opinie

Carré 1 - 2010 pagina 30

Wellicht vormt dit artikel een aanzet tot een denkproces of om een professionele discussie op te starten. Wij pretenderen in ieder geval niet de wijsheid in pacht te hebben. Doordat we een beschrijving geven van de Amerikaanse en de Engels zienswijze op (gedrags)­beïnvloedingsoperaties kan dit artikel worden gezien als een aanvulling op eerder gepubliceerde artikelen over onder andere Counter Insurgency (COIN), en Effect Based Approach on Operations (EBAO) 1). De gevolgen van het communicatie ­en informatie tijdperk zijn van invloed op de wijze waarop:

­ de bevolking en overheidsorganisaties in het inzetgebied zich tot deelnemers in een conflictsituatie verhouden;

­ de bevolking en overheidsorganisaties in de landen, die op welke wijze dan ook invloed hebben op de ontwikkelingen binnen het inzetgebied, zich tot deelnemers in een conflictsituatie verhouden 2);

­ de bevolking en overheidsorganisaties van de troepenleverende landen zich tot deelnemers in een conflictsituatie verhouden.

Doelen die we met operaties wensen te beïnvloeden, bevinden zich vooral in geürbaniseerd gebied waarbij (toekomstige) conflicten vaak geboren worden uit een behoefte aan energie, water, (politieke) vrijheid, macht en leef/woonruimte. Ons optreden is geëvolueerd naar een interagency 3) optreden waarbij de krijgsmacht randvoorwaardenscheppend is. Een organisatie bestaande uit (op permanente basis) modulair georganiseerde eenheden kan hier een gerichte oplossing voor zijn.Dit vraagt om flexibel, creatief en vooral snel handelen en dat blijkt soms niet in relatie te staan tot de huidige lijn­staf organisatie, een organisatievorm die vaak tot conflicten, domeinafbakening en competitie leidt. Dat we desondanks in staat blijken om de organisatie zo gesmeerd mogelijk te laten verlopen, komt vooral omdat op diverse niveaus mensen werken die steeds vaker de opzet van opleidingen, trainingen, oefeningen en operaties vanuit een dynamiek van integrale gedragsbeïnvloeding benaderen. Binnen een dergelijke dynamiek van integrale gedragsbeïnvloeding wordt ieders bijdrage gevraagd, aangehoord en overwogen met een gewenste snelheid van handelen tot gevolg. Dit hoeft niet per se te betekenen dat de (inter)nationale bekende en

De strijd om het informatiedomein

In dit artikel gaan we in op de noodzaak tot

kennisverdieping. We gaan ook in op de wijze

waarop we met de huidige organisatievorm

kunnen werken in een eeuw waarin

snelheid van informatie en communicatie

voorwaardenscheppend is om gedrag

succesvol te beïnvloeden. We sluiten af met

een beschrijving van een mogelijke opzet van

oefeningen vanuit een gemengde benadering

van eerder geschetste omgevingsfactoren.

GedraGsbeïnvloedinG, de rode draad bij opleidinG & traininG en operaties

Maj BC Rob Sentse en Maj BC Arno Storm

Rob Sentse is stafofficier Information Operations. Arno Storm is hoofd G5PLANS. Beide majoors zijn werkzaam bij de staf van 13 Gemechaniseerde Brigade te Oirschot.

Dit artikel is op persoonlijke titel geschreven.

}{ “I’ve learned that people will forget what you said, people will forget what you did, but people will never forget how you made them feel.” Maya Angelou (American Poet, b.1928)

030_CA01.indd 30 17-12-2009 9:12:56

Carré 1 - 2010 pagina 31

geaccepteerde stafstructuren losgelaten moeten worden. Een gebalanceerde lijn-staf en procesorganisatie kan al tot de gewenste flexibiliteit leiden en dat laatste is noodzakelijk binnen een tijdperk waarbij wordt uitgegaan van een optreden binnen een verdraagzame omgeving (permissive), een deels verdraagzame omgeving (semi-permissive) en een onverdraagzame omgeving (non-permissive) 4) waarbij de drie genoemde situaties zich vaak gelijktijdig in één operatiegebied voordoen.

Overleven in de snelheid van informatie(overdracht)Voorstelbaar is dat toekomstige conflicten zich vooral zullen voordoen in (Eur)Azië, waar ca 70% van de wereldbevolking op ca 30% van de aardoppervlakte leeft en in Afrika 5), een continent met vele bodemschatten en daarmee een speelbal op het mondiale politiek/economische krachtenveld. Daarnaast heeft de voortschrijdende bevolkingsgroei een steeds hoger wordende bevolkingsdichtheid en meer bebouwing tot gevolg. Een leger zal dan worden gedwongen om op te treden in geürbaniseerd gebied en dat heeft verregaande gevolgen voor opleiden, oefenen en trainen vanuit de samenhang van de eerder geschetste diverse omgevingsfactoren 6). Afgelopen jaren is gesproken over concepten zoals every soldier a rifleman en every soldier a sensor. Bewustwording dat gedragsbeïnvloeding het gehele spectrum aan activiteiten omvat geeft op ieder niveau meer ruimte om creatief en (pro)actief te handelen. Volgens ons dekt de volgende stelling nog beter de lading: ‘Iedere militair is een gedragsbeïnvloeder’.

Op het gebied van gedragsbeïnvloeding kunnen drie niveaus (strategisch, operationeel, tactisch) worden onderscheiden. Op strategisch niveau worden gedragsbeïnvloedende effecten 7) gesynchroniseerd en gecoördineerd, idealiter, vanuit een door de ministeries (bijvoorbeeld Buitenlandse Zaken, Ontwikke l ing ssamenwerk ing en De fens ie) overeengekomen en gewenste eindsituatie (Desired End State) en doelen (Objectives). Vervolgens worden daaruit vertaalslagen gemaakt, in de vorm van beschreven effecten op voornamelijk strategisch en operationeel niveau en in effecten (Effects) en acties (Actions) op tactisch niveau.

De naar de diverse niveaus vertaalde eindsituatie wordt concreet gemaakt door het benoemen van effecten en daaruit voortvloeiende taken (Lines of Effort, Lines of Operations) 8). Een beschreven en gewenst effect kan worden bereikt door de effecten en de activiteiten (brengers) om deze te bereiken, te laten coördineren door een groep van planners die specifiek voor dat effect verantwoordelijk zijn, vervolgens worden ook deze groepen weer gecoördineerd. Dit doen we toch al? Grotendeels! We mogen nog meer aandacht krijgen voor het inbedden van de samenhang van gedragsbeïnvloedende factoren door onze defensiemedewerkers daarvan bij de initiële opleidingen bewust te maken en hen daarin trainen. Een benadering waarbij we Opleiding &Training (O&T) en

operaties niet meer verdelen in een kinetisch en non-kinetisch deel (en ook niet meer als zodanig benoemen) maar benaderen vanuit de samenhang binnen een permissive, semi-permissive en non-permissive omgeving. Later in dit artikel komen we hierop terug met concrete en haalbare voorbeelden.

Het militaire optreden is geëvolueerd naar operaties binnen een geürbaniseerde omgeving waarbij de controle over het informatiedomein 9), en over maatschappelijke, politieke en (sociaal)economische factoren een prominente rol spelen. De diversiteit aan culturele invloeden en spelers vraagt om een multidisciplinaire aanpak. Waar eerst vijandgericht werd gedacht met het zoeken naar antwoorden op vragen als “Waar zit de vijand (is er nog wel een vijand?), Wie is de commandant?” etc, ligt nu het grootste belang bij het beantwoorden van vragen die beginnen met “Waarom” 10). Het merendeel aan tegenstanders 11) (hoe wilt u ze noemen? Terroristen, vrijheidstrijders, guerrilla’s, verzetsstrijders, criminelen?) die als vijand worden gedefinieerd bestaat uit mensen die een haat hebben ontwikkeld (deze haat wordt vervolgens door belanghebbers gecultiveerd), mensen die geïntimideerd worden om mee te doen of opdrachten uitvoeren voor het geld dat daarmee is gemoeid. Tegenstanders kunnen dan ook worden gedefinieerd naar de belangen die zij vertegenwoordigen en behartigen. Uit onderzoek blijkt dat activiteiten vanuit radicale groeperingen voor ca 10% uit geweld en ca 90% uit manipulatie 12) van het informatiedomein 13) bestaan terwijl (militaire) organisaties daarop reageren met ca 90% geweld en 10% controle op het informatiedomein.

Samenhang tussen Desired End State, Objectives, Effects en Actions. (Informatiebulletin 06/02 OTCOPN)

}{ “You are the embodiment of the information you choose to accept and act upon. To change your circumstances you need to change your thinking and subsequent actions.” Adlin Sinclair

}{ “It is obvious that the media war in this century is one of the strongest methods; in fact, its ratio may reach 90% of the total preparation for the battles” 14) Osama Bin Laden

030_CA01.indd 31 17-12-2009 9:13:20

Carré 1 - 2010 pagina 32

Het informatiedomein en gedragsbeïnvloeding; twee elkaar versterkende begrippen

Voorbeeld? In de nasleep van de verkiezingen die in juni 2009 in Iran 15) zijn gehouden bleek Twitter voor demonstranten het medium 16) te zijn om elkaar te informeren en zo elkaars gedrag te beïnvloeden.Invloed krijgen, hebben en houden is al een tijd niet meer exclusief afhankelijk van militaire potentie en is, als gevolg van het informatietijdperk, geëvolueerd tot een symbiose van het informatiedomein met de militaire beïnvloedingsinstrumenten 17).Een internationale uitdaging die ook in Nederland is onderkend. In 2008 werd op 16 en 17 december op het Instituut voor Internationale Betrekkingen Clingendael te Den Haag een conferentie georganiseerd met als onderwerp: ‘Uitdagende onzekerheden: de toekomst van de Nederlandse strijdkrachten’ 18)., Een van de sprekers, Professor Alex Schmid, Directeur van het Centre for the Study of Terrorism and Political Violence aan de Universiteit van St. Andrews, ging in op het gegeven dat The success of terrorists will depend on their access to technology and means of communication.

Het uitdijende communicatienetwerk wordt in toenemende mate ook gebruikt voor het uitwisselen van ideologieën en zienswijzen op het gebied van extremisme en radicalisme. Gebruik van netwerken en overeenkomstige communicatiemogelijkheden 19) schept voor extremisten mogelijkheden om tactieken en procedures op real time basis uit te wisselen en te verbeteren. En dan is dit nog maar een onderdeel van de strijd om het informatiedomein. Als de controle over het informatiedomein zo belangrijk is dan is de wijze waarop we met onze (militaire) gedragsbeïnvloeders omgaan net zo belangrijk en daar liggen nog kansen voor verbetering.

Hoe gaat de Nederlandse krijgsmacht om met gedragsbeïnvloeding?Om dat te beschrijven gaan we eens kijken naar de wijze waarop enkele van onze NAVO-partners omgaan met dit belangrijke onderwerp. We beschrijven de visie van het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten 20) en die van Nederland op het gebied van gedragsbeïnvloedingoperaties (Influence Operations 21)

in het algemeen en Information Operations (InfoOps) in het bijzonder.

Information Operations (InfoOps) is niet alleen binnen de Nederlandse strijdkrachten in een opbouwfase. Het Amerikaanse leger en het leger van het Verenigd Koninkrijk (UK-army) hebben een evolutie op het gebied van InfoOps doorgemaakt en daar is veel van te leren. Binnen de UK-army is InfoOps een onderdeel van militaire beïnvloeding (Military Influence) en dat maakt weer deel uit van (gedrags)beïnvloeding (Influence).

Binnen het kader Influence activities (UK military doctrine, 2009) zien we Information Operations staan met tussen haakjes: Coördinatie. Synchronisatie en coördinatie

vinden plaats vanuit degene die verantwoordelijk is voor Information Operations

De UK-definitie (2009) van Information Operations 22)

luidt: A military function to provide advice and coordination of military information activities in order to create desired effects on the will, understanding and capability of audiences, consistent with a UK Information Strategy.

De UK-army is vergevorderd op het gebied van de visie op gedragsbeïnvloedingoperaties. Het Influence campaignplan wordt op ministerieel niveau vastgesteld. Binnen de UK-defensiestaf is gekozen voor de oprichting van een afdeling die zich bezighoudt met Targeting and Information Operations (TIO). Dit bureau synchroniseert en coördineert het optreden binnen een interagency omgeving. Het hoofd van de afdeling TIO geeft leiding aan drie bureaus; Targeting, Policy&Capability en InfoOps. Het bureau Targeting heeft ook een Intelligence 23) Support Team tot haar beschikking waarin universitair geschoolde analisten werken op, onder meer, antropologisch, psychologisch, economisch en politiek gebied.Volgens de Amerikaanse non-profit denktank RAND (Rand publicatie, 2009 24) zijn gedragsbeïnvloedingoperaties: the coordinated, integrated, and synchronized application of national diplomatic, informational, military, economic, and other capabilities in peacetime, crisis, conflict, and postconf lict to foster attitudes, behaviors, or decisions by foreign target audiences that further interests and objectives.

Een ander Amerikaans document is de Allied Joint Doctrine for Information Operations, Ratification Draft (AJP-3.10 RD). Dit document hanteert de definitie die door het NAVO-document MC442/3 (NATO Military Policy on Information Operations) wordt gevoerd: Info Ops is a military function to provide advice and coordination of military information activities in order to create desired effects on the will, understanding and capability of adversaries, potential adversaries and other NAC approved parties in support of Alliance mission objectives. Information activities are actions designed to affect information and or information systems. They can be performed by any actor and include protective measures. De AJP-3.10 RD gaat ook in op de Information Operations Coordination Board/Cell (IOCB). Dit is een Amerikaanse doctrine, overgenomen door de UK-army, waarbij een forum van activiteitenbrengers wordt voorgezeten door een Chief InfoOps. Het gaat hier om de coördinatie van diverse activiteiten waarmee gewenste doelstellingen kunnen worden behaald.

Naast de AJP-3.10 RD bestaat ook de Amerikaanse Joint Publication 3.13 Information Operations 25). Deze zegt over InfoOps: “Information operations (IO) are described as the integrated employment of electronic warfare (EW), computer network operations (CNO), psychological operations (PSYOP), military deception (MILDEC), and operations security (OPSEC), in concert with specif ied supporting and related capabilities, to influence, disrupt, corrupt, or usurp adversarial human and automated decision making while protecting our own”.

030_CA01.indd 32 17-12-2009 9:13:32

Opbouw van een Information Operations Cell volgens de JP 3-13.

(UK Influence doctrine, 2009).

Carré 1 - 2010 pagina 33

Ook in Nederland is InfoOps 26) een evoluerend v ak geb ied wa ar in ook he t OTCOPN (Informatiebulletin 06/03 van 18 mei 2006 27) en Toekomstverkenningen van de Defensiestaf (Beleidskader Information Operations) participeren. In het document 06/03 van OTCOPN wordt beschreven hoe op het niveau van brigade- en bataljonstaakgroep met het onderwerp InfoOps dient te worden omgegaan. Hierin wordt omschreven dat InfoOps, in wezen geen specifieke capaciteit, maar een coördinatiemiddel is, waarbij gebruik wordt gemaakt van een aantal mogelijkheden, middelen en technieken. Dit zijn; Psychological Operations (PSYOPS), Presence, Posture and Prof ile (PPP), Operational Security (OPSEC), Information Security (INFOSEC), Deception, Electronic Warfare (EW), Physical destruction en Computer Network Operations (CNO).

Binnen de Nederlandse Defensiestaf wordt de volgende definitie gehanteerd voor InfoOps: “De gecoördineerde activiteiten gericht op het beïnvloeden van de besluitvorming van opponenten ter ondersteuning van de (politieke en militaire) doelstellingen van een operatie door de informatie, besluitvormingsprocessen en ondersteunende systemen van een opponent aan te grijpen en gelijktijdig de eigen informatie, processen en systemen te benutten en te beschermen.”

Hier wordt vooral aandacht besteed aan de defensieve kant van InfoOps.De belangrijkste boodschap in het Beleidskader is dat InfoOps vooral moet worden gezien als een coördinatiemechanisme waarmee de niet-militaire en militaire aandachtsgebieden in onderlinge samenhang kunnen en moeten worden toegepast. Helaas maken de vele zienswijzen 28) op Information Operations en Influence Operations het geheel niet duidelijker. Verder kan gezegd worden dat de visie van de Defensiestaf 29), zoals deze onder meer in de Nederlandse Defensie Doctrine (NDD) is verwoord, wordt gekenmerkt door een wat engere benadering 30) dan die binnen de NAVO (-partners). De term ‘Gedragsbeïnvloedingoperaties’ wordt niet als dusdanig onderkend en is daardoor ook geen leidend beginsel voor doctrine-ontwikkeling en-/of vorming. Wel is terecht veel aandacht voor de noodzakelijke harmonisering en integratie van alle ondernomen activiteiten. Commandanten van uitgezonden eenheden onderschrijven in diverse evaluatieverslagen dan ook deze noodzaak. Verder biedt de UK-doctrine (2009) 31) uitvoerbare richtlijnen om nog meer invulling te geven aan een concrete Nederlandse visie op gedragsbeïnvloeding, maar ook de Amerikaanse zienswijze is waardevol en zou gevolgd mogen worden.

Computer Netwerk OperationsEen van de elementen van InfoOps, volgens de Amerikaanse en de Engelse doctrine, is Computer Network Operations (CNO), een belangrijk en actueel

030_CA01.indd 33 17-12-2009 9:13:43

Illustratie kaart Nederland.

Carré 1 - 2010 pagina 34

element dat het waard is om nader te beschrijven. CNO bestaat uit de delen Computer Network Attack (CNA), Computer Network Defense (CND) en Computer Network Exploitation (CNE). C NO i s e e n v an de onde rde l e n v an gedragsbeïnvloeding.

Binnen CNO wordt CNA onderscheiden als een activiteit die, door het gebruik van computernetwerken, gericht is op het manipuleren, ontzeggen, reduceren en/of vernietigen van informatiestromen (zoals websites en weblogs) binnen/tussen computers en computer netwerken. Door het toepassen van CND 32) worden informatiesystemen en netwerken beveiligd tegen inbreuk van buitenaf en met CNE kan vervolgens informatie worden verzameld door het manipuleren of verzamelen van informatie verkregen uit netwerken en systemen die (door tegenstanders) worden gebruikt.Computer Network Operations is eigenlijk een onmisbaar onderdeel van het huidige optreden 33). Gebruik van het computer netwerk is in elk geval onderdeel van het optreden van een tegenstander. Dit kan geconcludeerd worden uit diverse media waarin gemeld wordt dat de Taliban het grootste deel van de gewenste informatie 34) via Twitter en Facebook verzamelt. De profielen van Facebook zijn bovendien grotendeels vrij toegankelijk zoals diverse (militaire) inlichtingenfunctionarissen in Nederland en in het buitenland al hebben mogen ervaren. De cyberomgeving is een waar eldorado voor (potentiële) tegenstanders 35). Door gebruik te maken van alle mogelijkheden die computernetwerken en andere media bieden, kan succesvol studie worden verricht naar gevoelens, overeenkomsten en tegenstellingen bij bevolkingen en regeringen. Nationalisme en politieke mislukkingen kunnen, doordat een tegenstander effectief gebruik maakt van het mediadomein, worden uitgebuit en benut. Extremistische groeperingen maken steeds vaker gebruik van de mogelijkheden die door de voortschrijdende mediatechnieken worden geboden. Het gebruik van online fora wordt populairder en dat heeft de aandacht van diverse overheden getrokken. Een onderzoek 36) naar mogelijkheden om informatie te verzamelen uit online fora die door diverse extremistische groeperingen worden gebruikt heeft in 2007 geleid tot een rapport. In dit rapport wordt, vanuit een verzameling van 110 bestaande Amerikaanse fora met extremistische inslag, een systematische benadering voorgesteld om informatie te verzamelen en dit soort fora te identificeren en te monitoren. Hierdoor worden

onder meer de achtergronden, meningvorming en communicatiewijze 37) duidelijk waardoor vroegtijdig op ontwikkelingen kan worden ingespeeld. Conflicten worden ook op het digitale slagveld 38) uitgevochten. Zelfs bij fysieke confrontaties speelt het informatiedomein 39) een grote rol en daarvoor zou, binnen het geheel aan beïnvloedingsoperaties, wel iets meer aandacht mogen zijn. De huidige eeuw van informatie en communicatie is letterlijk grenzeloos. Coördinatie van gedragsbeïnvloedende elementen is daarom op diverse niveaus van belang om overzicht en duidelijkheid te scheppen.

Integratie binnen opleidingen, trainingen en oefeningen, een benadering

We kunnen erkennen dat de uiteindelijke en kritische succesfactor ligt bij analyseren en (bij)sturen van meningen en overtuigingen. Een gecoördineerde en gesynchroniseerde beïnvloeding hiervan is een zwaarwegend element in de planning en uitvoering van operaties op (politiek/militair/economisch) strategisch, operationeel en tactisch niveau.

De onbeperkte mogelijkheden van deze informatie en communicatie eeuw nopen tot meer aandacht voor de beïnvloeding van emoties, percepties, gevoelens, overtuigingen, houdingen en gedrag. Vandaar dat wij een integraal (defensiebreed) gecoördineerd beleid en integrale visie op het gebied van (gedrags)beïn­vloedingsoperaties, en InfoOps als element daarvan, als wenselijk achten.Vanuit deze basisgedachte kunnen opleidingen, trainingen en oefeningen worden opgezet waarbij elke deelnemer aan een oefening of training ( op ieder niveau variërend van het niveau enkele man t/m het niveau brigade) zich bewust is van de primair gedragsbeïnvloedende taak. Deze gedragsbeïnvloeding (het gehele geweldsspectrum) is ook bij oefeningen en O&T op elkaar afgestemd en gecoördineerd vanuit (oefen)doelstellingen en effecten waarbij de gewenste eindsituatie en het oogmerk van de commandant maatgevend zijn. Goed denkbaar is dan ook dat op termijn de interagency gedachte ook in onze reguliere O&T­trajecten invulling gaat krijgen. Dat vereist bereidwilligheid en toewijding van andere relevante departementen.

Concreet en toepasbaarOp dit moment wordt al volop getracht om invulling te geven aan oefeningen die voldoen aan het weerspiegelen van complexe omgevingen waarbij de omgevingsfactoren

030_CA01.indd 34 17-12-2009 9:13:53

Carré 1 - 2010 pagina 35

wisselend kunnen zijn naar plaats en tijd. Ook worden hierbij force-enablers zoals een Provincial Reconstruction Team (PRT), Civil Military Cooperation (CIMIC) elementen en Psycholigical Support Elements (PSE) naast de gangbare manoeuvre-eenheden ingezet om te voldoen aan een hoger realiteitsgehalte ten aanzien van de samenstelling en inzet van eenheden in hedendaagse missies. Dit soort oefeningen 40) zijn de afgelopen twee jaar onder andere uitgevoerd bij 13 Gemechaniseerde Brigade in het kader van de formering en gereedstelling van eenheden voor de ISAF-missie in Uruzgan. Deze oefeningen waren een eerste aanzet naar een toekomstige manier van O&T waarbij opgemerkt kan worden dat een grote hoeveelheid lessons learned zijn opgedaan ten aanzien van deze wijze van oefenen.Om dit tastbaarder te maken wordt nu een voorbeeld gegeven van een integraal opgezette oefening waarbij wordt uitgegaan van een zogenaamd Initial Entry scenario. Hierbij wordt een eenheid, zoals een European Battle Group (EUBG) ter grote van een brigade taakgroep, aan land gezet in de havens van Vlissingen om daarna via dorpen, steden en oefenterreinen bij een forward operating base (bijv. legerplaats Oirschot) aan te komen en van daaruit het gebied van verantwoordelijkheid te bestrijken.

De door Commandant 13 Mechbrig (als commandant EUBG verantwoordelijk voor de certificering van de subeenheden van de EUBG) geformuleerde hoofddoelstelling van de oefening is als volgt: “De EUBG dient getraind te worden in het optreden in omstandigheden waarbij mensen en eenheden flexibel moeten omgaan met wisselende situaties binnen een, vaak gelijktijdige, combinatie van (permissive, semi-permissive en non-permissive) omgevingsfactoren”. Bij het opzetten van de oefening wordt de brigadestaf al getraind door het integraal maken van een landenstudie inclusief een Computer Network Exploitation. Hierbij wordt al van te voren gekeken naar manieren om de bevolking te informeren over de komst van de troepenmacht (hier dus over de komst van de oefening). Door een targeting vergadering wordt vastgesteld hoe en met welke middelen de, door de commandant, vastgestelde target audience beïnvloed gaat worden.

Besloten is om een Grondgebonden Verkennings Eskadron van de ISTAR-module 41) vooruit te sturen om diepe verkenningen uit te voeren waarbij een Psychological Support Element toegevoegd wordt om de bevolking voor te bereiden op de komst van NLD-troepen door te spreken met burgermeester, politie, wijkbesturen (Key Leader Engagement) 42). Hierbij worden middelen ingezet, zoals het uitdelen van folders en het verzorgen van regionale radio/TV boodschappen waarin de bevolking wordt uitgelegd wat de reden is van de soort oefening die wordt gehouden. Daarnaast worden er verzoeken gedaan aan de bevolking om bijvoorbeeld medewerking te verlenen aan een leermoment (in dit geval een roadblock).Daarna komen manoeuvre eenheden die het gebied ingaan waarbij zij soms een tegenstander daadwerkelijk fysiek moeten aangrijpen (een gevechtsactie op een

oefenterrein) en soms een open houding ten opzichte van de bevolking moeten hebben (bijvoorbeeld bij een school een mini open dag houden) om de hearts en minds positief te beïnvloeden.Tegelijkertijd wordt een lift-operatie voorbereidt waarbij de bevolking van te voren wordt gewaarschuwd voor een aanstaande operatie op een bepaald tijdstip op een bepaalde locatie. Hierbij wordt een verkenningseenheid ingebracht die een observatiepost inricht in bijvoorbeeld een huis tegenover een café, waarbij een rolspeler een Medium Value Individual voorstelt die vaak in dat café komt. Tevens worden andere middelen ingezet zoals bijvoorbeeld Human Intelligence en een Medium Unmanned Aerial Vehicle. Na de observatiefase kan een Special Forces eenheid een operatie uitvoeren.Zo zijn er nog veel meer voorbeelden te bedenken over hoe een eenheid getraind kan worden waarbij de militair zich te allen tijde (op alle niveau’s) bewust moet zijn van eigen handelen en optreden. Denk hierbij aan daadwerkelijke patrouilles op markten of braderieën, het identificeren van Quick Impact Projects en daarna het uitvoeren van de projecten (bijvoorbeeld het herstellen van een verwaarloosd speeltuintje). Wellicht aardig om te weten dat onze Belgische collega’s dit jaar een soortgelijke oefening hebben gehouden in het kader van de certificering van de eenheden van de EUBG en dat voor 2010 gekeken wordt naar een soortelijke oefening voor de certificering van de EUBG 2011-1 eenheden, waarin Nederland de rol van lead nation heeft.Om voldoende oefenrendement te verkrijgen kan worden gedacht aan de inbreng van mensen die afkomstig zijn uit het (potentieel) conflictgebied binnen oefeningen en trainingen en momenteel binnen een overheid werkzaam zijn. Deze kunnen zelf meedoen of als adviseur voor rollenspelers dienen. Rollen kunnen weggelegd zijn voor militairen (KNatres 43) als het gaat om ‘ons’ optreden of het optreden als tegenstander. Leerling-acteurs van een toneelopleiding kunnen, gesteund door adviezen van mensen uit het potentiële conflictgebied, de burgerrol op zich nemen 44).Bijkomende waarde is de PR/Marketing waarbij de bevolking onder meer ziet en ervaart hoe en waarom haar defensieorganisatie traint. De lijnen worden uitgezet door het maken van een Gedragsbeïnvloeding Campagne Plan. Uitgangspunt is een op het hoogste niveau overeengekomen en op het inzetgebied afgestemde eindsituatie. Bij een oefening zou dat kunnen zijn: een op haar toekomstige taak voorbereide modulair samengestelde eenheid. Op basis van de eindsituatie worden vervolgens gewenste effecten benoemd in plaats en tijd waarna de activiteiten voor de deelnemers aan de oefening worden omschreven.

Om deze manier van oefenen als normaal te beschouwen is een consistente en consequente inbreng noodzakelijk van CIMIC/PRT 45), PSE, ISTAR, Klu, Kmar, Korps Marn etc. zowel binnen een Command Post Excercise en een Field Training Excercise. Niet slechts alleen als voorbereiding op een uitzending maar als permanent uitgangspunt. Het gevolg hiervan zal, onder meer, zijn dat

030_CA01.indd 35 17-12-2009 11:00:34

© The conflict ECO system by David J. Kilcullen, 2007.

Carré 1 - 2010 pagina 36

optreden binnen een combinatie van een Permissive, Semi Permissive en Non Permissive omgeving voor de militair op alle niveaus een normaal gegeven is. Dit gegeven kan pas gevormd worden wanneer daaraan in een vroegtijdig stadium bij primaire, secundaire en tertiaire opleidingen aandacht wordt gegeven. Een voorwaarde voor het verder ontwikkelen van dit soort oefeningen is wel de volledige ondersteuning van alle Opleidings- en Trainingscentra, met daarbij het OTCOPN, wat ons betreft, in een leidende rol.De huidige manier van trainen waarin niveaus vanaf enkele man t/m brigade volgtijdelijk getraind worden hoeft niet meteen te worden losgelaten. Getracht moet worden om trainingen in te vullen en in te kleden in omgevingen en situaties die (veelal gelijktijdig) verdraagzaam, deels verdraagzaam en onverdraagzaam zijn. Hierbij zal gestreefd moeten worden naar het trainen in voornamelijk geürbaniseerde gebieden. Dit kan zowel in de civiele omgeving, terwijl het zeker aanbevelenswaardig is om de meer gewelddadige aspecten binnen een geconditioneerde oefenomgeving te laten plaatsvinden. Vanuit dit oogpunt is het dan ook aan te bevelen om in de nabijheid van de locaties van de manoeuvrebrigades een eigen volwaardig oefendorp te bouwen.

Met open ogen de toekomst inHuidige en toekomstige operaties zullen zich meer en meer moeten richten op het aangrijpen van het vermogen (capabilities), bereidwilligheid (will) en de perceptie (understanding) van actoren 46). Dat vraagt om een aanpassing van ons denken en de wijze waarop wij onze processen en organisatie inrichten. Tijdens operaties is onze organisatie modulair ingericht, dat zou tevens de vorm kunnen zijn waarop de krijgsmacht binnen Nederland is georganiseerd. Hierbij mag worden

afgevraagd of dan nog over een vredesorganisatie gesproken moet worden.Een permanent modulair 47) ingerichte organisatie lijkt echter nog ver weg. Dit zou namelijk inhouden dat per legerplaats (Havelte, Schaarsbergen, Oirschot) alle elementen, die van een module deel uitmaken, evenredig geplaatst zijn om modulair te werken, oefenen en trainen. Dit heeft gevolgen voor de huidige organisatie van eenheden. Hoewel een modulaire ingerichte organisatie een vloeiender inbedding van gedragsbeïnvloedingoperaties tot gevolg heeft is rekening houden met het informatiedomein niet nieuw. Misleiding door onder meer camouflage en door gebruik te maken van het elektromagnetische spectrum, wordt al decennia lang toegepast. De kans is echter zeer groot dat de strijd om het informatiedomein een groter wordende en meer bepalende factor van invloed is 48). Binnen het potentiële conflictgebied bestaan geen strijdkrachten die de overmacht aan NAVO-middelen op materieeltechnisch en technologisch gebied kunnen pareren. Een initial entry binnen een hoog geweldsspectrum zal snel in het voordeel van NAVO-troepen zijn beslecht en dan breekt de strijd pas echt los 49).

Door de alsmaar groeiende bevolkingdichtheid zal steeds minder manoeuvreerruimte 50) zijn voor een traditionele oorlogvoering. De strijd gaat vooral om de controle op het informatiedomein 51) waarbij perceptie misschien nog wel belangrijker is dan feitelijkheden. Een strijd die wordt gevoerd tegen een nauwelijks definieerbare tegenstander, een tegenstander die een afgestemde combinatie van politiek/economische activiteiten, criminaliteit, conventioneel optreden en terreur gebruikt om gewenste doelstellingen te bereiken. Zo is het mogelijk dat staten soms samenwerken met

030_CA01.indd 36 17-12-2009 9:14:13

Carré 1 - 2010 pagina 37

Noten1) Bijvoorbeeld: Drs M.W.M. Kitzen – MS (2009) (6) (323) Aanpassen of aanmodderen? De Amerikaanse omschakeling naar counterinsurgency in Irak. B.J.E. Smeenk, R.G.W. Gouweleeuw, H.C. van der Have – MS 550 (2007) (550) Effect gebaseerde aanpak in Uruzgan.2) http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1871487,00.html3) http://www.sfcg.org/Documents/CPRF/CPRF-Summary-090414.pdf4) De begrippen Permissive, Semi-permissive en Non-permissive komen voort uit 3Block Warfare waarbij wordt uitgegaan van drie afzonderlijke delen. De drie begrippen blijken zich echter veelal gelijktijdig voor te doen.5) http://www.africom.mil6) Permissive, Semi permissive en Non permissive.7) http://fas.org/irp/doddir/army/fm3-24-2.pdf.8) OTCOPN Informatiebulletin (2006) (02) (10). Dit bulletin van OTCOPN is vervangen door “informatie bulletin 09/01” en is te vinden op de intranetpagina van OTCOPN.9) http://www.army.mil/aps/09/information_papers/cyber_operations.html.10) http://smallwarsjournal.com/blog/journal/docs-temp/216-guvendiren.pdf.11) http://www.captainsjournal.com/category/information-warfare/.2) http://www.coldtype.net/Assets.04/Essays.04/Miller.pdf.3) http://www.guardian.co.uk/world/2009/mar/29/china-computing.4) http://www.jeffersoncomm.com/documents/strategiccommunications-bewarethejabberwockv2.pdf.5) http://www.mapchannels.com/twittermap/iranelection.htm.6) http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/discussion/2009/06/17/DI2009061702232.html.7) http://www.cfc.forces.gc.ca/papers/csc/csc27/buck.pdf.8) http://www.clingendael.nl/cscp/events/20081216/.9) http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?AD=ADA478337&Location=U2&doc=GetTRDoc.pdf.20) Hanteert de NAVO definitie.21) http://www.rand.org/pubs/monographs/2009/RAND_MG654.pdf.22) http://ics.leeds.ac.uk/papers/pmt/exhibits/2270/jwp3_80.pdf.De doctrine is explicieter gemaakt tijdens een internationale Information Operations Conference, zie de link: http://www.iqpc.com/ShowEvent.aspx?id=173906&langtype=1033.23) http://www.fas.org/irp/eprint/index.html.24) http://www.rand.org/pubs/monographs/2009/RAND_MG654.sum.pdf.25) http://www.dtic.mil/doctrine/jel/new_pubs/jp3_13.pdf.26) In de NLD krijgsmacht zijn/worden officieren (een majoor en een kapitein per brigade) InfoOps aangesteld. De G/J-PLANS of de Chef Staf kunnen ook voor het proces verantwoordelijk zijn. In wezen horen beïnvloedingsactiviteiten de rode draad te vormen vanaf het begin van de planning en uitvoering van het besluitvormingsproces rondom operaties. Het nieuwe “brigade CP concept” biedt hiertoe prima randvoorwaarden. Het “brigade CP concept” is in te zien via INTRAnet, NLD MinDef, KL/OTCOPN.27) http://intranet.mindef.nl/images/informatiebulletin%20over%20infoops%20definitieve%20ver-sie_tcm4-26258.doc (alleen te benaderen via INTRAnet, NLD MinDef). Dit bulletin van OTCOPN is vervangen door “informatie bulletin 09/01” en is te vinden op de intranetpagina van OTCOPN.28) http://www.au.af.mil/info-ops/influence.htm#definitions.29) Bij de krijgsmachtdelen zijn nog geen specifieke goedgekeurde ‘vertalingen’ beschikbaar.

30) http://intranet.mindef.nl/images/informatiebulletin%20over%20infoops%20definitieve%20ver-sie_tcm4-26258.doc (alleen te benaderen via INTRAnet, NLD MinDef). Dit bulletin van OTCOPN is vervangen door “informatie bulletin 09/01” en is te vinden op de intranetpagina van OTCOPN.31) http://ics.leeds.ac.uk/papers/pmt/exhibits/2270/jwp3_80.pdf.32) http://www.securecomputing.net.au/News/114202,uk-ministry-of-defence-to-bolster-internet-intelligence.aspx.33) http://www.crisisgroup.org/home/index.cfm?id=5589.34) http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/04/08/AR2009040804378.html.35) http://www.fas.org/irp/eprint/mobile.pdf.36) http://www2.computer.org/plugins/dl/pdf/proceedings/hicss/2007/2755/00/27550070c.pdf?template=1&loginState=1&userData=anonymous-IP%253A%253A127.0.0.1.37) http://www.sipri.org/blogs/Afghanistan/taliban-communication-skills-increase-mullah-omar-speaks-with-confidence-and-awareness.38) http://www.govcom.org/about_us.html.39) http://www.potomacinstitute.org/media/mediaclips/2009/YAwatimes_a-kinder-gentler073009.pdf.40) Bijvoorbeeld de oefeningen: RHINO VALIANT, RHINO HEROIC, RHINO LIONHEARTED en BRAVE RHINO.41) Intelligence-, Surveillance-, Target Acquisition and Reconnaissance.42) Het is essentieel om een robuust liaisonnetwerk op te bouwen met de belangrijkste autoriteiten, leidinggevenden en vertegenwoordigers van de organisaties en groeperingen die in het conflict en mogelijk de wederopbouw een belangrijke rol spelen. Doel van deze key leader engagement is om de belangrijkste (lokale) leiders te beïnvloeden ter ondersteuning van de operatie.43) Korps Nationale Reserve.44) Het opzetten van zit soort complexe oefeningen vraagt veel tijd en veel inzet van enthousiaste, betrokken en positief ingestelde collega’s.45) www.yourdefence.nl/file.php/1/moddata/forum/2/206/JDB_08_01_PRT_inzet_in_Afghanistan.pdf.46) OTCOPN Informatiebulletin (2006) (02) (10). Dit bulletin van OTCOPN is vervangen door “informatie bulletin 09/01” en is te vinden op de intranetpagina van OTCOPN. 47) http://www.blueskybroadcast.com/Client/Army_Stratcom/docs/printable.slides.pdf.48) http://www.upiasia.com/Security/2009/07/17/chinese_and_us_lead_information_warfare/8629/.49) http://www.wiltonpark.org.uk/documents/conferences/WP919/pdfs/WP919.pdf.50) http://www.StrategicStudiesInstitute.army.mil/ State and Nonstate Associated Gangs: Credible “Midwives of New Social Orders”, Dr. Max G. Manwaring.51) http://www.forsvaret.dk/fak/documents/fak/publikationer/the_talibans_information_warfare.pdf.52) http://www.potomacinstitute.org/publications/Potomac_HybridWar_0108.pdf (December 2007).53) http://influenceops.wordpress.com/2007/03/08/changing-perspectives-enhanced-%E2%80%98influence-operations%E2%80%99-in-conflict/.54) Voor de leesbaarheid in het Engels vertaald.

}{ “There are only two forces in the world, the sword and the spirit. In the long run the sword will always be conquered by the spirit.” Joseph Napoléon Bonaparte (1822-1891) 54)

elementen die zij tevens bestrijden. Een verbond tussen elementen die ogenschijnlijk niets met elkaar te maken hebben en elkaar op overeenkomstige gebieden toch weten te gebruiken om doelen te bereiken 52). De volle breedte van gedragsbeïnvloeding 53), en Information Operations als onderdeel daarvan, domineert de mate van succes om een maatschappij politiek en economisch te laten functioneren. De vraag is op welke wijze we uniformiteit op het gebied van (Military) Influence Operations, en alles wat daarmee samenhangt, binnen NAVO kunnen bereiken. Wellicht is het een optie

om de voordelen van het Engelse en Amerikaanse model te integreren tot een Nederlands beleid. Dit zorgt voor eenduidigheid in begripsvorming met partners waarmee hoofdzakelijk wordt samengewerkt en draagt bij tot een vloeiende werkwijze tijdens geïntegreerd optreden.

030_CA01.indd 37 17-12-2009 9:14:22