Upload
f-j-zumarraga
View
1.944
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Askotariko biztanleria
GAIA
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Gaiaren mapa
ASKOTARIKO BIZTANLERIA
Gizarteak ekonomia-eta
gizarte-egituraren
arabera
GIZARTE MOTAK
MUNDU MAILAKO BANAKETA
MUNDUKO ZIBILAZIOAK
KULTURA ERRONKAK
MUNDUKO HIZKUNTZAK
MUNDUKO ERLIJIOAK
Pertsonen kultur aniztasuna
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Gizarteak ekonomia-eta gizarte-egituraren arabera
Munduan hiru gizarte mota desberdintzen dira euren garapen mailaren eta bizimoduaren arabera:
Gizarte landatarra Gizarte industrialak Industriondoko gizarteak.
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Gizarte landatarrak
Ekonomiaren oinarriak nekazaritza, abeltzaintza, meatzaritza eta energia baliabideen ustiapena dira.
Industria eta zerbitzuak tradizionalak dira eta produktibitate txikikoak.
Biztanle gehienak landa eremuetan bizi dira, herrietan.
Garrantzitsuak dira Afrika, Asia eta Iberoamerikan.
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Gizarte landatarrak: Arroza biltzen Zanzibarren
(Tanzania)
Gizarte landatarrak: Tea batzen Bangladesh
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Gizarte industrialak
Industriak biztanleriaren heren bati baino gehiagori ematen dio enplegua eta garrantzitsuenak industria tradizionalak
dira.
Lehen sektoreak pisu txikia dauka.
Zerbitzu sektorea indartsua da.
Biztanle gehienak hirietan bizi dira.
Europako erdi eta ekialdean eta orain dela gutxi industrializatutako herrialdeetan (Asiako hego-ekialdea, Mexiko, Brasil,…) garrantzia daukate.
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Gizarte industrialak: Automobilgintza-fabrika bat
Varsovian (Polonia)
Gizarte industrialak: Kontserba-fabrika bat
Galizian
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Industriondoko gizarteak
Biztanleriaren % 60k edo gehiagok zerbitzuetan jarduten du.
Industrian biztanleriaren % 30k baino gutxiagok jarduten du, baina modernoa da eta teknologia berriekin lotutako sektoreek garrantzi handia daukate.
Lehen sektoreak biztanleriaren % 10 baino gutxiago hartzen du, baina produktibitate handikoa da.
Hiri gizartea: nekazarien emigrazioa hirietara
Adibideak: Estatu Batuak, Kanada, Mendebaldeko Europa, Japonia, Australia,...
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Industriondoko gizarteak: Merkataritza- eta aisialdi-gunea Sydneyn
(Australia)
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Gizarteen ezaugarriak: koadroa bete
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Landa, industria eta industriondoko herrialdeen mundu banaketa
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Munduko zibilizazio handiak
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Munduko zibilizazioak
Zibilizazioak Lurreko kultur eremu handiak dira.
Munduari buruzko ikuskera eta nortasun ezaugarri batzuk (hizkuntza, erlijioa, ohiturak, teknikak, gobernu sistema,…) partekatzen dituzten pertsonek osatzen dituzte.
Zibilizazio bakoitzean hainbat kultura desberdintzen dira.
Kultura batek hainbat herrialde hartu ditzake bere baitan eta herrialde baten barruan hainbat kultura egon daitezke.
Ez dago kulturarik edo zibilizaziorik besteak baino hobea edo txarragoa denik.
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Zibilizazioak identifikatzea
Idatzi argazki bakoitzaren azpian zein zibilizazioekin lotzen duzun irudi bakoitza. Erantzun galdera hauek:
• Zein zibilizaziorekin lotzen duzu hauetariko bakoitza?• Zeintzuek jarraitzen dute bizirik?• Zibilazio hauen zein kultur osagarri zabaldu da beste kultura batzuetara?• Zibilizazio hauek kultur zabalpenaren gunetzat jo daitezke? Zergatik?
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Gaurko kultura-erronka handiak
Gehiengo eta gutxiengo kulturalen arteko bizikidetza.
Kulturen desagerpena.
Fundamentalismoak.
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Globalizazioa (I)
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Globalizazioa (II)
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Kulturen desagerpena
Herri Indigenen Nazioarteko Gailurra(2002ko abuztua)
Globalizazio ekonomikoa herri indigenen eskubideak aitortzeko oztopo handienetarikoa da. Erauzketa jasanezinak, uztek, ekoizpen eta kontsumo ereduek aldaketa klimatikoa, kutsadura orokorra eta ingurumenaren suntsiketa eragin dituzte, eta gure lurretatik kanporatu gaituzte, txirotasun eta gaixotasun mailak ikaragarriak sorraraziz.
Herri indigena askok bizirik irauteko artzaintzak, ehizak eta uztek daukaten garrantzi handia aitortuta, gobernuei eskatzen diegu sistema ekonomiko eraginkor gisa sustatu ditzatela.Hizkuntza gure arbasoen ahotsa izan da denboraren hasieratik. Gure hizkuntzak zaintzea, ziurtatzea eta garatzea erabat urgentea da.
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Zibilizazioei buruzko eskema osatzea
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Fundamentalismoak: amish baserritarrak
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Fundamentalismoaren lehen garaipena
Lehen mugimendu fundamentalista islamikoa Anaia Musulmanak izan ziren, Egipton 1928an sortua. Baina talde hau ezin izan zen boterera iritsi.
Jomeini ayatollah-a buru izan zuen eta 1979ko Irango iraultza integrismo edo fundamentalismoaren lehen garaipena izan zen.
Iraultzaren ondoren Iranen ezarritako erregimen politikoan boterea kleroari (erlijio-gizonei) zegokion eta legeak Koranaren oso interpretazio zorrotzean oinarritzen ziren.
Irango esperientziak bidea erakutsi zien beste mugimendu fundamentalista batzuei, eta hauek zabalpen handia izan zuten Egipton, Aljerian eta Afganistanen XX. mendeko 80ko hamarkadaren aurretik.
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Hizkuntza-familia nagusiak
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Munduko hizkuntzak
Munduan 5.000-6.000 hizkuntza inguru daude.
Normalean, Estatu batean hizkuntza desberdinak hitz egiten dira.
Gehien hitz egiten diren hizkuntzak txinera, ingelesa, hindia eta espainiera dira.
Ingelesa da egun nazioarteko hizkuntza.
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Hizkuntz familia nagusiak, hizkuntzak eta hizkuntza horietan hitz egiten duen
biztanleria
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Munduan gehien hitz egiten diren hamar hizkuntzak
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Hizkuntza kopuru handiena duten herrialdeak
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Gehiengo eta gutxiengo kulturalen bizikidetza: Suitza
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Munduko erlijio handien banaketa
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Munduko erlijioak
Erlijioa da pertsona multzo batek jainkotiar edo sakratutzat jotzen duenari lotutako sinesmen eta praktika multzoa.
Fededun gehien dauzkaten erlijioak kristautasuna, islama, hinduismoa eta budismoa dira.
Badaude inolako erlijiorik ez daukaten pertsonak. Talde hau oso handia da Europan eta Asiako eskualde batzuetan.
Normalean, erlijioak era baketsuan bizi dira elkarren ondoan, baina batzuetan erlijio gatazkak sortzen dira.
Estatu batzuetan ez dago erlijio ofizialik.
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Munduan fededun gehien duten erlijioak
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Testua: kristautasunaren ezaugarriak
• Fededunen gutxi gorabeherako kopurua: 1.524 milioi.
• Jatorria: Jesus Nazaretekoa Palestinan jaio zen, dizipulu talde bat bildu eta 30. urtetik aurrera haiekin batera eskualdean zehar ibili zen erlijio berri bat predikatzen.
• Ezaugarri nagusiak: Aldarrikatzen du gizaki guztiak berdin maitatzen dituen Jainko bakarra dagoela; pertsonen arteko maitasuna eta barkamena sustatzen ditu; eta betiereko bizitzan sinesten du. Liburu sakratua Biblia da. Instituzio antolakuntza handi eta konplexua dauka.
• Barne zatiketak: Aita Santuari obeditzen dioten katolikoak; Aita Santuari obeditzen ez dioten ortodoxoak; eta Aita Santuari obeditzen ez dioten eta tokian tokiko kongregazioetan biltzen diren protestanteak.
• Kultur paisaia: Kristautasunak bizitzaren arlo askotan eragiten du, esate baterako egutegian, jaietan, familia ereduan,… Monasterioak, elizak eta katedralak dira eraikin adierazgarrienak.
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Vatikanoko San Pedro, Erroma Reimseko katedrala, Frantzia
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Kaaba, Mekan Otoitz egiten meskita batean
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Damaskoko Meskita Handia, SiriaKailasanathako tenplu hinduista, Kanchipuram, India
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Monje budistak baraualdiaren bukaera ospatzen
Bangkok-eko Buda Esmeraldaren tenplua, Tailandia
ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia
Ospakizun hinduista sakratua