AL-DHARURIYAT AL-KHAMS, KONSEP, SKOP SERTA APPLIKASINYA

DALAM KEHIDUPAN SEHARIAN

1.0 PENDAHULUAN

Islam merupakan mesej Allah SWT kepada seluruh umat manusia di serata dunia dan

di setiap zaman. Berteraskan wahyu melalui dua sumber utamanya yang suci iaitu al- Quran

dan al-sunnah Islam tetap unggul dan bertahan sepanjang zaman semenjak dari zaman awal

kemunculannya sehingga kini. Ini semua kembali kepada tabiat Islam itu sendiri yang bersifat

dinamik dan mempunyai objektif atau maqasid yang jelas dan bertepatan dengan hidup

manusia sejagat.

Tabiat ini Allah SWT ciptakan sesuai dengan tujuan dan hikmah seuatu kejadian.

Mustahil bagi Allah SWT menjadikan suatu perkara itu tanpa arah tujuan dan matlamatnya.

Segala ciptaan Allah SWT adalah untuk kebaikan dan kemaslahatan manusia. Untuk

memahami hakikat ini, Allah SWT memerintahkan manusia agar bertadabbur dan bertafakur

di samping melihat hikmah di sebalik penciptaannya. Allah SWT mencipta manusia dengan

tujuan menjadikan mereka sebagai khalifah di atas muka bumi ini. Firman Allah SWT yang

bermaksud:

“...Dia Telah menciptakan kamu dari bumi (tanah) dan menjadikan kamu

pemakmurnya, Kerana itu mohonlah ampunan kepadaNya, Kemudian bertobatlah kepada-

Nya, Sesungguhnya Tuhanku amat dekat (rahmatNya) lagi memperkenankan (doa

hambaNya)." (Surah Nuhh: Ayat 61)

Bagi membantu manusia melaksanakan tanggungjawabnya sebagai khalifah, Allah

SWT menurunkan syariatnya yang wajib dipatuhi. Memang diakui di kalangan ulamak,

umara’ dan ummah bahawa terdapat tujuan di sebalik setiap pensyariatan. Dan seperti yang

dinyatakan di atas ada yang dapat difahami secara jelas dan ada yang menjadi rahsia Allah.

Tujuan atau matlamat ini disebut sebagai maqasid. Maqasid syariah adalah tujuan-tujuan yang

dikehendaki oleh Allah SWT dalam setiap hukum atau sebahagian besar daripadanya.

Sesungguhnya Allah SWT apabila mensyariatkan hukum, sebenarnya adalah bertujuan

memelihara kemaslahatan manusia dengan membuka ruang-ruang manfaat kepada mereka

dan mengangkat kemudaratan.

Melalui penelitian secara konprehensif dan suri teladan terhadap sumber-sumber

syariat Islam telah disahkankan bahawa maqasid utama syariat Islam ialah untuk memberi

kemaslahatan kepada manusia samada membawa maslahah (manfaat) tersebut atau menolak

keburukan (mudharat) daripada manusia. Oleh itu jelaslah bahawa semua hukum syara’

bernaung di bawah konsep jaminan maslahah kepada manusia bukan sahaja di dunia malah

menjangkaui alam akhirat. Pendapat ini bersesuaian dengan pandangan al- ’Izz Abdu al-Salam

bahawa Islam itu semuanya maslahah, samada dengan mendatangkan maslahah mahupun

mengelakkan mudharat.

Bagi menjelaskan rahsia kejadian dan ciptaan Allah SWT maka artikel ini merupakan

antara artikel ringkas yang menghurai mengenai makna maqasid, konsepnya dan

kedudukannya dalam memahami Al-Dharuriyat Al-Khams. Ia juga turut menghuraikan

pelbagai pengkategorian maqasid menurut perspektif yang berbeza, faedah-faedah memahami

maqasid dan kaedah mengenali maqasid. Kemudian penulis cuba menilai sejauh mana

kepentingan maqasid syaraiah dalam menilai sesuatu hukum.

2.0 KONSEP MAQASID

2.1 Definisi Maqasid

Maqasid merupakan matlamat yang ingin dicapai dalam melakukan sesuatu.

Dalam konteks ini maqasid yang dimaksudkan ialah maqasid atau objektif yang

diletakkan oleh syara’ dalam mensyariatkan hukum. Antara istilah popular yang

digunakan ialah maqasid syariah, maqasid al-Syari’(Allah) dan maqasid syara’ atau di

dalam Bahasa Arabnya maqasid al-syariah, maqasid al-Syari’ dan al-maqasid al-

syar’iyyah (Ahmad al-Raisuni, 1992).

Terdapat pelbagai definisi yang telah dilontarkan oleh ulamak usul fiqh tentang

istilah maqasid. Ulamak klasik tidak pernah mengemukakan definisi yang spesifik

terhadap maqasid, malah al-Syatibi yang terkenal sebagai pelopor ilmu maqasid

(Hammad al-Obeidi, 1992) pun tidak pernah memberikan definisi tertentu kepadanya.

Namun ini tidak bermakna mereka mengabaikan maqasid syara’ di dalam hukum-

hukum syara’. Pelbagai tanggapan terhadap maqasid dapat dilihat di dalam karya-

karya mereka. Kita akan dapati tanggapan ulamak klasik yang pelbagai inilah yang

menjadi unsur di dalam definisi-definisi yang dikemukakan oleh ulamak mutakhir

selepas mereka. Apa yang pasti ialah nilai-nilai maqasid syara’ itu terkandung di

dalam setiap ijtihad dan hukum-hukum yang dikeluarkan oleh mereka. Ini kerana

nilai-nilai maqasid syara’itu sendiri memang telah terkandung di dalam Al-Quran dan

al-Sunnah (Muhammad Fathi al-Duraini, 1997). Sebagai contoh, dalam persoalan

solat, Allah SWT jelas menyatakan matlamat dari pensyariatannya adalah supaya

dapat mencegah manusia itu dari melakukan maksiat dan penderhakaan kepada Allah

SWT dalam kehidupan mereka. Firman Allah SWT:

Sesungguhnya solat itu boleh mencegah daripada perbuatan keji dan mungkar.

(al-Ankabut: 45)

Ramai di kalangan ulamak yang menganggap maqasid ialah maslahah itu sendiri,

samada menarik maslahah atau menolak mafsadah. Ini ditegaskan oleh Ibn al-Qayyim

di dalam kitab beliau iaitu I’lam al-Muwaqqi’in bahawa syariah itu berasaskan kepada

hikmah-hikmah dan maslahah-maslahah untuk manusia samada di dunia atau di

akhirat. Perubahan hukum yang berlaku berdasarkan perubahan zaman dan tempat

adalah untuk menjamin syariah dapat mendatangkan kemaslahatan kepada manusia

(Ibn Qayyim al-Jauziyyah, 1996). Sementara Al-Izz bin Abdul Salam juga

berpendapat sedemikian apabila beliau mengatakan “Syariat itu semuanya maslahah,

samada menolak kejahatan atau menarik kebaikan…” (Al-Izz Abdul Salam m.s.9).

Ada juga yang menyifatkan maqasid sebagai mengelakkan kemudaratan. Al-Qadi

I’yad telah berkata “berhukum untuk mengelakkan kemudaratan adalah wajib”.Ada

juga yang menyifatkan maqasid sebagai mengelakkan kesusahan atau masyaqqah.Ini

sebagaimana yang dikemukakan oleh Ibn al-Arabi dengan kata-katanya ” Tidak harus

membebankan seseorang dengan apa yang ia tidak mampu”. (Nuruddin Mukhtar,

1998)

Ada juga yang memahami maqasid sebagai lima prinsip Islam yang asas iaitu

menjaga agama, jiwa, akal , keturunan dan harta.Di satu sudut yang lain, ada juga

ulamak klasik yang menganggap maqasid itu sebagai logik pensyariatan sesuatu

hukum (Nuruddin Mukhtar, 1998).

Manakala ulamak-ulamak mutakhirin seperti al- Imam al-Syatibi yang sinonim

kepada ilmu maqasid tidak pernah mengemukakan definisi yang spesifik untuk istilah

maqasid. Ini mungkin disebabkan beliau merasakan bahawa umum sudah

memahaminya (Dr. I’wad Muhammad al-Qarni, 1419H).

Adapun al-Qaradawi mentakrifkan makna maqasid Syari’ah (maksud-maksud

Syari’ah) sebagai tujuan yang menjadi tujuan teks dan hukum-hukum untuk

direalisasikan dalam hubungan manusia baik berupa perintah, larangan atau harus

sama ada untuk individu, keluarga, bangsa dan umat. Maksud-maksud ini juga boleh

diertikan sebagai hikmah-hikmah yang menjadi tujuan ditetapkan hukum yang

disyariatkan oleh Allah untuk hambaNya (al-Qaradawi, 2006: 20).

Ibn Asyur mendefinisikan maqasid sebaga i “Segala pengertian yang dapat dilihat

pada hukum-hukum yang disyariatkan pada keseluruhannya atau sebahagian

besarnya” (Mohammad al-Tahir al-Misawi, 1998). Ini bermakna maqasid bukanlah

pengertian yang dapat dilihat pada hukum – hukum tertentu secara khusus. Contohnya

melahirkan kebaikan, menolak kejahatan dan konsep kesamarataan antara manusia

yang ada pada setiap pensyariatan hukum-hukum syara’.

Ibn Asyur telah membahagikan maqasid dengan lebih terperinci lagi dengan

mengkategorikannya kepada dua iaitu maqasid umum dan maqasid khusus. Menurut

beliau maqasid umum ialah maqasid yang dapat dilihat dalam hukum-hukum yang

wajib dan melibatkan semua individu secara umum. Manakala maqasid khusus pula

ialah cara yang digunakan oleh syariah bagi merealisasikan kepentingan umum

melalui tindak- tanduk perseorangan. Contohnya hukum merekodkan perjanjian

hutang dalam bidang muamalat.

I’lal al-Fasi mendefinisikan maqasid sebagai “matlamat syariah dan rahsia-rahsia

pensyariatan setiap hukum (Islam)”. Beliau juga telah membahagikan maqasid kepada

dua iaitu maqasid umum dan maqasid khusus. Maqasid umum ialah matlamat syariah

secara umum, manakala maqasid khusus ialah rahsia di sebalik setiap hukum.

Walaubagaimanapun definisi ini telah dikritik oleh Dr. Iwad bin Muhmmad al- Qarni.

Beliau mengkritik pendefinisian ini dengan mengatakan bahawa perkataan rahsia

adalah kurang sesuai digunakan kerana rahsia bukanlah maqasid secara mutlak. Ada

kalanya sesuatu rahsia itu menjadi maqasid dan pada ketika lain ia bukanlah maqasid

kepada sesuatu (Dr. I’wad Muhammad al-Qarni, 1419H)

Ahmad Al-Raisuni mendefinisikan maqasid sebagai “matlamat-matlamat yang

ingin dicapai oleh syariat demi kepentingan umat manusia”. Beliau telah

membahagikan maqasid dengan lebih teliti lagi berbanding dengan Ibn al-’Asyur iaitu

dengan membahagikannya kepada tiga bahagian, iaitu maqasid umum, maqasid

khusus dan maqasid serpihan (juziyy). Menurut beliau maqasid umum ialah objektif

yang diambilkira oleh syara’ dalam menentukan semua atau sebahagian besar hukum

syara’, contohnya konsep keadilan dan kesamarataan (al-Musawah) yang terdapat

dalam semua hukum syara’. Maqasid khusus ialah yang diambilkira oleh syariah

dalam menentukan sesuatu atau beberapa kelompok hukum tertentu, contohnya hukum

kekeluargaan. Manakala maqasid serpihan ialah yang diambilkira oleh syariah dalam

menentukan sesuatu hukum tertentu, contohnya hukum sunat berkahwin. Namun apa

yang menjadi topik perbincangan ilmu usul fiqh dan ilmu maqasid khasnya ialah

maqasid umum. Manakala maqasid khusus menjadi topik perbincangan para fuqaha.

(Ahmad al-Raisuni, 1992). Jika diteliti definisi-definisi yang dikemukakan oleh para

ulamak tersebut, definisi yang paling tepat, padat dan merangkumi seluruh konsep

maqasid ialah definisi yang dikemukakan oleh al-Raisuni.

Dalam pada itu, seperti yang telah disepakati Imam Syartibi dan al-Ghazali

bahawa matlamat syariat berkenaan merangkumi lima komponen maqasid yang sangat

mustahak iaitu Hifz al-Din (agama), Hifz al-Aql (akal), Hifz al-Mal (harta), Hifz al-

Nafs (nyawa) dan Hifz al-Nasb (keturunan), iaitu setiap perundangan hukum itu mesti

bertujuan melindungi atau memelihara kepentingan akal, agama, harta, nyawa dan

nasab atau keturunan umat manusia.

Kesimpulannya maqasid syariah ialah “matlamat-matlamat yang ingin dicapai oleh

syariat demi kepentingan umat manusia”. Komponen penting maqasid ini

membuktikan bahawa Islam adalah sistem hidup lengkap, komprehensif, relevan pada

bila-bila masa dan sudah tentu boleh dilaksanakan dalam apa jua urusan kehidupan.

Garis panduan ideal ini adalah bagi memastikan segala keperluan, kehendak dan

aspirasi kehidupan dapat dipenuhi serta terpelihara. Hal ini juga selari dengan prinsip

maqasid syariah iaitu menjamin serta melindungi maruah, kepentingan dan

kehormatan individu di samping memelihara keharmonian hubungan antara manusia.

2.2 Istilah-Istilah Lain Berkaitan Maqasid

2.2.1 al-Hikmah

Ibn Rusyd menyifatkan maqasid sebagai hikmah pensyariatan hukum Al-

hikmah membawa erti yang sama dengan maqasid. Istilah al-hikmah lebih kerap

digunakan oleh fuqaha. Contohnya Ibn Farhun berkata:”Dan adapun hikmah qada

ialah mengangkat kacau bilau, menolak bala bencana, mencegah orang zalim,

membantu yang dizalimi, memutuskan pertikaian,menyuruh yang ma’ruf dan

mencegah kemungkaran”.( Muhammad Farhun, 1301H)

Manakala di kalangan para fuqaha, para ulamak usul istilah ini merujuk

samada kepada maqasid sesuatu hukum ataupun kesesuaian (relevensi) sesuatu

hukum (al-makna al-munasib). Contohnya mengelakkan masyaqqah adalah

hikmah kepada adanya hukum rukhsah.

2.2.3 Al-’illat

Ada sebahagian ulamak yang menganggap bahawa maqasid itu ialah’illlah-

‘illat yang terkandung di dalam pensyariatan hukum. Al-Ilah ialah sifat zahir yang

tekal yang ada pada sesuatu hukum syara (Wahbah al-Zuhaili, 1986). Sifat yang

ada pada sesuatu hukum itu seolah-olah menggambarkan maqasid syara.Ini

menjadikan al-’illat dan maqasid membawa pengertian yang sama.Atau dengan

kata lain, maqasid sesuatu hukum dapat difahami daripada kefahaman terhadap

‘illatnya.Istilah ini lebih banyak digunakan di dalam bidang tafsir ayat dan hadith

yang berkaitan dengan hukum-hukum syara’ (Ahmad al-Raisuni, 1992).

2.2.3 Al-ma’na

Dari segi penggunaannya, istilah al-ma’na adalah sinonim kepada maqasid

kecuali al-ma’na lebih popular digunakan oleh fuqaha terdahulu seperti al-Syatibi,

al- Ghazali dan al-Tabari.

2.3 Kategori – Kategori Maqasid

Maqasid boleh dibahagikan kepada pelbagai kategori yang berbeza berdasarkan

kepada perspektif yang berbeza. Kategori maqasid berdasarkan puncanya terbahagi

kepada dua (al-Syatibi, 1996):

2.3.1Maqasid Syari’(Allah)

Iaitu maqasid yang diletakkan oleh Allah dalam mensyariatkan hukum. Ianya

berpusat kepada menarik kebaikan dan menolak kejahatan di dunia dan di akhirat.

Menurut al-Syatibi, Maqasid Syari’ terbahagi kepada empat bahagian (al-Syatibi,

1996):

a. Tujuan Syari’ (Allah) mencipta Syariat itu sendiri.

b. Tujuan Syari’ (Allah) menciptakan Syariat untuk difahami.

c. Tujuan Syari’ (Allah) menjadikan Syariat untuk dipraktikkan.

d. Tujuan Syari’ (Allah) meletakkan mukallaf di bawah hukum Syarak.

2.3.2 Tujuan Allah mencipta Syariat.

Pada pandangan al-Syatibi, Allah mencipta syariat dengan tujuan untuk

merealisasikan maqasidnya untuk sekelian manusia iaitu untuk memberikan

kebaikan (maslahah) kepada mereka dan mengelakkan kerosakan atau keburukan

(mafsadah) daripada menimpa mereka. Menururtnya segala apa yang disyariatkan

tidak terlepas daripada maqasid ini yang dibahagikan kepada tiga kategori, iaitu:

2.4 Faktor-Faktor Asas Penentuan Maslahah

Kepentingan utama sebagai asas kepada keperluan biasa dan keperluan mewah.

Kerosakan kepentingan asas menyebabkan kerosakan kepada keperluan yang lain.

Lazimnya berlaku kerosakan keperluan lain sekiranya berlaku kerosakkan kepentingan

asas. Kerosakan keperluan biasa atau keperluan mewah mungkin boleh menyebabkan

kerosakan kepada kepentingan asas. Wajib menjaga keperluan biasa dan keperluan

mewah bagi tujuan menjaga keperluan asas.

2.4.1 Menjadikan Syariat Mudah Difahami

Al-Syatibi menyatakan, syariat yang diturunkan oleh Allah SWT adalah untuk

difahami oleh manusia untuk mereka melaksanakanya, jika ianya tidak dapat

difahami oleh manusia, tiada erti pada penurunan syariat tersebut. Bukti mengenai

kenyataan tersebut ialah penurunan Al-Quran itu sendiri dalam bahasa arab sesuai

dengan suasana arab lewat penurunannya dan juga isi kandungan Al-Quran yang

mudah difahami oleh manusia.

2.4.2 Allah Mencipta Syariat Untuk Dilaksanakan

Syariat yang diturunkan oleh Allah kepada manusia adalah untuk dipraktikkan.

Tanggung jawab untuk mempraktikkannya ini dipanggil taklif. Taklif menurut al-

Syatibi hendaklah mampu dipikul oleh manusia, malah para ulamak telah berijma’

tiada taklif di luar kemampuan manusia.

Oleh yang demikian, jika ada taklif yang pada zahirnya dilihat seperti tidak

mampu dipikul oleh mukallaf, maqasid syariat pada kes tersebut bukan terletak

kepada hasil atau natijah kepada pelaksanaannya , tetapi pada usaha untuk

merealisasikannya. Seperti suruhan berlaku adil di antara para isteri bagi suami

yang berpoligami, ia adalah sesuatu di luar kemampuan manusia untuk berlaku

adil 100% terutamanya dalam bab kasih sayang. Oleh itu yang menjadi maqasid

syara’ pada waktu itu ialah usaha untuk merealisasikan keadilan tersebut dan

bukannya natijah daripada usaha tersebut.

Dalam buku “al-Muwafaqat”, al-Syatibi telah memperluaskan lagi contoh–

contoh bagi kes seumpama ini. Beliau juga membangkitkan persoalan beban yang

terhasil daripada taklif secara keseluruhannya. Kata beliau, bukanlah tujuan syariat

untuk membebankan dan menyusahkan manusia (ini dapat dilihat melalui dalil–

dalil yang menolak keadaan serba salah (al-haraj) dan menegaskan kemudahan

serta toleransi (al-taysir dan al-samah). Walaubagaimanapun, beban yang

munasabah dalam kadar yang normal hasil daripada taklif tidak dapat dielakkan,

kerana itu merupakan tabiat taklif. Dengan itu, beban yang terhasil itu bukanlah

maqasid syariat . Yang menjadi maqasid syariat ialah maslahah disebalik bebanan

itu sendiri, samada kesenangan di dunia mahupun di akhirat menurut neraca

keperluan asas yang telah diperbincangkan.

Al-Syatibi juga dalam bab ini memberikan alasan mengapa syariat Islam

sentiasa menghindarkan kebersalahan (al-haraj) dan beban yang berat, yang

pertamanya untuk mengelakkan kebosanan dan rasa benci mukallaf terhadap taklif

dan yang keduanya, untuk menghindarkan daripada menganggu tugas–tugas hidup

yang lain seperti mencari nafkah, menjaga anak isteri dan sebagainya demi untuk

menumpukan perhatian kepada menyempurnakan taklif.

Di bawah tajuk ini juga, al-Syatibi menghuraikan jenis beban atau masyaqqah

yang hendak dihindarkan oleh syariat daripada manusia dan jenis yang

sebaliknya.Beliau juga menegaskan bahawa berat atau ringannya masyaqqah itu

adalah bersifat relatif. Ia perlu berasaskan kerja sebenar yang perlu dilakukan dan

sejauhmana kepentingannya dalam hidup.

2.4.3 Meletakkan Mukallaf Di Bawah Hukum Syara’.

Dalam bab ini al-Syatibi menegaskan keumuman syara’ dan sifatnya yang

menyeluruh. Syariat Islam juga merangkumi alam syahadat dan alam ghaib bagi

setiap mukallaf. Tegasnya lagi, tujuan meletakan mukallaf di bawah hukum

Syariat ialah untuk mengelakkan semua manusia dari terikut–ikut dengan hawa

nafsu agar dengan itu mereka akan menjadi hamba Allah dengan penuh sukarela.

2.4.4 Maqasid Mukallaf (hamba)

Iaitu maqasid atau tujuan mukallaf dalam melakukan sesuatu perbuatan. Maqasid

mukallaf berperanan menentukan sah atau batal sesuatu amalan. Berasaskan

prinsip di atas beliau menyimpulkan beberapa kaedah, seperti Qasad mukallaf

hendaklah selari dengan qasd syariah itu sendiri. Sesiapa yang berhasrat untuk

mencapai sesuatu yang lain daripada maksud awal pensyariatannya, sesuatu itu

dianggap telah menyalahi syariat.

2.5 Kaedah-Kaedah Khusus Mengenali Maqasid

Untuk menentukan sesuatu itu adalah maqasid yang dikehendaki oleh syari’

bukanlah satu perkara yang mudah. Oleh itu ulamak telah menggariskan beberapa

kaedah untuk mengenali maqasid syara’ Menurut al-Syatibi, terdapat tiga cara untuk

kita mengenali maqasid syara’ (al-Syatibi).

2.5.1Penelitian Kuantitatif

Umumnya kaedah ini melibatkan penelitian secara deduktif terhadap dalil-dalil

yang mensabitkan maqasid syara’. Penelitian ini boleh berlaku dalam dua keadaan

samada penelitian terhadap semua dalil yang ada ataupun sebahagian

daripadanya.Penelitian terhadap semua dalil sudah tentu akan menghasilkan

natijah yang qat’ie manakala penelitian terhadap sebahagiannya pula akan

menghasilkan natijah yang zanni.kaedah kedua ini lebih popular digunakan oleh

fuqaha.Kesahihan kaedah ini terletak pada hakikat bahawa ia boleh member i

maklumat secara terperinci (al-Syatibi).

2.5.2 Penelitian Terhadap Ilat Hukum

Kaedah ini melibatkan penelitian terhadap ilat- ilat hukum-hukum syara’.

Kaedah ini tertumpu kepada usahsa untuk mengetahui rahsia di sebalik setiap

hukum atau lebih dikenali sebagai masalik al-’illat di dalam ilmu usul fiqh.Secara

umumnya terdapat sembilan cara untuk menentukan ilat sesuatu hukum iaitu ijma’

ulamak terhadap sesuatu ‘illat, nas Al-Quran, isyarat, kemunasabahan,

memerhatikan keserupaan antara hukum dan sebagainya (al-Syaukani, 1994).

2.5.3 Penelitian Terhadap Suruhan Atau Larangan Allah Taala

Kaedah ini berasaskan kepada kefahaman ada maqasid tertentu di sebalik

suruhan dan larangan. Maqasid di sebalik suruhan ialah melakukannya sementara

maqasid di sebalik larangan ialah meninggalkan yang dilarang itu (al-Syatibi).

3.0 KEPENTINGAN MAQASID SYARIAH

Berdasarkan neraca ini, kategori yang paling popular di dalam ilmu ini telah

dipelopori oleh al-Imam al-Haramayn di dalam bukunya al-Burhan pada peringkat awal

perbincangan mengenai maqasid. Kemudian pembahagian ini menjadi ikutan kepada ulamak

selepas beliau seperti al-Ghazali, al-Izz bin Abdul Salam, al-Qurafi, Ibn Taimiyyah, Ibn

Qayyim dan al-Syatibi yang telah mengupas persoalan ini dengan lebih mendalam. Merujuk

kepada neraca matlamat utama hukum Islam adalah bagi memelihara kemaslahatan

(kepentingan) masyarakat maka ianya dibahagikan kepada tiga bentuk kepentingan;

3.1 Maqasid Umum (maqasid ammah)

Iaitu yang diambilkira oleh syariah dalam menentukan semua atau sebahagian

besar hukum-hukumnya. Contohnya menegakkan keadilan, menghasilkan kebaikan,

menolak keburukan dan kesamarataan antara manusia (Muhammad Uqlah, 1991).

3.2 Maqasid Khusus (maqasid khassah)

Iaitu yang diambilkira oleh syariah dalam menentukan sesuatu atau

sekelompok hukum-hukum tertentu. Contohnya hukum-hukum muamalat, munakahat,

jenayah dan sebagainya.

3.3 Maqasid Serpihan (maqasid juz’iyyah)

Iaitu yang diambil kira oleh syariah dalam menentukan sesuatu hukum tertentu.

Contohnya sunat berkahwin, makruh bercerai dan wajib membayar hutang.

Menurut beliau lagi, yang menjadi asas kepada semua kepentingan tadi adalah

kepentingan asas. Sedangkan kepeluan biasa sebagai pendokong kepadanya, sementara

keperluan mewah sebagai pendokong kepada keperluan biasa. Kedudukan ini perlu diambil

kira dalam menentukan keutamaan hukum atau dalam memberi keutamaan kepada mana–

mana maslahah apabila berlaku percanggahan antara satu sama lain. Selayaknya tiga

keutamaan hukum ini diklasifikasikan kepada tiga kategori.

3.4 Kepentingan Asas (al-Dharuriyyat)

Iaitu segala apa yang paling penting dalam kehidupan manusia samada bagi

tujuan kebaikan agama dan hidup di dunia. Kehidupan manusia akan menjadi rosak

samada di dunia atau di akhirat jika kepentingan asas ini tidak ada atau tidak dipenuhi.

Maslahah asas ini melibatkan pemeliharaan lima perkara iaitu agama, jiwa, akal,

kehormatan dan harta. Kesemua kepentingan ini dapat dianggap sebagai keperluan

asasi yang tidak dapat tidak amat diperlukan oleh setiap manusia, di dalam kehidupan

bermasyarakat. Seandainya salah satu daripada keperluan ini tidak dipenuhi,

kehidupan manusia akan pincang maka sudah tiada ertinya lagi. Sebarang perkara dan

tindakan yang mencabul kelima- lima perkara ini akan dianggap sebagai mafsadah.

3.5 Keperluan Biasa (al-Hajiyat)

Ia merupakan keperluan hidup untuk memudahkan kehidupan di dunia dan

akhirat, yang mana tanpanya kehidupan manusia akan menjadi tidak sempurna dan

mengalami kesempitan ataupun tidak sampai ke tahap rosak. Maslahah ini melibatkan

semua yang diperlukan oleh manusia untuk mewujudkan kemudahan dan kelapangan

dalam menjalankan tugas dalam kehidupan. Walaupun ianya tidak sampai kepada

tahap keperluan asasi yang boleh menyebabkan kebinasaan hidup manusia, tetapi

ianya diperlukan bagi mengelakkan kesusahan hidup di dalam masyarakat.

3.6 Keperluan Mewah (al-Tahsiniyat)

Iaitu keperluan yang tidak sampai ke tahap kedua di atas. Ianya hanya untuk

tujuan keselesaan dan kecantikan. Contohnya: adat, akhlak dan etika. Maslahah ini

diperlukan untuk menjaga kehormatan hidup manusia (Tahsiniyyah) yang melibatkan

kemuliaan akhlak dan adat yang baik. Semuanya diperlukan bagi menjamin kelancaran

hidup manusia dalam masyarakat.

Berasaskan prinsip induktif beliau membahagikan kepentingan asas kepada

lima, iaitu menjaga agama, nyawa, keturunan, harta dan akal. Menurut beliau, semua

agama memandang perkara ini sebagai kepentingan asas. Menurut al-Syatibi lagi,

Syariat Islam menjaga menjaga kepentingan asas ini melalui dua cara:

3.6.1 Secara positif

Dengan menentukan hukum yang boleh melahir dan menjaga kewujudannya.

Contohnya bagi menjaga agama diwujudkan akidah, ibadat, ijtihad dan

sebagainya. Begitulah juga hukum–hukum adat dan muamalat diwujudkan bagi

mewujudkan kesempuraan dan kebaikan hidup manusia.

3.6.2 Secara negatif

Iaitu dengan menghalang apa–apa yang yang boleh menghapus, merosak atau

menganggu kepentingan itu. Contohnya, diwajibkan hukum bunuh ke atas orang

murtad bagi menjaga kepentingan agama, sementara hukum – hukum adat dan

muamalat bagi menjaga kepentingan yang lain. Demikian juga fatwa yang

dikeluarkan oleh Mufti Mesir (ketika itu) tentang keharusan gambar fotografi

kerana ‘illah hukum bagi larangan taswir adalah kerana ada unsur menandingi

ciptaan Allah SWT, sedangkan taswir dalam bentuk fotografi tidak boleh

dianggap sedemikian, kerana ia masih merupakan ciptaan Allah SWT yang

diulang dalam bentuk foto (al-Qardawi, 1993).

Dalam memahami maqasid Syari’ah ini, al-Qaradawi melakukan beberapa hal seperti

meneliti sebab-sebab (ta’lilat) dalam al-Quran, meneliti setiap hukum Syari’ah yang

mengandungi nilai-nilai yang tinggi, membaca karya-karya ulamak tentang maqasid al-

Syari’ah dan bersetuju dengan para ulamak yang menerima pakai kaedah maqasid Syari‘ah ini.

Penelitian kepada hukum-hukum Islam telah menambahkan keyakinannya bahawa syariat

Islam dibina atas dasar kemaslahatan, manusia di dunia dan akhirat dan syariat mengandungi

keadilan, rahmah dan , kemaslahatan dan hikmat. Berdasarkan kepada fahaman maqasid ini,

al-Qaradawi berfikir dan berijtihad (al-Qaradawi, 2006).

4.0 FAEDAH-FAEDAH MEMAHAMI MAQASID

Memahami maqasid syara’ merupakan unsur penting dalam mengeluarkan hukum.Ini

kerana maqasid ialah paksi yang akan memastikan setiap hukum itu akan seiring dengan

kehendak dan matlamat Allah mensyariatkannya ke atas manusia. Dengan memahami

maqasid atau maqasid syara’ dapat menjelaskan lagi tujuan dan hikmah pensyariatan sesuatu

hukum samada secara keseluruhannya atau sebahagiannya. Selain itu ia juga dapat

memperkembangkan lagi topik-topik perbincangan di dalam perkara-perkara ilmu maqasid

seperti maslahah, qiyas, sadda zarai’e dan sebagainya.

Menurut al-Qaradawi, bahawa jalan untuk mengetahui maqasid syariat tidak

semestinya mengikut jalan yang dirintis oleh Imam al-Ghazali dengan kategori darurat,

hajiyat dan tahsinat. Malah ia boleh diketahui dengan jalan-jalan yang lain. Antara jalan

menuju maksud-maksud syariat ialah:

i. Meneliti setiap illat teks al-Quran dan al-Sunnah agar kita boleh mengetahui

maksud-maksud dan tujuan–tujuan Islam seperti ayat dalam surah al-Hadid

ayat 25 yang menjelaskan kedatangan syariat Islam yang mengandungi nilai-

nilai keadilan yang amat tinggi.

ii. Meneliti, mengikuti dan memikirkan hukum-hukum dan kemudian

menyatukan satu hukum dengan hukum-hukum yang lain agar dari penelitian

itu kita dapat menyimpulkan maksud-maksud Syari’ah yang menjadi maksud

Allah dalam membuat hukum-hukum tersebut. Bagi al-Qaradawi, maksud-

maksud syariat itu bukan hanya terhad kepada al-Kulliyat al-Khams .tetapi ia

lebih luas dari catatan di atas. (al-Qaradawi, 2006: 27)

Apa yang menarik ialah jurang perselisihan pendapat antara fuqaha dan mujtahid dapat

dikurangkan lantas membuang perasaan taasub mazhab yang sebenarnya merugikan umat

sendiri. Apa yang penting dalam setiap hukum yang dikeluarkan ialah ianya dapat mencapai

dan selari dengan maqasid syara’.

Akhirnya, memahami maqasid akan meyakinkan lagi bahawa Islam itu datang untuk

memberi maslahah dan kebaikan kepada manusia di dunia dan di akhirat.Justeru, individu

muslim akan lebih rasional dan bersemangat dalam melakukan suruhan Allah Taala

(Nuruddin Mukhtar, 1998).

5.0 MENILAI SESUATU HUKUM MELALUI KAEDAH MAQASID SYARA’

5.1 Maqasid Menurut Perspektif Syara’

Sebagaimana yang telah dimaklumkan ,sesungguhnya dalil-dalil syariat Islam

menegaskan bahawa setiap hukum-hukumnya mempunyai maqasid dan maksud yang

tertentu (38). Sehubungan dengan itu, sudah menjadi makluman umum bahawa

sesungguhnya tujuan pensyariatan itu ialah untuk kemaslahatan manusia di dunia dan

di akhirat (Wahbah al-Zuhaili, 1986).

Maqasid syara’ merupakan kayu ukur dalam menilai sesuatu. Dengan kata lain,

dalam memahami sesuatu hukum ianya mestilah seiring dengan maqasid yang telah

digariskan oleh syara’. Fenomena ini jelas dilihat di dalam Al-Quran dan al-Sunnah.

Jumhur ulamak telah berpendapat bahawa hukum-hukum syara’ mengandungi

hikmah dan maqasidnya yang tersendiri yang mana ianya berkisar tentang menjaga

kemaslahatan manusia di dunia dan di akhirat (Yusuf al-Qardawi, 1993). Pengamatan

terhadap hukum-hukum ini telah menghasilkan satu jalinan kaitan yang rapat antara

hukum syara’ dan maqasidnya (al-Misawi,)

Justeru dalam proses memahami hukum, seorang faqih bukan sahaja perlu

memahami dalil-dalil hukum tersebut, malah perlu memandang lebih jauh lagi iaitu

aspek maqasid hukum tersebut disyariatkan. Malah tidak keterlaluan jika dikatakan

hukum fiqh tanpa maqasid sama seperti jasad yang tiada ruhnya. Antara dalil-dalil

yang mengukuhkan kedudukan maqasid sebagai hujah yang mengikat ialah:

5.1.1 Tinjauan Al-Quran Al-Karim

Al-Quran al-Karim yang merupakan sumber primer maqasid syara’ samada

secara langsung ataupun tidak, telah mengajar pengamalnya tentang setiap perkara itu

haruslah bermatlamat. Daripada Al-Quran kita dapat mengetahui maqasid pengutusan

rasul-rasul, penurunan Al-Quran, pentaklifan mukallaf dengan tanggungjawab dan

pembalasannya dan maqasid kejadian alam dan manusia .Al-Quran telah menjelaskan

maqasid penciptaan manusia ialah untuk pengabdian kepada Allah.

Al-Quran juga telah mengisbatkan prinsip utama Islam diturunkan iaitu untuk

menjaga agama, jiwa, akal ,keturunan dan harta.Jika diteliti kesemua hukum Islam

beredar di bawah naungan lima prinsip utama ini (al-Misawi,).

Al-Quran juga telah menentukan banyak maqasid dan hikmah sesuatu hukum

disyariatkan yang seterusnya membentuk teori maqasid itu sendiri. Contohnya

Maqasid larangan bersetubuh dengan isteri ketika haid ialah untuk mengelakkan

penyakit, maqasid ibadat haji ialah mendapat faedah yang banyak antaranya penyatuan

umat Islam, maqasid perkahwinan ialah memelihara diri, dapat hidup dalam kasih

sayang dan keharmonian, maqasid ibadat puasa ialah menjana sifat ketakwaan,

maqasid larangan mendekati zina ialah kerana buruk akibatnya dan lain- lain maqasid

yang banyak dinyatakan di dalam Al-Quran (Nuruddin Mukhtar,).

Daripada Al-Quran juga satu rumusan tentang berbagai kaedah fiqh “qawaid

fiqhiyyah” dapat dibentuk. Kaedah fiqh ini penting dalam memahami hukum dan

mempunyai kaitan rapat dengan maqasid syar’iyyah itu sendiri (Sidqi al-Borno, 1996).

Antaranya “Darurat (kes kesusahan) mengharuskan yang haram”, “setiap kesusahan

atau masyaqqah itu diukur dengan seada-adanya”, “setiap kesusahan ada

kesenangannya”, Ini bermakna maqasid mempunyai kedudukan yang kukuh dan nilai

autoriti yang kuat dalam menilai sesuatu (Muhammad al-Zuhayli, 1998).

Hukum-hukum syara’ bukan diturunkan secara serentak dan pelaksanaannya

juga adalah secara berperingkat-peringkat. Ini semua tidak lain dan tidak bukan ialah

untuk memastikan sesuatu hukum itu akan sampai kepada matlamat ianya disyariatkan

(Mana’ al-Qutan, 1993). Sesuatu hukum tidak akan mencapai maqasidnya seikiranya

dijalankan pada masa yang salah atau dalam keadaan umat yang masih belum dapat

menerima hukum itu.Contohnya pengharaman arak adalah secara berperingkat-

peringkat ialah untuk memlihara maslahat umat pada ketika itu yang mana minuman

arak adalah adat yang sukar untuk ditinggalkan secara sekaligus.Jika pengharaman

dibuat secara drastik, kemungkinan umat Islam pada ketika itu tidak dapat mentaati

larangan Allah itu dan maqasid pengharamannya tidak dapat dicapai.

Jika diteliti ayat-ayat yang berkait dengan hukum-hukum fiqh, boleh dikatakan

ada terselit maqasid di sebalik pensyariatan hukum tersebut. Bukan setakat itu sahaja,

ilmu usul fiqh pula telah menyediakan pelbagai instrumen seperti qiyas dan al-zarai’

yang boleh digunakan untuk meluaskan lagi aplikasi objekif di dalam sesuatu hukum

kepada hukum yang lain. Walaupun tidak ada dalil yang khusus di dalam Al-Quran

yang menyatakan setiap hukum ada maqasidnya tetapi berdasarkan dalil-dalil secara

umumnya dapat kita simpulkan bahawa Al-Quran sentiasa mengambil kira aspek

maqasid dalam menyatakan sesuatu hukum.( Nuruddin Mukhtar,)

5.1.2 Al-Sunnah

Merupakan sumber kedua terpenting selepas Al-Quran mempunyai peranan

penting dalam menguatkan lagi apa yang dibawa oleh Al-Quran, mentafsirkan al-

Quran, menjelaskan dan menghuraikannya agar lebih jelas dan mudah dipraktikkan.

Begitu juga di dalam bidang maqasid, al-Sunnah berperanan menguatkan lagi

kedudukan maqasid dalam menilai sesuatu hukum. Sebahagian al-sunnah yang

menerangkan tentang sesuatu hukum turut menekankan aspek maqasid hukum tersebut

(Yusuf al-Qardawi, 1997). Contohnya hadith Rasulullah S.A.W yang bermaksud:

“Sesungguhnya agama itu mudah” (Sahih al-Bukhari, jil. 1, m.s. 23).

Dalam hadith ini, dengan jelas ianya menunjukkan antara maqasid atau objektif

syariat, iaitu memudahkan ummat, tidak membebankan dan senang untuk diamalkan.

Begitu juga dengan sabda baginda : “Rasulullah S.A.W jika diberikan peluang untuk

memilih antara dua perkara, maka baginda tidak akan memilih kecuali yang paling

mudah selagimana ianya tidak berdosa..” (Sahih al-Bukhari, jil. 3, m.s. 305).

Ianya membawa objektif bahawa Islam amat mementingkan kemudahan

kepada umatnya. Dalam hadith yang lain pula, Rasulullah S.A.W bersabda:

“Jika tidak kerana menyusahkan umatku nescaya sudah aku suruh mereka

bersiwak untuk setiap kali solat” (Sahih al-Bukhari, jil. 2, m.s. 682).

Dari hadith ini jelas menunjukkan syariat Islam bukan bertujuan untuk

menyusahkan umat malah menyenangkan dan memastikan kemaslahatan mereka

terjamin.

Autoriti maqasid syara’ dalam menilai sesuatu tidak perlu dipertikaikan lagi

kerana maqasid syara’ bukanlah sesuatu yang asing dari dalil-dalil syara’ malah ianya

terkandung di dalam dalil-dalil itu sendiri samada secara langsung atau tidak

(Muhammad Fathi al-Duraini). Hasil penelitian secara kuantitatif dan deduktif

terhadap dalil-dalil ini menunjukkan setiap hukum yang disyariatkan mempunyai

maqasid yang tersendiri yang akhirnya tertumpu kepada menjaga kemaslahatan

manusia sejagat (Ramadan al-Buti, 1990).

5.1.3 Tinjauan Zaman Sahabat

Golongan Sahabat telah mengaplikasikan konsep maqasid syara’ di dalam

setiap ijtihad yang mereka lakukan (Dr. Yusuf al-Qardawi, 1997). Jika dibandingkan

dengan zaman Rasulullah s.a.w penggunaan konsep ini agak lebih meluas

memandangkan banyak perkara-perkara baru yang tiada nas mula timbul hasil

daripada peredaran zaman dan perkembangan semasa (Nuruddin Mukhtar,)

Kefahaman para sahabat terhadap Al-Quran adalah istimewa berbanding

dengan kefahaman orang lain kerana mereka bukan sahaja memahami zahir Al-Quran

malah menjangkau tujuan di sebalik penurunannya itu.

Justeru kita dapati ijtihad- ijtihad mereka bertepatan dengan kehendak syara’

untuk menjamin kemaslahatan umat sejagat. Ahmad b. Hanbal menegaskan perbuatan

para sahabat ini berpunca daripada pemahaman mereka tentang maqasid syara’ itu

sendiri. Antara contoh yang jelas ialah ijtihad mereka untuk mengumpulkan Al-Quran

di dalam satu mashaf, menjatuhkan talak tiga dengan satu lafaz, tidak membahagikan

tanah rampasan perang kepada tentera dan banyak lagi.

Begitu juga keadaannya pada zaman tabi’in yang sempat hidup bersama

sahabat.Mereka mewarisi secara praktikal pengambilkiraan maqasid syara’ dalam

mengeluarkan hukum yang berpusat kepada menarik maslahah dan menolak mafsadah

( Abdul Karim Zaidan, 1990).

Seterusnya corak berijtihad seumpama ini diwarisi sehingga ke zaman imam

mujtahid dan hari ini.

5.1.4 Tinjaun Zaman Mutaahirin

Jumhur ulamak usul dan furu’ lebih lebih lagi apabila ulamak usul telah

mensyaratkan untuk seorang mujtahid melakukan ijtihad mestilah memahami maqasid

syar’iyyah. Sehubungan dengan itu, pentafsiran nas secara lateral semata-mata a tanpa

melihat kepada maqasid syara’ di sebaliknya adalah bertentangan dengan tabiat

tasyri’itu sendiri (Al-Duraini,).

Al-Qurafi bukan sahaja mensyaratkan mujtahid memahami maqasid syara’,

malah faqih muqallid juga mesti memahami maqasid syara’ (al-Raisuni,)

Al-Imam al-Syafi’e mengambil langkah merujuk kepada maqasid syara’

sebagai satu kaedah dalam berijtihad apabila tiada nas dari Al-Quran atau al-Sunnah

atau hadith ahad. Seterusnya, sekiranya beliau tidak mendapati apa-apa maslahah

umum atau kepentingan umum beliau akan berpindah kepada sumber ijma’. Al-Imam

al-Ghazali juga mengambil kira aspek maslahah sekiranya ada tanda-tanda ianya

adalah maqasid syara’. (al-Ghazali, 1400H)

Para ulamak usul umumnya menyentuh kedudukan maqasid syara’ dalam

membuat apa-apa penilaian apabila mereka membincangkan masalah tarjih.Menurut

mereka dalam proses mentarjih antara pendapat ulamak ada beberapa neraca antaranya

lebih memudahkan manusia dan lebih hampir dengan maqasid syara’ (Yusuf al-

Qardawi, 1994).

Al-Imam al-Syatibi dilihat lebih tegas dalam hal ini apabila beliau menyifatkan

mujtahid yang cuai dalam aspek maqasid syara’ sebagai ulamak yang menyeleweng

dari agama (al-Syatibi,). Menurut beliau , memahami maqasid syara’ adalah prasyarat

utama dalam berijtihad. (Dr. Qutub Mustafa Sanu, m.s.83)

Menurut Ilal al-Fasi, peranan maqasid syara’ bukan sahaja pada kes-kes yang

tidak dinaskan malah menjangkaui huku-hukum yang dinaskan sebagaimana yang

berlaku dalam kes penundaan Umar hukum hudud bagi mencuri pada tahun kelaparan.

Ibn A’syur pula bersependapat sedemikian dan mengukuhkan kepentingan

memahami maqasid syara’ dalam mengeluarkan hukum.Menurut beliau, proses untuk

melakukan ijtihad lima perkara:

i. Memahami nas berdasarkan pengertian bahasa dan istilah syara’.

ii. Meneliti kemungkinan nas berkenaan dinasakh atau ditaqyid atau di

takhsis atau ada nas lain yang lebih utama daripadanya.

iii. Mengenali ‘illat hukum dan melakukan qiyas berasaskannya.

iv. Menentukan hukum bagi kes yang tidak dinaskan dengan menggunakan

kaedah qiyas.

v. Menentukan hukum ta’abbudi seada-adanya.

Pendapat ini turut disokong oleh al-Misawi, “seorang mujtahid perlu

memahami maqasid syara’ dalam semua peringkat di atas”.

Menurut Dr. Yusuf Hamid al-Alim, (1991) “memahami maqasid syara’ bukan

sahaja penting bagi mujtahid malah meliputi semua mukallaf agar kehendak mereka

dalam tindak tanduk mereka selari dengan kehendak syara”.

5.2 Mengaplikasi Maqasid Syara’ Dalam Ijtihad

Selepas memahami makna sebenar maqasid, hakikatnya dan juga

kedudukannya dalam syariat, tindakan selanjutnya pula ialah melihat kepada

pengaplikasiannya terhadap hukum–hukum ijtihad. Ini kerana memahami maqasid

adalah di antara syarat terpenting bagi seorang mujtahid untuk berijtihad dan bagi

seorang mufti untuk berfatwa. Menurut al-Syatibi dan diiktiraf oleh jumhur ulamak

terkemudian. Ini kerana sebarang ijtihad dan fatwa yang sepi daripada maqasid akan

menyebabkan penyimpangan ijtihad ataupun fatwa tersebut daripada landasan syariat,

kerana maqasid seperti yang telah kita katakan ialah himpunan pemahaman terhadap

sejumlah besar daripada dalil–dalil syara’.

Pengaplikasian maqasid dalam ijtihad juga amat penting kerana ianya akan

menuju ruh syara’ yang bertepatan dengan tabiat dalil–dalil dan syariat itu sendiri

yang sentiasa mengambilkira persoalan menjaga kemaskahatan ummah dan

mengelakkan mereka daripada mudharat. Prinsip ini juga merupakan asas atau tunjang

kepada tasyri’ itu sendiri. Oleh itu pengaplikasian ini amat–amat penting. Menurut al-

Khadimi Peringkat pengaplikasian maqasid pula boleh kita bahagikan kepada empat

peringkat :

i. Memahami maqasid juz’i ataupun illat hukum dan menetapkannya.

ii. Melihat kepada pengaplikasian maqasid juz’i atau hukum lain yang

boleh diaplikasikan ke atasnya maqasid tersebut.

iii. Memahami maqasid kulliy dan menetapkannya dalam semua keadaan

hukum melalui kaedah deduktif.

iii. Melihat kepada kes–kes baru yang memerlukan hukum dan

mempertimbangkannya menurut neraca maqasid kulliyah melalui kaedah

masalih mursalah dan istihsan, sehingalah mujtahid sampai kepada hukum

yang benar-benar menepati maqasid tersebut.

Dalam kes ini, Ibn Asyur telah mengkhususkan satu tajuk dalam bukunya yang beliau

namakan sebagai : “Hukum – hakam Syara’ yang boleh menerima kaedah qiyas berdasarkan

illat – illat dan maqasid yang rapat dan paling hampir dengannya”.

6.0 KESIMPULAN

Maqasid Syara’ atau lebih popular dengan istilah maqasid syar’iyyah merupakan

matlamat-matlamat yang ingin dicapai oleh syara’ dalam pensyariatan hukum. Umumnya

maqasid ini tertumpu kepada menarik maslahah dan menolak mafsadah daripada manusia

sejagat. Maqasid syariah merupakan penaung kepada dalil-dalil syara’, ia bukannya sesuatu

yang asing dari dalil-dalil syara’ malah terkandung di dalamnya samada secara langsung atau

tidak.

Islam sebagai satu cara hidup adalah sesuai untuk semua bangsa dan setiap ketika

bersumberkan wahyu yang berupa dalil-dalil yang terkandung di dalam Al-Quran dan al-

Sunnah. Dalil-dalil yang terbatas kuantitinya tidak akan terbatas aplikasinya sekiranya

seorang mujtahid itu tidak hanya memahami dalil secara lateral semata-mata , malah melihat

kepada aspek maqasid syara’ di sebalik pensyariatan sesuatu hukum.

Oleh itu, dalam melakukan sesuatu tindakan atau perancangan sama ada untuk jangka

masa panjang atau pendek, maka tiga kategori ini perlu menjadi kretiria dan pra-syarat utama

dalam membuat sesuatu keputusan berkenaannya terutama apabila melibatkan aspek agama,

jiwa, akal, keturunan dan harta secara keseluruhannya ke arah pembentukan institusi

masyarakat madani yang adil dan progresif. Kepentingan memahami maqasid syara’ bagi

seorang mujtahid dan pengkaji hukum tidak boleh dikesampingkan untuk memastikan

penilaian yang dibuat terhadap sesuatu itu selari dengan kehendak al-Syari’ah .

BIBLIOGRAFI

Abdul Karim Zaidan, al-Madkhal li Dirasati al-Syariah al-Islamiyyah, Beirut, Muassasah al-

Risalah, 1990M.

Ahmad al-Raisuni, Nazariyyat al-Maqasid I’nda al-Imam al-Syatibi, Beirut, al- Maahad al-

Alami li al-Fikr al-Islami, 1992M.

Al-Ghazali, al-Mankhul, Tahqiq:Muhammad Hasan Hito, Beirut, Dar al-Fikr, 1400H.

Ibn Qayyim al-Jauziyyah, I’lam al-Muwaqqi’in, Beirut, Dar al-Kutub al-Ilmiyyah, 1996M.

I’wad bi Muhammad al-Qarni, al-Mukhtasar al-Wajiz fi Maqasid al-Tasyri’, Jeddah, Dar al-

andalus al-Khadra’, 1419H

Al-Izz bin Abdul Salam, Qawaid al-Ahkam fi Masalih al-Anam, Beirut,Dar al- Ma’rifah.

Mana’ al-Qutan, Tarikh al-Tasyri’ al-Islami, Beirut, Muassasah al-Risalah, 1993M.

Mohammad al-Tahir al-Misawi, Ibn Asyur wa Kitabuhu Maqasid al-Syariah al- Islamiyyah,

Kuala Lumpur, Al-Basyair li al-Intaj al-Ilmi, 1998M.

Muhammad bin Farhun, Tabsirah al-Hukkam, Mesir, Dar al-Maktabah al-Ilmiyyah, 1301H.

Muhammad Fathi al-Duraini, al-Manahij al-usuliyyah, Beirut, Muassasah al-Risalah, 1997.

Muhammad Sidqi al-Borno, al-Wajiz fi Idhah Qawaid al-Fiqh al-Kulliyyah, Muassasah al-

Risalah, Beirut, 1996M.

Muhammad Uqlah, al- Islam Maqasiduhu wa Khasaisuhu, Amman, Maktabah al- Risalah al-

Hadisah, 1991M.

Muhammad al-Zuhayli, Maqasid al-Syariah, Dar al-Maktabi, Damsyik, 1998M.

Nuruddin Mukhtar al-Khadimi, al-Ijtihad al-Maqasidi,Qatar , 1998M.

Dr. Qutub Mustafa Sanu, Adawat al-Nazar al-Ijtihadi al-Mansyud, Beirut, Dar al- Fikr,

2000M.

Ramadan al-Buti, Dawabit al-Maslahah, Beirut, Muassasah al-Risalah, 1990M.

Al-Syatibi, al-Muwafaqat, Beirut, Dar al-Ma’rifah, 1996M.

Al-Syaukani, Irsyad al-Fuhul, Beirut, Dar al-Kutub al-Ilmiyyah, 1994M.

Wahbah al-Zuhaili, Usul al-Fiqh al-Islami, Damsyik, Dar al-Fikr, 1986M.

Yusuf Hamid al-Alim, al-Maqasid al-Aamah li al-Syariah al-Islamiyyah, USA, al-Maahad al-

Alami li al-Fikr al-Islami, 1991M.

Yusuf al-Qardawi, al-Ijtihad al-Muasir baina al-Indibat wa al-Infirat, Kaherah, Dar al-Tauzi’,

1994M.

Yusuf al-Qardawi, Madkhal li Dirasat al-Syariah al-Islamiyyah, Beirut, Muassasah al-Risalah,

1993M.

Yusuf al-Qardawi, al-Sunnah Masdaran li al-ma’rifah wa al-hadarah, Kaherah, Dar al-Syuruq,

1997M.