AMERIKETARA JOAN NINTZEN

LH4.MAILA

INUITAK

• Ipar-poloan  bizi  dira,  iglu  izeneko  etxeetan,  lurralde   hotz-hotzean. Iglu horiek gela bakarrekoak dira.

• Arrantza eta ehizatik bizi dira. Itsas-txakurrak arpoiekin ehizatzen dituzte. Itsas-txakurren  larruz arropak egiten dituzte. Txakurrek tiratzen dituzten leratan herriz herri mugitzen dira. Sudurrarekin muxu ematen dute.

• Eta  inuitak  ipar Poloan, Alaska eta Groenlandian bizi dira.

• Indiarrak  lehen  biztanleak  izan  ziren  Amerikan, gizaki  zuriak  iritsi  baino  askoz  lehenago.

• Lautada  handietan 30 tribu bizi ziren: dakotak, cheyenneak, komantxeak, apatxeak, siouxak, komantxeak, nabajoak, zuniak, hopiak, mandanak, pawdneak…

• Tribu artean  borroka  sarri egiten  zuten.

•  Lautada  handietako  indiarrak  nomadak ziren. Ez ziren   leku  finkoetan  bizi, beti  mugitzen  ziren  ehizaren  arabera. Beste batzuek berriz, leku finkoetan  bizi ziren.

AZTEKAK

• Aztekak   nekazari   onak  ziren, eta  lurra  ureztatzeko  sistema aurreratua  asmatu  zuten. 

• Artisauak   zirenez, oso  eskultura  politak  egiten  zituzten, eta  urrea  landu zuten.

• Eraikin  handiak  eraiki  zituzten  beren  jainkoak  gurtzeko.  • Antzinako  idazkera  bat  erabiltzen  zuten, hau  da, idazkera

Hieroglifikoa.  • Borrokalari  sutsuak ziren. Hernan  Cortes  eta  bere  armada 

española  izan  zen  azteken  suntsitzailea.

MAIAK

• Nekazari bikainak ziren. Artoa biltzen zuten eta uzta ona jasotzen zituzten. • Artisauek urrezko eta zilarrezko apaingarriak egiten zituzten.• Eguzkia eta ilargia beraien jainkoak ziren eta gurtzeko eskailera handizko

piramideak eraiki zituzten.• Aritmetika, idazkera hieroglifikoa eta 365 eguneko eguzki egutegia asmatu

zuten. • Soldaduak zituzten eta borroka batzuetan parte hartu zuten.• Maien desagerpenari buruz informazio gutxi dago.    

INKAK

                                      

• Nekazariak eta artisauak  ziren. Urrezko artelanak egiten zituzten.

• Machu-Picchu Peruko Andeetan kokatutako Inkak egindako  hiri bat zen, Cuzcotik 130 km.tara eta  2045 mko altitudean .1912an aurkitu zuten.

• Inkak ez zuten idazketarik landu, eta marrazkien bidez transmititzen zuten jakinduria.

• Atahulpak inken azken erregeak, soldadu asko zituen. 1530. urte inguruan, Francisko  Pizarrok  bere soldadu espainolekin hiria suntsitu zuen . 

KOLONEN ERAGINA AMERIKAN

• 1492ko abuztuaren 3an, Kristobal Kolon Ozeano  Atlantikoan  itsasoratu  zen, herrialde  aberatsetara  joateko  bidea aurkitu  nahian, luxuzko  gaiak  (bitxiak, zeta,  espezieak…) ekartzen  baitzituen  handik.

• Kolonek Indiara  joateko asmoa  zeukan.

• Urte  hartako urriaren 12an iritsi  zen  Amerikara  (Karibeko uharte  batera). Hain  bide  luzea izanda Kubako uharte batera iritsi eta  India zela pentsatu  zuen.

• Hango  lurretara  iritsi  ondoren,   konkistatzen hasi  zen. Berak  urrea eta aberastasunak  nahi  zituen  eta  horregatik  dena  konkistatu eta kolonizatu  zuen.

• Americo  Vespuciok  Kolonen  bidaia eta  pausoak  aztertu  zituen eta  Indiara  joan  ez zela  jakin  zuen.  Amerikako mapa egin zuen eta horregatik haren  omenez kontinente  berriari  Amerika deitu  zitzaion.

• Patata• Artoa• Tomatea• Piperra • Tabakoa • Kakaoa                      

• Zaldia• Zenbait edari  alkoholdun• Behia• Txerria• Ardia• Eritasunak       

Amerikara eraman zutena

Amerikatik ekarri zutena