AİLE ŞİRKETLERİNİN TOPLUMA ETKİSİ VE

FAYDASI

İlayda Naz TaneriEnes Karabıyık

Eren Can Malatyalı

AİLE ŞİRKETİNİN TANIMI

Aile Şirketleri, ailenin geçimini sağlamak veya mirasın dağılımını önlemek için kurulan, ailenin geçimini sağlayan kişice yönetilen, yönetim kademelerinin çoğunluğunun aile üyelerince doldurduğu, karar almada büyük ölçüde aile üyelerinin etkili olduğu ve aileden en azından ikinci neslin istihdam edildiği işletmeler olarak tanımlanır.

Aile şirketleri, ekonomi tarihinin vazgeçilmez gücü olup, günümüzde de önem ve etkinlikleri artarak devam etmektedir

Aile şirketleri kendi yaşam döngüleri içerisinde olgunlaşırlar. Aile şirketlerinde

başarısızlığın en önemli nedeni, ailenin kendisidir

AİLE ŞİRKETİ KAÇINCI KUŞAK TARAFINDAN YÖNETİLİR?

(Rotasını başarıya çevirenler) Aile Şirketleri Araştırması 2010

Her ne kadar aileler, şirketlerini sonraki kuşaklara devretmekte istekli olsa da gerçekleştirilen görüşmelerde genç kuşağın aile şirketinde yönetimi devralma konusunda hevesli olmadığı ve diğer ülkelerde de şahit olduğumuz bu durum dünya genelinde aile şirketleri arasında kaygı uyandırıyor. Türkiye’deki aile şirketlerinde çoğunlukla birinci ya da ikinci kuşağın yönetimde olduğunu dikkate alırsak, sorunun daha ciddi boyutlarda olduğunu görebiliriz. Bu şirketlerin birçoğu yönetimin devri sorunuyla ilk kez karşılaştılar ya da önümüzdeki yıllarda karşılaşacaklar.

2012 Aile Şirketleri Araştırması

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin verilerine göre; ülkemizde yaklaşık bir milyon 350 bin sermaye şirketi bulunuyor.

Türkiye’de faaliyet gösteren bu bir milyon 350 bin şirketin yüzde 94’ü küçük ve orta ölçekli aile şirketlerinden oluşuyor.

‘Türk ekonomisini aile şirketleri yönetiyor.’

Aile şirketlerinin ülke ekonomimizdeki önemi büyük. Çünkü istihdam sağlama, katma değer yaratma ve ihracat bakımından aile şirketleri ekonomimizin lokomotifi durumundalar.

Ekonominin Bel Kemiği Aile Şirketleri dir.

Aile şirketlerinin faaliyetlerini gelişerek devam ettirmesi ülke ekonomileri için çok önemli

Aile şirketlerinin sadece ekonomik hayata değil sosyal hayata da olumlu katkıları vardır

AİLE ŞİRKETLERİ HANGİ SEKTÖRLERDE FALİYET GÖSTERİR?

(Rotasını başarıya çevirenler) Aile Şirketleri Araştırması 2010

“Türkiye’deki aile şirketleri, kriz dönemlerinde Avrupa’ya oranla daha fazla kenetleniyor”

Aile şirketleri üzerine yapılan araştırmanın sonuçlarına göre, ekonomik kriz

dönemleri ve zor piyasa koşullarında aile şirketi olmak rekabet avantajı sağlıyor.

Daha çabuk karar alma, aile kültürü ve değerlere bağlı kalma, bu dönemlerde

şirketlerin daha hızlı büyümesine yardımcı oluyor.

Türkiye’deki aile şirketlerinin büyük çoğunluğu (%64) kriz dönemlerinde yıllık %10 ila

%15 düzeyinde büyüme başarısı gösteriyor. Öte yandan Euro Bölgesi krizinden darbe

alan Avrupa’daki aile şirketlerinin ise yüzde 15 ve üzerinde büyüdüklerini ifade

edenlerin oranı yüzde 10. Araştırmada bu başarının temel nedeni olarak

ise, bu tür şirketlerin aile kültürüne ve değerlerine bağlı kalmaları ve hızlı karar

alabilme imkanına sahip olmaları olarak gösteriliyor.

TÜRKİYENİN EN ESKİ AİLE ŞİRKETLERİŞİRKET ADI KURUCU ADI KURULUŞ TARİHİ

Hacı Bekir Lokumları Hacı Bekir 1777

İskender Mehmetoğlu İskender Efendi 1860

Ziraat Bankası Mithat Paşa 1863

Hafız Mustafa İsmail Hakkızade 1864

Vefa Bozacısı Hacı Sadık 1870

Karaköy Güllüoğlu Hacı Mehmet Güllü 1871

Kuru Kahveci Mehmet Efendi ve Mahdumları

Mehmet Efendi 1871

Hacı Şakir Hacı Ali 1889

Tuzcuoğlu Nakliyat Fehmi, Mustafa Tuzcuoğlu

1893

Konyalı Lokantası Ahmet Doyuran 1897

Çögenler Helvacılık Rasif Efendi 1883

YÜZYILLARDIR VARLIKLARINI SÜRDÜREN İŞLETMELERİN ORTAK BAŞARI SIRRI

Değişen dünyaya uyum Temel değerlere sahip olma Aile içi güçlü bir iletişim Yetki devri İşe odaklanma İnsana değer verme

Türk ekonomisinde sayısı az da olsa Osmanlı İmparatorluğu döneminde kurulmuş ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuna tanıklık etmiş şirketler var. 237 yıllık Hacı Bekir Lokumları Türkiye'nin en eski markasıdır.

ABD dışında dünyadaki en büyük aile şirketlerinin listesini yayınlayan "Family Business Magazine" adlı derginin yıllık sıralamasında Türkiye'den 4 şirket yer aldı.

Family Business Magazine dergisine göre dünyanın en büyük aile şirketleri arasında Türkiye'den Koç, Sabancı, Doğuş Holding ve Garanti Bankası yer alıyor.

Forbes dergisinin yaptığı (2013 )60 ülke ve 2000 şirketin yer aldığı şirketler sıralaması

SIRALAMAYA GİREN ŞİRKETLERİN ÇOĞUNLUĞU AİLE ŞİRKETLERİDİR. ANCAK BELİRLİ ÖZELLEŞTİRMELER

SONUCU BU ORAN GÜNÜMÜZDE DÜŞMÜŞTÜR.

KOÇ HOLDİNG

Türkiye’nin ilk anonim şirketidir.

1938 yılında Vehbi Koç, şahıs firmalarının uzun ömürlü olmadıklarını görerek girişimlerini bir anonim şirket olarak düzenlemiş ve Koç Ticaret Anonim Şirketini kurmuştur.

 Koç Topluluğu'nun çeşitli alanlarda faaliyet göstererek hızla gelişmesi, bu çeşitlilik ve büyümeye uygun bir örgütlenme gerektirdi. Sevk ve idare ile organizasyon konusunda Türk ve yabancı uzmanların yıllar süren çalışmaları sonucunda, 1963'te Koç Holding A.Ş. kuruldu. 

KOÇ HOLDİNG’İN SÜREKLİLİK ANLAYIŞI

Şirketlerine yönelik "Hedefler ve İlkeler Belgesi"nde, kendi anayasasını şöyle tarif ediyor:

"Benim Anayasam şudur: Devletim ve ülkem var oldukça ben de varım. Demokrasi varsa hepimiz varız. Memleketimizin ekonomisini kuvvetlendirmek için elimizden gelen bütün gayreti göstermeliyiz. Ekonomimiz güçlendikçe demokrasi daha iyi yerleşir, dünyadaki itibarımız artar."

- Vehbi Koç

Bu sözler, topluluk yöneticilerinin ilkesi olmuştur.

KOÇ HOLDİNG’İN AMACI

Halkın tasarruflarını yatırıma yönelterek ekonomik gelişime katkıda bulunacak büyük yatırımların gerçekleşmesi için sermaye birikimi sağlamaktır.

Bu amaçla halka açılmak hedef kabul edilmiştir ve Koç Topluluğu’na bağlı olan 15 şirketin hisseleri halka açık olarak borsada işlem görmektedir.

TÜRK EKONOMİSİNE KATKILARI

En Büyük 10 Sanayi Kuruluşunun 5'i Koç Şirketi

Tüpraş, Ford, Arçelik, Tofaş ve Aygaz Türkiye’nin en büyük 10 sanayi kuruluşları arasındaki Koç Topluluğu’na ait olan şirketlerdir.

TÜRKİYE’YE KAZANDIRDIKLARI

1938 - Çalışanlarını kâra ortak eden ilk Türk şirketi... Koç Ticaret A.Ş.

1944 - İlk otomobil satış şirketi. Motor Ticaret 1948 - Türkiye'nin ilk ampul fabrikası ve ilk yabancı ortaklık

yatırımı. General Electric 1955 - Türkiye'nin ilk çamaşır makinelerini, buzdolaplarını,

termosifonlarını üretecek olan Arçelik şirketinin kuruluşu. 1961- İlk Türk LPG dağıtım şirketi: Aygaz 1964 - İlk Türk traktörünün üretimi: Türk Traktör 1966 - İlk Türk binek otomobili Anadol'un üretimi. (!) Otosan 1997- İlk online süpermarket. Migros 2004- Dünyanın ilk Türk kahvesi makinesi. Arçelik 2011- Türkiye'nin ilk Stratejik Satın Alma Hizmetleri Sağlayıcısı

Ve onlarca ilklere sahiptir…

TARİHİN İLK AYAKKABI FIRLATMALI EYLEMİ DE KOÇ HOLDİNG SAYESİNDE GERÇEKLEŞMİŞTİR.

1961 – Koç Holding’in önemli ortaklarından Bernar Nahum ( BEKO, OTOKOÇ kurucularından ) Koç Holding’i temsilen katıldığı Birinci Otomotiv Kongresi’nde konuşurken“Bursa’da şeftali üretmek otomotiv üretmekten hem daha kolay hem daha kazançlıdır.” Sözlerini söylemiştir.

BU SÖZLERE DAYANAMAYAN GENÇ BİR MÜHENDİS İSE AYAĞINDAKİ AYAKKABIYI FIRLATARAK;“Bize otomobili siz ürettirmiyorsunuz, sizler bizi batıya mahkûm ve mecbur ediyorsunuz” diye bağırmıştır.

AYRICA BU OLAYLARDAN SONRA ÜRETİLEN DEVRİM OTOMOBİLİ DEPOYA BENZİN KONULMAMASINDAN DOLAYI (!) ÇALIŞMAYARAK TÜRKİYE’NİN İLK BİNEK OTOMOBİLİ OLARAK KABUL EDİLMEZKEN

FORD MARKALI ŞASE, MOTOR VE DİĞER YABANCI MARKALI AKSAMLAR İLE KOÇ HOLDİNG TARAFINDAN ÜRETİLEN ANADOL, TÜRKİYE’DE ÜRETİLEN İLK BİNEK OTOMOBİL İLAN EDİLMİŞTİR.

SABANCI HOLDING

Sabancı Holding 1966 yılında Sakıp Sabancı’nın Yönetim Kurulu Başkanlığında kurulmuştur.

Holding Türkiye’nin 52 yerleşim merkezinde 111 kalıcı eğitim, sağlık, spor ve kültür tesisi kurmuştur.

TÜRKİYE’YE KAZANDIRDIKLARI

1966 - Türkiye'deki ilk polyester elyaf ve iplik fabrikası SASA kuruldu.1967 - Topluluk şirketlerinden ilk olarak Akçimento hisse senetleri halka arz edildi.1976 - yılında Erol Sabancı Spastik Çocuklar Tedavi ve Eğitim Merkezi ile 1996 yılında Metin Sabancı Spastik Çocuklar ve Gençler Eğitim Üretim ve Rehabilitasyon Merkezi kuruldu.1981 - Türk sermayesi ile yurtdışındaki ilk banka AKINTERNATIONAL BANK ( Sabancı Bank Plc.) Londra'da kuruldu.1992 - Japon hükümeti tarafından Sakıp Sabancı'ya "Kutsal Hazine Altın ve Gümüş Yıldız Nişanı" takdim edildi.1994 - Japon Toyota ve Mitsui ile yüzde 50/50 ortak olarak Türk otomotiv sanayiine yeni bir pencere açacak TOYOTASA fabrikası Adapazarı'nda açıldı.

Ayrıca Sabancı Holding insan hakları ve özellikle kadın hakları konusunda büyük çalışmalar yapmıştır. Çeşitli eşitlik ve kadını güçlendirme ilkeleri üzerinde büyük roller üstlenmiştir.

Sabancı Holding 2011 yılında Birleşmiş Milletler Kadını Güçlendirme İlkeleri Bildirisi'ni imzalayan ilk Türk şirketi olmuştur. 

BAZI ASIRLIK AİLE ŞİRKETLERİ

Ziraat Bankası

Kurucusu: Mithat Paşa 

Kuruluş: 1863

Vefa Bozacısı 

Kurucusu: Hacı Sadık 

Kuruluş: 1870

Karaköy Güllüoğlu

Kurucusu: Hacı Mehmet Güllü 

Kuruluş: 1871

AİLE ŞİRKETLERİNİN KORKULARIAile şirketlerinin karşılaştıkları zorlukları

incelediğimizde, kısa vadede “İnsan Kaynakları ve yetenek bulmak-işe almak/tutmak” öne çıkarken, uzun vadede ise büyümenin devamlılığını sağlamak açık ara farkla en sık belirtilen zorluk olmuştur. Kısa vadede rekabet, büyümenin devamlılığı ve yeni pazarlar aile şirketlerini zorlarken, kanun ve düzenlemelere uyum ile Çin ile rekabet diğer unsurlara kıyasla önemli bir zorluk olarak değerlendirilmemiştir.

(Rotasını başarıya çevirenler) Aile Şirketleri Araştırması 2010

BAŞARILI AİLE ŞİRKETLERİ İCİN YOL HARİTASI

Aile şirketlerinin başarılı olabilmeleri için

nasıl bir yol haritası izlenebilir?

Dünyanın en ünlü aile şirketleri uzmanlarının başında gelen David Bork’un, Türkiyede ki ilk müşterisi 1980li yılların sonunda Eczacıbaşı Ailesi oldu. Ailenin onunla elde ettiği başarılı sonucun ardından diğer Türk şirketleri de kritik süreç ve sorunları Bork’ün danışmanlığında aşmayı tercih etti. Türkiye’nin en büyük aile şirketi Koç Holdingde Rahmi Koçun onursal başkanlığa, Mustafa Koçun da yönetim kurulu başkanlığına geliş sürecini yöneten yine Borktü.

42 yıl boyunca dünyanın dört bir yanında 400ün üzerinde şirketle çalışan Aspen Family Business Group Başkanı David Bork, söz konusu aile olduğunda, dünyanın her yanında sorunların birbirine çok benzediğini söylüyor. "Aile şirketlerinde ana sorun kuşak değişimiyle geliyor" diyor. Rekabetin her an arttığı iş dünyasında ayakta kalmak isteyen ailelere, şirketlerini krallık olarak görmemelerini tavsiye ediyor. İş başına gelecek yeni nesil yöneticilerin gereken yeterliliğe sahip olmalarının kritik olduğunun altını çiziyor. "Eğer yeni nesil gereken yeterliliğe sahip değilse, kurucu belli bir yaşa geldikten sonra onursal başkan olarak görevini sürdürmeli. Yönetime de aileden olmayan bir profesyonel getirilmeli. Sonuçta yeterlilikle aile genleri arasında bir bağ yok. Muhteşem bir işadamının oğlu olmak kişiyi muhteşem yapmıyor" diye devam ediyor.

Bork, bu kitabında, ailelerinde değişim yapmak ve şirketlerini geleceğe taşımak isteyenlere, kritik ve hızlı bilgiler veriyor.

Kısa bir Test

Şirketin geleceği hakkında tahminde bulunmak için oluşturulmuş kısa bir test.

Günümüzde aile şirketlerini destekleyen kuruluşlardan bazı örnekler

Aile Şirketlerinin Avantajları

• Çabuk karar verebilmesi,• Yüksek başarı güdüsü ve işe asılanların çok

olması,• Kısa zamanda büyüme ve gelişme eğilimi,• Aile birliğinden doğan kuvvetin olması ve “biz”

bilincinin kısa zamanda gelişmesi,• Amatör ruhun kayıp edilmemesi,• Tepe yönetimde karşılıklı saygının daha rahat

yerleşmesi,• Takipçi tepe yönetici adaylarının (yeni kuşak)

belli olması ve önceden gereken biçimde hazırlanabilmeleri.

Aile Şirketlerinin Dezavantajları

• Kurumsallaşma ve profesyonelleşmede zorluk çekilmesi, değişme direncinin yüksek olması,

• İş sahiplerinin işin içinde olmasından kaynaklanan kurumsal sorunlar,

• Patron güdümünün, yeni yönelimleri engelleyebilmesi,• Öngörü, planlama, bütçeleme, raporlama gibi mantıkların

gelişmesinde zorluk çekilmesi ve günlük karar ve çözümlerin tercih edilebilmesi,

• Patronların zaman zaman profesyonellerle yarışabilmeleri ve onları küçük görme eğilimleri,

• Aile içi sorunların işe yansıtılması,• İşin çekirdeğinden gelinmesi ve işin çok iyi bilinmesine

karşılık yönetimde yeterli bilgi ve deneyimin olamaması,• Takipçi tepe yönetim adaylarının (yeni kuşak) belli olması ve

sistemin önünü tıkayabilmeleri.

TEŞEKKÜRLER

TEŞEKKÜR EDERİZ