Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ

Η Καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο Η οικογενειακή ζωή

Α) Γάμος

• Απαγόρευση για:

Κορίτσια κάτω των 12

Αγόρια κάτω των 14

• Με την τέλεση των αρραβώνων, υπογραφή συμβολαίου για προίκα.

• Γαμήλιο γλέντι μόνο με συγγενείς και φίλους του γαμπρού.

• Δικαίωμα στο διαζύγιο.

Β) Η θέση της γυναίκας

• Περιορισμένη θέση στην κοινωνική ζωή.

• Κυρίαρχη θέση στην οικογενειακή ζωή.

• Έξοδος:

Με καλυμμένο πρόσωπο

Οι πλούσιες με συνοδεία δούλου

Απαγόρευση συμμετοχής στις δημόσιες τελετές

• Μετά τον 11ο αιώνα πρόσβαση στα κοινά και στην παιδεία.

Γ) Παιδί

• Η γέννηση του: Ευχάριστο γεγονός

• Ονοματοδοσία: α) Αρχικά όνομα πατέρα

β) Στη συνέχεια καθιέρωση και επωνύμου

• Αφήγηση παραμυθιών από τη μητέρα για την καθησύχαση του παιδιού.

• Συμπαθητική αντιμετώπιση του παιδιού από την βυζαντινή νομοθεσία.

• Εκμάθηση των πρώτων γραμμάτων στο σχολείο.

ΣχολείοΑ) Εκπαιδευτικό σύστημα• Δύο κύκλοι σπουδών: 1ος κύκλος: παιδιά από 7 ετών 2ος κύκλος: παιδιά από 12 ετών• Σταδιακή εκμάθηση γραφής, ανάγνωσης, γραμματικής,

ρητορικής, φιλοσοφίας, αριθμητικής, γεωμετρίας, αστρονομίας και μουσικής.

Β) Λειτουργία• Πόροι λειτουργίας των σχολείων: Από τα δίδακτρα των μαθητών• Είδη σχολείων: Κοσμικά Εκκλησιαστικά• Πανεπιστήμιο: Μόνο οι εύποροι

Η ασθένεια, η ιατρική και κοινωνική περίθαλψη, ο θάνατος

• Ασθένεια:

Αντιμετώπισή της με ιατρικές υπηρεσίες

• Ιατρικές υπηρεσίες:

Νοσοκομεία και ιατρεία

Επίσκεψη ιατρών στα σπίτια ασθενών

• Αντιμετώπιση των ασθενειών και με τη μαγεία.

• Ίδρυση και συντήρηση πτωχοκομείων και ορφανοτροφείων από την Εκκλησία.

Η κατοικία

• Σπίτια:

Οικοδόμηση σπιτιών γύρω από μία κεντρική αίθουσα

Στο ισόγειο δωμάτιο με τζάκι, κουζίνα, πλυσταριό, λουτρό και εικονοστάσιο

Στον επόμενο όροφο τα υπόλοιπα δωμάτια

Διαμονή φτωχών και πλουσίων σε σπίτια με ελάχιστες ανέσεις

Διαμονή ευκατάστατων σε διώροφα σπίτια με κοτέτσι, στάβλο και αποθήκες στο ισόγειο, ενώ στον πάνω όροφο ύπαρξη των δωματίων της οικογένειας

Διαμονή μεγαλοκτηματιών σε επαύλεις με κήπους και στοές

Η ενδυμασία και η μόδα

• Αγάπη στη μόδα και στα κοσμήματα

• Αστοί:

Μακρύς χιτώνας

Δερμάτινες μπότες το χειμώνα

Ανατολίτικα παπούτσια το καλοκαίρι

• Χωρικοί:

Στιχάρια ζωσμένα στη μέση

Μακριές βράκες

Ξυπόλυτοι ή με παπούτσια ανοιχτά στη φτέρνα

• Γυναίκες:

Μανδύα με μακριά μανίκια

Μακιγιάζ

• Πλούσιες γυναίκες:

Πολυτελή, μεταξωτά και λινά ενδύματα

Η ψυχαγωγία

• Τρόποι ψυχαγωγίας:

Ιεροτελεστίες

Θρησκευτικές, κοινωνικές και λαϊκές γιορτές

• Οι κάτοικοι της πρωτεύουσας:

Διασκέδαση στον ιππόδρομο με αρματοδρομίες, θρησκευτικές πομπές, δημόσιες τελετές, θεατρικές παραστάσεις και λαϊκά προγράμματα

• Απόκριες:

Μεταμφίεση των κατοίκων και παρέλαση στους δρόμους

Άναμμα φωτιών στους δρόμους

Προσφορά φαγητού και κρασιού στις ταβέρνες

• Επαρχία:

Συγκέντρωση μάγων, θεραπευτών, αστρολόγων και θαυματοποιών στα ετήσια πανηγύρια

Ο μοναχισμός• Μοναχισμός: Αναχώρηση σε κάποιο έρημο ή ακατοίκητο μέρος• Οι άνθρωποι του μοναχισμού: Μοναχοί Αναχωρητές Ερημίτες Ασκητές• Ξεκίνημα Μοναχισμού: Αίγυπτος (4ος αιώνας)• Μορφές Μοναχισμού: Μοναχική Κοινοβιακή• Εξάπλωση Μοναχισμού στην Εγγύς Ανατολή και σε ολόκληρο

τον κόσμο.• Ακμή του Μοναχισμού: Μετά την αναστήλωση των εικόνων

Βυζαντινή Γραμματεία

Θρησκευτική ποίηση

• Ανάπτυξη της θρησκευτικής ποίησης μετά την επικράτηση του χριστιανισμού.

• Είδη:

Λειτουργική ποίηση

Μη λειτουργική ποίηση

Θεολογική γραμματεία

• Συνέπειες των θρησκευτικών αντιλήψεων, των αιρέσεων και των δογματικών διαμαχών:

Ανάδειξη σημαντικών εκκλησιαστικών συγγραφέων

• Μεγάλη συμβολή της αγιολογίας στην ανάπτυξη της θεολογικής γραμματείας μέσω του μυστικισμού και του ησυχασμού.

Λόγια κοσμική γραμματεία

• Πρώτοι αιώνες:

Αδυναμία της κοσμικής λογοτεχνίας για επίδειξη αξιόλογων έργων

• Γεώργιος Πισίδης:

Ακμή στις αρχές του 7ου αιώνα

Ύμνηση των κατορθωμάτων του αυτοκράτορα Ηρακλείου με τα ποιήματά του

• Ελληνική Ανθολογία:

Το κυριότερο κοσμικό μνημείο

Ύπαρξη 4.000 επιγραμμάτων σε αρχαίο μέτρο από τον 6ο έως τον 10ο αιώνα

• Σημαντικό έργο της εποχής:

Το έπος Βασίλειος Διγενής Ακρίτας από άγνωστο ποιητή τον 11ο

αιώνα

• Σημαντική προσφορά των Βυζαντινών:

Διάσωση των κλασικών γραμμάτων

• Διακεκριμένοι εκπρόσωποι των γραμμάτων:

Φώτιος: Πρωταρχικό ρόλο στην πνευματική άνθηση της εποχής του και στη διάσωση της αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς

Αρέθας: Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας (10ος αιώνας)

• Άλλα είδη Γραμματείας:

Ιστοριογραφία

Χρονογραφία

Δημώδης Λογοτεχνία

• 10ος αιώνας:

Εμφάνιση πρώτων ακριτικών τραγουδιών

• Ακριτικά τραγούδια:

Σηματοδότηση της αρχής της νεοελληνικής δημοτικής ποίησης

Αξία προβληματισμού του συγγραφέα

• 12ος αιώνας:

Διαμόρφωση δημώδους λογοτεχνίας και επικράτηση της λαϊκής γλώσσας

• Κυριότερος λόγιος:

Θεόδωρος Πρόδρομος ή Πτωχοπρόδρομος

• Εποχή Παλαιολόγων:

Ευδοκίμηση του έμμετρου ιπποτικού μυθιστορήματος

• Το Χρονικόν του Μορέως:

Εξιστόρηση της Φραγκικής κυριαρχίας στο Μοριά

Φιλοσοφία

• Περιορισμοί στην ενασχόληση με τη φιλοσοφία λόγω της απομάκρυνσης από την αρχαία θρησκεία.

• Μελέτη έργων αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, κυρίως του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη.

Επιστήμη και Τεχνολογία 1)

• Αγάπη των Βυζαντινών για γνώση και πνευματική δραστηριότητα.

• Μη ανάπτυξη των φυσικών επιστημών λόγω του έντονου θρησκευτικού χαρακτήρα

2)

• Ίδρυση ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων:

Κωνσταντινούπολη: και πολιτιστικό κέντρο

3)

• Ιδιαίτερη ανάπτυξη Δικαίου.

4)• Ανάδειξη αξιόλογων ιατρών, αστρονόμων και μαθηματικών

μέσω των Φυσικών Επιστημών.

• Ενδιαφέρον των Βυζαντινών και για τη Γεωγραφία.

• Ανάπτυξη επιστημονικής δραστηριότητας:

Λογίων και

Φιλοσόφων

5)

• Σημαντικές τεχνολογικές εφευρέσεις του Βυζαντίου:

Υγρό πυρ

Οπτικός τηλέγραφος

6)

• Αξιοποίηση της τότε ναυτικής τεχνολογίας

• Ο δρόμων: το γνωστότερο πολεμικό πλοίο

Εικαστικές τέχνες και μουσική

Αρχιτεκτονική• Αρχιτεκτονικοί ρυθμοί: Βασιλική με τρούλο Σταυροειδής με τρούλο Αγιορείτικος με 3 κόγχες Πεντάτρουλος Οκταγωνικός• Εσωτερικοί χώροι: Τοιχογραφίες Ψηφιδωτά Ανάγλυφες παραστάσεις Έργα ξυλογλυπτικής Φορητές εικόνες

Γλυπτική και ζωγραφική

• Παραμέληση της γλυπτικής από την εκκλησία.

• Κυριότερες μορφές έκφρασης στον εσωτερικό χώρο:

Τοιχογραφίες

Ψηφιδωτά

• Τυπικό σχήμα εικονογράφησης:

Εικονογράφηση του Παντοκράτορα στην κορυφή του τρούλου περιστοιχιζόμενος από αγγέλους και προφήτες

Στην αψίδα του Ιερού η Θεοτόκος, ανάμεσα στους αρχάγγελους Μιχαήλ και Γαβριήλ

Στα λοφία του τρούλου οι 4 Ευαγγελιστές

Στους τοίχους οι Άγιοι και οι Μάρτυρες

• Λιπόσαρκες μορφές.

• Επιδίωξη της τέχνης:

Προβολή της μετά θάνατο ζωής και της αιωνιότητας

Μικρογραφία, Μικροτεχνία, Μικρογλυπτική, Νομισματική

• Διακόσμηση χειρογράφων με μικρογραφίες.

• Άντληση πληροφοριών για καλλιτεχνικές τάσεις από τις μικρογραφίες.

• Παραγωγή έργων μικροτεχνίας και μικρογλυπτικής υψηλής ποιότητας

• Νομίσματα:

Έργα μικροτεχνίας

Ιστορικές πηγές

Μουσική• Πρώτοι χριστιανικοί αιώνες: Λειτουργική ποίηση και μουσική με απλή μορφή• Χριστιανισμός: Ύμνοι με σύνθετη μορφή• Δημιουργοί ποιημάτων: ΠοιητέςΜελωδοί• Εκκλησιαστική μουσική:ΜονοφωνικήΦωνητική• Λειτουργικό δράμα:Μορφή ιερής ακολουθίας• Κοσμική μουσική: Επιτραπέζια, γαμήλια, ερωτικά και άλλα άσματα

Σχολική περίοδος: 2016-2017Τμήμα: Β’3Μάθημα: ΙστορίαΟνοματεπώνυμο μαθητή: Βασίλης Κατσιάνης