AMENORREA

Olaia Salgueiro Barquin1.D. CMC

HILEKOAHILEKOA

1. NOLA ETA ZERTARAKO SORTZEN DA.2. HILEKOAREN FALTA: AMENORREA3. LEHEN MAILAKO AMENORREA4. BIGARREN MAILAKO AMENORREA5. AMENORREAN ERAGITEN DUTEN

FAKTOREAK6. AMENORREAGATIKO ONDORIOAK

Ugaztun emeek aldiro izaten duten odol-jarioa da, askatutako obuloak ez ernaltzeagatik umetokian bildu den odolezko mukosa kanporatzean gertatzen dena. Emakumeengan gutxi gorabehera 28 egunero gertatzen da, 11-13 urterekin gertatzen da lehenengoz, 50-60 urte bitartean, gertatzen den menopausiara arte. Menstruazioa edo odol-jarioa bera zenbait egunetan zehar soilik gertatzen bada ere, behin eta berriz errepikatzen den ziklo menstrualaren aldi bat besterik ez da, emakumeak ernalketarako prestatzen duen ziklo fisiologikoa alegia.

Hilekoa 4 fase izaten ditu:1.- Obulazioaren aurreko fasea: obulutegi bateangeroago obulu bihurtuko den obozito bat hasten da heltzen.Endometrioa edo umetokia estaltzen duen mukimintzaere loditzen joaten da. Mintz horren zereginaernalketa egonez gero enbrioia elikatzea da.2.- Obulazioa: hileko zikloaren 14. egunean-edo heldutakoobulua irten egiten da eta Falopioren tronpetarapasatzen da. Obulua prest dago ernaltzeko, beraz,Falopioren tronpetan espermatozoideren batekin bategiten badu, ernaltzen hasiko da.3.- Obulazioaren osteko fasea: obuluak umetokirakobideari ekiten dio. Ordurako endometrioa guztizgaratuta dago eta ernalketa egon baldin bada, umetokiangeldituko da obulua. Orduantxe hasten da haurdunaldia.Hileko zikloa eten egingo da, beraz. Ernalketarikegon ez bada, obulua ez da umetokian geldituko etaaurrera egingo du kanpora irten arte.

4.- Menstruazioa edo hilekoa: Ernalketarik egon ez bada hilekoa egongo da. Hautsi diren odol-hodietako odolarekin nahastutako endometrioak eta ernaldu gabeko obuluak osatzen dute jarioa. Menstruazioa baginako zulotik.

AMENORREA• AMENORREA, HILEKOA GALTZEAN GERTATZEN DA.

Hipotalamoak eta hipofisiak bidaltzen dituzten seinaleak (obulazioa kontrolatzen dutenak) heltzen ez badira edo gaizki heltzen badira, hilekoa desagertu egiten da. Organismoaren ezgonkortasun honi, amenorrea deritzegu.

• BI AMENORREA MOTA BEREIZTEN DIRA: AMENORREA PRIMARIOA: ORAINDIK EZ DU LEHENENGO

HILEKORIK IZAN. BAINA, 16 URTETIK GORAKO EMAKUME DENEZ, HILEKOA JADA IZAN BEHARKO ZUKEEN.

AMENORREA SEKUNDARIOA: HILEKOA IZAN DU, BAINA 3 EDO 4 HILA BITARTEAN EZ DU HILEKORIK IZAN.

LEHEN MAILAKO AMENORREAN ERAGITEN DUTENAK:

ARAZOAK IZATEA HIPOTALAMOAN (ZIKLO MENSTRUALA ERREGULATZEN DU HIPOFISIAREKIN BATERA).

NORMALAK EZ DIREN KROMOSOMA HIPOFISIAN ERAGITEN DUTEN GAIXOTASUNAK BUXADURA BAGINAN (ESATERAKO: ODOL JARIOA ETETEN

DUEN MINTZA)

BIGARREN MAILAKO AMENORREAN ERAGITEN DUTEN FAKTOREAK:

HAURDUNALDIA AHOZKO ANTISORGAILU EDO INJEKTAGARRI

ANTISORGAILUEN ERABILERA ESTRESA SENDAGAI KONKRETU BATZUK: DEPREZIO-KONTRAKOAK,

QUIMIOTERAPIARAKO MEDIKAMENTUAK ETA ANTIPSIKOTIKOAK

GUTXIEGIZKO GORPUTZ MASA ARAZOAK TIROIDEETAN (PERIODOAN ERAGITEN DUTEN

HORMONETARIKO BATZUK SORTZEN DITUEN GURUINA). LUZAROAN KIROLEAN ARITZEA, GORPUTZEAN GANTZ

GUTZI IZANDA.

AMENORREA IZATEAREN ONDORIOAK

Amenorreak estrogenoen; emakumezkoen hormonen falta, adierazten du. Honek, hezurren masan eta egituran eragin zuzena du. Hori dela eta, osteoporosis edo osteoponia ager daitezke. Hezur hausturak edo lesioak ere areagotzen dira.

Gainera, estrogenoen falta, gaixotasun kardiobaskularren garapenean eragiten du.

Bestalde, estrogenoak ez badaude, gizonezkoen hormonak (progesterona) nabarmentzen dira. Hori dela eta, emakumeek maskulinotu egiten dira: Gorputz osoan biloa agertzen da. Titien hazkundea eteten da. Emakumezkoetan eman ohi diren kurbak desagertzen dira.

Amenorreak, luzaroan izaten bada, infertilitatea ere eragin ditzake. Gogo sexualak galtzen dira, estrogenoen falta dela eta. Gainera, gaixotasun baginalak edo ugatz-gaisotasunak sorraraz ditzake

amenorrea izateak.

Zergatik gorputzak luzaroan jakirik jasotzen ez badu, kolesterola agertzen

da odolean?

2 Arrazoi posible

(Oraindik ez da erantzun zehatzik aurkitu, baina ondorengo bi hipotesiak dituzte azalpen gisa).

Luzaroan jan gabe egon ezkero, gorputzak elikagai askoren beharra izango du, funtzionamenduan egoteko behar bezain beste energia lortzeko. Hori dela eta, gorputzak, gehien bat, elikagai hiperkalorikoak behar izango ditu. Gantzak dira, kaloria gehien sortzen dituzten elikagaiak. Hori dela eta, barauaren ondorioz, gorputzaren beharrak direla eta, hartzen ditugun elikagaiak lipidoak direnez, odolean kolesterola nabarmentzen da.

• Gorputzak luzaroan jakiak jasotzen ez baditu, ez ditu lipidoak ere ez hartuko. Beraz, gorputzean bertan dauden gantzak erauziko ditu. Esaterako, nerbioak estaltzen dituen sustantzia edo geruza; mielina, lipoproteina da.%30 Proteinez osatuta dago eta %70 lipidoak dira, azken hauetatik, %25 kolesterola da. Beraz, gorputzak gantzen eskasia dela eta, nerbioen geruza zurrupatzen du. Esan dugunez, geruza hau, kolesterol kantitatea handia duenez, odoleko kolesterola nabarmenduko da.

• Honek, ondorio latzak izan ditzake. Nerbioen zorroa xurgatuz gero, nerbio sistemaren funtzionamendu zuzena eragoz daiteke. Esterako, muskulu baten funtzioa galaraztea, nerbio sistemak ez baititu garunak bidalitako seinaleak muskuluetara ondo igortzen.