Т У С Г А Й Д У Г А А Р

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ТОХИРУУЛАГЧ АГЕНТЛАГ

Ы МЗДЗЭППИЙН ТЕХНОПОГИ, ШУУДАН, ХАРИПЦАА Х0ПБ00НЫ ГАЗАР

САПБАРЫН ТӨВ ХЭВЛЭЛ 2013/10 сар № 4

ш ш ^ . | ! р 1 а . д о ү . т п

АГУУЛГА05. “ХАМТЫН ХҮЧ, ХАМТЫН

СЭТГЭЛГЭЭ” МТШХХГ-ЫН ДАРГА

08. ПРОГРАМЫГ МЭДЛЭГЭЭР БИ ЧИХЭЭС ТУРШЛАГААР БИЧДЭГГҮЙ

13. КЛАСТЕР БАЙГУУЛБАЛ МАНАЙ УЛСЫН ЭДИЙН ЗАСАГ ӨСӨХ БОЛОМЖИЙГ БҮРДҮҮЛНЭ

15. БИД ЦАХИМ СОНГУУЛЬ ХИЙСНЭЭР АЗИЙН ЖИШИГ УЛС БОЛЖ ЧАДСАН

21. САММИТ КОМПЬЮТЕР ТЕХНОЛОГИ ХХК 10 ЖИЛ

23. ПРОГРАМ ХАНГАМЖИЙН ДОТООДЫН ЗАХ ЗЭЭЛИЙГ ДЭМЖИХ ХЭРЭГТЭЙ

25. “МОНГОЛ ШУУДАН” КОМПАНИ ЛОЖИСТИК ТЭЭВРИЙН АВТОМАШИНУУДТАЙ БОЛЛОО

26. МТШХХГ 10 САРД

28. ДЭЛХИЙН ШИЛДЭГ ХАКЕРДАЛТУУД

29. “ТООН ТЕЛЕВИЗИЙН ӨРГӨН НЭВТРҮҮЛЭГ” ИНЖЕНЕРИЙН СУРГАЛТ АМЖИЛТТАЙ ЗОХИОН БАЙГУУЛАГДЛАА

МТШХХГ-ЫН СТРАТЕГИЙН 7 ЗОРИЛТООС

СТРАТЕГИЙН ЗОРИЛТ 5: ОЮУНЫ БҮТЭЭМЖТЭЙ, ӨНДӨР ЦАЛИНТАЙ АЖЛЫН БАЙР

5.1 Мэдээллийн технологийн хүний нөөцийн албан тушаалын шинэ ангилалтай болох

5.2 Мэдээллийн технологийн хүний нөөцийн мэргэжлийн сертификаттай уялдуудан цалингийн шатлал бий болгох

СТРАТЕГИЙН ЗОРИЛТ 6: ДЭЛХИЙН СТАНДАРТЫН Э-БҮТЭЭГДЭХҮҮН

6.1 Мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын технологи судалгаа-хөгжлийн төв байгуулж /1СТ Р&О сеп1ег/, салбарын инновацийн тогтолцоог бүрдүүлэх

6.2 Салбарын өндөр технологийн үйлдвэрлэлийн кластерыг хөгжүүлж, өндөр технологийн нэмүү өртөг шингээсэн мэдээлэл, харилцаа холбооны бүх төрлийн бараа, бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, үйлчилгээг хөгжүүлэх

6.3 Мэдээллийн технологи, харилцаа холбооны инновацийн сан байгуулж, салбарын жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих

6.4 Үндэсний програм хангамжийн олон улсад өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлж, Монгол контентийн үйлдвэрлэлийн бизнесийг бодлогоор дэмжиж, эрх зүйн орчныг бий болгох

РЕДАКЦЫН ЗУРВАСЭрхэм уншигч тантай “1Т Ые«з”-ийнхээ тусгай дугаараар уулзаж байгаадаа баяртай байна. Энэхүү 2013 он Мэдээллийн технологийн салбарыхны хувьд түүхэнд тэмдэглэх үйл явдлаар дүүрэн жил болж байна. Учир нь Мэдээллийн Технологи, Шуудан Харилцаа Холбооны газраас санаачлан, Монгол Улсын Ерөнхий сайдын ивээл дор “Монголын Програм Хангамж үйлдвэрлэлийн Салбарын Анхдугаар Чуулган”-ыг “Монгол Ухаан-Монгол брэнд” уриатайгаар зохион байгуулахаар болсон юм. Тиймээс энэ удаагийн дугаартай уг чуулганы эргэн тойрон дахь мэдээ мэдээлэл, ярилцлагыг түлхүү багтаахын зэрэгцээ салбарын 10-р сарын онцлох үйл явдлуудыг ч гэсэн шигтгэж өглөө.Ингээд та бүхэн сэтгүүлээ таалан соёрхоно уу.

М Т Ш Х Х Г - ы н д э р г э д э х

\А1Е ГПЕСНС!

УБ-210646 СБ дүүрэг, Бага тойрог 49, МТҮПарк 303 тоот Утас: 91911657, 91190198 И-майл: \л/е_тесИа@Ир4а.доү.тп

МОНГОЛ УЛСЫНЕРӨНХИЙ САЙДЫН МЭНДЧИЛГЭЭ

Програм хангамжийнүйлдвэрлэл эрхлэгчид, төрийн байгууллагын төлөөллүүд,хөрөнгө оруулагчид, уншигч ТА бүхэнтэйгээ МТШХХГ-аас эрхлэн гаргадаг 1Т-ЫЕ\Л/5 хэвлэлээр учран золгож мэндчилж байгаадаа баяртай байна.

Өнөөдөр мэдээллийнтехнологи, програм хангамж үйлдвэрлэлийн салбарын хөгжил хүн бүрийн ажил амьдралын амжилт, бизнесийн хурд, төр засгийн үйл ажиллгааны чанар, үр хүүхдүүдийн маань ирээдүйн сайн сайхны салшгүй нэгэн хэсэг болжээ.

Тиймээс энэ өдөр Монгол хүний оюун ухаанаа Монгол брэнд болгох гарааны эхэн болох ёстой билээ. Монголын чадварлаг програм хангамжийн инженерүүд хүчээ нийлүүлвэл дэлхий ертөнцийг дайлаар мордож чадна гэдэгт би хувьдаа итгэж байна.

Бид хамтдаа програм хангамж үйлдвэрлэгчдийн тус тусдаа салангид бүгчиж, жижиг төслүүдийн хооронд амь зуусан цагийг төгсгөх цаг болсон.

Бид хамтдаа нэг Монгол, нэг шийдвэрээр, шинэ менежмент, шинэ баялагийг бүтээж чадах хамтын хүчийг гаргах цаг болсон.

Монголын програмхангамжийн инженерүүд өнөөдөр байгаа мэдлэгээрээ нэгнээ нөхөж, байхгүй бүх мэдээллээ бусдаасаа нөхөж чадах хэмжээнд хүрсэн. Ийм өргөн боломж дээр Шинэчлэлийн Засгийн газар та

бүхэнтэй бодлогоор хамтарч, зээл тусламж, санхүүжилт, хөрөнгө оруулалтаар дэмжихэд бэлэн байна.

МТХХ-ны салбарын хөрөнгө оруулалт, орлого, эдийн засгийн үзүүлэлт жилээс жилд өсөн нэмэгдсээр 2012 оны байдлаар 650 тэрбумд хүрсэн нь өмнөх оныхоос 17,1 хувиар өсчээ. Гэвч бодит байдал дээр нийт орлогын 70 хувийг үүрэн холбоо дангаараа эзэлж байгаа нь програм хангамж үйлдвэрлэлийн оруулах орлогын хувийг нэмэгдүүлэхэд төрөөс дэмжлэг шаардлагатай байгааг харуулж байна.

21-р зуунд технологийн дэвшлээр илүү ихийг илүү чанартайгаар, илүү хурдан бүтээж байна. Ийм онцгой мэргэжлийг эзэмшиж, мэдлэгийг хуримтлуулсан МОНГОЛЫН ИРЭЭДҮЙ болсон залуучууд та бүхний ЧУУЛГАНЫ үйл ажиллагаанд амжилт хүсч, энэ салбарыг улс орны эдийн засагт дорвитой хувь нэмэр оруулагч хүчирхэг салбар болгон хувиргах, өөрсдийн ур чадвар, үр ашигтай менежмент, мэдлэг чадвараа дайчлан сэтгэл, зүрхээ зориулан Монгол ухааныг дэлхийд алдаршуулах болтугай хэмээн ерөөе.

I ГГпешз I 3

1Т|\1Е\Л/5

“ХУРДТАЙ НЬ УДААНАА ЗАЛГИДАГ”МОНГОЛЫН ПРОГРАМ ХАНГАМЖ ҮЙЛДВЭРЛЭГЧДИЙН ХОЛБООНЫ ЕРӨНХИЙЛӨГЧ

н м ө н х .

Сайн байцгаана уу,

Програм хангамжийн салбарт ажиллаж

буй мэргэжил нэгт нөхөд, энэ салбарын

хөгжлийн төлөө сэтгэл, оюунаа зориулж

байдаг боловсролын салбарын багш,

оюутнууд болон төр, засгийн төлөөлөгчид

та бүхэнд Монголын Програм хангамж

үйлдвэрлэлийн салбарын анхдугаар

чуулганыг тохиолдуулан чин сэтгэлийн

мэндчилгээ дэвшүүлж байна.

Ямар ч бизнесийн хувьд, хэрэв

мэдээллийг шийдвэр гаргах үндсэн үүрэг

бүхий тархи, оюуныг тэжээж байдаг

судастай зүйрлэвэл, энэхүү системийн

хэвийн үйл ажиллагааг хангах зүрх нь

мэдээллийн технологи юм.

Мэдээллийн технологийн бодлого

алдагдаж, үйл ажиллагаа доголдох нь

тухайн бизнесийн хувьд, ихээхэн сөрөг

нөлөөтэй болохыг энэ салбарын харилцагч

нар болох бизнес эрхлэгчид болон төр,

хувийн хэвшлийн байгууллагууд ойлгож,

энэ салбарт чиглэсэн бодлогын шинэчлэл

хийх шаардлагатай байгааг илтгэсэн ажлын

эхлэл нь энэхүү чуулган болж байна.

Бизнес болгонд адил тэгш боломж

олгохын хэрээр бизнесийн өрсөлдөөнийг

идэвхжүүлж буй энэхүү даяаршлын эрин

үед Мэдээллийн технологи нь аливаа

бизнесийн хурдасгуур болж байна. Урьд нь

“Том нь жижгээ залгидаг” байсан бол одоо

“Хурдтай нь удаанаа залгидаг” бизнесийн

дүрэм үйлчилж байна.

Хэдийгээр салбар маань өнөөдөр хатуу,

ширүүн өрсөлдөөн дунд өөрсдийн хүчээр

хөгжиж, үр дүн нь чамлалттай байгаа ч

гэлээ, та бүгдийн хүч хөдөлмөрийн үр

шимээр бусад салбараас ч илүү хурдтайгаар

өсөн дэвжиж чадна гэдэгт итгэлтэй байна.

\ллллм1:р{а.дсл/.тп I 4 I

Харилцагчдынхаа өсөн нэмэгдэж байгаа хэрэгцээ, шаардлагыг хангахад програм хангамжүйлдвэрлэгчид бид бүхэн хамгийн өндөр хурдтайгаар ажиллаж байж, харилцагчдынхаа бизнесийнхурдасгуур болж, итгэлийг нь дааж, зүтгэлээр хариулах шаардлага, сорил бидний өмнө ирээд байна.

“ХАМТЫН ХҮЧ, ХАМТЫН СЭТГЭЛГЭЭ”МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИ, ШУУДАН ХАРИЛЦАА, ХОЛБООНЫ ГАЗРЫН ДАРГА

Өнөөдөр Монгол Улсад албан ёсоор бүртгэлтэй 414 програм хангамжийн компани, идэвхитэй үйл ажиллагаа явуулдаг 200 гаруй компани байгаагаас 89 нь Монголын програм хангамж үйлдвэрлэгчдийн холбоонд бүртгэлтэй. Эдгээрээс зөвхөн 41 нь л идэвхтэй гишүүнчлэлийн статустай байна.

МТШХХГ-аас эрхлэн гаргадаг 1Т- ЫЕУ\/3 хэвлэлийн тусгай дугаараар Эрхэм тантай мэндчилж байгаадаа баяртай байна.

Монгол Улсын Ерөнхий сайдын ивээл дор “Монголын Програм Хангамж Үйлдвэрлэлийн Салбарын Анхдугаар Чуулган”-ыг 2013 оны 11-р сарын 11-ний өдөр зохион байгуулж байна. Анхдугаар гэдэг утгаараа бид олон зүйлийг шийдвэрлэх ёстой мэт харагдавч энэхүү чуулганаар уг салбарт тулгамдаж буй нэгэн зүйлдонцгойлон анхаарал хандуулжбайна. Аливаа эдийн засгийн салбарын дорвитой хөгжил, өөрчлөлтийн үндсэн хөшүүргийн нэг нь хөрөнгө оруулалт,санхүүжилт байдаг.

Иймд бид анхдугаар чуулганаар програм хангамж үйлдвэрлэлийн салбарыг дэмжих бодлогынхүрээнд салбарын хөрөнгөоруулалт ба санхүүжилтийнтогтвортой эх үүсвэрүүд бийболгох асуудлыг хэлэлцэж, бодитой шийдлүүд олохыг зорин ажиллалаа.

Хэдийгээр энэ тоо нь чамгүй үзүүлэлт мэт харагдах хэдий ч эдгээр компаниудаас өнөөдрийг хүртэл тогтвортой үйл ажиллагаатай, олон улсад өрсөлдөх чадвартай брэнд бүтээгдэхүүнийг бий болгосон нь нэн ховор байна. Энэ нөхцөлбайдлын суурь шалтгаан нь уг салбарыг хөгжүүлэх төрийн нэгдсэн бодлого, дэмжлэг

байгаагүйтэй холбоотой болов уу.Мөн энэхүү салбарыг дэмжих

бас нэгэн хүчин зүйл нь орон зай, цаг хугацаанаас үл хамааран хүмүүсийг хооронд нь холбох, мэдээллийн технологид суурилсан ухаалаг хэрэглээг бий болгох, зайн сургалтаар боловсрол олгох, телевизийн аналоги системээс тоон системд шилжих явц, технологийн нэгдэн нийлэлт болж байгаа өнөө үед өндөр хурдны өргөн зурвасын м э д э э л л и й н

сүлжээгээр дамжих өгөгдлийн хэмжээ асар их болж байгаа үйл явц, Цахим эрүүл мэнд, цахим төлбөр тооцооны нэгдсэн систем, гамшгийн үеийн зарлан мэдээлэх систем гэх мэт олон системүүдийг бий болгох, төрийн үйлчилгээг цахим хэлбэрээр олгох зэргээр иргэн бүрт хүрч үйлчилж байгаатай холбоотойгоор програм хангамж үйлдвэрлэл болон Монгол контент хөгжүүлэлтийг төрөөс дэмжих хэрэгцээ шаардлага

байгааг харуулж байна.Иймд, одоо бид нэгэн зорилгын

дор нэгдэж, Монгол ухаанаар бүтсэн, Дэлхийд танигдсан Монгол брэндийг бий болгохын төлөө хамтран ажиллах цаг болсон хэмээн үзэж байна. Үүний үр дүнд Үндэсний Програм хангамж үйлдвэрлэгчид Дэлхийн зах зээлд өрсөлдөж, оюуны баялаг бүтээгч энэ салбар Монгол Улсын эдийн засагт чухал байр суурь эзэлдэг болгон хөгжүүлэх боломж бидэнд байна.

Хамтын хүч, хамтын сэтгэл тань энэ салбарыг хөгжүүлээд зогсохгүй Монгол хүмүүн таныг Дэлхийд таниулах нэгэн шат болно гэдэгт итгэлтэй байна. Анхдугаар чуулганы үйл ажиллагаанд амжилт хүсье.

I ГГПЕМ15 I Б

1Т|\1Е\Л/5

1970Анхны програмистуудыг бэлтгэхээр гадаадад оюутнуудыг олноор нь илгээж байв.

1987Хиймэл дагуулаас цаг уурын

мэдээг авч эхэлсэн.

1975 1980Статистикийн төв газарт Минск-32 нэртэй компьютерийг суурилуулсан. Таксафон ажиллаж эхэлсэн. 1977

Шинжлэх Ухаан Технологийн Улсын хороонд Мэдээллийн технологийн хэлтэс байгуулагдав

19Я2Анхны програмистууд бэлтгэгдсэн эх орондоо буцан ирж байв. 1984

ШУТМТ-ын РОВОТВОМ-1152 компьютерийг ЗХУ-ын ВИНИТИ төвийн компьютертэй холбооны сувгаар холбосон.

1 9 9 3

1990Политехникийн дээд сургуульд анхны програм хангамж болон электроник инженерийн элсэлт

1985Их дээд сургуулиуд компьютерийн хөтөлбөртэй болов.

Статистикийн төв газар аймгуудтай Мега-100 компьютерээр холбогдож эхэлсэн.Монголд анхны компьютерыг угсрав.Засгийн газрын тогтоол гарч, Их дээд сургуулиудын дундын “Удирдлагын автоматжуулалтын систем” тэнхим байгуулагдав.

1991

Олон улсын болон хот хоорондын шууд эрхтэй телефон ярианы үйлчилгээг нэвтрүүлэв. Электрон шуудангийн үйлчилгээг нэвтрүүлэв.

1 9 9 4

Компьютер Техник менежментийн сургууль бие даасан сургууль болж байгуулагдав. 1996

2000

4-р сар. Үндэсний телевизийн нэвтрүүлгийг Интелсатын хиймэл дагуулаар нэвтрүүлж эхлэв. Монком компани анхны пейжерийн үйлчилгээ эрхлэв.

Датаком компани интернэтийн үй л чи л гээ эхлэсэн.

7-р сар. Хийморь кабелийн ТВ-ийн компани утасгүй кабелийн телевизийн ММРЗ технологи үйлчилгээг эхлэв. Их дээд сургуулиудыг холбосон интернэтийн “Эрдэмнэт” сүлжээ байгуулагдав Мэдээлэл, харилцаа

холбоо, технологийн газар байгуулагдав.

МИДАС төрийн бус байгууллага байгуулагдав.Скайтел компани Монгол Улсад анх удаа Хөдөлгөөнт интернэт буюу \/\/АР-ийн үйлчилгээг хэр эгл эгчд эд хүргэлээ.

20052007

Монголын програм хангамж үйлдвэрлэгчдийн холбоо байгуулагдав.10-р сар. Үүрэн телефон хэрэглэгчдийн тоо 1 саяд хүрэв.Интернэтийн 1МЬрз урсгалын үнийг 400$ байсныг 150$ болгосон ба интернэт урсгалын багтаамжийг 1,25 СЬрз болголоо.

2-р сар. Монголын интернэт үйлчилгээ үзүүлэгчдийн хо л б о о /М15РА/-Г б айгуулагдав .Төрийн байгууллагын Мэдээллийн технологийн мэргэжилтний зөвлөл байгуулагдав.Цахим Монгол үндэсний хөтөлбөр батлагдав.“Нэг төгрөгийн интернэт аян”, “Утасгүй интернэтийн бүс” зэрэг арга хэмжээг амжилттай зохион байгуулав. 4-р сарын 1. Интернэтийн олон улсын 1 МЬрз үнэ 3250 $ байсныг 400 $ болгож бууруулав.6-р сар. Бүх нийтийг компьютержүүлэх хөтөлбөрийг эхлүүлэв.6-р сар. Компьютер болон түүний дагалдах тоног төхөөрөмжийг НӨАТ-аас чөлөөлөв.6-р сарын 3. Компьютер нийлүүлэгчдийн холбоо МАЗ- СО-г байгуулав.Төрийн ордон, 14 яам байрласан Засгийн газрын байрууд, нийслэл болон 21 аймгийн засаг даргын тамгын газар зэрэг нийт 41 цэгийг холбосон дүрст хурлын сүлжээний төслийг гүйцэтгэлээ.

ИИОДМонголын интернэтүйлчилгээүзүүлэгчдийнхолбообайгуулагдав.7-р сарын 21. Хамгийн сүүлийн үеийн дэвшилтэт технологи болох утасгүй интернетийн Ш - МАХ технологийг Монголд нэвтрүүлэгч Улуснэт ХХК байгуулагдав.

\лмлл/.|1р1:а.доу.тп I Б I

МОНГОПЫНПРОГРДИКАНГАМЖҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН

СЙЛБАРЫНДНХДУГЙДР ЧУУЛГДН2013.11.1)

2 1ш:Монгол Улсад бүртгэл, мэдээллийн нэгдсэн тогтолцоо бий болгох” үндэсний хөтөлбөр боловсруулах, хэрэгжилтийг удирдан зохион байгуулах, хяналт тавих үүрэг бүхий байнгын ажиллагаатай Үндэсний хороо байгуулагдав. Монголд анх удаа хөдөө орон нутагт /Хэнтий аймгийн Өмнөдэлгэр суманд/ утасгүй интернетийн \Л/|р| технологийг нэвтрүүлж, интернэтийн үйлчилгээг үзүүлж эхэлсэн Аутсорсинг хөгжүүлэх мастер төлөвлөгөө батлагдав.

20131 дүгээр сарын 5: Цахим хуудас дахь “Сэтгэгдлийн зохистой хэрэглээг бий болгох” журмыг Засгийн газрын тогтоолоор батлагдав.1 дүгээр сарын 16: МТШХХ-ны салбарын шинэчлэлийн 7 зорилт танилцуулагдав.5 дугаар сарын 27: Засгийн газрын тогтоолоор Холбоочдын баярыг Мэдээллийн технологи, харилцаа холбооны салбарын баяр болгов.

2009

4 дүгээр сард: Цахим Засаг Үндэсний хөтөлбөр батлагдав.10 сард: Ерөнхий Сайдын дэргэд Мэдээллийн технологийн зөвлөл байгуулагдав.11 дүгээр сарын 17: Орон нутагт интернэтийн үнийг 3 дахин хямдруулж, хурдыг 2 дахин нэмэгдүүлэх Засгийн газрын хуралдааны тэмдэглэл гарав.

2 0 1 0 - 2 0 1 18 дугаар сар. БНСУ-ын Засгийн газрын тусламжаар Үндэсний дата төвийн барилга, тоног, төхөөрөмжийг ашиглалтанд оруулж 2009 оны 08 дугаар сарын 14-ний өдөр албан ёсны нээлтийг хийв.Скайтелийн сүлжээнд ЗС технологи дээр суурилсан телевизийн нэвтрүүлэг үзэх боломжтой ЗТҮЬЕ үйлчилгээг нэвтрүүллээ. Онлайн худалдаа үйлчилгээ нэвтрэв.

Мэдээллийн Аюулгүй байдлыг хангах үндэсний хөтөлбөр батлагдав.Олон нийтийн сүлжээний давалгаа Радио телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг тоон технологид шилжүүлэх үндэсний хөтөлбөр батлагдав.Төрийн байгууллагын Мэдээллийн технологийн удирдах ажилтны зөвлөл байгуулагдав.Цахим гарын үсгийн тухай хууль батлагдав.

I ГГпЕ\Л15 I 7

©М А Т Ю М А Ь 1 М Р 0 К М А Т Ю М ТЕСШЧОЮСҮ РАККОщПа! (!е\’е1ортеп( ассе1ега(ог о/$(ерре

ПРОГРАМЫГ МЭДЛЭГЭЭРБИЧИХЭЭС ТУРШЛАГААР БИЧДЭГГҮЙ

Мэдээллийн Технологийн Үндэсний ПаркийнЕрөнхий захиралЦ.Түвшинтөр

Мэдээлэл технологийн салбар бүхий л салбарын хөгжих үндэс болдог. Энэ утгаараа Монголд кластер байгуулъя гэж багагүй ярьж байна. Хэрвээ кластер байгуулвал энэ салбар цаашид хөгжих боломжтой юу?

-Хөгжих бүрэн боломж бий. Энэ салбарын нэг онцлог нь бүхий л салбарын хөгжих тулгуур нь болж өгдөг. Салбарын технологийн чадамж хэр өндөр төвшинд байна бусад салбарууд ч мөн дагаж хөгждөг жамтай. Тиймээс бидэнд хийх ажил их байна. Өнөөдөр боловсон хүчний нөөц бүрдлээ. Чадварлаг инженерүүдтэйболлоо. Харин одоо үүнийг тогтвортой бодлогоор, нэгдсэн нэг системтэйгээр зангидаж, цааш хөгжих боломжийг хангаж өгөх хэрэгтэй. Үүний нэг нь кластер байгуулах юм. Энэ салбарынхан нэг дор төвлөрснөөр хоорондоо хамтарч ажиллах, туршлага солилцох гээд үр бүтээлтэй зүйл зөндөө бий болно.

-Танай байгууллагаинкубаторын сургалтыг сүүлийн 10-аад жил амжилттай явуулж байна. Гарааны компанийг илүү чадавхижуулахын тулд одоо байгаагаасаа юуг илүү хийх ёстой вэ?

-Энэ их чухал сэдэв. Ялангуяа манай улс шиг оюун ухааны салбар нь бусад салбараасаа бага хөгжилтэй улсын хувьд үүнийг маш сайн дэмжих хэрэгтэй. Тиймээс инкубаторыг хэр далайцтай

авч явах вэ гэдгээ бодох хэрэгтэй. Өнгөрсөн 10 жилийн хугацаанд өрөө тасалгаагаар туслах, зохион байгуулалтаар хангах зэргээр тусалсан. Үйлчилгээ, сургалтыг ч зохион байгууллаа. Энэ жилийн хувьд гэхэд хэд хэдэн судалгаа хийж, салбарын мэргэжилтэнүүдтэй ярилцлага хийсэн. Эндээс нэг зүйл ажиглагдсан нь гарааны компаниа байгууллаа гэхэд ядаж нэрийн хуудас, факс, албаны и-мэйл зэргээс эхлээд их зүйл шаардлагатай. Өнөө уаНоо, дтаМ -ийг ашиглавал мэргэжлийн бус харагдана. Эдгээрийг худалдаж авах гэхээр төсөв хэрэгтэй байдаг. Гэтэл гарааны компанийн төсөв хэд билээ. Тиймээс эхний ээлжид үүнийг заавал худалдаж авах шаардлагагүй юм байна. Харин бид шаардлагатай зарим зүйлийг нь үйлчилгээ болгож гаргах хэрэгтэй гэж үзсэн. Ингэснээр тэдний зардал буурна, хэмнэсэн төсвөө өөр зүйлд зарцуулах боломжтой болно.

-Гаднын томоохон компанид манай залуучууд ажиллаж байна. Эдгээр залуусМонголдоо ирж ажиллавалтэдний чадварыг үнэлэхүнэлэмж хэр байдаг юм бэ?

-1990-ээд онд олон залуус гадаадад суралцахаар явлаа. Одоо ч явж байна. Тухайн үед “МюгозоН” компанийн хамгийн анхны Монгол ажилтанаар манай ангийн найз нар байлаа. Тэдний зарим нь Монголдоо эргэж ирсэн. Зарим нь одоог хүртэл тэндээ ажиллаж л байна. Г адаадад ажиллаж байгаадэнд эргэж ирвэл тэндэх шиг нь үнэлэх боломж Монголд одоогоор байхгүй. Ялангуяаэнэ салбарын хувьд. Эдгээр

хүмүүс эх орноо зоридог гол шалтгаан нь Монгол Улсынхаа хөгжилд гар бие оролцъё, гэр бүлтэйгээ ойр, эх орондоо амьдарья гэдэг утгаараа буцаж ирдэг. Тиймээс ч цалингийн бууралтыг хүлээн зөвшөөрдөг. Тэгээд ажиллая гэхээр ажлын байрны соёл, ажиллах зарчим, гүйцэтгэл зэргээс эхлээд ялгаатай зүйл их гардаг.

-Тэгвэл эдгээр залуусын мэдлэгийг эх орондоо шингээе гэвэл төрийн дэмжлэгтэйгээр Монголд бизнес хийх боломжийг нь бүрдүүлж өгвөл аль алиндаа ашигтай юм биш үү. Энэ шугмаар хөгжсөн олон улс байдаг?

-Энэ бол маш зөв санаа. Мэдээлэл технологиор их олон зүйлийг хямд зардлаар хийх боломжтой. Тэдэнд эх орондоо бизнес хийх боломжийг хангаж өгөх нь зүйтэй. Тэр хүмүүст мөнгө нэг их асуудал биш байх. Гол нь тэдний хийсэн программ, оюуны өмчийг зах зээлд нэвтрүүлэхэд хүлээж авдаг эрхзүйн орчин байвал тэд олон улсын төвшинд нийцэхүйц бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэнажиллах боломжтой. Тиймээс төрөөс МТ-ийн инновацийн компани гаргах, бизнес хийх боломжийг нь бүрдүүлж өгвөл эдгээр залуус эх орондоо ирэх нь зайлшгүй болов уу.

-Бид инноваци хийх нөхцөл боломж хэр байна бэ?

-Манай улс цөөхөн хүн амтай. Тэр дундаа манай салбарын багтаамж, хүчин чадал нь хүн амтайгаа харьцуулахад бас л бага. Мэдээллийн технологийн хурд хурдацтай өсч байгаа энэ үед ур чадвар тодорхой хэм жээгээр нэмэгдэж байна. Үүнийг монголдоо өсгөх, чадваржуулах зэрэг ажлыг

\лмлл/.|1р1:а.доу.тп I 8 I

бололцооныхоо хэрээр хийдэг. Гэхдээ бид инноваци хийж чадахгүй байна. Бид юу хийж байна гэхээр аль нэг байгууллагад хэрэгтэй эсвэл үйлчилгээнд хүндрэлтэй байгаа зүйлийг энэ салбарын тусламжтайгаар хийж ажиллаж байна. Гэтэл энэ салбар нь инновацийн үндсэн дээр явдаг зүйл. Инноваци гэхээр шинэ бүтээгдэхүүн тэр дундаа хүний хэрэглээ болсон бүтээгдэхүүнийг хэлдэг. Түүнээс шинэ санаа, шинэ бүтээгдэхүүн гэдэг нь цаасан дээр байдаг зүйл биш. Технологи өнөөдөр хүний амьдралын салшгүй нэг хэсэг болсон. Ухаалаг гар утас гэхэд инноваци юм шүү дээ. Монголд инноваци хийе гэвэл хөрөнгийн зах зээл, техник технологи, оюуны өмч зэрэг олон асуудлыг шийдэх хэрэгтэй. Энэ бүхэн бүрдээгүй цагт инноваци гарна гэдэг хэцүү. Бас нэг зүйл байдаг юм. Энэ нь инкубатораар зөвхөн гарааны компанийг хөгжүүлэх биш харин ч зарим нэг шалгуур давсан залуусыг нэг баг болгож гадагшаа гаргах нь зүйтэй. 1990-ээд онд бид гадагшаа сурах гэж явдаг байсан бол өнөө үед арай өөр төвшинд ахимаар байна. Бидний сайн мэдэх “ЗШсоп УаМеу”-д гэхэд хүн бүр инновацийн шинэ санаа, бүтээгдэхүүний талаар ярьдаг. Хэрвээ Монголд “Надад ийм инновацийн шинэ санаа байна” гэвэл “Амьдралтай юм ярь, хөрсөндөө буу” гэх зэргээр ханддаг. Харин тэнд бол энэ санаагаа хэлбэл хөрөнгө санхүүгээс эхлээд бүхий л талаар тусалдаг. Шинэ санааг үргэлж бөөцийлж, тордох хэрэгтэй. Тэгэхээр нийгмийн хөгжил, инновацийг хүлээн авах ухамсарын ялгаа арилаагүй цагт инноваци хийж

чадах хүмүүс нь эртнээс кластер хөгжсөн улс руу явах нь зөв зүйтэй. Манай байгууллагын зүгээс энэ талаар боломж хэр байгааг судалж байна. АНУ, Тайван болон Тайланд улсын инновацийн төвүүдтэй бид хамтран ажиллаж, Монгол компани тэнд очиж өсч бойжих талаар судалгаа хийсэн. Үүнийг бид мэдэж байж л тэнд өрсөлдөх боломж нэг шат ахина гэсэн үг. Энэ мэтчилэн судалах зүйл их бий. Хэрвээ энэ бүхэн ажил хэрэг болбол зөвхөн сурах гэж явах биш өөрийнхөө компанийг байгуулж, шинэ санаа, шинэ бүтээгдэхүүн бий болгох гэсэн том зорилготой гадаадыг зоридог болно. Тэд хэрэгтэй зүйлээ сурч, хөрөнгө босгосний дараа эх орондоо эргэж ирээд ажиллабал энэ салбарт томоохон тэсрэлт хийж чадах нь лавтай.

-Энэ салбарт бэлтгэгдэж байгаа боловсон хүчний чанар тааруу байна гэсэн шүүмжлэл их байдаг. Та үүнийг юу гэж боддог вэ?

-Барууны жиш гээс харахадмэдээллийн технологид олон салбар бий. Тэр дундаа програм хангамжийн инженерчлэлийн салбар нь голбайр суурь эзэлдэг. Үүн дотроо олон төвшинтэй. Судалгаа шинжилгээ хийх, шинэ алгоритм зохиох, одоо байгаа алгоритмыг илүү сайжруулах зэрэг оюуны ажил хийдэг нэг хэсэг байна. Эсвэл бэлэн болсон концептийн дагуу програм бичдэг нэг хэсэг байна. Энэ хоёр бол өөр өөрийн ур чадварын төвшинг шаарддаг. Програм бичдэг хүн маш олон цагаар уйгагүй хөдөлмөрлөж байж, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг. Өөрөөр хэлбэл дадлагажих хэрэгтэй.

Хэдий их цагийг өөртөө зориулна төдий чинээ дадлагажина. Бидний харж байгаагаар их дээд сургуульд дадлагажих боломж хомс байна уу гэж боддог. Дадлага туршлага бага хуримтлуулсан боловсон хүчин ажлын талбар дээр гологдох, хоцорсон мэдээллээ нөхөж авах гэж цаг алддаг. Авьяаслаг хүүхдүүд байна. Гэхдээ цөөхөн. Бидэнд юу чухал вэ гэхээр массыг чанаржуулах. Миний мэдэхээр баруунд дээд сургууль төгслөө гэхэд чанарын ялгаа бараг гарддаггүй. Ажил дээр шаардагдах бүх чадварыг сургуулиасаа олж авсан байдаг. Гэтэл манайд энэ бүхэн эсрэгээрээ байна. Заавал ажил дээр гарч суралцах ёсгүй.

-Мэдээлэл технологийн салбар хурдацтай хөгжихийн хэрээр оюутнуудад өгч байгаа мэдээлэл хоцрогдолтой байх шиг санагддаг.

-Ийм зүйл ажиглагддаг. Дадлагын хувьд ярихад компьютер байхад хангалттай мэдлэг хуримтлуулж болно. Барууны орон, Монгол хоёрыг хооронд харьцуулвал барууны их дээд сургуульд дандаа шинэ зүйлийг заадаг. Тиймээс оюутнууд илүү шинэлэг мэдээ мэдээллийг авч, тэр утгаараа шинэ мэдлэгтэй болдог. Харин үйлдвэрлэл буюу ажлын талбар дээрх ажилтан компанийн дүрэм, стандартын дагуу тогтсон ажил үүргийнхээ дагуу ажилладаг. Шинэ зүйлийг мэдэх, шинэ ажил эхлүүлэх үе байлгүй яахав. Гэхдээ л их, дээд сургуулийг дөнгөж төгссөн шинэхэн ажилчдыг гүйцдэггүй. Гэтэл манай улсад энэ бүхэн бас л эсрэгээрээ байдаг. Манай салбарын онцлог нь их дээд сургуульд мэргэжлийн бүрэн чадвартай боловсон хүчин бэлтгэх ёстой. Програмыг туршлагаар гэхээс илүүтэй мэдлэгээр бичдэг онцлогтой.

-Тэгвэл танай байгууллага үүнд ямар арга хэмжээ авч ажилладаг вэ?

-Оюутнуудын ур чадварыг нь шалгах, түүнийг нөхөж олгох, чадавхжуулах, сургуулийн дараах мэргэжлийн сургалтаар хангах үүднээс Мэдээллийн технологийн ур чадварыг шалгах олон улсын шалгалт, сургалт зохион байгуулдаг. Шалгалтанд орохын тулд тодорхой төвшинг хангасан байх ёстой. Үүнийг давбал тухайн оюутны мэдлэг олон улсын төвшинд хүрсэн байна, олон улсын төвшинд ажиллах бүрэн боломжтой гэж үнэлэгддэг. Үүнийг бид улам өргөжүүлэх бодолтой байгаа.

I ГГп е ш з I 9

1Т|\1Е\Л/5

МТШХХГ-ын Мэдээллийн технологн, инновацийн хэлтсийн дарга Г.Чинзориг

Бид амжилтанд х ү р ь Е л гэвэлБОЛОМЖТОИ БҮХНИЙГ ТУРШИЖ ҮЗЭХ ХЭРЭГТЭЙ

-Төрийн худалдан авалттай холбогдуулан програмхангам ж ийн төслийг хэрхэн үнэлж байна вэ?

-Ж иж иг хэм ж ээний програм хангам ж ийг үнэлэх туршлага бидэнд хангалттай учир ямар нэг асуудалгүй үнэлгээгээ хийж чаддаг. Ө м нө нь хийсэн төслийнхөө түүхийг эргүүлж харахад хангалттай мэдээлэлтэй гэсэн үг. Харин том хэм ж ээний, өргөн цар хүрээтэй програм хангам ж ийн төслийг үнэлэхэд өмнө нь хийсэн түүхгүй учир хүндрэлтэй байна. Тиймээс бид хэр хугацаанд, ямар хэм ж ээтэй ажлыг гүйцэтгэж чадахаа тооцоолж чаддаггүй. Одоогоор том хэм жээтэй хоёр, гурван төсөл хэрэгж үүлж эхлэх гэж байна. Энэ нь ажил хэрэг болсноор яваандаа мэргэжилтнүүд илүү турш лагажиж, том хэм ж ээний төслийг үнэлэх анхны суурь тавигдана. Одоохондоо бид өргөн цар хүрээтэй ж и ж иг системийн нэгдэл гэж үзэх буюу барим жаалж үнэлж байна.

-И нгэж үнэлэхээр нэлээд эрсдэл тулгарна биз дээ?

-Эрсдэл гарах нь ойлгомжтой. Гэхдээ өмнө нь аль ч компани

том хэм ж ээний төсөл хэрэгжүүлээгүй. Төрийнхудалдан авалтаар тендерзарлалаа гэхэд санал өгсөн бүх ком пани том систем хөгжүүлж байсан ямар ч турш лагагүй. Ийм байхад бидэнд үүнээс өөр арга байхгүй.

-Энэ чиглэлээр мэргэжилтэн бэлтгэх эсвэл гаднынхантай турш лага хуваалцах ажлыгзохион байгуулдаг уу?

-Энэ талаар зохионбайгуулалттай хийсэн зүйл бий. Төр өргөн цар хүрээтэй систем захиалж хөгжүүлүүлэх тусам төслийн м енежм ент, өөрчлөлт, эрсдлийн м енеж м ент гээд хувийн хэвшлийнхэн маань бүх талдаа сайжирч байна. Тэд ингэж сайжирна гэдэг нь төр худалдан авалт хийхэд илүү амар болно гэсэн үг.

-Таны бодлоор програм хангам ж ийн ком панийн үнэ цэнийг бүрэн үнэлж чадаж байна уу?

-Програм хангам ж ийнком панийн үнэ цэнийг үнэлдэг тусгай аргачлал гэж байхгүй. Тухайн компанийн үнэлгээг яаж хийдэг үү тэр л зарчм аар санхүүгийн байгууллагынхан ажилладаг. У г ком пани ямар

бүтээгдэхүүнтэй, тэр нь ирээдүйд хэдэн төгрөгийн аш иг олох, энэ нь өнөөдрийн үнэлгээгээр хэд вэ зэргээр боддог. Түүнээс биш тэрбум төгрөгийн оюуны бүтээл бий болгосон учир үнэлгээнд нь тэрбум төгрөг тусгаж өгнө гэсэн зүйл байхгүй. Санхүүгийн байгууллагынхан энэ ажлаа сайн хийдэг. Гол нь тухайн компани өөрөө хэр ашигтай мөн хэр эрсдэлтэй бизнес эрхэлж байна гэдэг нь хөрөнгө оруулагчид чухал. Тэгээд ч манай улсад ком пани худалдаж авах үйл явц байнга болдоггүй. Болсон ч зах зээлд ил тод биш, далд хэлбэрт хийгддэг. Тиймээс хөрөнгө оруулалт ба вэнчийн сангууд бий болж байж програм хангам ж ийн компанид хөрөнгө оруулдаг, үнэлгээ нь нийтэд харьцангуй ил тод байдаг тэр тогтолцоо руу орох боломжтой.

-Тухайн төсөлд ижил нөхцөлтэйгээр өрсөлдөхболом жийг бүрдүүлжөгөөгүйгээс болж дотоодын компаниуд чадавхжихгүй байна гэх шүүмжлэл бий. Та үүнийг юу гэж бодож байна вэ?

-Төр худалдан авалтыг зохион байгуулахдаа захиалагч

\лмлл/.|ф1:а.дсл/.тп 110 I

гэдэг утгаараа эрсдэлээ харна. Том хэм ж ээний төслийг ж и ж иг ком панийг гомдоохгүй гэсэн үүднээс шаардлагаа багаар тавьдаг байх зарчм ы г мөрдөж болохгүй. Эргээд чадавхи нь хүрэхгүй ком панид төслийг гүйцэтгүүлээд, тэр нь амжилтгүй болбол эрсдэлийг нь захиалагч өөрөө хариуцна. Тиймээс захиалагч тал хийлгэх гэж буй ажлынхаа цар хүрээнд тохирсон

шаардлагыг гүйцэтгэгчид тавих нь зүйтэй. Нөгөө талдаа програм хангам ж ийн компаниудын чадавхи, түүхийн талаар мэдээлэл хомс байдаг. Энэ нь үр аш игтай зах зээл бүрдэх бололцоог хааж байгаа юм. Үр аш игтай зах зээл гэдэг нь мэдээлэл нь ил тод, хүртээм жтэй байхыг хэлдэг. Аль ком пани ямар төсөл хөтөлбөрийг яаж хэрэгж үүлж, хэр үр дүнтэй

байсан эсэх, хэрэглэгчийн сэтгэл ханам ж зэрэг мэдээлэл энэ салбарт ил тод байдаггүй. Үүнээс болж энэ салбарын өрсөлдөөн эрүүл байж чадахгүй байна. Өрсөлдөөн эрүүл биш бол компаниудын чадавхжих сэдэл төрдөггүй.

-Манай улсад инноваци хийх тогтолцоо хэр бүрдсэн бэ?

-Үнэндээ судалгааны мэргэжилтнүүд

I ГГп е ш з I 11

1Т|\1Е\Л/5

дутагдалтай учир инновацийнсудалгаа бараг түүхийгээрээ байна. Тиймээс эдгээрхүм үүсийг сургаж , бэлтгэхэдхөрөнгө оруулалтыг сайн хийх хэрэгтэй. Эрдэмтэн, докторууд энд тэнд цагийн хичээл заах биш зөвхөн судалгааны ажил хийх нь чухал. Өнөөгийннийгэмд төр үүнийг өдөөж өгч байгаа болохоос биш уг нь зах зээлийнхээ эрэлтээр хөгжих ёстой зүйл. Хам гийн энгийн жиш ээ гэхэд “Ж и Мобайл” компанийн сэндвичин барилга доторх баттерей нь хөлдөхөөр бааз станц нь унтардаг гэнэ. Тиймээс батерейг хөлддөггүй болгох хямд технолги хийх хүсэлтийг тавихад энэ талын судалгаа хийх мэргэжилтэн байхгүй байх жиш ээтэй.

-П рограм хангам ж ийн салбар дахь оюуны бүтээлийг хуулиар яаж хамгаалдаг юм бэ?

-П рограм хангам ж дээр оюуны өмч нь зохиогчийн эрх гэсэн төрөлд хамаардаг. Зохиогчийн эрх нь хуулиар тухайн програмы г бичиж эхэлсэн цагаас хуулиар хамгаалагдах буюу Оюуны өм чийн газарт бүртгүүлэхгүйгээр эрх нь үүсдэг. Ингэснээр програм аа бусдад худалдвал Оюуны өм чийн газар үүнд оролцох шаардлагагүй гэсэн үг. Бүтээлээ өөрөө үнэлэх эрхтэй ч худалдан авагч ямар ханш санал болгох нь бас л эргэлзээтэй зүйл. Ер нь програм хангам ж ийн зохиогчийн эрхийг үнэлэх аргазүйг төр тогтооно гэж байхгүй. Гол нь тухайн програм аш иг авчрахаар бол худалдан авагч аяандаа гарч ирнэ. Хуульд зарим нэг дутуу зүйл бий. Ж иш ээ нь үүргийн гүйцэтгэл яаж хийх вэ гэдэгт банкны барьцаанд тавиад зээлээ төлж чадахгүй бол эд хөрөнгийн ангилал дотор зохиогчийн эрх гэж байдаггүй. Энэ нь мэдлэгт тулгуурласан эдийн засаг манай улсад хөгж өөгүйгээс үүдэлтэй. Тэгэхээр үүнийг хэр их үйлдвэрлэнэ тэр хэрээрээ энэ бүхэн цэгцэрэх боломжтой.

-Зохиогчийн бүтээлийгхуулбарласан тохиолдолдасуудлыг яаж шийдвэрлэх боломжтой вэ?

-Хуульд сайн дурын үндсэн дээр бүртгүүлнэ гэж заасан. Хэрвээ эрсдэлтэй гэж шийдвэл Оюуны өмчийн газарт бүртгүүлэхдээ програмы н эх кодыг өгөх ёстой. Дараа нь маргаан үүсвэл эх

кодтой харьцуулж, хэдэн хувийг хуулбарласныг тогтоодог.

-Ийм төрлийн маргаантайасуудал гарсан уу?

-Одоогоор зохиогчийнэрх авсан тохиолдол бараг алга. Үнэлгээ нь өндөр учир зохиогчийн эрх авах хүндрэлтэй. Нөгөөтэйгүүр тухайн компани эрсдэлээ харах өнцөг нь өөр байх шиг байна.

-Програм хангам ж ийнүйлдвэрлэлийн салбарыгдэлхийн төвшинд гаргахад төрөөс ямар бодлого баримтлаж байна вэ?

-Ю уг дэлхийн хэм жээндгаргах гэж тодорхойлсноос их зүйл шалтгаална. Ж иш ээ нь 1ВМ, Огас1е зэрэг үндэстэн дамнасан корпорацийн хэм ж ээнд хүрэх эсвэл Сапйу сгазН тоглоомы г Монгол ком пани зохиосонбол Монгол ком пани дэлхийн төвшинд хүрлээ гэх үүгэдгээс эхлээд эргэлзээтэй зүйл их бий. Тэртэй тэргүй програм хангам ж ийн зах зээл глобалчлагдсан. Тиймээс бид яаж өрсөлдөөнөө нэм ж , ахуй орлого олох вэ гэдгээ бодох хэрэгтэй. Үүний тулд дотоодын зах зээлээс гарч дэлхийд олон хэрэглэгчтэй болохыг зорих нь зүйтэй. Бид дэлхийн төвшинд хүрэх бололцоотой нэг төрөл бол гар утасны аппликейш н. Энэ талын болом ж бидэнд бүрэн бий. Я г одоогоор төрөөс ингэж дэм ж иж , энэ зам аар урагшилна гэсэн тодорхой зүйл алга. Энэ удаагийн форум үүнд хариулт олоход дэм болно гэж найдаж байгаа. Хэрвээ амжилтад хүрье гэвэл бололцоотой бүхнийг оролдох хэрэгтэй.

-Мэдээлэл технологийнсалбар Монгол Улсыг хөгжүүлэх тэргүүлэх салбарын нэг нь байж чадах уу?

-Ойрын 30, 40 жилдээ уулуурхайн салбар манай улсын хөгжлийн чиг хандлагыгтодорхойлох нь ойлгомжтой.Ер нь яг аль салбар нь улс орны ирээдүйг тодорхойлох вэ гэдэгт хариулах хэцүү. Аялал жуучлал байлаа гэхэд 2020онд ДНБ-ний хэдэн хувийг энэ салбар бүрдүүлэхийг хэн ч хэлж чадахгүй. Энэ салбарын хувьд бүх салбарын хурдасгуур нь болдог. Ж иш ээ нь бүх зочид буудлийн мэдээллийг жуулчид онлайнаар авахаас эхлээд програм хангам ж ийн хэрэглээ үүсдэг. Энэ салбар нь яг

өөрөө үйлдвэрлэгч болно гэвэл хүндрэлтэй. Учи р нь 180 тэрбум ам долларын зах зээлийн 45 хувийг америкууд буюу Ог- ас1е, 1ВМ, М югозоН зэрэг цөөн хэдэн ком пани эзэлдэг. Тэгэхээр цахим засаглалыг хөгжүүлэх хэрэгтэй. Төрийн үйлчилгээний Т ҮЦ машин өнгөрсөн зургадугаар сард ашиглалтад орсноосоо хойш 300 гаруй сая төгрөгийг иргэдийн халааснаас хэм нэжээ. Үүн шиг цахим засаглалыг амьдралд хэр их нэвтрүүүлнэ, тэр хэрээрээ иргэдийн халаасан дахь м өнгийг хэм нэх боломжтой.

-Кластеры г байгуулахадтөрийн оролцоо шаардлагатай юу?

-Кластер нь 1990 оноос хойш гарсан томьёолол. Олон компаниуд хоорондоо өрсөлдөж, улмаар нийтлэг асуудлаа хамтдаа шийддэг болсны үндсэн дээр кластер үүсдэг. Үүний тод ж иш ээ болох СШсоп УаПеу юм. Компаниуды г нэг байшинд байлгавал тэр нь кластер болчих юм ш иг хүмүүс ойлгодог. Энэ буруу. Ийм хэлбэрийг шинжлэх ухааны парк гэдэг юм. Кластер бол парк биш. Европийн жиш ээгээр бол ирж, очиход хоёр цаг зарцуулж байвал кластер гэнэ гэдэг. Гэтэл Улаанбаатар хотын нэг захаас нөгөө зах хүртэл хэдэн цаг явдаг билээ. Ингээд бодохоор нийслэл хот маань өөрөө кластер болох гээд байгаа биз. Тэгэхээр кластер нь ерөөсөө орон зайд хам аатай зүйл биш. Төрөөс юу хи йж чадах вэ, төрийн оролцоо шаардлагатай юу гэдэгт салбарын анхдугаар ф орумаас хариулт авах болов

УУ-

\лмм/.й:р1:а.дсл/.гпг1 112 1

Монголын програм хангамж үйлдвэрлэгчдийн холбооны Ерөнхийлөгч В.Буяннэмэх

КЛАСТЕР БАИГУУЛБАЛ МАНАЙ УЛСЫН ВДИЙН ЗАСАГ ӨСӨХ БОЛОМЖИЙГ БҮРДҮҮЛНВ

Монгол Улсын мэдээллийнтехнологийн салбарыг хөгжүүлье гэвэл кластер байгуулах нь зүйтэй гэсэн санааг нэлээд хэдэн жилийн өмнөөс гаргаж байсан. Кластерийн талаар иргэд тийм ч сайн ойлголт байдаггүй. Та үүнийг ойлгомжтой талбарлаж өгнө үү?

- Кластер гэдэг нь хамгийн энгийнээр тухайн нэг салбарынхан нэг дор төвлөрч ажиллах гэж ойлгож болно. Монголд кластерийн төлөөлөлөөр “100 айл”-аар жиш ээ татаж болох юм. Анх тэнд хэдхэн лангуу байсан бол зах зээлийн шаардлага, хэрэглэгчдийн эрэлтийг дагаж өргөжин тэлсэн. Улмаар тухайн үйлчлүүлэгчийн хүссэн бараа тэр лангуунд байхгүй бол өөр газраас зуучладаг байсан бол сүүлдээ худалдаагаа дагасан үйлдвэрлэлж хөгжсөн. Одоо тэнд барилгын бүхий л төрлийн материалыг үйлдвэрлэж байна. Анх тэндэхийг нээгдэхэд хэн ч дэм ж иж туслаагүй. Зөвхөн хувийн хэвшлийнхэн өөрсдийн нөөц боломжоо ашиглаж, үүнийг дагаад үнийн өрсөлдөөн бий болж зах зээлийнхээ дагуу хөгж иж байна. Үүн шиг мэдээлэл технологийн компаниуд ч гэсэн нэг дор төвлөрвөл хоорондын уялдаа сайжирч, дагаад харилцан мэдээлэл авах, өрсөлдөөн бий болж илүү хөгжих боломжтой. Кластерийг энэ маягаар хөгжүүлье гэж олон жил ярисан. Төрийн маш том дэмжлэг хэрэгтэй гэж үзсний улмаас цаг хугацаа их алдлаа.

-Манай улсад кластер байгуулах нөөц боломж хэр байна вэ?

-Бид гадны улсаас жиш ээ авах хэрэгтэй. БНСУСолонгос, БНХАУ-д гэхэд хотын захиргаатайгаа тохиролцсоны үндсэн дээр кластер байгуулах газрыг нь гаргаж өгсөн юм билээ. Ингэсний үндсэн дээр өнөө компаниуд нь өөрсдөө хөрөнгөө гаргах, эсвэл хөрөнгө оруулагчдыг татсан. Гэтэл манай улсад хотыг нь байгуулж өгөх гээд байдаг. Энэ буруу. Үүнийг хурдан шийдэхгүй бол энэ салбарын хөгжилд саад болно. Өнөөдөр аль нэг салбарт бизнес эхлүүлье гэж ямар ч хөрөнгө оруулагчид хэр баргийн

мөнгө гаргахгүй. Харин үйл ажиллагаа явуулах газар, боловсон хүчин бэлэн байна гэвэл дээрх асуудлыг амархан шийдэх боломжтой. Ингэвэл зарим байгууллага өөрсдөө барилгаа барья гэсэн санал ирүүлсэн. Зарим нь ч түрээсийн хэлбэрийг ашиглах санал оруулсан. Тэгэхээр харилцагчийын хүсэл сонирхолыг хангасан төвлөрөлийг дагаж инноваци хийх боломж бүрддэг. Хятадад кластер байгуулснаар эдийн засгийн өсөлт 30 хувиар өссөн үзүүлэлт байна.

-Мэдээлэл технологийн салбарын хичнээн компани манай улсад үйл ажиллагаа явуулдаг юм бэ?

-Улсын бүртгэлээр 400 гаруй компани бий. Үүнээс идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулдаг нь 200 орчим.

-Кластер байгуулахын тулд хэдий хэр хэм жээний газар шаардлагатай гэсэн судалгааг танайх хийсэн үү?

-Манайд идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулдаг 40 гаруй компани гишүүнчлэлтэй байдаг. Судалгаанаас үзвэл хамгийн бага нь 50 метр квадрат гэхээр 15 мянга орчим метр квадрат талбай шаардлагатай. Үүнд үзэсгэлэн, сургалтын өрөө гээд бүгд багтах юм.

-Энэ талаар холбогдох албаныхантай уулзсан уу?. Тэд ямар байр суурьтай байна вэ?

-Бид эхний ээлжинд Эдийн засгийн хөгжлийн яам болон харьяа агентлагтай ярилцсан. Энэ салбарыг хөгжүүлэхийн тулд кластер байгуулах нь зүйтэй юм байна гэж үзсэн. Гэхдээ заавал төрийн хэмжээнд гэхгүйгээр хотын захиргаатай газрын асуудлыг тохирсон байхад болох юм байна гэж үзсэн. Бидний хувьдкластерийг заавал хотын төвд байгуулна гэж зориогүй. Хот тэлэх шаардлагатай байна. Үүнийг дагаад хотын захадсалбарын төвлөрлийг бий болговол үйлчлүүлэгчид шаардлагаа дагаж түүгээр үйлчлүүлэх нь тодорхой.

-Уул уурхайн салбар манай улсадтүлхүү хөгж иж байна. Энэ салбарташ иглаж буй програм хангамжид хийгдсэн хөрөнгө оруулалт дотооддоо

үлдэцгүй байна гэсэн шүүмжлэл бий. Энэ талын хөрөнгө оруулалтыг дотооддоо шингээхийн тулд бид юу хийх ёстой вэ?

-Уул уурхайн салбараас ашиг олох гэж манай улс их зүдэрч, зүдэрснийхээ хүчинд аш иг олж байна. Гэтэл энэ салбарын ханган нийлүүлэлт нь гадагшаа урсч байгаа нь харамсалтай. Яахав зарим нэг зүйлийг дотоодоосоо ханган нийлүүлдэг. Гэхдээ уул уурхайн гол ханган нийлүүлэлтийг болох мэдээллийн технологийг дотоодоосоо огт хийхгүй байна. Өөрөөр хэлбэл тухайн компанийн мэдээллийн технологид зориулсан мөнгө нь дотооддоо үлдэхгүй гадагшаа урсдаг. Энэ талын програм хангам ж их өндөр үнэтэй. Саяхан “Энержи ресурс” компани гэхэд мэдээллийн системийн сайжруулахад нийтдээ 10 сая ам долларыг зарцууллаа. Энэ нь гадны систем. Бид энэ чиглэлээр ажиллая гэхээр та нарт туршлага алга гэдэг. Туршлага гэдэг нь шууд бий болохгүй. Тиймээс төрийн дэмжлэгтэйгээр энэ талын туршлагыг хуримтлуулах санал гаргасан. Уул уурхайн компаниудад ашигладаг цогц системийг Монгол Улсын мэдээлэл технологийнкомпаниуд хийе. Өөрөөр хэлбэл бидний зах зээлийг тэлнэ гэсэн үг. Эхний ээлжинд төрийн мэдлийн уул уурхайн компаниудад ашигладаг системүүдэд тодорхой зорилго, хөтөлбөртэйгээр орж ажиллая гэсэн саналтай байгаа. Хэрвээ одоогийнх шигээ хөтөлбөргүй сулявснаар уул уурхайн компаниуд маань системийнхээаа шийдлийг цогцоор нь шийддэггүй, жаахан ажил гарвал дотоодын компаниар хийлгэдэг. Төсөл үр өгөөж муутай болбол Монголын компаниуд муу гэсэн хандлага үүсдэг. Тэгэхээр бид энэ салбарт ажиллах сонирхолтой компаниудыг нэгтгэсэн байдлаар төрийн дэмжлэгтэйгээражиллая гэдэг санал гаргасан юм.

I ГГп е ш з I 13

1Т|\1Е\Л/5

ПРОГРАМ ХАНГАМЖ ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН САЛБАРЫН АНХДУГААР ЧУУЛГАНЫГ ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ

ҮНДЭСЛЭЛ, ШААРДЛАГАБэлтгэсэн: МТИХ-нйн ахлах мэргэжилтэн Э.Бямбасүрэн

Програм хангам ж үйлдвэрлэлийн салбар нь хөгжлийн хурд, технологийн шинэчлэлээрээ 1,5-2 жилийн хурдасгууртай гэж үздэг нь бусад эдийн засгийн салбаруудтай харьцуулахад байнгын хөдөлгөөнд оршдог, динам ик салбар юм.

Эдийн засгийн өсөлт болон инновацид чиглэсэн бүтээлч хөдөлгүүр, бизнесийн өрсөлдөөн, эдийн засгийн өсөлт, иргэдийн амьдралын чанар, төвш ингдээшлүүлж, үйл ажиллагаагхялбаршуулах хүчин зүйл ньболдог. Дэлхий нийтэд мэдээллийнсистемийн нийт зарцуулалтын 60 хувиас илүү хувийг програм хангам ж , мэдээллийн системийн үйлчилгээнд зарцуулж байна.

Дэлхий нийтээр 2004-2012 онуудад бусад мэдээллийн системийн секторуудтай харьцуулахадпрограм хангам жийн салбар шинээр бий болгосон ажлын байр, компаний тоогоор хурдацтай өсч байгаа бөгөөд 1.8 их наяд ам долларын борлуулалтанд хүрч хамгийн хурдтай өсч буй салбарт тооцогджээ.

Гэтэл манай улсад энэхүү салбар нь мэдээллийн технологи гэсэн ерөнхий нэрийн дор програм хангам жийн үйлдвэрлэлд чиглэсэн бодлого, хөтөлбөр байхгүй, хууль эрхзүйн орчин боловсронгуй бус, програм хангам жийн бүтээгдэхүүнийг үнэлэх үнэлгээний загвар, стандарт байхгүй, энэ салбарын компаниудын санхүүгийн чадавхи муу, амь зогоохын тулд хямд өртөгөөр таарсан бүхнийг хийдэг, төслөөс төслийн хооронд амьдарч, өөрийн нэрийн бүтээгдэхүүн гаргах боломжгүй байсаар өнөөдрийг хүрчээ.

Програм хангам жийнкомпаниуды г бойжуулах инкубатор М ТҮП дээр ажилладаг ч зоТС-

маге-с1из1ег бий болгох төвшинд хүрээгүй байна. Хөрөнгө оруулалт, хөгжлийн сангуудад програм хангам ж үйлдвэрлэлд зориулсан хувь байхгүй, програм хангам ж хөгжүүлэгч нарыг дахин сургаж, чадавхижуулах сургалтынтөлөвлөгөөгүй, бор зүрхээрээ өөрсдийгөө хөгжүүлдэг, багшлах боловсон хүчин дутмаг, гаднын чадварлаг компаниудаас суралцах, төслүүд дээр хамтран ажиллах нөхцөл боломж тааруу байна.

Бид нэгэн зорилго дор нэгдэн эдгээр асуудлаа шийдвэрлэх, нэгдсэн бодлогоо тодорхойлон хамтдаа хөгжих боломжийг бий болгосноор Монголын програм хангам ж үйлдвэрлэлийн салбарыг Монгол Улсын эдийн засагт чухал хувь нэмэр оруулагч болгон хөгжүүлэх ЭРХЭМ ЗО РИЛГЫ Г дэвшүүлж байгаа юм.

Иймд Мэдээллийн технологи, шуудан харилцаа холбооны газраас санаачлан, Монгол Улсын Ерөнхий сайдын ивээл дор “Монголын Програм Х ангам ж Үйлдвэрлэлийн Салбарын Анхдугаар Чуулган”-ыг 2013 оны 11-р сарын 11-ний өдөр “Монгол Ухаан-М онгол брэнд” уриатайгаар зохион байгуулж байна.

Энэхүү чуулган нь Монголын програм хангам ж үйлдвэрлэгчдийн чуулган гэсэн утгаараа зохион байгуулалтын хувьд цаасгүй, цахим хэлбэрээр МУ1-П орчинд зохион байгуулж байгаа юм.

Ч УУЛ ГА Н А А Р БИДНИЙХЭЛЭЛЦ ЭЖ , Ш ИЙДВЭРЛЭХА С УУД Л УУД :

Монголын програм хангам ж үйлдвэрлэлийн салбарыг хөгжүүлэх, дэмжих бодлого гаргах

• Ж Д Ү-ийг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөрт мэдээллийн технологи, програм хангам ж үйлдвэрлэлийн

салбарыг нэмэх, гарааны болон ж и ж и г дунд ком панийг дэмжих санхүүжилты г тодорхой хувь тогтоон Ж ДҮ-ийн сангаас олгох боломжийг нээх

• ШУТ-ийн сангийн шаардлагаднийцсэн төслөө боловсрууланоролцож, тодорхой хувийг энэсалбарын судалгаа, шинжилгээний төслийг хэрэгжүүлэхэд татахчадвартай болох

• Гадаадын зээл тусламжаар гүйцэтгэж буй төслийн 30- аас доошгүй хувийг дотоодын компаниар гүйцэтгүүлэх, ялангуяа уул уурхайн салбарт хэрэгж үүлж буй мэдээллийн технологийн төслүүдэд хамтран ажиллаж кпом- Ном буюу кпош1ес!де 1гапз1ег хийх нөхцөл боломжоор хангах

• Програм хангам ж худалдан авах ажиллагааны журам тай болох, загвар ж иш иг баримты г шинэчлэх, тоног төхөөрөм жийн худалдан авалтаас програм хангам ж ийн худалдан авалтыг тусад нь зарладаг болох гарц, шийдэл

• Системийн шаардлагыг заавал зөвлөх үйлчилгээ авч боловсруулдаг болох

• Эх кодын езсгоот үйлчилгээг нэвтрүүлэх

• Засвар үйлчилгээний хугацааг багасгах эсвэл төлбөртэй болгох

• Програм хангам ж ийн төслийг хүлээн авах, хяналтын зардалтай болгох, Төрийн өмчид бүртгүүлдэг тогтолцоог бий болгох, холбогдох хууль эрхзүйн орчинг боловсронгуй болгох

• Програм хангам ж ийн чиглэлээрмэргэшүүлэх сертификатынсургалтуудыг нэвтрүүлэх,вендоруудын төвийг М ТҮП дээр төвлөрүүлэх.

\лмлл/.|ф1:а.дсл/.тп 114 I

Интерактив ХХК-ний Ерөнхий захирал Б.Ууганбаяр

БИД ЦАХИМ СОНГУУЛЬХИЙСНЭЭР АЗИЙН ЖИШ ИГ УЛС БОЛЖ ЧАДСАНТөрөөс ямар бодлого баримталбал энэ салбар түлхүү хөгжинө гэж та үздэг вэ?

-Тухайн салбарын хөгжлийнх нь нөхцөл бололцоог хангасан бодлого, эрхзүйн орчин, дэд бүтэц, санхүү, татварын таатай орчин бүрдүүлэх зэрэг чиглэлүүдээр дорвитой бодлогуудыг тодорхойлж, ажиллах нь төрийн зүгээс салбарын хөгжилд үзүүлж буй томоохон дэмжлэг болно гэж бодож байна. Төр захиалагчийн хувьд төрд шаардлагатай байгаа программ хам гам жийн ажлуудын дунд, урт хугацааны төлөвлөлтөө тодорхой болгон танилцуулж, дотоодын

компаниудаар гүицэтгүүлэх арга хэм жээ авах зүйтэй юм болов уу. Ингэвэл компаниудын хувьд уг ажлыг гүйцэтгэхэд шаардагдах нөөц бололцоо, цаг хугацаа, боловсон хүчний нөөц зэргээ төлөвлөж, тогтвортой үйл ажиллагаа явуулах нэг боломж бүрдэх юм.

Мөн төрийн зүгээс тэргүүлэх ач холбогдол өгч буй чиглэлүүдээр гадаадын өндөр хөгжилтэй их сургуулиудад оюутнуудыг бодлогоор явуулж, сургах нь салбарын хөгжилд оруулж буй бас нэгэн дэмжлэг болно.

-Програм хангамжийн компаниуд

хоорондын өрсөлдөх чадвар өнөөдриин байдлаар хэр байна вэ? Шударгаар өрсөлдөж чадаж байна уу гэдэгт та юу гэж хариулах вэ?

Программ хангамжийн компаниуд хоорондын өрсөлдөөн гэдэг манайд харьцангуй ойлголт. Вэб сайт, дизайн, бизнес болон мобайл аппликейшн хөгжүүлдэг компаниуд бол хоорондоо өрсөлдөх гэхээс илүүтэй хамтарч ажиллах нь илүү үр дүнтэй. Харин ижил төрлийн буюу жиш ээ нь веб сайт хийдэг компаниудын хооронд өрсөлдөөн мэдээж байна. Хэрэглэгчийн хэрэгцээ шаардлагыг хангасан бүтээгдэхүүн

I ГГп е ш з I 15

1ТмЕ\Л/5

үйлчилгээ үзүүлж чадсан компани энэ өрсөлдөөнд ялж, цааш хөгждөг.

Өрсөлдөөний бас нэг хэлбэр нь захиалгат ажлууд дээр, жиш ээ нь, төрийн байгууллагаас зарлаж байгаа төслүүд дээр үүсдэг. Гэхдээ сонгон шалгаруулалт, үнэлгээн дээр доголдол ажиглагддаг. У г нь үнэлгээ нь компаний мэргэжлийн ур чадвар, нөөцүүд, үйлдвэрлэлийн процесс, төслийн удирдлага, чанарын удирдлага, програм хангам ж ийн удирдлага, ажлын туршлага, өм нөх хэрэглэгчдийнхээ хэрэгцээ шаардлагыг хэрхэн хангаж байгаа (с о п з и т е г геу |е^) зэрэг олон хүчин зүйл дээр үндэслэж хийгддэг.

Мөн програм хангам ж хийлгэхдээ тухайн ажилд оролцох сонирхолтой компаниудад системийн тодорхой хэсгийг өөрсдийн хөрөнгөөрсанхүүжүүлэн хийж, бүтээгдэхүүн бий болсны дараа шаардлагуудыг туршин үзэх зам аар сонгон шалгаруулалтыг хийдэг болвол хаа хаанаа үр дүнтэй ажил болохоор санагддаг.

Энэ тохиолдолд захиалагчийн хэрэгцээ шаардлагыг хам гийн сайн хангаж байгаа ком панийг сонгоход асуудалгүй харин тавьсан шаардлагыг хангахгүй, тухайн ажлыг чанарын өндөр түвшинд гүйцэтгэж чадахгүй компани энэ өрсөлдөөнөөс гарна. Ингэснээр хувийн хэвшлийнхний дунд цэвэр өрсөлдөөн бий болох боломж бүрдэнэ гэсэн үг.

Гэтэл өнөөдөр яаж байна гэхээр аль нэг ком панийг шалгаруулж, ажил даалгахаар тодорхой түвшинд ажил хийдэг. Гэхдээ боловсруулсан систем нь шаардлага бүрэн хангадаггүй. Сайн систем хийлээ ч түүнийг цааш нь хөгжүүлэх бодлого, төсөв байхгүйгээс системийн хөгжүүлэлт тэгсгээд зогсдог.

Ө нөөг хүртэл монголын гэсэн шошготой програм хангам ж ийн бүтээгдэхүүн дэлхийн зах зээл дээр байхгүй байгаагийн нэг шалтгаан магадгүй энд байгаа болов уу.

“Манай улс инноваци хийх нөхцөл болом ж бүрдээгүй учир инновацийг дэм ждэг улсад очиж, ажилласан нь дээр” гэж зарим мэргэжлийн хүмүүс ярьдаг. Та үүнийг юу гэж бодож байна вэ?

Б айж болох л хувилбар. Манайд инновацийн тогтолцоо бүрдээгүй гэж болно. У г нь инноваци дээр суурилсан бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ нь хэрэгцээ

шаардлага дээр үндэслэн ул суурьтай судалгаа ш инжилгээ, өндөр технологи, их дээд сургуулиудын бааз дээр суурилсан шинжлэх ухаан, боловсрол, судалгаа ш инжилгээ, патент, хөрөнгө оруулалт, үйлдвэрлэл, м аркетингийн г.м бие биенээ дэм жсэн эко систем бүхий орчинд биежин хэрэгждэг.

Инноцвацийн иймэрхүү бизнес модел бүхий улс орнуудад очиж ажилласнаар хөгжлийг түргэтгэх бас нэг гарц болгож болох л юм. Гэхдээ инноваци гэдэг нь 2, 3 сарын дотор хийгдээд байдаг зүйл биш гэдгийг бас бодолцох ёстой.

-Энэ тогтолцоог бий болгоход таны бодлоор юу саад болж байна вэ?

Саад гэхээсээ илүү цаг хугацааны асуудал л байгаа да. Эдийн засаг, нийгэм, бизнесийн харилцаа хөгжихийн хирээр илүү ухаалаг, инноваци дээр суурилсан бүтээгдэхүүн үйлчилгээний эрэлт ихэснэ. Бизнесийн байгууллагууд ч өрсөлдөөнд ялахын тулд судалгаа, шинжилгээ инновацид оруулах хөрөнгө оруулалт нэмэгдэнэ. Хөгжлийн тодорхой үе шатнаас эхлэн инноваци, техник технологийн дэвшил дээр суурилсан шинэ боломжуудыг бизнесийн салбарынханд санал болгох з1аг(-ир компаниуд бий болж, боломжийг олж харсан хөрөнгө оруулагч нар тийм бизнест санхүүжилт хийдэг болох нь дам жиггүй. Гэхдээ технологийн салбарт хөрөнгө оруулагч нар ихэвчлэн технологийн чиглэлийн мэргэжилтнүүд байх нь түгээмэл байдгийг бид бас анхаарч л байх хэрэгтэй.

-Танай компаний хувьд цахим

иргэний үнэмлэх, цахим сонгуулийн систем гээд олон томоохон ажлыг хийсэн. Азийн орноос цахим сонгууль хийсэн цөөхөн орны нэг нь манай улс. Энэ утгаараа Киргиз улс танай байгууллагатай турш лага солилцох хүсэлт тавьсан гэхээр энэ салбар амжилттай өсч байгаагийн нэг ш инж юм болов уу.

Энэ бол мэдээлэл технологи, програм хангам ж ийг амьдралд хэрэгж үүлж байгаагийн нэг томоохон жиш ээ юм. 2012-2013 онд гурван удаагийн сонгуульд технологийн хэд хэдэн шийдлийг ашиглалаа.

Эхнийх нь цахим санал тооллого буюу саналын хуудсыг програм хангам ж ашиглан тоолдог систем. Ам ерикийн компани үүнийг хийсэн.

Удаах нь Сонгогчды г хурууны хээгээр нь таньж, бүртгэдэг болсон. Нэг ёсондоо сонгууль болгоноор гардаг хам гийн том хоёр м аргаантай асуудлыг програм хангам ж ийн туслам жтайгаар

шийдвэрлэсэн. Сонгуулийн үйл ажиллагаагаа бүрэн автоматжуулж чадсанаараа Монгол улс цахим сонгууль хийсэн Азийн ж иш иг улс боллоо.

Монголчууд цахим сонгууль хийсэн гэдэг утгаар гаднынхны анхаарлыг татаж эхэлж байна. Монголын туршлага дээр үндэслэн Киргизийн улс сонгуулиа цахим хэлбэрт шилжүүлэх зорилттавьж, дээрх чиглэлээр ажилладаг гадны компаниуды г урьж танилцуулга, үзэсгэлэнг 2013.10.30, 31-нд Б иш кекхотод зохион байгуулсан. Энэ арга хэм жээнд тус компани сонгогчийн бүртгэлийн системээ танилцууллаа. Гадны хүчтэй өрсөлдөгч нартайөрсөлдөж байгаа учраас манай шийдэл сонгогдох магадлал өндөр биш. Гэхдээ бас боломж байна гэдгийг гадны өрсөлдөгч нарын шийдлүүдтэй танилцсаны үндсэн дээр харж байгаа.

Эндээс харахад цахим засгийн сайн бүтээгдэхүүнийг дотооддоохөгжүүлж чадвал, гадны улс оронд бүтээгдэхүүн үйлчилгээгээ экспортлох боломж байгаа нь харагдаж байна. Өнөөдрийн байдлаар нэг удаагийн төсөл хэрэгжүүлээд өнгөрч байгаа нь урт хугацаанд сайн бүтээгдэхүүн бий болохгүй байгаагийн гол шалтгаан юм. Болдог бол Засгийн газар “Та нарэнэ бүтээгдэхүүнийг ийм хугацаанд Монголын брэнд бүтээгдэхүүн болго, цаашид та нар дэлхийн зах зээл дээр гаргаж танилцуул, экспортло, мэдээж энэ тохиолдолд бүтээгдэхүүн улам боловсронгуй болно, Монголын ЗГ-Н үйл ажиллагаанд системийн сүүлийн хувилбараа нэвтрүүл, тогтвортой хөгжүүл” гэх зэргээр хамтарчажиллавал манай салбарт хийгдэхбодлогын томоохон дэмжлэг болно.

Манай салбарын хувьд гадны зах зээлд гарч өрсөлдөхөөс гаднадотоодын зах зээл дээр гадны хүчтэй компаниудтай өрсөлдөх сорилт бас бий болсон. Эндээс харахад манай програм хангам ж ийн компаниуд олон улсын түвшинд хүрч ажиллах, дэлхийн дэвжээнд өрсөлдөх бүтээгдэхүүнүйлчилгээ бий болгохыг зах зээл биднээс ш аардаж байна.

\ллллл/Л;р1а.доу.тп 115 I

ЗАРДАЛ

ТАНЫ БИЗНЕС

БҮ ТЭЭ М Ж

БАГАСНА

*

I

ЕРӨНХИИЖУРНАЛ

БАРААМАТЕРИАЛ

БОРЛУУЛАЛТЫНУДИРДЛАГА

ТАЙЛАН

ҮНДСЭНХӨРӨНГӨ

ӨГЛӨГАВЛАГА

РО\А/ЕК ВҮ А ИНТЕРАКТИВ ХХКПрогром хонгомж & Системийн интегроцчилал

\ Ү \ Ү \ Ү . Ү Е К Л Т Е С Н . М ^

I ГГп е ш з I 17

1Т|\1Е\Л/5

А \1В 1Ай Би Ай ХХК

Интерактив Би Ай компанийн ерөнхий захирал Ч.Чимиддорж

БОЛОВСОН ХҮЧНИЙГ ЧАНАРЖУУЛАХГҮЙ БОЛ -------------ЭНЭ САЛБАРЫН ХӨГЖЛИЙГ

ХОЙШ ТАТСАН ХЗВЭЭР БАЙХ БОЛНО ----------------------------------Та Монголын програм хангамжийн салбарынирээдүйг хэрхэн дүгнэж байна вэ?

-Ирээдүйг маш сайхнаар төсөөлдөг. Учир нь улс орны хөгжлийг мэдээллийн технологиор нь тодорхойлдог. Хэн хамгийн их мэдлэг шингэсэн бүтээл бүтээж, түүнийгээ амьдралын хэв маягт ашиглаж чадаж байна. Тэр улс орон хөгждөг жиш иг тогтсон. Өнөөдөрхүний амьдралын бүхий л зүйл ухаалаг болж байна. Үүний цаана бүхэл бүтэн програм хангам ж ажилладаг. Аль ч салбар мэдээллийн технологийн салбарынтусламжтайгаар цаашхөгждөг. Ж ишээ нь, манайоронд мал аж ахуйн салбар түлхүү хөгжсөн учир гадаад руу өндөр үнээр махаа гаргах боломжтой. Гэхдээ үүнд тухайн малын эцэг, эх нь ямар угсаатай, хэзээ вакцин хийлгэсэн, өвчинтусч байсан эсэх гээд гээд бүртгэлийн систем хэрэгтэй. Энэ бүхнийг мэдээллийн технологийн салбар хийдэг. Энэ салбарт ирээдүй байна. Гэхдээ бид энэирээдүйг яаж харж, дүгнэж байна вэ гэдгээс бүх зүйл шалтгаална. Гол нь үүнд чадварлаг мэргэжилтнүүд зайлшгүй хэрэгтэй. Өнөөдөр бид боловсролтой, эрүүл иргэдийнхээ нөөц боломжийг ашиглаж хөгжихөөс биш хэдэн барилга байшин барьж, зам гүүр тавьснаараа

өрсөлдөх чадвартай болж байгаа юм биш.

-Хувийн хэвшлийнхэнөөрсдийн нөөц боломжоороо ажиллаж бүтээгдэхүүнүйлдвэрлэж байна. Таны бодлоор төр, хувийн хэвшлийнхэний хоорондын уялдаа холбоо хэр байна вэ?

-Төр зохицуулах үүрэгтэй. Энэ үүргээ хэр гүйцэтгэж байна вэ гэдгээс бүх зүйл шалтгаалдаг. Бид өнөөдөр бизнесээ өргөжүүлж,хөгжүүлэх гэхээр төрөөс хамаарсан маш олон хүчин зүйл байна. Үүнд бүх нийтийн эрх аш гийг хамгаалсан хууль дүрэм байх ёстой. Энэ хууль нь тодорхой, хувийн хэвшлийнхэн үйл ажиллагаа явуулахад ямар нэгэн байдлаар саад болдоггүй мөн хоорондын маргааныг шийдвэрлэдэг байх ёстой. Ер нь бол юу хийвэл ямар үр дүн гарах вэ гэдгийг тодорхойлох нь гол. Гэхдээ энэ бүгдийг тодорхой болгоод орхих биш ямар нэгэн байдлаар хэрэгжүүлэхэд нь дэмжлэг үзүүлж, хяналт тавидаг байх нь зүйтэй. Хоёрдугаарт, Монгол хүн яаж амьдрах ёстой юм бэ, хувийн хэвшлийнхнийг дэмжих ёстой юу гэдгээ бодолцох нь чухал. Монгол Улс зах зээлийн нийгэмд шилжээд 20-иодхон жил болж байна. Энэ богино хугацаанд технологи хөгжөөд олон арван жил болсон улс орны дэргэд үнэхээр дайчин байж чадсан. Цаашид ч улам

эрчимтэй хөгжинө. Бид үүгээрээ бахархах ёстой. Гол нь бидний өрсөлдөгч хэн бэ гэхээр магадгүй “МюгозоЛ”, “Соод1е” зэрэг хөрөнгө ихтэй компаниуд гэж бодох хэрэгтэй. Эдгээр компани яаж хүчирхэгжсэн гэхээр тэднийг улсын бодлогоор дэм жиж өгдөг. Жишээлбэл амеркийн баруун эргийн орнууд нь СШсоп УаПеу гэж мэдээлэл технологийн хотхон байгуулж дэмжсэн. Тэнд технологид нь мөнгө гаргаж өгдөг. Татвараас чөлөөлж, боловсон хүчинг нь бэлдэж байна. Тайвань, Солонгост мөн ялгаагүй. Би өнгөрсөн жил Тайвань руу ажлаар явлаа. Тэнд хувийн хэвшлийнхэн бор зүрхээрээ зүтгэх биш Засгийн газар нь компаниудынхаа төлөө гаднын зах зээлийг холбож өгөхөд нь дэмжлэг үзүүлдэг юм байна. Төр нь хувийн хэвшлээ дэмжихийн тулд юу хийдгийн жиш ээ тэд тод харагдаж байна.

-Тэгэхээр энэ тал дээр учир дутагдалтай олон зүйл байна гэсэн үг үү?

-Учир дутагдалтайзүйл олон байна. Гэхдээ энэ олон жилийн дараа салбарын анхны чуулганыг зохион байгуулж байгаань энэ бүхнийг олж харж, хамтран ажилласнаар улс орон хөгжинө гэдгийгойлгосны нэг илрэл юм болов уу. ШинэчлэлийнЗасгийн газраас анхдугаарфорумыг зохион байгуулж

\ллллл/Л;р1а.доу.тп 118 1

байгаад талархалтай хандаж байна. Ер нь тухайн улсын хөгжил дотоодын компаниуд хэр чадавхитай байгаагаас хамаардаг зүйл. Өмнө нь миний хувьд гэхэд их гомдолтой байлаа. Компаниа байгуулаад хэдхэн өдөр гүйлгээ хийтэл нийт гүйлгээ маань 10 сая төгрөгөөс дээш боллоо. НӨТ төлөгч болох санаатай татварын газарт очтол бидний бичиг баримтыг хүлээж аваагүй. Гэтэл хагас жилийн дараа татварын өөр байцаагч хэдэн арван сая төгрөгийн торгууль бичсэн. Энэ бол дөрвөн жилийн өмнөх явдал. Харин одоо бол иймэрхүү асуудал гарахаа больсон байна лээ.

-Энэ салбарт бэлтгэгдэж байгаа боловсон хүчний чанар ямар хэмжээнд байна гэж та дүгнэдэг вэ. Дээд сургууль дөнгөж төгссөн боловсон хүчин багадаа хоёр жил ажиллаж байж тухайн байгууллагын

чанарыг хангахуйц мэргэжилтэн болдог гэж та өмнө нь хэлж байсан.

-Боловсролын систем нь өөрөө гажуудалтай юм болов уу гэж би хардаг. Энэ нь практиктайгаа огт уялдаж өгөхгүй байна. Төгсөгчид нь амьдрал дээр гараад ямар төвшинд байгааг хяналт тавьдаггүй. Миний ойлгосноор боловсролын системийг дотор нь англи, ам ерик маягын гэж ангилж байх шиг. Би нарийн зүйлийг нь мэдэхгүй л дээ. Гэхдээ англи маягын гэхээр өнгөрсөн цаг дээр тухайн зүйлийг тайлбарладаг. Харин ам ерик нь тухайн боловсон хүчин дээд сургуулиа төгсөгч ажлын байранд гараад шууд ажиллах чадвартай байх ёстой гэдэг утгаараа практиктай холбогдож, судалгааны ажлыг их хийдэг. Нэг ёсондоо ахиж ямар нэгэн зардал гаргахгүйгээр тухайн хүн ажлын байрны шаардлагыг

хангадаг. Гэтэл манай улсад дандаа өнгөрсөн цаг дээр хичээлээ зааж байна. Цаг үеэсээ хоцорсон зүйл заахаар өнөө боловсон хүчин ажлын байрны шаардлагыг хангадаггүй.Тиймээс дээд сургуулийн олгосонерөнхий мэдлэг дээр бид дахинхөрөнгө зарж тухайн хүнийг сургадаг. Ийм тохиолдолд бид эрчтэй хөгжинө гэсэн ойлголт байхгүй. Хөгжлийг 2-3 жилээр хойш татаж байна. Ингэхээр бид яах ёстой вэ гэхээр бид хамтын ажиллагаа сайжруулж, оюутанд олгож байгаа мэдээллээ харилцан уялдуулах нь зүйтэй.

I |ТпЕ1Л/5 I 19

Н Р Р г о Н а п Ё О Ь З О О З е г у е г з

НР РгоМапЪ йЬ3 8 0 р Сеп8 Зегуегз

Таны серверт учирч буй хэцуү асуудал юу вэ? Хадгалах багтаамж уу, хүчин чадал уу, ергөжүүлэх боломж уу? Ямар ч асуудал тулгарсан НР РгоЫагП; 01_380р 6еп8 загварын серверүүд шийдвэрлэж чадна. Энэ сервер нь сүүлийн үеийн үйлчилгээ, ахисан түвшний тохиргоо хийх уян хатан байдал, хэрэглэгчид таалагдах дизайн болон гайхалтай үзүүлэлтээрээ 2 У 2-зоске1; гаск серверийн дата тевийн стандартыгтогтоож байна.

01_380р Өеп8 сервер нь хурлтай есч буй жижиг лунл бизнесийн дата тевийн динамик хэрэгиээнл тохирох тегс шийлэл юм.

Шинэчлэглсэн үзүүлэлтүүл:

Шинэ Хеоп® Е5-2600 ргосеззог нь 35% хүртэл сайжруулсан хүчин чалалтай бөгөөд хүчин чаллын үзүүлэлтийг 1п!ө1 төстлэж шалгасан.Өгөгллийн найлвартай байлал, үйл ажиллагааны хүчин чалал, багтаамжийг нэмэглүүлэх НР Зтаг! Аггау Соп1то11ег-той.НР С о т т о п 51о! тэжээлийн блок нь серверийн эрчим хүчний найлвартай ажиллагааг 96% хангаж, шинэчлэгдсэн лэл бүтэи нь эрчим хүчний хэмнэлтийг бий болгоно.НР Зтаг! М етогу нь санах ойн үйл ажиллагааг 16.6%-аар сайжруулна. НР Зтаг^ М етогу а! 1866МН2 @2 ЭРС уз. 1600МН2 @2 ОРС4 лахин илүү ачаалал лаах НР 5таг1- СасНе, Соп1то11ег-т суурилсан СасЬе шийлэл

Онилог лавуу талуул:

Сайжруулсан боловсруулах болон халгалалтын хүчин чалал, үйл ажиллагааны чаламж

1п1е1® Хеоп® ргосеззог Е5-2600 м2 нь нэмэглүүлсэн хүчин чалал, сайжруулсан аюулгүй байллыг бий болгоно,НР 5таг! М етогу - 1866МН2 хүртэл хурлан. Энэхүү т е т о гу нь ачаалалтай ажиллах чалвар, эрчим хүчний хэмнэлтийг сайжруулснаар аллааг боловсруулах хурл сайжирч, өгөгллийн аллаглал багасна.НР 5таг1' Аггау Соп1го11егз нь өгөглөлл ханлах хурл, хүчин чалал, багтаамжийг нэмэглүүлэхэл зориулан бүтээглсэнНР БтагТСасГю СопТгоНег-т суурилсан кэш шийлэл нь 4 лахин илүү ачаалал лаах хүчин чалал

Сүхбаатар дүүрэг, Их Сургуулийн

7011-3535» и з :

У Ж д үуүт.зиттИ .тпX .1о1п из оп РасеЬоок" №р://у\лллл/.ТасеЬоок.сот/РСтаПО№с1а1

гудам ж 31 / 1 , РС таП барилга Саммит Компьютер Технологи ХХ К

У лаанб аатар -14 1 9 3 , М онгол улс

^лмм/.КрЬ.доу.тп I 2 0 I

Саммит Компьютер Технологи ХХК-ийн Ерөнхий захирал Т.Ганбат

Саммит 10 жил“БИЗНЕСИИН НАИДВАРТАИ АЖИЛЛАГААГ ХАНГАХ ТЕХНИК 5итпи1 ТЕХНОЛОГИЙН ШИЙДЭЛ НЬ БАЙГУУЛЛАГЫН ӨРСӨЛДӨХ

сотри^ег 1есИпо1оду ЧАДВАРЫН ГОЛ ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮДИЙН НЭГ БОЛООД БАЙНА”

Юуны өм нө танд болон танай хам т олонд 10 жилийн ойн баярын мэнд хүргэе! Та өнөөдөр өөрийн бизнесээ ямар түвшинд явж байгаа, цаашдаа яаж ажиллахаар төлөвлөж байгаа талаар яриагаа эхэлье?

Баярлалаа. 10 жилийн өмнөхтэй харьцуулахад харилцагчдын маань хэрэгцээ өнөөдөр огт өөр болсон байна. Байгууллагууд өсөн томорч байгаагийн хирээр мэдээлэл технологийн хэрэгцээ нь илүү нарийсч, зөвхөн бараа бүтээгдэхүүн нийлүүлэх нь хангалтгүй, бүхлээр нь цогц шийдлийг санал болгох хэрэгцээ шаардлага гарч байна. Тийм ч учраас бид дэлхийн том оохон үйлдвэрлэгчид, брэндүүдтэй хам тран ажиллахын сацуу тэдний турш лагад тулгуурласан шийдлүүд дээр хам тран ажиллах, харилцагчиддаа санал болгох, мэдээлэл технологийн дэмжлэг, борлуулалтын дараах үйлчилгээг үзүүлэх, хүний нөөцийн чадавхийг сайжруулах тал дээр анхаарч ажиллаж байна. Бид сервер, дата центрийн шийдлээр дэлхийд тэргүүлж буй йеМ, НР, сүлжээний тэргүүлэгч брэнд С|3-

со, эрчим хүчний зохицуулалтын тэргүүлэгч брэнд АРС буюу ЗсНпе!- с!ег Е1ес(пс компаниудтай хамтран ажиллаж, тэдгээрийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ, шийдлүүдийг ньхарилцагчиддаа санал болгож байна.

Та өнөөдрийн манай бизнесийн байгууллагуудын мэдээлэлтехнологийн хөгжлийг хэрхэн дүгнэх вэ?

Бизнесийн найдвартай ажиллагааг хангах техник технологийн шийдэл байгууллагын өрсөлдөх чадварын гол үзүүлэлтүүдийн нэг болоод байна. Сүүлийн жилүүдэд түлхүү анхаарч хөгж үүлж байгаа. Энэ нь ч манай харилцагчдын хэрэгцээ шаардлагаас илт харагдаж байгаа. Мэдээллийн технологийн салбарт програм хангам ж , техник хангам ж хоёр салашгүй цуг явах ойлголтууд. Програм хангам ж ажлын бүтээмж, бизнесийн үр аш игтай байдлыг сайжруулж чаддаг бол техник хангам ж тасралтгүй найдвартай ажиллагааг хангаж байдаг. Энэ утгаараа өөрийн бизнест тохирох

техник технологийн зөв шийдэл, түүний хэвийн ажиллагааг найдвартай дэм жих нийлүүлэгчээ зөв сонгох нь маш чухал. Байгууллагын мэдээлэл технологийн мэргэжилтний ажлын цар хүрээ компью тер, принтерийн хэвийн ажиллагааг хангах, дотоод сүлжээ холбодог цаг үе өнгөрч, бизнесийнхээ дотоод үйл ажиллагааг хялбаршуулах, ажилтнуудын ажлын бүтээм ж ийг нэмэгдүүлэх, бизнесийнхээ үр аш игтай байдлыг нэмэгдүүлэх гарц шийдлүүдийг эрэлхийлж илүү өргөн мэдлэг, чадварыг шаарддаг болсон байна. Үүни йг дагаад ханган нийлүүлэгчид бид ч мөн харилцагчийнхаа бизнесийн онцлог, ирээдүйн чиг хандлага, хэрэгцээ шаардлагад тохирох бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг үзүүлэхийн тулд илүү хурдтай, мэргэжлийн түвшинд ажиллах хэрэгтэй байдаг.

С ам м ит ком пани ижил төрлийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ үзүүлэгч компаниудаас юугаар ялгардаг вэ? Байгууллагын зах зээлд амжилттай ажиллаж байгаагийн түлхүүр нь юу гэж үздэг вэ?

Байгууллагын хэрэглэгчийнбүтээгдэхүүн, үйлчилгээ нийлүүлэгч ком панид тавьдаг хам гийн гол шаардлага нь найдвартай байдал байдаг. Бид туршлага, хүний нөөцийн чадавхи, дэлхийд тэргүүлэгч түншүүд, харилцагчид үзүүлэх үйлчилгээгээрээ найдвартай байдлыг бий болгодог. Борлуулалтын дараа үзүүлж буй үйлчилгээ маань манай харилцагчдын өнөөдрийг хүртэл бидэнд итгэл хүлээлгэн, удаан хугацаанд бидэнтэй хам тран ажиллаж байгаагийн түлхүүр үзүүлэлт болов уу.

Бидэнтэй ярилцсан танд баярлалаа. Таны цаашдын ажилд ам жилт хүсье!

I ГГп е ш з I 21

1Т|\1Е\Л/5

хүргэлтийн давтамж нэмэгдүүлэхчиглэлээр төсөл хөтөлбөрүүдийгүндэсний хэмжээнд хэрэгжүүлж ирсэн.

Мэдээллийн технологийн хөгжлийн гол түлхүүр болох програм хангамжийн салбарт сангийн зүгээс анхны хөрөнгө оруулалтаа хийж үндэсний цахим худалдааны сайтыг ашиглалтандоруулаад байгаагаа та бүхэнд дуулгахад таатай байна. Монгол Улсын өнцөг булан бүрт суугаа иргэд, малчдыг уг сайтаар дамжуулан өөрийн хийсэн бүтээгдхүүн, түүхий эд, бараагаа худалдан борлуулах боломжоор хангасан бөгөөд хүргэлтийн үйлчилгээг шуудангийн үйлчилгэээрхлэгч байгууллагууд ханган ажиллаж байна.

Цаашид сангийн үйл ажиллагааны хүрээнд програм хангамжийн салбарыг дэм жиж ажиллах зорилготой байгаа тул үйлдвэрлэл эрхлэгч та бүхэн өөрсдийн санал хүсэлтийг ирүүлбэл таатай хүлээн авах болно.

Та бүхний цаашдын ажилдамжилт хүсье.

МТШХХГазрын БНҮҮСАА-ны дарга Б.Буян-ӨлзнйМонголын програм хангамж үйлдвэрлэлийн салбарын анхдугаар чуулганд оролцож буй нийт зочид төлөөлөгчид та бүхний амар амгаланг айлтгая.

Бүх ниитиин үилчилгээнииүүргийн сан нь үүсгэн байгуулагдсан цагаасаа хойш хөдөө орон нутгийн иргэд, малчид, үйлчилгээ хүрээгүй хүн амд мэдээллийн технологийн үйлчилгээг хүргэх зорилгоор үүрэн холбоо, интернетийн үйлчилгээ болон радио телевизийн хамраххүрээг өргөтгөх, шуудангиин

Цахим худалдаам /ч /м / .Ү и К Ш Е Ы .ш п

ОП СОЮЕ АШИГЛАН БҮРТГЭЛ ХИИХ СИСТЕМИЙГ ЧУУЛГАНД АШИГЛАНА

Програм хангам ж үйлдвэрлэгчдийн анхдугаар чуулга уулзалт нь эко орчны г дэм жих үүднээс цаасгүй хэвлэлтийг д эм ж и ж байгаа билээ. Тиймээс ОН сос1е ашиглан бүртгэл хийх програм хангам ж ийг боловсруулсан бөгөөд уг систем ийг “Дүйнхэр тэргүүн” ХХК хариуцан ажиллаж буй. Тус ком пани нь 2008 онд байгуулагдсан бөгөөд энэ хугацаанд ОРЕЬ монгол брэндийг үүсгэж , СЮЕ1- хяналтын камер,СЮЕ1- таблет угсрах үйлдвэр байгуулан тэдгээрийг угсарч зах зээлд нийлүүлж байна. Улм аар 2014 оноос эхлэн электрон хэрэгслийн гол бүтээгдэхүүн болох РСВоагй

үйлдвэрлэх төслийг хэрэгжүүлэх чиглэлд судалгаа ш инжилгээ хийж, төслийн ажлыг бэлэн болгосон аж. РСВоагс! үйлдвэр нь электрон хэрэгслийн гол бүтээгдэхүүн болох хагас дамжуулагч материал буюу транзистор, м икро чип, эсэргүүцэл зэргийг суурилуулсан зэс хавтанг Япон болон Зүүн өмнөд Азийн орнуудад экспортлох зорилготой юм. Энэхүү үйлдвэрийн төсөлд тус ком пани Япон болон АН У-н компаниудтай хамтран ажиллаж байгаа бөгөөд ирэх оны гуравдугаар сараас үйлдвэрээ барьж эхлэх юм байна. Тус чуулганд аш иглаж буй програм

нь андройд системийн гар утсанд зориулсан ОН код унш игчийг ашиглан тухайн ОН кодонд харгалзах мэдээллийг унш их зориулалттай програм хангам ж боловсруулахаас гадна чуулганд оролцох хүн бүрт харгалзах <ЭВ код үүсгэх юм. Түүнчлэн харгалзах ОП кодыг оролцогчийн үнэмлэх дээр хэвлэн уг үнэмлэхийг андройд системийн гар утсаар скан хийн, скан хийсний дараа тухайн ОН кодод харгалзах мэдээллийг мэдээллийн сангаас хайж, гаргах, тухайн хүний мэдээллийн сан дахь өгөгдөлтэй харьцуулах боломжтой юм байна.

\ллллл/.|ф1:а.доу.тп I 22 I

М 0 5 Т Р5Р

Мост ПСП компанийн бизнесийн газрын Билл төлбөр хариуцсан менежер Т.Оюунбат:

ПРОГРАМ ХАНГ АМЖИЙН ДОТООДЫН ЗАХ ЗЭЭЛИЙГдэмжихХЭРЭГТЭЙ

-Таны бодлоор Монголын програм хангам ж ийг ямар арга замаар хөгжүүлбэл илүү амжилтад хүрэх боломжтой гэж үздэг вэ?

-Монгол Улсын програм хангамжийн хөгжилд гол шаардлагатай зүйл нь хэрэглээг дэмжих, зах зээлийг нь дэм ж иж урамшуулдаг байх хэрэгтэй. Потенциалны зах зээл байгаа тохиолдолд түүнд тохирсон бүтээгдэхүүнийг програм хангамжийн компаниуд бүтээгээд байж чадна. Гол нь бүтээгдэхүүнийг НӨАТ-аас чөлөөлөх, хөрөнгө оруулалтыг татвараас чөлөөлөх болон хөрөнгө оруулалтын зориулалтаар урт хугацааны бага хүүтэй зээл олгох байдлаар зах зээлийг нь дэм жих хэрэгтэй. Мөн програм хангам ж нь өөрөө Н|-ТесН-ийн салбар. Төрийн гэхээр л цаас эргүүлдэг, файл мэйлддэг байх албагүй. Харин төр өөрөө энэ салбарын томоохон хэрэглэгч байх хэрэгтэй. Тодорхой тоо хэлж чадахгүй ч гэсэн төрөөс үзүүлдэг маш олон үйлчилгээг онлайн, автомат болгож болно.

-Моз1 т о п е у үйлчилгээ бидний амьдралд нэвтрээд багагүй хугацаа өнгөрлөө. И нгэж төлбөр тооцоог цахим хэлбэрээр хийх болсон нь өдөр тутмын амьдралын ачааллыг нилээд хөнгөвчилөх болсон. Энэ үйлчилгээг цаашид өргөтгөх үү?

-Моз1 т о п е у үйлчилгээ нь “Монгол брэнд, Монгол бүтээгдэхүүн”-ий нэг төлөөлөл гэж бид үздэг. Улс орон даяар хэрэглэгдэх цахим төлбөр тооцооны нэгдсэн системийг ингэж бий болгосон нь өдөр тутмын амьдралыг маш ихээр хөнгөвчилж байгаа. Энэ систем ямар үүрэгтэй вэ гэхээр жиш ээ нь, тухайн иргэн аливаа төлбөр тооцоо хийхийн тулд заавал бензин, тос гарлагдаж, цаг заваа алдах хэрэггүй. Зүгээр л хаа байгаа газраасаа гар утсаа ашиглан

нууцлагдсан цахим хүсэлт илгээхэд л бүх асуудал шийдэгдэж байгаа юм. Ингэхээр тухайн иргэний өдөр тутмын амьдралыг хөнгөвчлөх, цаашлаад нийт эдийн засгийн хүрээнд хэмнэлт хийх боломжтой. Улаанбаатар хотын автозам хэр ачаалалтай билээ, банкинд очоод тэр урт дараалалд зогсоход хэдий хэр хугацаа шаардагдах вэ гэдгээс эхлээд бидний амьдралд ямар үр өгөөжтэй нь харагдана. Үүнд л “Монгол брэнд, Монгол бүтээгдэхүүн”- ий нийгэмд үзүүлэх томоохон эерэг нөлөө энэ юм. Цаашид халамжийн мөнгө түгээх систем, нийтийн тээврийн төлбөр тооцоо, бүх төрлийн торгууль, автозамын зогсоол гэх мэт маш олон төлбөр тооцоог автомажуулах төслийг хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна. Ингэснээр ядаж хөгшчүүл маань тэтгэврийн мөнгөө авах гэж дараалалд зогсох шаардлагагүй болох юм.

-Ийм маягаар хүний амьдралд хэрэглэдэг санхүүгийн үйл ажиллагааны хэдэн хувийг цахимжуулах боломжтой вэ?

-Энэ талаар бид судалгаа хийж үзсэн. Ж иш ээ нь Отгонбаяр гэдэг хүн сард хийх ёстой төлбөр тооцооны үйл ажиллагаа нь 100 гэж үзвэл үүнээс 90 гаруй хувийг цахим хэлбэрээр шийдэх боломжтой. Үлдсэн хувьд нь тухайн банк санхүүгийн байгууллагад өөрийн биеэр очих шаардлагатай үйлчилгээ багтдаг.

-Т ҮЦ маш инийг энэ хэлбэрээр ашиглах судалгааг хийж байгаа гэсэн. Энэ ажил ямар шатандаа явна бэ?

-Судалгааны ажил дуусч, ажил

эхэлсэн. Төрийн үйлчилгээний ТҮЦ машинд одоогоор бэлэн мөнгө болон карт уншуулдаг. Харин цаашид төлбөр тооцооны нэгдсэн системд холбогдоно. Ингэвэл мөн л тухайн иргэний цагийг хэмнэхээс гадна төлбөр тооцоог нэг системтэйгээр шийдэх юм.

-Моз1 т о п е у үйлчилгээг одоогоор хичнээн хүн хэрэглэж байна вэ?

-Одоогоор Худалдаа хөгжлийн банк, Төрийн банк, Капитрон банкны нийт 33 мянга орчим хүн тогтмол хэрэглэж байна. Цаашид бусад бүх банк санхүүгийн байгууллагыг эгнээндээ нэгтгэнэ. Бид хэрэглэгчийн хүсэл сонирхолд нийцсэн тийм л бүтээгдэхүүнийг санал болгохыг зорьдог. Гэхдээ тэдний хүсэл шаардлагыг биелүүлэх нь програм хангамжийн хөгжлөөс ихээхэн хамааралтай. Энэхүү форумыг зохион байгуулж байгаа нь энэ салбарыг хөгжүүлэлтэд анхаарал хандуулах цаг болсон гэдгийг харж, ойлгосны нэг хэлбэр юу болов уу гэж бодож байна.

-Та форумаас ямар үр дүнг хүлээж байна вэ?

-Тодорхой том төслийг зөвхөн тендер зарлаж, сонгон шалгаруулах шийдвэр гаргах нь зүйтэй болов уу. Ж иш ээ нь, төлбөр тооцооны дэд бүтэц байгуулах, нийтийн тээврийн төлбөр тооцоо, төрийн лавлах үйлчилгээ болон газар ашиглалт, эзэмшил, татварын мэдээлэл, төлбөрийн систем зэргийг шийдэх хэрэгтэй.

I ГГп е ш з I 2 3

1Т|\1Е\Л/5

САЛБАРЫН ЦАГААН НОМНООСТус салбарт 3 ангилалын үйлчилгээний 16 төрлөөр нийт 1133 тусгай зөвшөөрөлтэй 700 гаруй аж ахуйн нэгж байгууллага идэвхитэй үйл ажиллагаа эрхэлж байна. Монгол Улсын хэмжээнд мэдээллийн технологийн чиглэлээр программ хангамж, сүлжээний инженер, мэдээллийн систем, мэдээллийн системийн менежмент, техник хангамж, радио холбоо, цахилгаан холбоо, шуудангийн үйлчилгээ, электроникийн инженер, мэдээллийн технологи, автоматжуулалт, телевиз болон радио технологи, утасгүй холбооны мэргэжлээр баклавр болон магистр, докторын сургалтанд 2012-2013 оны

хичээлийн жилд нийт 7313 оюутансуралцаж байна. Мэдээлэл, харилцаа холбоо, технологийн салбарт нийт 8023 үндсэн ажилагсад ажиллаж байна.Мөн үйлчилгээ эрхлэгч компаниудын гэрээт борлуулагчид, суурин болон үүрэн хэрэглэгчийн төгсгөлийнтөхөөрөмжийн худалдаа, засварүйлчилгээний байнгын ажлын байранд 25 мянга орчим хүн, улирлын чанартай кабель, шугамын угсралт, суурилуулалт зэрэг ажлын байранд нэг мянга орчим хүн тус тус ажиллаж байна.

Мэдээллийн технологи, шуудан, харилцаа холбооны чиглэлээр суралцдаг оюутны тоо Салбарын үндсэн ажиллагсдын тоо

ХАМТРАН 30ХИ0Н БАЙГУУААГЧ: ЕРӨНХИЙ ВОХИОН БАЙГУУААГЧ: ХАМТРАН 30ХИ0Н БАЙГУУААГЧ:

ЗАР СУРТАПЧИЛГААНЫ НЗГДСЭН ҮЗЭСГЭПЭН ЯАРМАГ -20130 М И Ш Э Э Л ЭКСПО ТӨВ 2 0 1 3 .1 1 .1 5 ,1 6 ,1 7

Оролцох салбарууд

- Телевиэ, Кабелын телевиз

- Вэб сайт

- Сонин сэтгуул

- ФМ радио

- Мэдээллийн технологийн компани

- Гудамжны самбар, турээсийн уйлчилгээ

эрхэлдэг байгууллагууд

- Сав баглаа боодол, бэлвг дурсгал

- Хаяг реклам, гэрэлтүулгийн байгууллагууд

- Хэвлэлийн компани

- Рекламны болон ф ото студи

- Мэйл болон мессеж м аркетингийн үйячилгээ

- Лавлах үйлчилгээ

- М аркетингийн зөвлөх компани

Бүртгэл 2013.10.01 - 2013.11.01

Утас: 7 5 5 5 10 20 , 8 8 0 5 95 95Хаяг: Улаанбаатар хот, БГД, МҮЭСТ0, 207а тоот

ЕтаИ: топ§о1_тагке1:ег@ уаНоо.сот Ц /топ§о1.тагке1:ег

П /топд о1 тагке 1 :е г1

“МОНГОЛ ШУУДАН” КОМПАНИ ЛОЖИСТИК ТЭЭВРИЙН АВТО МАШИНУУДТАЙ БОЛЛОО

“Монгол шуудан” компани ложистик тээврийн авто машинтай боллоо Шинэчлэлийн Засгийн газраас Монгол Улсын нутаг дэвсгэрийг бүхэлд нь хамарсан шуудангийн үндсэн сүлжээний техник хангамжийг сайжруулах “Төрийн үйлчилгээг иргэдэд хүртээмжтэй хүргэх” багц төслийг хэрэгжүүлж эхэлсэн. Энэхүү төслийн хүрээнд нэгдүгээр багцбуюу хот хоорондын шуудангийн тээвэр, ложгистикийн зориулалтбүхий автомашиныг “Монголшуудан” ТӨХК-д хүлээлгэн өгсөн юм. Энэ үеэр Ерөнхий сайд НАлтанхуяг “БНСУ-ын “Хьюндай ” корпорацид үйлдвэрлэсэн, даац, туулах чадвар сайтай эдгээр автомашинууд бараа материалын чанарыг алдуулахгүй байх, хөдөлгөөний хяналтыгхэрэгжүүлэх бүх төрлийн техник хэрэгслээр тоноглогдсон хамгийн орчин үеийн найдвартай хөлөг ю м ” гэдгийг онцоллоо.

технологи нэвтрүүлэх Хөдөлмөрийн бүтээмж нэмэгдүүлэх

болгох

ут зогссон зэрэг МЭДЭЭЛЛИ

ШИНЭЧЛЭЛИЙ1-1 Н ГАЗАР

ЭД ХҮ^ТЭЭМЖТ

Ө Р И Й Н ^ Ү Й ;

Энэ үеэр МТШХХГ-ын дарга Ц.Ж адамбаатай ярилцлаа.

-Ложистикийн үйлчилгээгөргөжүүлэхэд дээрх ТӨСӨЛ ТОМ ООХОН

үүрэг гүйцэтгэнэ гэж ү зэ ж байгаа. Төслийн дараагийн шатанд ямар ажлыг хийхээр төлөвлөсөн бэ?

-Эдгээр хүнд даацын автомашиныг “Монгол шуудан” компаниднийлүүлснээр илүү олон төрлийн ложгистик үйлчилгээг иргэдэд хүргэх боломж бүрдлээ. Ойрын үед бид БНХАУ-аас ОХУ, ОХУ-аас БНХАУХятад руу чиглэсэн олон улсын ложгистик үйлчилгээг нэвтрүүлэхээр ТӨ ЛӨ ВЛӨ Ж

байна. Үүний суурийг тавьж буй нь төслийн гол ач холбогдол юм. Дараагийн шатанд С РЗ суурьтай хяналтын систем, шуудан хүргэгч буюу шууданчдыг зөөврийн компью терээр хангах, мөн Улаанбаатар хотын 20 цэгт ухаалаг шуудангийн хайрцаг суурилуулах зэрэг

ажлыг хэрэгжүүлнэ.И нгэж Замын-Үүд, -Чойрын

чиглэлд шуудан хүргэснээр нэг дор 70- 80 тоннын ачаа тээвэрлэх бөгөөд тус компанийн хот хоорондын тээвэрлэлт 2,.5 дахин нэмэгдэх аж.

Энэ талаар “Монгол шуудан” ТӨ Х К- ийн гүйцэтгэх захирал Ц.Батсайханаас тодрууллаа.

-Тээвэрлэлтийн үед цаг агаарын нөхцөлөөс шалтгаалсан хүндрэл тулгарвал үүнийг яаж зохицуулах вэ?

-Монгол Улсын 21 аймгийн бүх суманд шуудангийн үйлчилгээ хүрдэг. Хэрвээ цаг агаарын нөхцөл байдал эсвэл шуудангийн автомашины техникт хүндрэл тулгарвал хамгийн ойр байх сум, багийн тусламжтайгаар ажилчид болон ачааг шилжүүлэх боломжийг бүрдүүлсэн. Цаг агаар муу байна, шуудангийн ачаа бага гэдгээр бусад үйлчлүүлэгчдийг бид хүлээлгэхгүй.

Тухайн ачааг хаана, хэзээ хүргэж өгнө гэсэн хувиар байна бид үүнийгээ л баримталж ажиллана.

-Манай улсад шуудангийнүйлчилгээний хүртээм ж ямар төвшинд байна вэ?

-Судалгаанаас үзвэл шуудангийн үйлчилгээ тогтмол өссөн үзүүлэлт бий. Замын хөдөлгөөний торгуулийн 700- 800 ш ирхэг хуудас манай компанид нэг өдөрт ирдэг. Үүнийг шууданчид маань хоёр өдөрт багтаан тараадаг. Аймгийн хувьд 20-30 шууданч ажиллаж байгаа.

-Ш инээр суурилуулах шуудангийн хайрцгийг байрлуулах байршлаа товолсон болов уу?

-Хүн ам хамгийн шигүү суурьшсан, шуудангийн үйлчилгээ хүрч чадахгүй байгаа гол гол цэгүүдийг сонгож байна. Шуудангийн хайрцаг нээгдэх үеэр товлосон цэгүүдийг зарлана гэв.

1Т|\1Е\Л/5

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ТОХИРУУЛАГЧ АГЕНТЛАГ

МЭЦЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИ, ШУУДЙН, ХАРИЛЦАА Х0Л Б 00Н Ы ГАЗАР

Нэг. Мэдээллийн технологи, шуудан, харилцаа холбооны салбарын хөгжлийн бодлого, сансры н технологи, өргөн нэвтрүүлэг, радио давтамжийн чиглэлээр стратегийг төлөвлөх, дэвшилтэт технологийг нутагш уулах бодлогын удирдамжаар хангах чиглэлээр:

Ерөнхий сайдын 2013 оны 09 дүгээр сарын 20-ны өдрийн дугаар 139 захирамжийн дагуу Эрүүл мэндийн салбарт, ашиглагдаж буй програм хангамжийн талаар судалгаа хийж, цаашид авах арга хэмжээний талаар санал, дүгнэлт боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсэг эрүүл мэндийн байгуулагуудад хяналт шалгалт хийв. Энэхүү ажлын хэсгийн ажлын хүрээнд ээлжит хурлуудыг зохион байгуулж, Эрүүл Мэндийн яамнаас хэрэгжүүлсэн төсөл арга хэмжээ, Нийслэлийн Эрүүл Мэндийн Газарт хэрэгжүүлсэн төсөл арга хэмжээ, Улсын төсөв болон гадаадын зээл тусламжаар эрүүл мэндийн салбарт оруулсан хөрөнгө оруулалт зэрэгтэй танилцлаа. 2,3- р шатлалын эмнэлэгүүдийн мэдээллийн технологийн өнөөгийн байдлын талаар тайлан, санал дүгнэлт боловсруулан, Ерөнхий сайдад танилцуулав.

Мэдээллийн ил тод байдал ба мэдээлэл авах эрхийн тухай хуулийн 22.1.1 дэх заалтад заасан журмыг тус газар боловсруулах ажлын хүрээнд Мэдээллийг цахим хуудсанд оруулж, түгээх, ашиглах нийтлэг” журмын төсөлд яамдаас өгсөн саналыг тусган, ЗГХЭГ-т хүргүүлэв.

“Хаягжуулалтын тухай хууль”-ийг хэрэгжүүлэх ажлын хэсэгт Газрын харилцаа, геодези зураг зүйн газартай хамтран ажиллаж, “Гудамж зам, талбай, үл хөдлөх эд хөрөнгийг хаягжуулах стандарт”-ын төслийг боловсруулж байна.

Ерөнхий сайдаас өгсөн үүргийг дагуу “Замын Цагдаагийн бэлэн бус торгуулийн систем” төслийн хэрэгжилтийг эрчимжүүлэх ажлыг зохион байгуулж, төлөвлөгөө гарган, баг бүрдүүлж ажиллаж байна. Төлөвлөгөөний дагуу ажлын хэсгийн хурлыг зохион байгуулж, ТЕГ, ИБЕГ, ХЗЯ, Сангийн Яам зэрэг байгууллагуудад албан бичиг хүргүүлж, гүйцэтгэгч Смарт солюшнз ХХК-тай хамтран ажиллаж байна.

Монгол Улсын мэдээлэл, харилцаа холбооны талаар төрөөс баримтлах бодлогын баримт бичигт ХХЗХ болон салбарын байгууллагуудын саналыг тусган шинэчилж, уг баримт бичгийн төслийг газрын даргын зөвлөлд танилцуулав.

Монгол Улс, БНХАУ хооронд шуудан солилцох тухай 2 улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийн төсөл, Монгол Улсад “Олон улсын шуудангийн логистикийн төв байгуулах тухай МТШХХГ, БНХАУ-ын Шуудангийн товчоо хооронд байгуулах

\ммл/.|ф1:а.дсл/.тп I 26 I

санамж бичгийн төслийг тус тус боловсруулан холбогдох байгууллагуудад хүргүүлэв.

Монголын програм хан гам ж үйлдвэрлэлийн салбарын анхдугаар чуулганы г зохион байгуулах ажлын хүрээнд дараах ажлы г гүйцэтгэв. Үүнд:

Монгол Улсын Ерөнхий Сайдын 2013 оны 10 дугаар сарын 8-ны өдрийн 157 дугаар захирамжаар Жижиг Дунд Үйлдвэрийн хөгжлийн сан, Шинжлэх Ухаан технологийн сан, Сургалтын төрийн сан, Оюуны өмчийн газар, Хөдөлмөрийн Яам, Боловсрол Шинжлэх Ухааны Яам, Арилжааны банкны төлөөллүүд, Уул уурхайн Үндэсний ассосиаци, Монголын програм хангамж үйлдвэрлэгчдийн холбоо, Зээлийн батлан даалтын сан, ЖАЙКА-гийн 2 үе шаттай зээлийн төсөл, Салбарын Их дээд сургуулиуд, Мэдээллийн технологийн консерциум зэрэг байгууллагуудын төлөөлөл орсон ажлын хэсгийг байгуулан ажиллаж байна. Энэхүү ажлын хэсэг нь програм хангамжийн салбарт тодорхой хөрөнгө оруулалт, санхүүжилтийг бүрдүүлэх, оюуны өмчийн үнэлгээг боловсронгуй болгох, уул уурхайн салбарт мэдээллийн технологи, програм хангамжийн шийдлүүдийг нэвтрүүлэхэд дотоодын програм хангамжийн компаниудыг түлхүү оролцуулахыг бодлогоор дэмжих шийдлүүдийг олж, чуулганы үеэр үр дүнгээ танилцуулах юм.

Чуулганыг зохион байгуулах ажлын талаар Ерөнхий сайдын дэргэдэх мэдээллийн технологийн зөвлөлөөр хэлэлцүүлэн санал авч Ерөнхий Сайдад танилцуулав.

Чуулгантай холбоотой мэдээллийг олон нийтэд түгээх үүднээс ммм.сНиШдап.тп домэйн нэр авч, тус цахим хуудас, фейсбүүк хуудсыг нээн ажиллуулж байна. Хэвлэлийн

^ 1 0 САРДхүрээлэнгийн судалгаагаар олон үзэгч, сонсогч, уншигчтай нийт 22 телевиз, 7 цахим хуудас, 6 фм радио, 3 сонин, сэтгүүлтэй хамтран ажиллаж байна. Интернэт кафе цахим тоглоомын газарт тавигдах шаардлага стандартын төсөлд санал өгч, Стандартчилал хэмжилзүйн газарт хүргүүлэв.

Хил орчмын радио давтамжийн зохицуулалтын хэлэлцээрийн төслийг Засгийн газрын 2013 оны 8 дугаар сарын 16-ны өдрийн хуралдаанаар хэлэлцүүлэн дэмжигдсэн ба ОХУ-тай харилцан гэрээнд гарын үсэг зуралцахаар Монгол Улсын талаас ОХУ руу илгээгээд байна.

Запзаг-1 АРЗОВ хүсэлтэнд зарим нэмэлт оруулах боловсруулалтын ажлыг дуусган ОУЦХБ-руу хүргүүлсэн. Зап- заг-2 хүсэлтийн дагуу СВ/С буюу бусад хиймэл дагуулын сүлжээ төлөвлөлттэй радио давтамжийн харилцан нөлөөлөл үүссэн тохиолдолд зөвшилцөл хийх хүсэлтийг боловсруулах ажлыг зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэгч Сатконсалт компаний зөвлөхтэй хамтран ажиллаж байна. Запзаг-З хиймэл дагуулын сүлжээ төлөвлөлтийг хийж ОУЦХБ-д хүргүүллээ.

Хоёр. Мэдээллийн технологи, шуудан, харилцаа холбооны салбарын хөгжлийн бодлогын хэрэгж илтийг зохион байгуулах, зохицуулах чиглэлээр:

“Төрийн үйлчилгээг иргэдэд хүртээмжтэй хүргэх” төслийн нэгдүгээр багц буюу хот хоорондын шуудангийн тээвэр логистикийн зориулалтын 8 автомашиныг улсын төсвийн хөрөнгөөр худалдан авч, Монгол Улсын шуудангийн үндсэн сүлжээг эзэмшигч Монгол шуудан ТӨХК-д хүлээлгэн өглөө.

“Хөдөөгийн алслагдсан сум, багийн иргэд, малчдыг үүрэн холбооны сүлжээний өргөтгөлөөр бүрэн холбоожуулах, интернэтжүүлэх /Хөвсгөл аймаг/ төслийн байнгийн ашиглалтанд оруулах комиссоос өгсөн үүрэг даалгаврын биелэлтийг шалгаж, тус орон нутагт төслийн нээлтийн ажиллагааг гүйцэтгэгч компанитай хамтран зохион байгуулав.

Нийслэлд утасгүй интернэтийн бүс байгуулах ажлын хүрээнд БГД-ийн хорооны байр, цэцэрлэгт хүрээлэн, Номин Их дэлгүүрийн урд талбай, Зайсан толгой, ЧД,СБД, СХД-ийн тамгийн газар, Кино театрууд, МУИС, ШУТИС-ийн өмнөх талбай, Улсын нэгдсэн 1, 2, 3-р эмнэлэг холбогдох газруудаас зөвшөөрлийг авч гүйцэтгэгч “ \А/1С о т ” ХХК суурилуулалт хийгдэж, бүс байгуулаад байна.

“Сумдад өндөр хурдны өргөн зурвасын түгээх сүлжээ байгуулах” төслийн хүрээнд Тридум э-Секьюрити ХХК инженерүүдтэй хамтран 2013 оны төлөвлөгөөнд тусгасан 52 сумдад интернэт урсгал өгөх сувгийг холбох, холбогдох төхөөрөмжүүдийг суурилуулах ажлын МХС ТӨК-ын серверийн өрөөнд гүйцэтгэв. Төслийн хүрээнд 21 аймгийн төвд суурилуулсан утасгүй интернетийн бүсийн хэрэглэгчийн тоон хязгаарлалтын тохиргоог Дархан-Уул аймагт амжилттай хийлээ.

“Улаанбаатар хотын сувагчлалын шинэчлэл, худаг сувагчлалын цагирган сүлжээ байгуулах” төслийн хүрээнд ЭАТС - 68 -аас ҮДТ УТҮГ хүртэлх сувагчлалыг МХС ТӨК -ийн Хотын сүлжээний газар, Нийслэлийн Ерөнхий Төлөвлөгөөний газар, Нийслэлийн Онцгой байдлын Газар, Үндэсний Архивын Газартай хамтран Байнгын ашиглалтад оруулах комиссыг зохион байгуулав. Төслийн үлдэгдэл 70 хувийн санхүүжилтийн эрхийг нээлгэж, гүйцэтгэгчид олгохоор шийдвэрлэв.

Газар хөдлөлийн гамшгаас амжиж анхааруулах мэдээллийн систем байгуулах төслийн гүйцэтгэлийн явцтай Онцгой байдлын ерөнхий газрын хамт танилцаж, холбогдох дүгнэлтийг гаргуулан, төслийн гүйцэтгэгчдэд хүргүүлэн, хугацаат үүрэг даалгавар өгөөд байна. Хяналтаар 40 ширхэг дуут дохиоллын

цамхагийн угсралт суурилуулалт, 5 ФМ радиогийн холболт туршилт, 3 ТВ холболт туршилт, Удирдлагын төвийн тохижилт угсралт, шилэн кабелийн холболт, 2 байрлал дахь дахин дамжуулах станцын холболт, Хиймэл дагуулын антены холболт зэргийг шалгасан.

Тоон телевизийн дахин дамжуулах станцын зарим тоног төхөөрөмжийг ХБНГУ-ын ВоМйе & ЗсЬмагг компанийн тоног төхөөрөмжөөр сольж суурилуулах болсонтой холбогдуулан 9 дүгээр сарын 30-наас 10 дугаар сарын 4-ний хооронд тус компанийн үйлдвэр дээр очин тоног төхөөрөмжийн хэмжилт, туршилт хийлээ.

Тоон телевизийн дахин дамжуулах 2013 онд суурилуулсан станцыг байнгын ашиглалтанд оруулах техникийн комисс 2013 оны 10 дугаар сарын 21-ний өдрөөс 30-ны өдрүүдэд Хэнтий, Дорнод, Төв, Сүхбаатар аймгийн 17 сумдаар ажиллалаа. Гурав. Төрийн захиргаа, хүний нөөцийн удирдлагын манлайллыг хангах, газрын үйл ажиллагаанд хариуцлагын тогтолцоог бэхжүүлэх, санхүү болон гадаад хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх чиглэлээр:

Монгол Улсын 2013 оны төсвийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулж байгаатай холбогдуулан тус онд хэрэгжүүлж буй төсөл арга хэмжээний талаар мэдээллийг тайланг 2013 оны 3 дугаар улирлын байдлаар гаргаж, ЗГХЭГ-т хүргүүлэв.

Тус газрын даргын 2013 оны 10 дугаар сарын 14-ний өдрийн 245 дүгээр тушаалаар Мэдээллийн технологи, шуудан, харилцаа холбооны газрын төрийн албан хаагчийн сургалт ба мэдлэг чадвар бий болгох хөтөлбөрийг баталсан ба хэрэгжилтэд хяналт тавин ажиллаж байна.

“Тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлэг” инженерийн сургалтанд МТШХХГ болон Харилцаа холбооны зохицуулах хороо, Радио телевизийн сүлжээ УТҮГ, кабелийн телевиз, эфирийн телевиз, \РТУ, эрдэм шинжилгээний байгууллага, нийт 26 байгууллагын 80-аад инженер техникийн ажилтан, албан хаагчдыг хамарсан сургалтыг 2013 оны 10 дугаар сарын 18-ны өдөр зохион байгуулагдсан амжилттай зохион байгууллаа. Энэхүү сургалтын зорилго нь эфирийн, кабелийн, сансрын телевизийн үйлчилгээ эрхлэгчид болон Радио Телевизийн Сүлжээ УТҮГ-ын инженер техникийн ажилчдад тоон өргөн нэвтрүүлгийн талаар ерөнхий ойлголт өгөхөөс гадна Монгол Улсад баримтлах бодлого, хэрэгжүүлж буй арга хэмжээ, зохицуулалтын талаар мөн тоон станцад ашиглагдах тоног төхөөрөмжийн ажиллах зарчим, бүтэц зэрэг онолын болон техникийн мэдэгдэхүүн олгох зорилгоор зохион байгуулав.Дөрөв. С татистик мэдээ, мэдээллийн хэрэгцээг хангах, хууль эрх зүй, бодлогын хэрэгжилтэд хяналт-ш инжилгээ хийх, үр дүнд үнэлгээ өгөх, мэдээллийн аюулгүй байдалд хяналт тавьж удирдам ж зөвлөм жөөр хангах чиглэлээр:

Хөдөө орон нутагт хэрэгжүүлж байгаа төсөл, хөтөлбөрүүдийн гүйцэтгэлийг хянах ажлын хүрээнд дараах ажлуудыг хийлээ. Үүнд:

Хөдөөгийн алслагдсан сум багийн иргэд, малчдыг үүрэн холбооны сүлжээний өргөтгөлөөр бүрэн холбоожуулах, интернэтжүүлэх /Хөвсгөл, 24 сум, 125 баг/төслийн гүйцэтгэлийг шалгах хяналтын багт 2013 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрөөс 2013 оны 10 дугаар сарын 06-ны өдрүүдэд захиалагч талыг төлөөлж ажиллалаа.

Монгол улсын телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг аналоги системээс тоон систем рүү үе шаттайгаар шилжүүлэх төслийн хүрээнд Төв, Хэнтий, Дорнод, Сүхбаатар аймгуудад төслийн гүйцэтгэлийг хүлээн авах Улсын комиссын баг ажиллаж байна.

I ГГп е ш з I 2 7

ХЕмВЛ/5

д э л х и и н ш и л д э г

ХАКЕ РДАЛ ТУУДХакер гэхээр ямар нэг байгууллагын чухал системд нэвтрэн мэдээллийг хулгайлах, эсвэл эвдлэн сүйтгэх гэх зэрэг муу үйлдэл хийдэг нэр бүхий хүм үүсийг хэлдэг гэж зарим хүн ойлгодог.

Угтаа хакер нь компью тер үүсч бий болсон цагаас зэрэгцэн үүссэн зүйл биш аж. Үүний талаар цөөн биш хэм жээний тодорхойлолтоос үзвэл хакер гэдэг нэр томьёо нь анх компьютертай ямар ч хамааралгүй хүм үүсийг хэлдэг байжээ. “Х ак” гэдэг нь англи хэлэнд сүхээр мод цавчихад гарах дууг илэрхийлэх бол “хакер” гэдэг нь дээр үед модоор урлагийн хосгүй үнэт бүтээл туурвидаг уран гарт мужаануудыг хэлдэг байв. 1960-аад оны үед Массачусетийн Технологийн их сургуулийн дэргэдэх Төмөр замын загварын клубт хуучны телефон хэрэгслийг хандивласан байна. Үүнийг тус клубийнхэн замын зангилаануудыг утасны дугаар залган хянах системийг бүтээж, уг төхөөрөмжийн хэрэглээгээ “хакин г” гэж нэрлэж, улмаар өөрсдийгөө хакерууд хэмээн нэрийлжээ. Энэ үеэс л мэдээллийн системийг доголдуулах, онц чухал мэдээллийг сүлжээгээр дамжуулан хулгайлж олж авах, төлбөр тооцооны системийг доголдуулах, хортой вирус тараах зэрэг зүй бус үйлдэл гарч эхэлсэн аж. Олон нийт ч дээрх гэм т хэргийг “хакер” хийсэн гэдэгт үнэмш сэн аж. Ерөнхийдөө цахим төрлийн гэм т хэргийг ашиг олох, санаатай эсвэл зүгээр л нэр алдарт хүрэх, өөрийн сурсан мэдсэн бүхнээрээ зүггүйтэж , саваагүйтэх гэсэн зорилготой үйлддэг гэнэ.

Хакерийг онолын хувьд “УУННе На*”, “В1аск На1” гэж ерөнхийд нь ангилах бөгөөд “цагаан малгайт” хакер нь аливаа мэдээллийн систем, сүлжээ, програм хангам жийн хэвийн үйл ажиллагааг хангах, гадны аливаа халдлага дайралтаас хамгаалдаг хүмүүс аж. Тиймээс тэднийг “ёс зүйт хакер ” ч гэж нэрлэх нь бий.

Харин нийгмийн онц чухал мэдээлэл агуулсан бааз руу довтолж, олон тооны компью терийг дахин ашиглах боломжгүй болтол програм, техник хангам ж ийг эвдэх, чухал мэдээ мэдээллийг хулгайлах гэх зэрэг цахим төрлийн гэм т хэрэг үйлддэг хүмүүсийг “В1аск На1” буюу “хар малгайт” хакер гэдэг. Түүнчлэн сайн, муу аль аль талын үйлдлийг хийдэг этгээдийг “саарал малгайт” хакер эсвэл “кракер” ч гэж үздэг байна.

о а т а Ф ^ т е р

Ингээд дэлхий дахинд ач тустай үйл хэрэг хийж, нэрээ мөнхөлж чадсан “ёс зүй т” хакерууд болон олны анхаарлыг өөртөө хамгийн их татсан цахим гэмт хэрэг үйлдэгч “хар малгайт” хакеруудын талаар товчхон сонирхуулъя.

ЁС ЗҮЙТ ХАКЕРУУД

1. Стев Возниак“Стев Жобсын бүрэн цадиг” ном

Монгол хэлнээ орчуулагдсанаас хойш түүнийг дэлхий дахинд юу хийж бүтээснийг мэдэхгүй Монгол хүн цөөн болсон биз ээ. Цианитаар хордуулсан алимны дүрс бүхий логотой “Арр1е” ком панигүйгээр түүнийг төсөөлөхийн аргагүй. У г компанид хоёр Стев байсан бөгөөд түүний нэг нь Стев Возниак юм. Тэрээр компанийн үүсгэн байгуулагчийн нэг тэдийгүй Жобсын дотны анд байв. Дэлхийд алдартай компаниа байгуулахаас өмнө тэрээр алсын зайнаас удирдаж дуудлага хийхээр уламжлалт телефон утсанд свич төхөөрөм жийг байршуулсан нь алсын зайнаас утсаар ярих бүхий “В1ие Ьох” технологийг бүтээжээ. Үүнээс улбаалж хоёр Стевт гайхалтай ажил хэргийн шинэ санаанууд төрж, түүнийгээ хэрэгжүүлэхийн тулд коллежээ хүртэл хаяв. Дашрамд дурдахад, бидний одоогийн аш иглаж буй персонал компью терийг тэд зохион бүтээсэн юм.

2. Линус ТорвалдсЛинус Торвалдс нь үйлдлийн системийн гэр бүлийн нэг гишүүн болох Ю никс системд суурилсан мэдээллийн аюулгүй байдлыг хангах, уян хатан ш инж чанарыг өөртөө агуулсан Линуксы г зохион бүтээсэн юм. У г үйлдлийн систем сүүлийн 10-аад жилд мэдээллийн технологийн салбарт хурдацтай тархаж, хэрэглээ болж чаджээ. Тэрээр хүүхэд ахуй цагаасаа хакерийн янз бүрийн арга техникийг сурахыг оролддог байв. 1991 онд Линуксын хамгийн эхний хувилбар болох М иниксийг зохион бүтээж, улмаар дараагийн хувилбар болох Линуксы г хийх урам орсон гэдэг. Хэдийгээр энэ нь нээлттэй кодтой програм хангам жийн анхдагч биш ч Линуксы г энэ төрлийн програм хангам ж ийн бүлэгт тооцдог. Хэрвээ тэр үүнийг бүтээгээгүй бол дэлхийн компьютерийн ертөнцөд програм хангам ж ийг өөр бусдаар орлуулан ашиглах боломжгүй байх байсан биз ээ.

3. Бернерс ЛийДэлхий дахиныг торон сүлжээ мэт бүрхэсэн интернэт сүлжээнд орох боломжтой “М о гИ Ш д е М еЬ ” буюу Вэбийг Бернерс Лий зохион бүтээжээ. Сүлжээний орчинд цахим хөтөчийн тусламжтайгаар сэтгэгдэл бичих, зураг, бичлэг хийх болон өөр олон төрлийн файлыг агуулсан цахим хуудсыг үзэх боломжийг бидэнд олгосон хүн бол яах аргагүй энэ эрхэм юм. Тэрээр залуу байхаасаа электроник, харилцаа холбооны чиглэлээр ажилласан бөгөөд оюутан байдаа мэдээллийн технологийн салбарт олон бүтээл туурвисан байна. Улмаар мэдээллийг хурдан хугацаанд дамжуулах, шинэчлэх чадвартай дотоод систем болох СЕРЫ-ийг зохион бүтээжээ.

4. Жулиан АссанжЖулиан А ссанж нь сэтгүүлч, програм м ист төдийгүй Засгийн газрын үйл ажиллагааны хүрээнд аливаа хууль бус, шударга бус үйл явдлыг илчлэх, үүнийг мэдээллэх зорилгоор “\1\1\к\ 1_еакз” цахим хуудсыг анх 2006 онд бүтээжээ. Тэрээр 16 насандаа хакд ашиглах Мепс1ах-ийг зохион бүтээсэн байна. Мөн өөрөө өөрийгөө удирдах боломжтой кодуудыг багтаасан системийг зохион бүтээсэн бөгөөд энэ нь тухайн нэвтэрсэн сүлжээ нь аюулгүй байх, нэвтэрсэн системийн мэдээллийг өөрчлөх боломжгүй бол хамгийн сүүлийнх нь хэрэгцээт мэдээллийг дамжуулах, хуваалцах боломжтой бүхий гурван горимыг агуулгасан юм байна. Түүний бүтээл нь Засгийн газрын зүгээс олон нийтэд үзүүлж буй мэдээллийг зүй зохистойгоор дамжуулж, түгээх зорилготойгоор ийн ажилладаг аж.

5. Цүтомү ШимомураЭнэ хүн нь хэрхэн ёс зүйт хакер

болсон нь тун сонирхолтой бөгөөд хөгжилтэй. Нэгэн удаа олон нийтийн дунд хар малгайт хакер Кевин Митник нь Цүтомү Ш имомурагийн компьютер рүү дайралт хийжээ. Тиймээс АНУ-ын Холбооны мөрдөх товчоонд туслахаар шийдэж, М итникийн утасны дуудлагад хяналт тавин, нууцаар чагнах төхөөрөм ж сууриллуулах бололцоог бүрдүүлсэн байна. Түүний тусламжтайгаар дэлхийд онц ноцтой кибер гэм т хэргийг үйлдсэн М итникийг баривчлуулсан юм. Санаандгүй байдлаар халдлагад өртөж, улмаар үүнийхээ хариуг авах гэснийхээ төлөө тэрээр ийнхүү ёс зүйт хакер болж чаджээ.

\ллмл/.|1:р1а.доу.тп I 28 I

“ТООН ТЕЛЕВИЗИИН ӨРГӨН НЭВТРҮҮЛЭГ” ИНЖЕНЕРИЙН СУРГАЛТ АМЖИЛТТАЙ ЗОХИОН БАЙГУУЛАГДЛААМэдээллийн технологи, шуудан,харилцаа холбооны газраас “Тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлэг”инженерийн сургалтыг амжилттай зохион байгууллаа. Дээрх сургалтад Мэдээллийн технологи, шуудан,харилцаа холбооны газар, Харилцаа холбооны зохицуулах хороо, Радио телевизийн сүлжээ У Т Ү Г болон кабелийн телевиз, эфирийн телевиз, \РТМ, эрдэм шинжилгээний байгууллага гэх мэт нийт 26 байгууллагын 80 гаруй инженер техникийн ажилтан, албан хаагчид оролцов. Энэ үеэр МТШХХГ- ын дарга Ц.Ж адамбаа “Монгол Улсын телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг тоон систем рүү шилжүүлэхэд шаардагдах тоног төхөөрөм жийг нийт нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд 86 сум суурин газар тоон телевизийн дахин дамжуулах станцыг суурилуулан байнгын ашиглалтанд оруулахад бэлэн боллоо. Энэ хариуцлагтай ажлыг амжилттай гүйцэтгэн, дэлхийн жиш игтэй хөл нийлүүлэн алхахад та бүхний дэмжлэг, хамтын ажиллагаа их хувь нэмэр болно” гэдгийг онцолсон юм. Энэхүү сургалтын зорилго нь эфир, кабел, сансрын

телевизийн үйлчилгээ эрхлэгчид болон Радио Телевизийн Сүлжээ УТҮГ-ы н инженер техникийн ажилчдад тоон өргөн нэвтрүүлгийн талаар ерөнхий ойлголт өгөхөөс гадна Монгол Улсад баримтлах бодлого, хэрэгж үүлж буй арга хэм ж ээ, зохицуулалтын талаар мөн тоон станцад ашиглагдах тоног төхөөрөмжийн ажиллах зарчим , бүтэц зэрэг онолын болоод техникийн мэдэгдэхүүн олгоход орш иж байгаа юм.

Олон улсын цахилгаан холбооны байгууллагын 2006 онд хуралдсан Радиогийн Их Хурлаар 2015 он хүртэлх хугацаанд дэлхийн улсуудыг радио, телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн сүлжээ, үйлчилгээг тоон технологид шилжүүлэх шийдвэр (СЕ-06) гаргасан байдаг. Одоогоор дэлхийн олон орон аналоги системтэй радио, телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг бүрэн зогсоож , тоон радио, телевизийн өргөн нэвтрүүлэгт шилжсэн бөгөөд Европын бүх орон 2015 онд, Ази, Номхон далайн бүсийн орнуудаас нилээд олон улс орон 2013 онд аналоги өргөн нэвтрүүлгийн сүлжээг бүрэн зогсоохоо албан ёсоор зарлажээ.

Одоогоор дэлхий нийтээр газрын тоон телевизийн 130В-Т, РТМВ, АТЗС, 0УВ -Т /Т2 гэсэн үндсэн дөрвөн стандарт аш иглагдаж байгаагаас Монгол Улс 0У В -Т2 стандартыг сонгон хэрэгж үүлж байгаа ба орон даяар 2014 оны долдугаар сарын 31-ны өдөр телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг тоон системд бүрэн шилжүүлэх зорилт тавин ажиллаж байна.

“Телевиз радиогийн өргөннэвтрүүлгийг тоон системд шилжүүлэх” үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд хамгийн чухал хэсэг болох боловсон хүчин сургах, мэргэш үүлэх нь уг хөтөлбөр амжилттай хэрэгж их нэг үндэс болох юм. Мөн энэхүү сургалт зохион байгуулагдсанаар тус салбарын инженер техникийн ажилчдад тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн системийн талаар туршлага судлах, өөр хоорондоо мэдээлэл солилцох чухал ач холбогдол бүхий томоохон арга хэм жээ боллоо.

.

I ГГПЕШ5 I 2 9

1Т|\1Е\Л/5

З п г г и ^КЕҮ I О 5ЦССЕ55

мэдээллийн ТЕХНОЛОГИЙН

РИТУС ХХКомпани

Манай компани програм хангам ж боловсруулах үндсэн чиглэлтэйгээр 2002 онд байгуулагдсан. 2005 онд Санхүү нягтлан бодох бүртгэл (НББ)- ийн “Төсөв-2005” програмы г улсын төсөвт байгууллагуудад зориулан гаргасан. Улмаар 2006 онд мөн нэрээр А ж ахуйн нэгж байгууллагуудад зориулсан хувилбарыг боловсруулсан билээ. 2008 оноос байгууллагынхаа м енеж м ентийг шинэчлэх, технологидоо

ЧАНАР

дэвшилт гаргах үүднээс Европын Сэргээн Босголт Хөгжлийн Банкны ТАМ-ВАЗ төслийн дэм жлэгтэйгээр м енеж м ентийн зөвлөх үйлчилгээ авсан нь цаашид олон улсын түвшинд сүүлийн үеийн чиг хандлагын ж иш гээр үйл ажиллагаагаа явуулах, хөгж их таатай боломжийг бүрдүүлсэн.Үүний дараа 2009 оноос ШЧЮОРЕ дэмждэг 0е1Ир| Сойе Сеог РАР 31ис11о 2009 програмчлалын хэлээр програмуудаа

2013

2012' 18®9001:2008

20082010

•н Ш н програмыг зах зээлд нийлүүлсэн

• Ю 0ЙД°°вэ& нрофам^боловсруулжэхлэв

2005Компани менежментийн бодлогын шинэчлэл хийсэн

2002• Байгуулагдсан

• Санхүүгийн програмын эхний хувилбар

шинэчлэх ажилд орсон бөгөөд энэ ажлын хүрээнд Санхүү НББ-ийн “Төсөв-2005” програмын дараагийн хувилбар болох “Ноён” НББ-ын цогц систем гарч хэрэглэгчиддээ амжилттай нэвтэрсэн.Одоо манай компаний програмууд М|сгозоЙ М тд огоз-ийн бүх төрлийн үйлдлийн системүүдэд зохицон ажиллах боломжтой бөгөөд ОпМпе 11рс1а1е буюу гарсан шинэчлэлээ автомат татаж шинэчлэгддэг байдлаар боловсруулагдаж байна. Энэхүү амжилтаа улам бататган олон улсын аудитын байгууллагаас 2013 оны 6 сард 1309001:2008 Чанарын Удирдлагын Сертификаты г хүлээн авсан. Бид цаашид үйлдлийн систем, орчин үл харгалзах цогц уялдаатай шийдлүүдийг системтэйгээр хэрэглэгчдэд өргөн барихаар зорин ажиллаж байна.

Эрхэм зорилго

ТУРШДАГАшинэлэг санаа

илдэг програм уурхай үйлчилгээ

цогц систем тооцооллын систем

XРестораны Тийз захиалгапос систем бүртгэлийн систем

Аялал жуулчлалын Супермаркет & Эм ийн сангийн цогц систем Дэлгүүрийн пос систем пос систем

МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН

РИТУС ХХКомпанин ж а1гТ З - рГ

“ — 1

О +976-11 31 07 49 +976-9400-7184 +976-9100-7184

□ +7011-5402 П гйиз^И сФ уаН оо.сот

0 \л/\л/\л/.гИ:и5.тп\л/\л/\л/. I п о@ п !и з. т п о ^лллллл^асеЬоок.сот/ггШз.Ис

Хаяг: Монгол улс,

Улаанбаатар хот,

Чингэлтэй дүүрэг,

4 -р хороо,

Хийморь цогцолбор,

Б блок 1-р давхар

Үйлдвэрийнпрограм

Г5Барилгын

төсвийн програм

| К Е Ү ТО 5УССЕ55

~РС- яш//СҮЛЖЭЭ ИХ ДЭЛГҮҮР

03 X Мауепскз үйлдлийн системтэй шинэ МасВоок РгоХамгийн дэвшингүй үйлдлийн систем

0 3 X Мауепскз нь шинэ |Воок, Марз аппликэйшн болон сайжруулсан М15310П соп!го1, Р1пс1ег, Са1епс1ег, илүү хурдан ажиллах За^ап Ьго\л/зег-тай болжээ. Үйлдлийн системийг Мас Арр 51оге-оос үнэгүй авах боломжтой боллоо.

Хамгийн том өөрчлөлт нь Т т е г Соа1езс1пд буюу СР1) хэрэглээг 72 хувиар бууруулж таны компьютерын зайг илүү удаан барих боломжтой болгож мөн Арр Ыар буюу ашиглахгүй байгаа аппликэйшнийг унтуулдаг програмтай зэрэг давуу талуудтай болжээ.

® РС таМ Төв дэлгүүр © РС таМ ХороололХүнсний 4-р дэлгүүрийн хойд тал 3,4-р хороолол, Номин Их дэлгүүрийн урд

1Г (+976) 7011-3535 •в- (+976) 7014-3535 /Аи1Иоп$ес1•® РС таИ 2 ® РС т а М 13 КезеИег

Центр пойнтын замын эсрэг талд ■о- 13-р хороолол, МдМ Р1ага 1 давхар■вг (+976) 7012-3535 ■а (+976) 7575-3536

ХӨТӨЛБӨРХэзээ: 2013 оны 11 дүгээр сарын 11-ний Даваа гаригт

Хаана: “Бэст Вөстөрн Премьер Туушин”зочид буудлын Соёмбо танхимд

08:00-09:00 Бүртгэл09:30-09:50 Чуулганыг нээж үг хэлнэ /Монгол Улсын Ерөнхий Сайд Н.Алтанхуяг/09:50-10:10 “Монгол Ухаан, Монгол Брэнд”

/Мэдээллийн технологи, шуудан, харилцаа холбооны газрын дарга Ц.Жадамбаа/ 10:10-10:40 Програм хангамжийн салбарын өнөөгийн байдал /МПХҮХ-ны ерөнхийлөгч В.Буянмөнх/10:40-11:10 Програм хангамжийн салбарт төрөөс баримтлах бодлого

/МТШХХГ-ын Мэдээллийн технологи, инновацийн хэлтсийн дарга Г.Чинзориг/11:10-11:40 Хэлэлцүүлэг /Чуулганы ерөнхий модератор/11:40-12:00 Дурсгалын зураг авалт /Хэвлэлийн баг/12:00-13:00 Үдийн зоог /Улаанбаатар зочид буудлын ресторанд/13:00-14:00 Салбар хуралдаан

Салбар хуралдаан 1: Хөрөнгө оруулалт ба санхүүжилт Салбар хуралдаан 2: Зах зээл Салбар хуралдаан 3: Өрсөлдөх чадвар

14:00-14:40 Хэлэлцүүлэг14:40-15:00 Кофе, цайны завсарлага15:00-16:00 Салбар хуралдаан 1: Хөрөнгө оруулалт ба санхүүжилт

Салбар хуралдаан 2: Зах зээл Салбар хуралдаан 3: Өрсөлдөх чадвар

16:00-16:40 Хэлэлцүүлэг16:40-17:00 Хаалтын ажиллагаа /Чуулганаас гарах бодлогын зөвлөмж танилцуулах/17:00-17:40 Санамж бичгүүд, гэрээ хэлцэлд гарын үсэг зурах ёслолын ажиллагаа19:00-21:00 Босоо хүлээн авалт /Туушин зочид буудалд/

Г.Чинзориг, Э.Бямбасүрэн, О.Хичээнгүй, Ц.Пүрэвням, Б.Гэрэлсүрэн, ЧБолор-Эрдэнэ, Б.Билгүүн, Н.Цэвээндарь, Б.Цэцэг, Б.Гарьдмагнай, Э.Бат-Эрдэнэ, Г.Очгэрэл , Б.Солонго, З.Болормаа, Б.Болормаа, Э.Шижирбаяр,

Ц.Маргад, О.Алтансүх, Б.Мөнхтулга, Ф.Ганбаатар, Б.Мягмарнаран, Э.Золбаяр