PEMBENTUKAN KATA TUNGGAL &

KATA TERBITANMOHD PIHIN BIN HASSANAL

LINGUISTIK TERAPANIPG KENINGAU

KEHENDAK SOALAN• Jelaskan proses pembentukan kata tunggal dan kata terbitan bahasa

Melayu berserta contoh-contoh yang sesuai.

PROSES PEMBENTUKAN KATA TUNGGAL

DEFINISI KATA TUNGGAL• Perkataan bahasa Melayu yang tidak menerima sebarang imbuhan atau

tidak mengalami proses penggandaan dan perangkaian.• Kebanyakan kata tunggal berpotensi untuk diperluas dan menjadi bentuk

terbitan. (kecuali ini, itu, sini, sana dll)• Terdapat dua jenis kata tunggal iaitu

• kata tunggal satu suku kata.• kata tunggal dua suku kata atau lebih.

KATA TUNGGAL SATU SUKU KATA

• Pola gabungan konsonan-vokal adalah seperti berikut :Pola Contoh perkataan

1 Kv yu, ru, ya2 Vk am3 Kvk cat, tin, bin, pam, lap, sen, roh, bah, wang*4 Kkvk stor, gred, skor, brek, krim, trak, draf, dram 5 Kvkk teks, bank, kord, seks, zink, golf, volt6 Kkkv skru7 kkkvk skrip, straw, spring*

• Pola 4, 5, 6 dab 7 merupakan pola baharu dalam bahasa Melayu akibat proses pengambilan perkataan daripada bahasa asing.

• Bahasa Melayu tidak mempunyai pola V, KKVKK dll yang terdapat dalam bahasa lain.

Info Tambahan

Va (Bahasa Inggeris)o (Bahasa tagalog)

KKVKKcrust (bahasa

inggeris)frost (bahasa

inggeris)

INFO PENTINGBentuk ng seperti yang terdapat dalam wang dan spring sebenarnya mewakili satu bunyi bahasa yang lambing fonetiknya ialah

KATA TUNGGAL DUA SUKU KATA

POLA CONTOH PERKATAAN1 V + KV aku, ela, apa, ubi, iri, itu, ibu2 V + VK aib, air, aur, ais, 3 V + KVK adik, emas, ubat, alas, ikan, izin, orang*, using*, ulat 4 VK + KV undi, abdi, asli, unta, inti, ufti, erti, ang*ka 5 VK + KVK ambil, umpan, ang*kat, empat, indah, embun, iblis6 KV + V dua, doa, tua, jua, sia, ria, bau, sua7 KV + VK jauh, tuah, buah, kuil, diam, liar, giat, kuih, buih8 KV + KV jala, pasu, buku, guru, bisu, beta, rata, leka9 KV + KVK kapal, telur, parang*, mulut, pukul10

KVK + KV lampu, tung*gu, janji, senda, bang*sa, bang*ku, sendi

11

KVK + KVK sandar, jemput, beng*kung*, tampung*, sunting*

KATA TUNGGAL TIGA SUKU KATA

POLA CONTOH PERKATAAN1 KV + V + KV suara, buaya, tiada 2 KV + V + KVK siasat, biawak, siuman3 V + KV + V usia, idea4 KV + KV + V semua, belia, setia5 KVK + KV + V tempua, mentua 6 KV + KV + VK keruan, sekian, beruang*7 KVK + KV + KVK martabak, cendawan8 V + KV + KVK aroma, irama, utara9 V + KV + KVK akibat, isy*arat, amaran 10

VK + KV + VK ilmiah, ikh*tiar

INFO PENTINGBunyi kh dan sy sebenarnya mewakili bunyi-bunyi bahasa yang lambing fonetiknya ialah [x] dan

KATA TUNGGAL EMPAT SUKU KATA

POLA CONTOH PERKATAAN1 KV + KVK + KV + KV peristiwa, belantara2 KVK + KV + KV + KV sandiwara, laksamana3 KV + KV + KV + KV bidadari , selesema4 KV + KV + KV + KVK masy*arakat, kapitalis5 KVK + KV + KV + KVK sentimeter6 KVK + KVK + KV + KV dispensari, sing*gahsana7 V + KV + KVK + KV + KV universiti8 KV + KV + KV + KV + KV + KV maharajalela9 KVK + KV + KV + KV + KVK kosmopolitan10 KV + KV + V + KVK nasional

AKRONIM• Akronim ialah kependekan yang terbentuk daripada gabungan huruf-

huruf pertama atau suku kata beberapa perkataan yang boleh diujarkan sebagai satu perkataan.

• Terdapat tiga cara pembentukan akronim• Gabungan beberapa huruf awal rangkai kata

ABIM – Angkatan Belia Islam MalaysiaADUN – Ahli Dewan Undangan Negeri

• Gabungan suku kata dengan huruf awal atau suku kata dengan suku kataPerkim – Pertubuhan Kebajikan Islam MalaysiaMabbim – Majlis Bahasa Brunei, Indoensia, Malaysia

• Gabungan suku kata dengan suku kata • Cerpen – cerita pendek• Tadika – taman didikan kanak-kanak

• Gabungan bahagian awal kata pertama dengan bahagian lain kata• Jantina – jantan betina• Jenama – jenis nama

PROSES PEMBENTUKAN KATA TERBITAN

DEFINISI KATA TERBITAN• Perkataan yang dihasilkan melalui proses pengimbuhan.• Imbuhan dapat dibahagikan kepada empat jenis iaitu

• Awalan (hadir sebelum kata dasar)• Akhiran (hadir sesudah kata dasar)• Apitan (hadir diawal dan diakhir kata dasar secara mengapit) • Sisipan (hadir dicelah kata dasar)

INFO PENTINGImbuhan ialah morfem yang tidak boleh hadir sendirian dalam ayat dan harus digabungkan dengan kata dasar mengikut hukum yang ditetapkan.

IMBUHAN AWALANIMBUHAN CONTOH PERKATAAN

1 pem- pembawa, pembuat2 ke- ketua, kekasih3 maha- mahasiswa, mahaguru4 me- melawan, merasa 5 meng- mengajar, menggali6 ber- berjalan, berganti7 di- disusun, diatur8 se- secantik, setebal 9 ter- terputih, terbesar

IMBUHAN AKHIRANIMBUHAN CONTOH PERKATAAN

1 -an pakaian, mainan2 -wan sasterawan, angkasawan3 -wati olahragawati, seniwati4 -isme komunisme, hedonisme5 -ah ustazah, sultanah6 -at hadirat, muslimat7 -in hadirin, muslimin8 -i berkati, turuti9 -kan besarkan, gunakan

IMBUHAN APITANIMBUHAN CONTOH PERKATAAN

1 pe-…-an perasaan, pelaksanaan2 penge-…-an pengesahan, pengesyoran3 pem-…-an pembinaan, pembuatan4 me-…-kan memainkan, menakutkan5 menge-…-kan mengecamkan, mengetinkan6 ber-…-kan beralaskan, berlaukkan7 di-…-i didekati, dimulai8 memper-…-i memperingati9 ke-…-an keakraban

IMBUHAN SISIPANIMBUHAN CONTOH PERKATAAN

1 -el- jelajah, telunjuk, gelembung

2 -er- seruling, keruping, gerodak

3 -em- gemilang, semerbak, gemerlap

4 -in- sinambung

INFO TAMBAHANBentuk sisipan tidak produktif lagi dalam pembentukan kata. Bentuk kata sisipan sudah tetap dan tidak dapat hadir dalam perkataan yang

lain kecuali istilah yang baru dicipta.