχωρίζει από το σύνδεσμο ότι), ο οποίος, -α, -ο, όσος, -η, -ο)Ερωτηματικές: ρωτάνε (τι, ποιος, -α, -ο, πόσος, -η, -ο, κλπ)Αόριστες: όταν δεν ξέρουμε το πρόσωπο (κάποιος, -α, -ο, κάτι, ένας, μία, ένα, κάθε, τίποτε, ο τάδε, ο δείνα, το παν, κλπ)Προσοχή! Να μη μπερδεύουμε τα άρθρα με τους αδύνατους τύπους των προσωπικών αντωνυμιών. Τα άρθρα συνοδεύουν ονόματα, ενώ οι αντωνυμίες ρήματα. Του Γιώργου, της αίθουσας, του σκύλου (άρθρα)Του μίλησα, της είπα, τον έπιασαν (αντωνυμίες)Τον σταμάτησαν (αντωνυμία) τον οδηγό (άρθρο)

Οι φίλοι τραγουδάνε

Συνοπτική προστακτική και υποτακτικήΠρόκειται για την προστακτική και την υποτακτική του Αορίστου.

π.χ.

Ενεστώτας Συνοπτική υποτακτική Συνοπτική προστακτική

χάνω να χάσω χάσε

παίρνω να πάρω πάρε

μπαίνω να μπω μπες

διασκεδάζω να διασκεδάσω διασκέδασε

κερδίζω να κερδίσω κέρδισε