7. Σχέσεις Βυζαντίου-Δυσης.Αγώνες για τη διατήρηση των

ιταλικών κτήσεωνΜπακάλης Κώστας:

history-logotexnia.blogspot.com

Κατάκτηση Σικελίας,

μετοικεσίες στην Καλαβρία,

θέματα Λογγοβαρδίας, Καλαβρίας, Λουκανίας,

Όθων Α', βασιλεύς Ρωμαίων,

κατεπάνω/κατεπανάτο Ιταλίας,

Θεοφανώ, Όθων Β',

ενίσχυση βυζαντινής επιρροής στηΓερμανία,

βοήθεια Βενετών,

εμφάνιση Νορμανδών.

Όροι – κλειδιά της ενότητας

α. Ο Ελληνισμός της Ιταλίας

◄ ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ από την εποχήτου Β΄ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΥhttp:// commons. wikimedia.org/wiki/File Ancient_Greek_ Colonies_in_Magna_Grecia

▲ Οι Συρακούσες (Σικελία, Ιταλία) ήταναποικία των Κορινθίων. Στη φωτογραφίαφαίνεται η πόλη όπως είναι σήμερα.

8ος – 6ος αιώνας π.Χ. Β΄ Ελληνικός ΑποικισμόςΈλληνες στη Σικελία και τη ΝότιαΙταλία (Μεγάλης Ελλάς)

ΙΣΤΟΡΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣΙΤΑΛΙΑΣ

Κατακτήσεις ΙουστινιανούΊδρυση Εξαρχάτου ΡαβένναςΑνάκτηση Βενετίας (812)

7ος – 8ος αιώνας μ.Χ. Μετοικεσίες Ελλήνων από την Ελλάδαστη Σικελία και Ν.Ιταλία, λόγω σλαβικώνεπιδρομών . Ενίσχυση ελληνικού στοιχείου στιςπεριοχές αυτές.

10ος αιώνας μ.Χ. Άραβες ολοκλήρωσαν την κατάκτηση τηςΣικελίας.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣΣτο Βυζάντιο απέμεινε η Ν. Ιταλία.Σικελιώτες, που εγκατέλειψαν τις εστίες τους μπροστά στις αραβικές επιθέσεις, πύκνωσαν το ελληνικό στοιχείο της περιοχής.

Σικελιώτες στην Καλαβρία (μέσα 10 αι.)Οι Ισμαηλίτες κυρίευσαν όλη τη χώρα και λεηλάτησαν όλους τους τόπους της.

Φοβερή πείνα έπεσε σ' όλους τους κατοίκους - όχι μόνο σ' όσους κατοικούσαν στιςπόλεις, αλλά ακόμη και εκείνους που ζούσαν πάνω στα βουνά. Τι τρομερή τραγωδίαμπορούσε να δει κανείς, τι δυστυχία φανερώθηκε! Πολλοί Χριστιανοί έφαγαν τότε τιςσάρκες των αγαπημένων τους παιδιών [...]. Παιδιά έφαγαν τις σάρκες άτυχων γονιών,και αδέλφια τις σάρκες αδελφών τους. [...] Η πείνα ήταν τόσο ανυπόφορη, που ηφύση χτυπούσε και κατάβρόχθιζε τον εαυτό της. Τόσο μεγάλη ασέβεια έβλεπε ο ήλιοςσ' αυτή την περιοχή [...].

Τότε ο άγιος Σάββας εξασφάλισε τη σωτηρία όχι μόνο στους οικείους του [πουζούσαν στην πόλη Collesano] αλλά και άλλους πολλούς ανθρώπους: τους οδήγησεμέσα από ερημικά βουνά και τους εγκατέστησε σε πολύ οχυρά κάστρα (στην περιοχήτης Rametta, ανατολικά της Σικελίας). Έπειτα εγκατέλειψε στο μέρος αυτό (τοπλήθος του λαού) και ο ίδιος με τους γονείς του έφτασε στην Καλαβρία, περνώνταςτη θάλασσα.Ιστορία και έπαινος των αγίων Σάβα και Μακαρίου των Νέων εκ Σικελίας υπόΟρέστου, πατριάρχου Ιεροσολύμων (αρχές 11ου αι.), έκδ. Io. Cozza-Luzi (Ρώμη1893) 13-14.

Μελέτησε στο πρώτο παράθεμα τις αιτίες της μετανάστευσης των Σικελιωτών καιπαρακολούθησε στο χάρτη τη διαδρομή που ακολούθησαν οι φυγάδες. Ποιες ήταν οισυνέπειες της μετανάστευσης για τη Σικελία και τη Ν. Ιταλία;

ΘΕΜΑΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣΝΟΤΙΑΣ

ΙΤΑΛΙΑΣ

ΛΟΓΓΟΒΑΡΔΙΑΣ

ΚΑΛΑΒΡΙΑΣ

ΛΟΥΚΑΝΙΑΣ Συνόρευε στο βορρά με κρατίδια πουπροσπαθούσαν να κρατήσουν τηναυτονομία τους έναντι του Βυζαντίου καιτου Γερμανικού Κράτους.

β. Η ιταλική πολιτική των Μακεδόνων Σχέσεις με το Γερμανικό Κράτος.

▲ Νικηφόρος Β΄ Φωκάς963-969

▲ Ιωάννης Α΄ Τζιμισκής969-976

▲ Βασίλειος Β΄976-1025

Η δυτική ή ιταλική πολιτική των Μακεδόνων αποσκοπούσε :

στη διατήρηση και την επέκτασητων κτήσεών τους στην Ιταλία

στην απόκρουση:

1. των αραβικών επιθέσεων και

2. της γερμανικής απειλής.

Για την αντιμετώπιση των Αράβωνο Κωνσταντίνος Ζ (913-959):

προσπάθησε ναεξασφαλίσει

συμμάχους στη Δύση

και έτσι αντάλλαξε

πρεσβείες με τουςηγέτες της.

Ωστόσο νικήθηκε

στρατιωτικά απότους Άραβες (μέσα10ου αι.).

▲ Νικηφόρος Β΄ Φωκάς963-969

ΟΝικηφόρος Φωκάς έναντι των

Αράβων της Σικελίας και των Γερμανών ακολούθησε

αμυντική τακτική

1. στηριζόμενος σε συμμαχίες με ιταλούςηγεμόνες

2. και στη βοήθεια του τοπικού πληθυσμού.

Στάση των κατοίκων του Ροσσάνο (965-966)Κυβερνούσε τότε και τις δύο περιοχές, δηλαδή την (υπόλοιπη) Ιταλία και την

Καλαβρία μας, ο μάγιστρος (είδος αξιώματος) Νικηφόρος Εξακιονίτης [...]. Ομάγιστρος [...] σκέφτηκε να κατασκευάσει τα λεγόμενα χελάνδια (τύποςβυζαντινού πολεμικού πλοίου) σε κάθε πόλη της Καλαβρίας και μ' αυτά όχι μόνονα διαφυλάξει την ασφάλειά τους και να τις απαλλάξει από κινδύνους, αλλάεπίσης να παραδώσει στον αφανισμό τη γειτονική και εχθρική Σικελία. Αυτό όμωςδεν μπόρεσαν να το ανεχτούν οι κάτοικοι του Ροσσάνο, γιατί ήταν ασυνήθιστοι ναυπηρετούν στα χελάνδια και (έτσι), ενώ είχαν ναυπηγήσει τα πλοία και έμελλαν νατα καθελκύσουν στη θάλασσα, παρακινημένοι από υπέρμετρο ζήλο [...], όρμησανμε μεγάλο θόρυβο και πυρπόλησαν τα πλοία και κρέμασαν τους καπετάνιους τους.[...]

Βίος Νείλου του Νέου, κεφ. 60-62, έκδ. P. Germano Giovanelli,Badia di Grottaferrata 1972, 101-103.

Αναζήτησε στο δεύτερο παράθεμα τις αιτίες της εξέγερσης του πληθυσμού τουRossano Καλαβρίας. Πώς εκφράστηκε η δυσαρέσκεια των εξεγερμένων;

▲ Όθων Α΄http://commons.

wikimedia.org/wiki/

951 μ.Χ Ο γερμανός ηγεμόνας ΌθωνΑ' ανακηρύχτηκε

βασιλεύς Ιταλίας962 μ.Χ. Στέφθηκε από τον πάπα στη Ρώμη

αυτοκράτωρ Ρωμαίων .968 μ.Χ. Ο πρεσβευτής του Όθωνα Λιουτπράνδος,

επίσκοπος Κρεμώνας, ταξίδεψε στηνΚωνσταντινούπολη (Δεκέμβριος 968), για να προτείνει:1. ειρήνη2. και γάμο του γερμανού διαδόχου με

μια βυζαντινή πριγκήπισσα, 3. με προίκα τις βυζαντινές κτήσεις της

Ν. Ιταλίας.

Ο Νικηφόρος Φωκάς :1. απέρριψε τις προτάσεις αυτές, επικαλούμενος τη

γερμανική επιθετικότητα εναντίον των ιταλικών τουκτήσεων,

2. και επιφύλαξε πολλές ταπεινώσεις στον Λιουτπράνδοπου επέστρεψε άπρακτος στη Δύση.

Λιουτπράνδος και βυζαντινές αρχέςΟ Λιουτπράνδος, απευθυνόμενος στον γερμανό ηγεμόνα και κύριό του, γράφει:

Γιατί αυτός (ο αξωματούχος Λέων Φωκάς) δεν Σαςαποκαλούσε imperator (=αυτοκράτορα), βασιλέα στη γλώσσα του, αλλά ρήγα, [τίτλοπου προέρχεται] από το δικό μας regem [...].Ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς σχολίασε ως εξής την ιταλική πολιτική τουΓερμανών:

«Έπρεπε και μάλιστα θέλαμε να σε υποδεχτούμε φιλικά και μεγαλόπρεπα• αλλά δεντο επιτρέπει η ασέβεια του κυρίου σου, που κατέλαβε τη Ρώμη με εχθρική εισβολή,παράνομα και αθέμιτα άρπαξε με τη βία από τον Βερεγγάριο (βασιλιά της Ιταλίας) καιτον Αδαλβέρτο (γιο του Βερεγγάριου) τη χώρα τους και από τους κατοίκους τηςΡώμης άλλους σκότωσε, άλλους απαγχόνισε, άλλους τύφλωσε και άλλους εξόρισε.Τέλος επιχείρησε να καθυποτάξει διά πυρός και σιδήρου τις πόλεις του κράτουςμας• επειδή όμως δεν μπόρεσε να πραγματοποιήσει τον άδικο σκοπό του, έστειλετώρα, με πρόσχημα την ειρήνη, σε μας ως κατάσκοπο εσένα, τον υποβολέα καιεισηγητή της ραδιουργίας του.Β. Στ. Καραγεώργος, Η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Μεσαιωνική Περίοδος,Αθήνα 1987, 499.

Γιατί οι βυζαντινές αρχές δεν αναγνώριζαν στον γερμανό ηγεμόνα τον τίτλοimperator-βασιλεύς, αλλά μόνο τον τίτλο rex ρηγας; Τι καταλογίζει ο ΝικηφόροςΦωκάς στον γερμανό πρεσβευτή και στη γερμανική πολιτική;

Υποδοχή ξένου πρεσβευτήΜπροστά στον αυτοκρατορικό θρόνο στεκόταν ένα χάλκινο, επιχρυσωμένο δέντρο, από τοοποίο έβγαιναν φωνές διαφόρων πτηνών Ο θρόνος του αυτοκράτορα ήταν με τόση τέχνηκατασκευασμένος, που, ενώ προς στιγμή βρισκόταν χαμηλά, ύστερα σηκωνόταν ψηλότερακαι αμέσως μετά φαινόταν πανύψηλος. Τεράστια λιοντάρια, από ξύλο ή από μέταλλοεπιχρυσωμένο, στέκονταν φρουροί του θρόνου και βρυχώνταν με ανοιχτό στόμα καικινούμενη γλώσσα, ενώ χτυπούσαν με την ουρά στο δάπεδο. Σ' αυτή την αίθουσαοδηγήθηκα μπροστά στον αυτοκράτορα στηριζόμενος στους ώμους δύο ευνούχων. Κατάτην είσοδο μου τα λιοντάρια βρυχώνταν και τα πουλιά τιτίβιζαν.(...) Ύστερα από τριπλήπροσκύνηση μπροστά στον αυτοκράτορα σήκωσα το κεφάλι και είδα τον αυτοκράτορα,ενώ προηγουμένως καθόταν σε ένα μικρό υπερυψωμένο θρόνο, να έχει ανυψωθεί σχεδόνως την οροφή της αίθουσας και να είναι ντυμένος με άλλη στολή.Λιουτπράνδος, Ανταπόδοσις, VI, 5.Ποια ήταν τα μέσα με τα οποία οι Βυζαντινοί ασκούσαν τη διπλωματία;

Ανταλλαγή πρέσβεων

χορηγίες σε χρήμα ή με μορφή

δώρων,

σύναψη εμπορικώνσυνθηκών,

Σύναψη συμμαχιών,

που βασίζονταν, συχνά, σεεπιγαμίες

και, κυρίως, οεκχριστιανισμός άλλων λαών.

Οι κτήσεις στη

Ν. Ιταλίαπαρέμειναν

στο Βυζάντιο.

Συνένωσε τα 3 ιταλικά θέματα και το975 ίδρυσε το κατεπανάτο Ιταλίας.

Ακολούθησε μετριοπαθή πολιτικήέναντι των ΓΕΡΜΑΝΩΝ

Επέτρεψε το γάμο της ανεψιάς τουΘΕΟΦΑΝΩΣ με τον ΟΘΩΝΑ Β΄ (διάδοχο

του ΟΘΩΝΑ Α΄)

Ποιες σημερινές λέξειςπροήλθαν από τους όρουςκατεπάνω και μάγιστρος; Πώςείναι οι λέξεις αυτές σ' άλλεςευρωπαϊκές γλώσσες;

▲ Ελεφαντοστό, αναμνηστικό των γάμων του Όθωνα, διαδόχου του γερμανικού θρόνουκαι της Θεοφανώς, ανιψιάς του βυζαντινού αυτοκράτορα Ιωάννη Α΄ Τζιμισκή (969-976).

10ος αιώνας. Paris, Musee du Moyen Age, Cluny. (CL. 392).

972: γάμος ΘΕΟΦΑΝΩΣ με ΟΘΩΝΑ Β΄ μεγάληπολιτική και πολιτιστική σημασία.ΘΕΟΦΑΝΩ: φορέας του βυζαντινού πολιτισμού

στη Γερμανία.

ΟΘΩΝ Β΄: αλαζονική συμπεριφορά.

Διέσχισε τη Ν. Ιταλία (που αποτελούσεβυζαντινό έδαφος).

Συγκρούστηκε με τους Άραβες στον Κρότωνα

(λιμάνι της Ν. Ιταλίας).

Ηττήθηκε απ' αυτούς το 982.

Ξενιτεμένες βυζαντινές Πριγκίπισσες

«Στην πολιτική δράση των βυζαντινώνξεχωριστή θέση έχουν οι γυναίκες-πριγκίπισσες, που πήγαιναν σε μακρινέςχώρες για να γίνουν γυναίκες των αρχηγώνή των αρχόντων τους. Η θυσία αυτών τωνγυναικών, που άφηναν το θαύμα τουΒοσπόρου και τον πλούτο της βυζαντινήςαυλής για να πάνε σε ξένες και συχνάαφιλόξενες χώρες ήταν πολύ μεγάλη.Πήγαιναν όμως. Και άπειρες φορές η στάσητους και η δική τους θυσία έσωσε τηΘεοφύλακτη Πόλη από ολόκληρεςβαρβαρικές επιδρομές».Ρόζα Ιμβριώτη,Η γυναίκα στο Βυζάντιο

▲ Γάμος Βυζαντινήςπριγκίπισσας

με ξένο ηγεμόνα

παραχώρησε τα πρώτα εμπορικάπρονόμια στους Βενετούς

Βενετών

και των

Πισατών.

Αντιμετώπισετις εξωτερικές

απειλές μεβοήθεια των:

◄ Τα βυζαντινά καράβια σταμάτησαν τοεμπόριο, μετά την παραχώρηση προνομίωνστους Βενετούς. (Μικρογραφία, Πατριαρχικήβιβλιοθήκη Ιεροσολύμων)

▲ Το 10ο αιώνα πόλεις της Ιταλίας δημιούργησαν εμπορικούς σταθμούς στηνΚων/πολη.Στην εικόνα, βενετοί έμποροι διακινούν προϊόντα στο λιμάνι του Γαλατά.

Λεπτομέρεια από εικονογραφημένο χειρόγραφο (LeLivre des merveilles), 15ος αιώνας.Paris, Bibliotheque Nationale. © Bibliotheque Nationale, Paris

http://www.ime.gr/chronos/09/gr/gallery/main/others/o8b1p1.html

Mέσα 11ου αι.: ΝΟΡΜΑΝΔΟΙ:

κατέκτησαν

πολλά εδάφητης Ν. Ιταλίας

απειλή για τιςβυζαντινές

κτήσεις της

Ν. Ιταλίας