Β. Η θρησκευτική Μεταρρύθμιση

Η Αναγέννηση και η Θρησκευτική Μεταρρύθμιση

Στις αρχές του 16ου αιώνα η παπική εκκλησία εμφάνιζε σοβαρή ανεπάρκεια να καλύψει τις πνευματικές ανησυχίες και ανάγκες των πιστών της. Σ’ αυτό συνέβαλε:

1. Το γενικότερο ανανεωτικό, ερευνητικό και αναγεννησιακό πνεύμα που χαρακτηρίζουν το 16ο αιώνα ως απόρροια του κινήματος της αναγέννησης που περιγράψαμε στο προηγούμενο μάθημα.

Το πλοίο των τρελών (1490) πίνακας του Ιερώνυμου Μπος

2. Κυρίως όμως η ίδια η «πολιτική» της Καθολικής εκκλησία που:

α) είχε μετατρέψει τους πάπες σε κοσμικούς άρχοντες που δεν διέφεραν από τους Ιταλούς πρίγκιπες.

β) σε μια εποχή πνευματικών αναζητήσεων –όπως προείπαμε- η επίσημη καθολική εκκλησία είχε περιοριστεί στην απειλή της κόλασης και της αμαρτίας. Οι άνθρωποι αισθάνονταν παντού την παρουσία του διαβόλου και όχι του Θεού (συγχωροχάρτια).

Ο Πάπας Λέων Ι' (1475-1521) Ο Πάπας υπογράφει συγχωροχάρτια στους πιστούς που καταβάλουν το αντίτιμό τους

Ταυτόχρονα για να κατανοήσουμε τα αίτια που οδήγησαν στη θρησκευτική μεταρρύθμιση θα πρέπει να έχουμε κατά νου:

Α) Τις πρώτες -δειλές ακόμα- αναζητήσεις από τους λαούς της Ευρώπης της εθνικής τους ταυτότητας, που τροφοδότησαν τις τάσεις των τοπικών ηγεμόνων να απαλλαγούν από την πιεστική εξουσία του πάπα.

Μαρτίνος Λούθηρος Ιωάννης Καλβίνος

Β) Την ανάδειξη μιας νέας κοινωνικής τάξης που θα θελήσει να προσαρμόσει θρησκεία και εκκλησία στα μέτρα της δικής της κοινωνικής ηθικής.

Πρόκειται για την τάξη των εμπόρων που έχοντας εμπιστοσύνη στην Ισχύ που τους δίνει η οικονομική τους επιφάνεια επιζητούν μια «θρησκευτική ασφάλεια» που να είναι σύμφωνη με το πρακτικό πνεύμα τους και τις χαρές τις ζωής μακριά από καταπιέσεις και δεισιδαιμονίες.

Η ανοιχτή σύγκρουση στους κόλπους της καθολικής εκκλησίας άρχισε στο γερμανικό κρατίδιο του Σαξ με πρωτεργάτη το Γερμανό μοναχό Μαρτίνο Λούθηρο (1517).

Σε δεύτερη φάση, και 15 περίπου χρόνια αργότερα, το μεταρρυθμιστικό θρησκευτικό πνεύμα εξαπλώθηκε με τη διαμόρφωση του καλβινισμού (Ιωάννης Καλβίνος) στην υπόλοιπη ηπειρωτική Ευρώπη και τον Αγγλικανισμό στην Αγγλία.

Ο Μαρτίνος Λούθηρος (1483 – 1546) καλείται σε απολογία στη Δίαιτα της Βορμς (1521), όπου και αρνείται να ανακαλέσει τις θέσεις του.

Έργο του Άντον φον Βέρνερ, 1877.

Όμως και η ίδια η καθολική εκκλησία, για να αντιμετωπίσει την κατάσταση που διαμορφωνόταν και απειλούσε την κυριαρχία της, οδηγήθηκε στην αυτομεταρρύθμισή της (Αντιμεταρρύθμιση ή Καθολική μεταρρύθμιση). [Διοικητική αναμόρφωση της εκκλησίας, Ενεργοποίηση της Ιερής Εξέτασης].