Aro Garaikidea

ALTZA HERRI IKASTETXEA

HIPI GELA – LAGUNTZA GELA

ARO GARAIKIDEA, 6. MAILA

1

http://hipialtza.blogspot.com

http://margarigela.blogspot.com

Historialariek bost arotan banatzen dute historia:

1. historiaurrea

2. antzinaroa

3. erdi aroa

4. aro modernoa

5. aro garaikidea

Unitate honetan Aro garaikidea ikasiko dugu, hau da XIX eta XX mendeak.

Laburpena: Aro garaikidean fabrika handiak sortu zituzten. Lantegi

hauetan langile asko aritzen ziren. Langile bizi-baldintzak oso gogorrak

ziren.

Mende hauetan asmakizun eta aurkikuntza asko egin zituzten: txertoak,

elektrizitatea, telefonoa… Eta horri esker pertsonen bizimodua hobetu egin

zen.

Zure ustez, zein izan dira hiru asmakizun edo aurkikuntza hoberenak?




2



Argazki hau ikusita, zer esan dezakezu?

Txertoek zer aurrerapen ekarri zuten?

Komunikabideetan zer asmakizun daude? Zure ustez zein izan da

inportanteena?




3



Historia zenbat arotan banatzen da?

Jarraian, sarrerako laburpena Kopiatu:




4



XIX MENDEA 1.808an, Independentzia Gerra hasi zen. 1.812. urtean Kadizen, Espainiako lehenengo konstituzioa sinatu zen. Kadizko konstituzioan zenbait eskubide onartzen zizkien herritarrei, adibidez botoa emateko eskubidea. Gerra bukatu zenean, Fernando VII.a errege izendatu zuten. Fernando VII.ak monarkia absoluta ezarri zuen. Gero, Elisabet II. Garia honetan Amerikako koloniek independentzia lortu zuten.

• Zer da KONSTITUZIOA? Hiztegia, erabili.

Fernando VII

KADIZKO KONSTITUZIOAN, 1.812. urtean




5



XX. MENDEA Mende honen hasiera, Alfonso XIII.ak tronua hartu zuen. Baina kanporatu zuten erregea eta Primo de Riveraren diKtadura ezarri zuen. Diktadura 1.930.urtean bukatu zen. Udal-hauteskundeak izan ziren eta Bigarren Errepublika aldarrikatu zen.

Gobernu errepublikanoak erreforma batzuk egin zituen bizi baldintzak eta herritarren eskubideak hobetzeko, adibidez emakumeen boto eskubidea, nekazariei lurra ematea, eskola publikoak, langileen soldata igotzea eta lehenengo autonomia-estatutuak onartzea.

Baina gatazkak sortu ziren eta 1.936. urtean Francok estatu-kolpea jo zuen eta gerra zibila hasi zen, 1.939ra arte. Gero, Francok diktadura ezarri zuen, 1.975era arte. Konstituzioa deuseztatu zen. Gizakien eskubideak mugatu ziren. Alderdi politikoak eta sindikatuak desegin zituen. Oso errepresio gogorra egin zuen. Ez zegoen demokraziarik. Diktadura 1.975ean bukatu zen Franco hil zenean.




6



Zer esan nahi du gerra zibilak?

Azaldu zer den DIKTADURA:

Gernika:

Picassok lan hau margotu zuen: GERNIKA, gerraren kontra. Gerra zibilan, Gernikako bonbardaketa 1.937Ko apirilaren 26an izan zen. Erasotzaileak “Kondor legioa, alemanak, eta Italiar Legionarioak izan ziren.

Non dago Gernika? Borobildu.




7



Trantsizioa eta demokrazia

Trantsizioa Franco hil zenetik, 1.975etik, 1.982 urte bitarteko garaia da. Juan Carlos I.a errege izendatu zuten. Adolfo Suarez gobernuko presidentea izan zen. Erreformak hasi ziren eta lehenengo hauteskundeak izan ziren 1936. urteaz geroztik. Alderdi politikoak eta sindikatuak onartu ziren. Hauteskunde demokratikoak 1977ko ekainean izan ziren. 1978an, Konstituzioa onartu zen. Espainiako gobernu mota monarkia parlamentaria da.

• Franco noiz hil zen?

• Trantsizioak noiztik nora iraun zuen?

• Noiz izan ziren lehenengo hauteskundeak?

• Nor izan zen lehenengo presidentea?




8



XIX. mendeko bizimodua GIZARTEA: XIX. mendeko gizartea hiru klasetan zegoen baratura:

1. Goiko glasea: aristokratak (nobleak) eta burgesak (fabriken jabeak,merkatari handiak, bankariak).

2. Erdiko klasea: merkatari eta enpresari txikiak, lur-jabe txikiak, medikuak, abokatuak, funtzionarioak…

3. Herri xehearen klaseak: baliabide ekonomiko gutxi zutenak: nekazariak lurrik gabe, fabriketako langileak, serbitzariak…

Langileen bizi-baldintzak gogorrak ziren:

• Hamabi orduko lanaldiak ziren

• Oso soldata baxua

• Bizilekuak desegokiak… Sindikatuetan biltzen hasi ziren bere interesak defendatzeko, adibidez UGT, CNT…

Sindikatuak, zertarako dira?




9



Zenbat gizarte-klase zeuden XIX. mendean?

Nolakoak ziren langileen bizi-baldintzak?

XIX. mendean INDUSTRIA IRAULTZA izan zen.

• Garraiobideetan aurrerapen handia gertatu zen trenbidea sortu zenean.

• Fabrika handiak ereiki zituzten hirietan. Langile asko

aritzen ziren fabriketan eta makina asko zeuden.

• Ehungintza eta siderurgia garatu ziren gehien.

• Industriaguneak Katalunian, Madrilen eta Euskadin zeuden.




10



• Energia-iturri berriak garatu ziren: elektrizitatea eta petrolioa.

• Finantza erakundeak ere sortu ziren garai honetan.

Koloreztatu: Katalunia, Madril, Euskadi




11



• Aipatu Industria-iraultzan gertatutako aldaketa ekonomikoetako batzuk:

ARTEA

• ARKITEKTURAN Antonio Gaudí nabarmendu zen: eraikin modernistak egin zituen.

Ba al dakizu non dagoen? Gaudiren lana da:




12



• PINTURAN: Darío de Regoyos, Santiago Rusiñol eta Joaquín Sorolla nabarmendu ziren. Estilo inpresionistako margolanak egin zituzten: kolorea da elementurik garratzitsuena.

• Gaudiren edota Sorollaren biografia idatziko duzue lan koadernoan. Interneten bilatuko dugu informazioa, eta idazlan bat prestatuko duzue.




13



Argazkiak:




14



ARIKETAK 1.-

2.-

3.-

Education

Aro Garaikidea