AUTOCLAVE

หมอ้นึ่งฆา่เชื้อโรคหรอืหมอ้นึ่งความดันไอน้ำ้า

มาท้ำาความรูจ้กักับ Autoclave (หมอ้นึ่งฆา่เชื้อโรค)

Autoclave เป็นเครื่องมอืท่ีใชส้ำ�หรบัน่ึงฆ�่เชื้อ โดยใชไ้อนำ้�รอ้นและแรงดันสงู ทำ�ใหข้องท่ีผ่�นก�รน่ึงแล้วอยูใ่นสภ�พปร�ศจ�กเชื้อ จงึ'มกัใชเ้ครื่องนี้ในก�รนึ่งฆ�่เชื้อของเสยีท�งชวีภ�พเพื่อกำ�จดัและป้องกันก�รปนเป้ือน และนอกจ�กจะใชป้้องกันก�รปนเป้ือนแล้ว เครื่อง Autoclave ยงัส�ม�รถใชฆ้�่เชื้อตัวอย�่งก่อนจะนำ�ม�ใชใ้นก�รทดลองได้อีกด้วย สว่นก�รใชง้�นเครื่อง Autoclave นัน้ ควรมกี�รทดสอบเครื่องอย�่งสมำ่�เสมอเพื่อใหส้�ม�รถใชง้�นเครื่อง Autoclave

คลิกไอคอนเพื่อเพิม่รูปภ�พ

หลักการของ (Autoclave)

ก�รนำ�สิง่ของท่ีต้องก�รทำ�ใหป้ร�ศจ�กเชื้อม�ไวใ้นหอ้งท่ีมคีว�มรอ้นและแรงดันของไอนำ้�สงูกว�่สภ�วะบรรย�ก�ศปกติในชว่งระยะเวล�หน่ึง ก�รน่ึงฆ�่เชื้อโดยทัว่ไปจะใชส้ภ�วะท่ีอุณหภมู ิ121 องศ�เซลเซยีส แรงดันไอนำ้� 15 ปอนด์ต่อต�ร�งน้ิว โดยใชร้ะยะเวล�น่ึง 15 น�ที ห�กใชอุ้ณหภมูสิงูม�กๆ และแรงดันไอนำ้�ม�กกว�่ 15 ปอนด์ต่อต�ร�งน้ิว อ�จจะมผีลเสยีต่ออุปกรณ์ท่ีเป็นโลหะ เพร�ะอุณหภมูท่ีิสงูม�กเกินจะทำ�ใหเ้น้ือโลหะมคีณุสมบติัเปล่ียนไปและมอี�ยุก�รใชง้�นสัน้ลง รวมทัง้แรงดันไอนำ้�ท่ีสงูเกินไปอ�จทำ�ใหผิ้วโลหะเป็นสนิมและสกึกรอ่นได้ (ถึงแมจ้ะใชร้ะยะเวล�ท่ีสัน้ก็ต�ม) ระยะเวล�ในก�รน่ึงต�มท่ีได้กล่�วถึงน้ี เป็นเวล�ท่ีหอ้งน่ึงมอุีณหภมูแิละแรงดันของไอนำ้�เป็นไปต�มท่ีกำ�หนดเท่�นัน้ ไมร่วมเวล�ในก�รเตรยีมหอ้งน่ึงใหม้อุีณหภมูแิละแรงดันต�มท่ีกำ�หนด

เทคนิคการใช ้Autoclave1 .ก�รนึ่งฆ�่เชื้อโดยทัว่ไปจะใชอุ้ณหภมู ิ121 องศ�เซลเซยีส คว�มดัน 15 ปอนด์ต่อต�ร�งนิ ว

เป็นเวล� 15 น�ที ถ้�ต้องก�รน่ึงฆ�่เชื้อโดยใชเ้วล�สัน้ลงอ�จใชค้ว�มรอ้น 134 องศ�เซลเซยีสแรงดันไอนำ้� 30 ปอนด์ต่อต�ร�งนิ้วโดยใชเ้วล�น่ึง 7 น�ทีแต่คว�มรอ้นและคว�มดันท่ีสงูเกินไปอ�จทำ�ใหผ้ิวโลหะเป็นสนิมและสกึกรอ่นได้จงึควรใชค้ว�มรอ้นระดับนี้ เฉพ�ะท่ีเจ�้เป็นเท่�นัน้

2. สำ�หรบัอ�ห�รเหลวท่ีมนีำ้�ต�ลอยูเ่ป็นปรมิ�ณม�กก�รนึ่งฆ�่เชื้อท่ีคว�มดันสงูอ�จท้�ใหน้ำ้�ต�ลในอ�ห�รไหมจ้นอ�ห�รเปล่ียนสไีด้ ดังนัน้ก�รน่ึงฆ�่เชื้ออ�ห�รเหลวท่ีมนีำ้�ต�ลปรมิ�ณม�กจงึควรใช ้คว�มรอ้นในระดับท่ีตำ่�ลงแต่ใชเ้วล�ในก�รนึ่งม�กขึ้น เชน่ใชค้ว�มรอ้น 110 องศ�เซลเซยีส และเวล� ในก�รนึ่ง 30 น�ทีแต่ใชค้ว�มดันเท่�เดิม

3. ก�รบรรจุของนึ่งควรใหม้ชีอ่งว่�งภ�ยในหอ้งนึ่งเหลือประม�ณ 1 ใน 3 ไมใ่สข่องน่ึงใหแ้ออัดจนเกินไป เพร�ะจะท้�ใหใ้หแ้รงดันไอนำ้�ไมส่�ม�รถซมึผ่�นได้สะดวก และควรติดเทปทดสอบก�รฆ�่เชื้อ (Autoclave steam indicator tape) ลงไปด้วย เพื่อตรวจสอบสภ�วะก�รฆ�่เชื้อว�่เป็นไปต�มท่ีกำ�หนดหรอืไม ่โดยเมื่อผ่�นก�รฆ�่เชื้อแล้ว เทปจะมแีถบสเีปล่ียนจ�กสขี�วเป็นสีนำ้�ต�ลเขม้

เทคนิคการใช ้Autoclave (ต่อ)

4. ในชว่งของก�รน่ึงฆ�่เชื้อ สภ�วะของหอ้งน่ึงทัง้อุณหภมู ิแรงดันไอนำ้�และระยะเวล�ในก�รน่ึงควรเป็นไปต�มท่ีกำ�หนดหรอืคงท่ีตลอดระยะเวล�ในก�รน่ึง 5. ควรตรวจสอบระดับนำ้�ของ Autoclave ก่อนก�รน่ึงฆ�่เชื้อทกุครัง้ เพร�ะห�กระดับนำ้�น้อยเกินไป ขณะท้�ก�รน่ึงฆ�่เชื้อจะทำ�ใหน้ำ้�แหง้ และเป็นผลให้เครื่องเสยีห�ยได้

การประกันคณุภาพเครื่อง Autoclave  ก�รประกันคณุภ�พสำ�หรบัเครื่อง Autoclave นัน้ คือก�รบอกว�่เครื่อง Autoclave ส�ม�รถทำ�อุณหภมูท่ีิถกูต้องต�มเวล�ท่ีกำ�หนดได้ โดยตัวบง่ชีนั้น้มทัีง้ท่ีเป็นตัวบง่ชีท้�งก�ยภ�พ เคม ีและชวีภ�พ

        -ตัวบง่ชีท้�งก�ยภ�พ (Physical indicators) ประกอบไปด้วย โลหะอัลลอยด์ ท่ีส�ม�รถทนอุณหภมูสิงูท่ี 121 องศ�เซลเซยีส เป็นเวล� 15 น�ทีได้ โดยไมเ่กิดก�รเปล่ียนแปลง ถ้�โลหะน้ีเกิดหลอมเหลวหรอืเสยีห�ยจ�กก�รทำ�ง�นของเครื่องจะทำ�ใหเ้กิดก�ร เปล่ียนแปลงท่ีส�ม�รถมองเหน็ได้

         -ตัวบง่ชีท้�งเคม ี(Chemical indicators) มกัพบในบรรจุภัณฑ์ท�งย�ซึ่งจะมสีว่นท่ีเกิดก�รเปล่ียนแปลงเมื่อผ่�นก�รน่ึง ฆ�่เชื้อแล้ว สำ�หรบัในหอ้งปฏิบติัก�รทัว่ไปจะมเีทปสำ�หรบัน่ึงฆ�่เชื้อ (Autoclave tape) ซึ่งจะมแีถบสท่ีีจะเปล่ียนจ�กสขี�วเป็นสีดำ�หรอืนำ้�ต�ลเขม้ เมื่อผ่�นก�รน่ึงฆ�่เชื้อแล้ว

       -ตัวบง่ชีท้�งชวีภ�พ (Biological indicators) เป็นตัวบง่ชีท่ี้ส�ม�รถนำ�ม�ใชท้ดสอบเครื่อง Autoclave ได้อย�่งดีท่ีสุด ตัวบง่ชีช้นิดน้ีจะบรรจุสปอรข์องแบคทีเรยีท่ีทนคว�มรอ้นได้สงูม�ก ถ้�เครื่อง Autoclave ไมส่�ม�รถทำ�อุณหภมูท่ีิถกูต้อง สปอรเ์หล่�น้ีจะเจรญิเติบโตต่อไปได้ ซึ่งตัวบง่ชี้ท�งชวีภ�พน้ีจะได้กล่�วถึงอย�่งละเอียดในหวัข้อต่อไป 

การประกันคณุภาพเครื่อง Autoclave (ต่อ) ก�รตรวจสอบก�รทำ�ง�นท่ีดีและมปีระสทิธภิ�พท่ีสดุคือก�รทำ� Spore test วธิน้ีี ทำ�โดยใช้ชุดทดสอบสปอร ์โดยมลัีกษณะเป็น Spore strips ของแบคทีเรยีพวก Bacillus stearothermophilus เพร�ะสร�้งสปอรท่ี์ทนคว�มรอ้นได้สงูม�ก จงึเหม�ะท่ีจะนำ�ม�ทดสอบด้วยก�รน่ึงฆ�่เชื้อ ทดสอบ Spore test โดยใสชุ่ดทดสอบ ซึ่งภ�ยในมอี�ห�รเล้ียงเชื้ออยูห่ลังจ�กเครื่อง Autoclave เริม่ทำ�ง�น หลอดแก้วภ�ยในชุดทดสอบจะแตกสปอรท่ี์อยูภ่�ยในก็จะตกลงไปในอ�ห�รเหลวภ�ยใน หลังจ�กน่ึงฆ�่เชื้อ แล้ว นำ�ชุดทดสอบไปบม่ท่ีอุณหภมู ิ56-60 องศ�เซลเซยีส เป็นเวล� 2 วนั ถ้�สปอรถ์กูทำ�ล�ยทัง้หมด สขีองอ�ห�รจะยงัคงเป็นสมีว่งเหมอืนเดิม แต่ถ้�สปอรม์กี�รเจรญิและมกีระบวนก�รเมต�บอลิซมึเกิดข ึนจะท้� ใหอ้�ห�รเปล่ียนเป็นสเีหลือง ชุดทดสอบควรว�งอยูใ่นหล�ยๆ ตำ�แหน่งในหอ้งน่ึง ทัง้ด้�นบน ล่�ง หน�้ หลัง และบรเิวณกล�งหอ้งน่ึงและควรว�งชุดทดสอบไวใ้นตำ�แหน่งท่ีไอนำ้�ส�ม�รถเข�้ถึงได้ย�ก เชน่ บรเิวณกล�งถงุ ใส่ของฆ�่เชื้อด้วย วธิทีดสอบนี้ ส�ม�รถท่ีจะบอกได้ว�่ก�รน่ึงฆ�่เชื้อนัน้มปีระสทิธภิ�พเพยีงพอหรอืไม ่และห�ก ทดสอบเครื่องไมผ่�่นก็ควรสง่เครื่องเข�้ซอ่มแซมและท้�ก�รบำ��รุงรกัษ�ต่อไป

การประกันคณุภาพเครื่อง Autoclave (ต่อ)

อุปกรณ์ในการทดสอบ 1.หมอ้น่ึงคว�มดันไอ 2.ชุดspore test 3.หลอดทดลองเปล่�พรอ้มฝ�ปิด 1 หลอด 4.rack ว�งหลอด 1 อัน

วธิกีารทดสอบโดยใช ้Spore test ใชป้�กก�กันน้�เขยีนหม�ยเลขเครื่อง Autoclave ลงบนฉล�กข�้งหลอด Spore test

ก่อนก�รใชง้�น สงัเกตอ�ห�รเล้ียงเชื้อในหลอด Spore test มสีมีว่งและแถบบนฉล�กข�้งหลอดมสี ีชมพู

นำ�หลอด Spore test ใสล่งในหลอดทดลองปิดด้วยฝ�หลวมๆ

ว�งหลอดในเครื่อง Autoclave โดยว�งหลอดใน rack

วธิใีชชุ้ดทดสอบ Spore test (ต่อ) ทำ�ก�รฆ�่เชื้อโดยวธิ ีAutoclave จนเสรจ็สมบูรณ์

นำ�หลอดทดลองท่ีมหีลอด Spore test ออกจ�กเครื่อง autoclave ว�งทิ้งไว ้10 น�ที เพื่อให้หลอด เยน็ตัวลง

นำ�หลอด Spore test ออกม� สงัเกตแถบสขี้�งหลอดจะเปล่ียนจ�กสชีมพูเป็นสนีำ้�ต�ล

ใชม้อืบบีใหก้ระเป�ะอ�ห�รเล้ียงเชื้อด้�นในแตก จ�กนัน้ใชม้อืกดปิดฝ�สนีำ้�ต�ล

นำ�หลอด Spore test ใสล่งในหลอดทดลองปิดด้วยฝ�หลวมๆ นำ�ไปบม่ในตู้บม่อุณหภมู ิ56 °แล้ว

สงัเกตผลและบนัทึกก�รเปลี่ยนสขีองอ�ห�รเลี้ยงเชื้อภ�ยหลังก�รบม่เป็นเวล� 8, 12, 24 และ 48 ชัว่โมง

ผลการทดสอบ Spore test ของเครื่อง Autoclave

เครื่อง Autoclave ทำ�ง�นฆ�่เชื้อได้สมบูรณ์สขีองอ�ห�รจะยงัคงเป็นสมีว่งเหมอืนเดิม เครื่อง Autoclave ทำ�ง�นฆ�่เชื้อไมส่มบูรณ์สขีองอ�ห�รเปล่ียนเป็นสเีหลือง

ผลการทดลองระยะเวลาท่ีน้ำาอาหารเล้ียงเชื้อนำ�ไปบม่ บนัทึกการเปลี่ยนสขีองอาหารเล้ียงเชื้อ

8 ชม. สมีว่ง

12 ชม. สมีว่ง

24 ชม. สมีว่ง

48 ชม. สมีว่ง

สรุปผลการทดลอง จ�กผลก�รทดลองพบว�่เครื่อง Autoclaveทำ�ง�นฆ�่เชื้อได้สมบูรณ์เพร�ะเมื่อนำ�อ�ห�รเล้ียงเชื้อไปบม่ครบ 8, 12, 24 และ 48 ชัว่โมงแล้วสขีองอ�ห�รจะยงัคงเป็นสมีว่งเหมอืนเดิม

ชว่งสง่ท้าย

แหล่งท่ีม�ของขอ้มูล เอกส�รประกอบก�รสอนปฏิบติัก�รวชิ� 1101365 ก�รจดัก�รและประกันคณุภ�พหอ้งปฏิบติัก�รจุลชวีวทิย� (MQA) เรยีบเรยีงโดย ผศ.ดร.น�รรีตัน์ ไชยคง ภ�ควชิ�วทิย�ศ�สตรช์วีภ�พ คณะวทิย�ศ�สตร ์มห�วทิย�ลัยอุบลร�ชธ�นี ขอ้มูลจ�กอินเทอรเ์น็ต www.scienceanalys.com . หมอ้นึ่งฆา่เชื้อโรค Autoclave จดัท้ำาโดย SCIENCE ANALYST LIMITED PARTNERSHIP เมื่อวนัท่ี26/12/2011