Araba
ARABA
GASTEIZ
PROBINTZIA: Araba
HIRIBURUA: Gasteiz
POPULAZIOA: 322.444
AZALERA: 3.317km2
DENTSITATEA: 97
MENDIAALTITUDEA
Gorbeia1.481m
Abitigarra1.169m
Palomares1.446m
Joar1.418m
MENDI NAGUSIENAK
IBAIAKLUZERAJAIOHIL
Ebro Ibaia910kmFontibren(Kantabria)MediterraneoItsasoan
Ega Ibaia122kmLagran(Araba)EbroraSan Adrianen(Nafarroa)
Zadorra ibaia78,1kmEntziako Mediterrane-oanEbro ibaia
Baia ibaia64kmGorbeiako mendigunean
Ebro ibaia
IBAI NAGUSIENAK
Gorbeia
Abitigarra
Palomares
Joar
Ebro
Ega
Zadorra
Baia
Neguak hotzak eta hezeak dira.Udako tenperaturak askoz ere
altuagoakdira.Iparraldean klima ozeanikoa eta Hego-aldean klima
mediterraneoaeta kontinentala dago.Euri ugari egiten du, batez ere,
udaberrian,neguan eta udazkenean.KLIMA
KULTURAMUSIKA: Klasikoa: Jesus GuridiGarakidea: Xabier
MontoiaMUSIKA TALDEAK:Hertzainak, M-ak, La Polla Records,
Betagarri, Sociedad Alkoholika, Potato, Cicatriz, Danba .
JAIAK:Arabako jai nagusia apirilaren 28an da, San
Prudentzioegunez. Bezperan danborrada jotzen da Gasteizko
Probintzia plazan, gero hiriko kaletan kalejira egiten dute txistu
zein danborraren soinuen laguntzaz. Ohikoa da jai horretan
perretxiko nahaskia eta barraskiloak jatea. Ospakizuna
amaitutakoan, sukaldaritza lehiaketak, herri kirolak eta beste
jarduera batzuk burutzen dira.
DANTZAK:Hauek dira Arabako dantza batzuk:
-Arabako popurria-Txakolin (Aramaio)- Gasteizeko zortzikoa-Jota
zaharra(Araian)-Katearen dantza (Yecora)
JAZKERA TRADIZIONALA: Arabako jazkera tradizionala
Guipuzkokoaren antzekoa da guk baserritar edo kaxerito jantzia
deitzen diogu baina han neskei neskitas eta mutilei vasquitos
deitzen zaie.
PERTSONAI FAMATUAK:IDAZLEAK:-Euskaraz idazten dutenak:
-Josemari Velez de Mendizabal-Xabier Montoia
-Gaztelaniaz idazten dutenak:
-Felix Maria Samaniego-Ramiro Maeztu-Ignacio Aldekoa-Toti
Martinez de Lezea
KIROLARIAK:Pelotariak:
-Iigo Benito -Jose Maria Palazios
Txirrindulariak:
-Iaki Isasi-Jose Maria Basualdu-Antonio Berasategi-Ricardo
Garcia Ambroa
Eskubaloi jokalariak:
-Iaki Urdangarin-Elisabeth Pinedo-Patricia Pinedo-Patricia
Elorza-Iker Romero
Saskibaloi jokalariak:-Ander Arruti-Iker Iturbe-Aitor
Zarate-Asier Zengotitabengoa-Sergio de la Fuente -Pablo Laso
-Jesus Llano-Jesus Iradier-Alberto Ortega
JANARIA:Araban patatak, perretxikoak eta barraskiloak asko jaten
dira, gozo asko dago, Gasteizen oso tipikoak dira neskitas eta
vasquitos bonboiak. Oso famatua da Arabako Errioxako ardoa ere.
EUSKARA:2006Ko datuen arabera, orduan ia 75.000 arabar
euskaldunak ziren, biztanle guztien %25 inguru, beraz. Azken urte
hauetan araban aurrera egin du euskarak eta aurrerapen hori
nabarmenagoa izan da, Araban euskara berez ia desagertuta kontuan
izanez gero.
1996 an arabar guztietatik%14,6 euskalduna zen, eta handik hamar
urtera%25ekoa zen kopurua.
MITOLOGIA Hauek dira Arabako mitologia pertsonai batzuk:
-Aari: Arabako okinako leize ospetsuan bizi zen , Ahariaren
itxura hartzen zuen .
-Jentilak: Jentillei buruzko aipamenak ere ageri zaizkigu
Araban, Jentillak kristautasunaren aurretik lurralde horietan bizi
ziren pertsona fedegabeak omen ziren.
-Tartalo: Tartalo ere apaitzen da Araban. Begi bakarreko gizon
erraldoia da jeinu gaizto au, lan bidez artzaina.
.
-Maide: mairi eta mairu jeinuen jatorri bera du. Jentilen
antzera, antzinako gizon fedegabeak bezala ageri da.
-Galtxagorriak: Leku askotan aipatzen dira galtxagorriak eta
Araban ere agertzen dira. Galtza gorriz jantzitako gizontxo
txiki-txikiak dira
GALTXAGORRIEN KONDAIRA BATGaltxagorrien jabe zen baserritar
batek idi-proba batean hartu zuen parte, Bere lehiakideen idiak
azkarragon zebiltzala ikustean, atera galtxagorriak eta laguntza
eskatu zien. Horrela, haren idiek aurreratu egin zituzten
aurkariak, eta baserritarrak apustua irabazi zuen.
HAU IZAN DA ARABARI BURUZ IKASI DUGUN GUZTIA Elsa, Alex eta
Izaro
