การศกษาวจยเรอง การกำาหนดวาระขาวสาร“

แบบขามสอ กบการใชขอมลจากผใชสอ (User-generated Content) เพอการขบเคลอนประเดนทางสงคม”

อาจารยสกลศร ศรสารคามคณะนเทศศาสตร สถาบนการจดการปญญาภวฒน

ทปรกษาวชาการโครงการมเดยมอนเตอร

การเขาใจปรากฏการณระหวาง การกำาหนดวาระขาวสารแบบขามสอการใชขอมลจากผใชสอ (User-generated Content)

การขบเคลอนประเดนทางสงคม

•เพอใหเขาใจกระบวนการในการสอสารเพอขบเคลอนประเดนทางสงคม โดยมสอออนไลนเปนแพลตฟอรมเชอม ระหวาง คนในสงคม สอมวลชน ผขบ– –เคลอน ผมอำานาจในการเปลยนแปลง– /นโยบาย •เขาใจรปแบบของการกำาหนดวาระขาวสาร •เขาใจการใชขอมล UGC และ รปแบบของขาวทถกนำาเสนอ

1.) สำาหรบสอเพอการทำาหนาทในการระดมสรรพกำาลง เขาใจรปแบบและกระบวนการ ในการใชประโยชนจากการรายงานขาวขามสอ

2) สำาหรบประชาชน เขาใจการกำาหนดวาระขาวสาร การขบเคลอนประเดน และบทบาทของ Active Citizen

เพอประโยชนสองสวนคอ

ใชกรณศกษา1 .วาฬบรดาเปนสตวสงวน ศกษาการเคลอนไหว

ภาคประชาชน (4 มถนายน – 10 ตลาคม 2558)

2. ปอ ทฤษฎและไขเลอดออก ลกษณะขาวทเปนความสนใจสงของปถชน เพอศกษาลกษณะของการพฒนาจากประเดนทคนสนใจ บคคลทคนสนใจ สประเดนสงคม (9 พฤศจกายน 2558 – 20 มกราคม 2559)

3. ยบ-ไมยบ TK Park ลกษณะของประเดนทกระทบคนในสงคม เพอศกษาการเคลอนไหวเพอใหเปลยนหรอชะลอนโยบาย (9 – 15 พฤศจกายน 2559)

การวเคราะหเนอหา

สมภาษณเชงลก

ผทมคนตดตามจำานวนมากบนโลกออนไลน เปนผรเร มประเดนในการขบเคลอน

ผสอขาว นกขบเคลอน/ Influencerบรรณาธการ

ขาวออนไลน เลอกองคกรทพบการรายงานขาวในกรณศกษาทเกยวของ

หนวยการศกษาและการเกบขอมล

1.รปแบบของการสอสารของคนบนโลกออนไลน2. รปแบบการสอสารของสอมวลชน3. การกำาหนดวาระขาวสารระหวาง คน สอ–4. กระบวนการในการขบเคลอนประเดนสงคมผานสอออนไลน

ผลการศกษา รปแบบการสอสารของคนบนสอออนไลน

“สอสารเพอสรางพฤตกรรมรวม (Collective Action)”

การแสดงความรสก

รวมใหขอมล

แสดงความคดเหน

การบอกตอ

การเรยกรอง/รณรงค

ผลการศกษา รปแบบการสอสารของคนบนสอออนไลน

สอสารแบบปจเจกมากกวารวมกลมผาน #hashtag

ลกษณะ สรางการมสวนรวม เพอพฒนาการอภปราย แลก“ ”เปลยน และมพฤตกรรมกลม การปฏสมพนธตอประเดนมาก

= กระแส นำาไปส Public Debate ไดบางเรอง

รปแบบการสอสาร

1 ) การใหขอมลเชงลก อธบายเกยวกบประเดน ทงปญหา และขอเสนอ

2) การตงคำาถาม โยนประเดน หรอนำาเสนอในรปแบบทกระตนอารมณ ความรสกรวม

3) การใชประสบการณ และการเลาเรองททำาใหเปนเรองใกลชดกบผรบสารคนอนๆ

Like แสดงถงการมคนเหนดวยและมจดยนComment ระดมขอมล แลกเปลยนความเหน และสะทอนความคด ความรสก จดยนตอShare เหนดวยตอประเดน การตองการบอกตอ การกระจายขอมลในเครอขาย การ Share เปนพฤตกรรมททำาใหเรองกลายเปน “กระแส”

ปฏสมพนธ1) การสอบถามขอมล 2) ใหขอมลเพมเตม 3) เอาขอมลมาวพากษ 4) แสดงอารมณความรสกตอประเดนแลกเปลยน และอภปรายทเขมขน

1 ) การบอกตอขอมลโดยมกจะเปนขอมลทมาจากขาว หรอ แหลงตางๆ

2 ) การแบงปนประสบการณประกอบความคดเหนตอประเดน

3 ) การแสดงความรสกตอประเดน ความรสกทพบจะหลากหลาย ขนอยกบ ประเดนทสอสาร“ ”

สวนมากพบการ retweetไมคอยพบการ mention หรอ

ตอบโตกนในแตละทวต

“สรางชมชน เครอขาย ––การบอกตอ”

“พนทอภปราย ตรวจสอบ หาคำาตอบ”

“กระจายขาวสาร มอนเตอรความรสก”

ผลการศกษา การเลาเรอง (Storytelling)

หวใจคอ สอมลดมเดย สอสารเหมาะสมกบประเดนและแพลตฟอรม และตองทำาใหเกดความตองการในการ บอ“กตอ และ มสวนรวมในพฤตกรรมลกษณะใดลกษณะ” “หนง ทจะขบเคลอนประเดนได”

•ขอความตองสน กระชบ ตรงประเดน หนกแนน นาเชอถอ•เลาอยางเชอมโยงเพอความใกลชด •ยกตวอยางชดเจน ภาพประกอบทดงดด•ขอความตองระบสงทตองการขบเคลอน หรอ การมสวนรวมใหชดเจน

Visualization ขอมลเปนกราฟก •ใหขอมล ตองชดเจน เขาใจงาย และเหมาะกบการแชรตอ •กระตนความรสกรวมตอประเดน ตองใชภาพทเลาเรอง ถายทอดประสบการณ เปนเรอง“ใกลชดตว หรอควรทำาบางอยางตอเรองน”

การเลาเรองเพอการขบเคลอน ตองชดเจนในการ Call to Action อยางตรงไปตรงมา สรางความเขาใจ และการมสวนรวมไดสามารถสราง Petition ได ควรใชรปแบบการเลาเรองท ดงประเดนใหใกล“ชด”

ภาษาทใชในการเลาเรอง ตองเปนการพดคย ไมเปนทางการ หรอ เครยดเกนไป ยงทำาใหคนอานคลอยตาม รสกรวม เขาใจงาย กระตนความรสก โดนใจ ก“ ”จะทำาใหการกระจายขอมลมโอกาสสงขน

ผลการศกษา รปแบบในการสอสารของสอมวลชน

สอเนน ขอเทจจรง “ ” และ การขยายขอมลจากประเดน“

ออนไลน ”

ในมตของการขบเคลอนประเดนสงคม สอทำาหนาทเชอมตอประเดนจากโลกออนไลน สคนในวงกวางทงออนไลนและออฟไลน

รปแบบการสอสารบนเฟซบคและทวตเตอรของสอ พบลกษณะการสอสารแบบ Cross-promotion คอการนำาขอมลจากแพลตฟอรมหลกของสอมาเผยแพรเปนลงคผานสอสงคมออนไลนเพอกระจายการเขาถงกลมผรบสาร

ผลการศกษา รปแบบในการสอสารของสอมวลชน

การใชขอมลจากโลกออนไลนพบการใชขอมลจากผรบสาร (UGC) ในขาวออนไลนมากกวาขาวโทรทศน โดย UGC ทใชมากทสด คอ นำาประเดนมาตอยอด การใชขอมลของ Influencer และการใชภาพทเกยวของกบเรอง เปนการใชเพออธบายขอมลขอเทจจรง มากกวาการนำาเสนอเชงอารมณความรสก

การใช UGC ของสอ มกเปนการตอยอดประเดน กลาวคอใชประเดนและกระแสจาก UCGเปนตนทาง ทสอนำาไปหาคำาตอบ หาขอมล เพมเตมบรบท หรอบางสอ มการแตกประเดนของเรองใหมมมมองทเพมขน

ผลการศกษา โมเดลรปแบบการสอสารและการเลาเรองเพอผลของการสอสารและขบเคลอนประเดนทางสงคม

ผลการศกษา รปแบบการสอสารทเปนการขบเคลอนประเดนสงคม

รปแบบของการขบเคลอนโดยม Influencer

ตอยอดประเดนจากสงทอยในความสนใจ (Human Interest)

การไมเหนดวยตอบางอยางในสงคม

ควรมการออกแบบการสอสาร ทงชวงเวลาของการจดประเดน การวางแผนเรองทจะเลา ผลตสอ กจกรรมตอเนอง และวางรปแบบทง ขอมล อารมณ และประสบการณ Influencer หรอผขบเคลอนประเดนทมชอเสยง ดงความสนใจไดงาย ถาโดนใจ และทำาอยางตอเนอง เมอเปนสงทเสยงของสงคมเหนพองตองกน สอกจะชวยผลกประเดนอกแรง

รปแบบของการสอสารเมอมการเปดประเดนจากสอ นำาไปสการอภปรายและถกเถยงกนบนโลกออนไลน กระแสความพอใจ หรอ ไมพอใจเปนลกษณะของเสยงสะทอนบางสวนจากสงคม รปแบบการสอสารของสอจะเนนการรายงานตามสถานการณ ใหพนทกบสองฝายทเหนตางกน นำาเสนอความเหน การวพากษและการอภปรายประเดนพอใหทางออก พรอมใหบรบท ขอมลประกอบ ความขดแยงจะทำาใหประเดนไปตอยาก“ ”

การแสดงความรสกตอประเดน ตงคำาถามตอยอดและนำาไปสการหาคำาตอบ การอธบายเกยวกบประเดนจากทงคน และ สอมวลชน นำาไปสการสรางการตระหนกร การมพฤตกรรมบางอยางตอประเดน และถามการผลกดนประเดนตอเนอง กนำาไปสการเปลยนแปลงได

ผลการศกษา การกำาหนดวาระขาวสาร

สงทพบจากทง 3 กรณศกษาคอ

การกำาหนดวาระขาวสาร“รวมกน”

ผลการศกษา สรปรปแบบการกำาหนดวาระขาวสารระหวาง คน-สอ เพอการขบเคลอนประเดนทางสงคม

สอเปดประเดน สงคมแลกเปลยน นำาไปสการอภปราย สอหยบกระแสไปขยายความตอ และประเดนถกขบเคลอน

การกำาหนดประเดนเรมตนทคน เมอเกด กระแส สอเปน“ ”ผพฒนาทศทางการรบร โดยนำาไปรายงาน และตอยอดประเดน และจากนน สงคมผานสอออนไลน กจะนำาสงทสอเสนอมาเผยแพรตอ และวเคราะหตอดวย

ผกำาหนดวาระขาวสารเปน Influencer เปดประเดน คนทวไปปฏสมพนธ บอกตอ สอนำาไปขยายประเดน และทำาหนาทตรวจสอบ เพมบรบท และใหทศทางทรอบดานตอการรบรของคนในสงคม

1 23

ผลการศกษา กระบวนการในการขบเคลอนประเดนสงคมผานสอออนไลน

การขบเคลอนประเดนสงคมผานสอออนไลนในบรบทของประเทศไทย ทำาไดจรง “ ” แตการขบเคลอนทพบสวนมากเปน กระแสเพอ“สรางการรบรตอเรองตางๆ เพมมากขนในสงคม” มบางทนำาไปสการชะลอ หยด เลก หรอเปลยนแปลงการกระทำาของหนวยงานทคนทเกยวของกบเรอง และบางเรองสามารถขบเคลอนไปไดถง การเปลยนแปลงเชงนโยบาย

ผลการศกษา กระบวนการในการขบเคลอนประเดนสงคมผานสอออนไลน

ทง 3 กรณศกษา สะทอนใหเหนวา ประเดนทางสงคมมทงเรองเลก และใหญ แตถามผลกระทบกบคนและการพฒนาสงคม กเปนประเดนทควรถกหยบยกมาอภปรายใหเปนประเดนสาธารณะ และนำาไปสการกระทำาบางอยางในกลมคนสงคม หรอ อาจผลกดนไดไปสการเปลยนแปลงเชงนโยบาย

อยางไรกตาม แมสอออนไลน จะจดกระแสไดมาก แตไมใชทกเรองจะถกขบเคลอนไปสจดของการเปลยนแปลงได ขนอยกบ

1 )ลกษณะของการปฏสมพนธ การแสดงออกตอประเดน พบวา การแสดงออกทสรางสรรค เชงวพากษ ทจะนำาไปสการอภปรายและขบเคลอนประเดนยงมไมสง

2) ความรเทาทน และความเขาใจในการสรางและใชเนอหาจากโลกออนไลน พบวา การสอสารยงอยบนพนฐานของอารมณ จดยน และการเลอกประเดนตามความสนใจเปนหลก รวมถงผสรางเนอหาทจะนำาไปสการเปลยนแปลงยงขาดความเขาใจในกระบวนการทชดเจน

ผลการศกษา•มเหตผลและขอมลหลกฐานทจบตองได•เปนกระแสทคนมสวนรวม ดวยการวางแผนการสอสารใหตรงกบเวลา ทเรยกวา “PEAK TIME”•ตอยอดประเดน ไมยำาอยกบท ทสำาคญคอ ตองทำาใหประเดนเดนไปขางหนา สรางความเขาใจเพมมากขน มกจกรรมเพมเตม•ความรวมมอ 4 ประสาน

• คนขบเคลอนมบทบาทในการออกแบบการสอสารเพอ กระตนการมสวนรวม และ“ ” สอสารประเดนทชดเจน ผานรปแบบและการ“ ”ใชแพลตฟอรมสอแบบขามสอ

• คนในสงคมมบทบาทผาน การปฏสมพนธ “ ”ควรมการรวมแสดงความเหน ใหขอมล อภปราย แสดงจดยน และเสนอทางออกอยางมเหตผล

• สอมวลชน ตองทำาหนาทเปน ไขควง หรอ “ ”เขมทศ ทเจาะหาประเดน อธบาย และกำาหนด“ ”

ทศทางในการรบรของสงคม • ผมอำานาจ ตองทำาใหเขาอยในกระบวนการ มการ

รบฟง ทำาอยางไรใหเรองขนไปอยบนโตะเจรจา ทางทดคอ ทำาใหเรองหาทางออกได โดยไม“ ”กนใครออกจากประเดน ไมกลาวโทษวาเปนความผดของใคร แตหาทางออกทดทสดรวมกน

•การเรยกรองตองชดเจน เปนสงททำาไดจรง•ตองสรางการเคลอนไหวบนออนไลนและออฟไลนคกน

ขอเสนอแนะ ผใชสอออนไลน และ ผขบเคลอนประเดน

ผใชสอออนไลนตองเขาใจในพลงของการใชสอออนไลน และยกระดบบทบาทเปน Active Citizen เพอใชประโยชนของโลกออนไลน

การสรางวฒภาวะในการวพากษและแสดงความคดเหนตอประเดนอยางสรางสรรค การแสดงออกเชงอารมณรวมทำาได แตสงทกระบวนการในการขบเคลอนตองการมากกวาคอ ความเหนทนำาไปสทางออกและการเปลยนไดจรง “ ”

สำาหรบผทจะเปน นกขบเคลอน “ ” ตองกำาหนดรปแบบการสอสารอยางเปนระบบ สงสำาคญคอ การทำาใหมเสยงเหนพองรวมกน มากกวาการสรางความขด“ ”แยง ใชสอทกแพลตฟอรมสรางเครอขายของการมสวนรวมจากคนสวนใหญไปสสอมวลชน สงคม และผมอำานาจ

“การสรางการรเทาทนสอเพอการเปลยนแปลงสงคม ” เขาใจในกระบวนการ และอทธพลในการสรางและใชสอ เขาใจกระบวนการในการขบเคลอนประเดน เชงสรางสรรค เพอใหสามารถออกแบบกระบวนการในการสอสาร“ ”

ขอเสนอแนะ สอมวลชน

เมอการกำาหนดวาระขาวสารเปลยนเปนการกำาหนดรวมกนระหวางสงคมกบสอ แตถอเปนโอกาสของสอ ทมสอออนไลนใหสามารถมอนเตอรและจบกระแสความสนใจของสงคม โดยสอตอง

1 )รชมชนออนไลนในเรองตางๆ 2) มการพฒนาระบบการใชสอออนไลนเพอการ Crowdsource ระดมขอมล

และตรวจสอบขอมล อยางมจรยธรรมไมละเมดสทธและลขสทธ

“วารสารศาสตรแบบมสวนรวม ” (Participatory Journalism) สอทำางานอยางไมโดดเดยว ในขณะเดยวกนสอกเขาใจความตองการของสงคมมากขน

สอควรพฒนาการรายงานขาวอยางยกระดบเปน “ผใหคำาอธบาย และ ผเสนอทางออกใหสงคม ”

สอเปดพนทใหกบประเดนสาธารณะ สรางความรวมมอกบคนในสงคม เพอมชดขอมลทรอบดาน เปนการยกระดบคณภาพของงานขาวใหตอบโจทยความคาดหวงของสงคม และ สรางความแตกตางในมมมองและการรายงานขาว

ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะตอการศกษาวจยในอนาคต

คนไทยมพลงในการสรางสารและใชสารเพอการสอสารทมประโยชนเชงสงคมได

สงทผสนใจศกษาวจยตอไปในอนาคตสามารถศกษาเพมเตมได •กระบวนการการขบเคลอนประเดนตางๆทมผลกระทบเชงสงคม•การศกษากระบวนการพฒนา Active Citizen •การศกษาผทรงอทธพลบนโลกอออนไลน (Influencer) •การศกษารปแบบของการเปลยนแปลงสงคมในบรบทของสงคมไทย •การศกษากระบวนการสรางการรเทาทนสอทจะสามารถตอยอดสกระบวนการ

เปลยนแปลงเชงสงคมได

ขอเสนอแนะทสำาคญคอ ภมทศนสอทเปลยนแปลงเปนการหลอมรวม (Convergence) ดงนน การศกษา สอ การใชสอบทบาทของสอตอมตเชงสงคม ตองมการศกษามากกวา 1 แพลตฟอรม และหาความสมพนธเชอมโยงกน เพอความเขาใจรปแบบและกระบวนการสอสารทชดเจน