សាកលវទិ្យាល័យបបៀលប្រាយ

មុខវិជ្ជាៈINFORMATION SECURITY AND

LEGAL FRAMEWORK

សាស្រ្សាាចារយយ៖អ ូផាន់ណារទិ្ធ

ប្របធានបទ្៖ របបៀបការពារទិ្ននន័យរបស់អនកឪយយមានសុវត្ថភិាព

ប្រកុមទី្៖៨ ណុប បសងហុង មុុំ វណណះ សុុំ ុំង សុធា គង់ រឹទ្ធ ីហាក់សុខបហង

2/25

មាត្ិការ ១. ការណែនាំឪ្យស្គា ល់អ្វីជាសុវត្ថិភាពទិននន័យ? ២. ការបរបីរាស់បលខសម្ងា ត់្ ៣. ការដាំប ងីកម្មវធិី ៤. ការបធវីបច្ចុបបននកាលនូវកម្មវធិីណដលបរបីរាស់ ៥. ការរបុងរបយត័្នជាមួ្យនឹងឯកស្គរ ឬណវបស្គយ បៅបលីអីុ្នបធីណែត្ ៦. ការបធវី Encrypt ទិននន័យរបស់អ្នក ៧. ការ Back up ទិននន័យទុក ៨. ការរបុងរបយត័្នជាម្ួយកុាំពយូទ័ររបស់អ្នក ៩. Scan នូវរាល់ឧុ បករែ៏ណដលអ្មកបរបីរាស់ជាម្ួយកុាំពយូទ័ររបស់អ្នក ១០. រត្ូវរកអ្មកបបច្ចកបទសបពលអ្មកម្ិនច្ាស់ ឬ ជួបនឹងបញ្ហា ាត់្បងទិននន័យ ១១. ឯកស្គរបោង

3/25

បោលបុំណង បរកាយពីអ្នកានបរៀនបម្បរៀនបនេះប យី អ្នកនិងបច្េះអ្ាំពីការការពារទិននន័យរបស់អ្នកានោ៉ា ងលអបរបីបសីរ ជាងបនេះបៅបទៀត្ អ្នកនិងដឹងពីវធិីការពារ, ការជាសវាងបផេងៗណដលបធវីឪ្យទិននន័យរបស់អ្នកម្ងនសុវត្ថិភាព, យល់ដឹងអ្ាំពី ការបរបីរាស់ email, និង ឯកស្គរបផេងៗបៅបលី អុ្ីនបធីណែត្។ ោ៉ា ងណាម្ិញ អ្នកនិងដឹងពីភាពខុសគ្នន រវាង Simple password, Better password, and the Excellent password ការផេពវផាយនូវ ណវបស្គយណដលគួជាសវាង ។ ជាចុ្ងបរកាយអ្នកអាច្ការពារទិននន័យរបស់អ្នក ានបោយខលួនរបស់អ្នកផ្ទទ ល់តាម្វធិីស្គស្រសតងាយៗ ណដលបយងីានបរៀន បៅកនុង Slide បនេះ និង ជាពិបសសបៅបទៀត្បនេះ អ្នកនិងបច្េះពីវធិីស្គស្រសតបោេះរស្គយបញ្ហា បៅបពលជួប នឹង ការាត់្បងទិននន័យបផេងៗ ។

4/25

១. ការណែនាំឪ្យស្គា ល់អ្វីជាសុវត្ថិភាពទិននន័យ? សុវត្ថិភាពទិននន័យ គឺការការពារទិននន័យរបស់អ្នកម្ិនឪ្យម្ងនការបផ្ទល ញ់ពី បម្បរាគ, អ្នកបាំផ្ទល ញ់, ឬ អ្មកលួច្វាយរបហារបផេងបទៀត្ ។ ការការពារទាំង Software និង Hardware ជាបដីម្។

ការការពារទិ្ននន័យរបស់អនកឪយយមានសុវត្ថភិាព

5/25

២. ការបប្របើប្រាស់បលខសមាាត្់៖ គឺអនកប្រត្ូវតត្បប្របើប្រាស់ ឬ ដាក់បលខសមាាត្់ឪយយានប្រត្ឹមប្រត្ូវ ។ បប្របើបលខសមាាត្់ឪយយានយ៉ាងបហាចណាស់ ៨ ត្ួអកយសរ បបើបប្រចើនជ្ងបនះកាន់តត្ប្របបសើរ បលខសមាាត្់តែលបប្របើប្រត្ូវរួមបញ្ជូលោាែូជ្៖ អកយសរធុំ, អកយសរត្ូច, បលខ, និង ត្ួអកយសរបផយសងបទ្ៀត្ ។

- 8 = 8 characters minimum length - 4 = 1 lower case + 1 upper case + 1 number + 1 special character.

ការតកតប្របបលខសមាាត្់ ជ្វាការបតរូតែលប្រោន់តត្បតូរបដាយការបបងកើនតាមលុំដាប់ ។

ឧទាហរណ៏៖ password1 បពលបតូរបៅជ្ password2 ។ បតូរ ឬ តកតប្របបលខសមាាត់្របស់អនករយះបពល ៦តខមតង ។ ជ្សវាងការសរបសរបលខសមាាត្់របស់អនកបៅបលើប្រកដាស ឬការកត្់ប្រតាចុំណាុំបផយសងៗ ជ្សវាងការឪយយបលខសមាាត្់បៅនរណាមាាក់ រាប់បញ្ជូលទាុំង មិត្ត និង ប្រគួសាររបស់អនក ជ្សវាងការបប្របើបលខសមាាត្់ែូចោាបៅបលើ Web sit បផយសងោា ែូចជ្៖ បលើ Email និង បលើ Yahoo…។ ជ្សវាងការវាយបលខសមាាត្់បៅបពលមានបគបៅ បគអាចបមើលនិងចាុំានយ៉ាងងាយ។

ការការពារទិនននយ័របសអ់្នកឪ្យម្ងនសុវត្ថភិាព

6/25

កុាំបផញីរបលខសម្ងា ត់្របស់អ្មកបៅតាម្ អុ្ីណម្៉ាល...... ជាសវាងការបរបីរាស់ Remember password បៅបលី Browser បរពាេះបៅបពលម្ងនអ្នកបរបីកុាំពយូទ័ររបស់អ្នក បពលបគបរបី Browser បនេះបគអាច្ដឹងនិងលួច្បលខសម្ងា ត់្អ្នក ឬ បៅបពលអ្នកបរបីកុាំពយូទ័រអ្មកបផេង ។ ពិនិត្យបលខសម្ងា ត់្៖

ការការពារទិន្នន្យ័របស់អ្នកឪ្យមាន្សុវត្ថភិាព

7/25

ការការពារទិន្នន្យ័របស់អ្នកឪ្យមាន្សុវត្ថភិាព ៣. ការដាំប ងីកម្មវធិី

បយងីរត្ូវដាំប ងីកម្មវទិីកម្ងច ត់្បម្បរាគ ដូច្ជា៖ Symantec’s Norton Antivirus, McAfee, Kaspersky, Webroot, Avira-Antivirus, Avast and more. រត្ូវបបីក Window Firewall ជានិច្ច កុាំបរបីរាស់ Autorun បៅកនុងកុាំពយូទ័ររបស់អ្នក ជាសវាការដាំប កីម្មវធិីណដម្ិនស្គា ល់ វាអាច្ប៉ាេះពាល់ដល់ទិននន័យ ឬ កុាំពយូទររ៏បស់អ្នក

8/25

ការការពារទិន្នន្យ័របស់អ្នកឪ្យមាន្សុវត្ថភិាព ៤. ការបធវីបច្ចុបបននកាលនូវកម្មវធិីណដលបរបីរាស់បៅតាម្ Version ខពស់ៗ

រត្ូវបធវីបច្ចុបបននភាពនូវកម្មវធិីណដលបរបីរាស់ដូច្ជា៖ Kaspersky Avira Avast Browser Firefox Windows Microsoft Apple Mac Computer ………………………….. …………………………..

9/25

ការការពារទិន្នន្យ័របស់អ្នកឪ្យមាន្សុវត្ថភិាព ៥. ការរបុងរបយត័្នជាម្ួយនឹងឯកស្គរ ឬណវបស្គយ បៅបលីអុ្ីនបធីណែត្

របុងរបយត័្ននូវឯកស្គរណដលអ្នក download (file, Picture, events link) របុងរបយត័្ននូវឯកស្គរណដលអ្នក download កុាំបផញីរឯកស្គរ ឬ ពត៏្ម្ងនផ្ទទ ល់ខលួនបផតសផ្ទត ស់បៅបលីអុ្ីនបធីណែត្ កុាំចុ្ច្ ឬ ប ល្ីយត្បបៅវញិបបីសិនមិ្នចាំាច់្ លុប email ណដលម្ិនស្គា ល់បចល កុាំចូ្លបលង ឬ ការផេពវផាយ web sit បផតសផ្ទត ស់ដូច្ជា៖ web sit ណដលឪ្យបយងីចូ្លបលងប យីឈ្មេះរងាវ ន់ជាបដីម្។

10/25

ការការពារទិន្នន្យ័របស់អ្នកឪ្យមាន្សុវត្ថភិាព ៦.ការបធវី Encrypt ទិននន័យរបស់អ្នក៖

គឺជាការការពារទិននន័យរបស់អ្នកបៅកនុងករែីណដលទិននន័យរត្ូវានបគលួច្។ ឧទ រែ៏៖ បបីសិន Hard Disk ឬ USB Flash Drive របស់អ្មករត្ូវានបគលួច្ បនេះទិននន័យរបស់អ្នកម្ិនរត្ូវានបគបម្ីលបទ បបីសិនអ្មក Encrypted.

៧. ការ Back up ទិននន័យទុក៖

គឺជាការ Back up ទិននន័យទុក និង ស្គកលបងកនុងការ Restore or Recover វារម្កវញិ ថាបត្ីទិននន័យណដលបយងីាន Back up ទុកបនេះអាច្បរបីរាស់ានណដររបឺទ។

៨. ការរបុងរបយត័្នជាម្ួយកុាំពយូទ័ររបស់អ្នក

រត្ូវោក់បលខសម្ងា ត់្បៅបលីសកុាំពយូទ័ររបស់អ្នក បៅបពលណដលអ្មកឈ្ប់បរបីរាស់ រត្ូវបិត្កុាំពយូទ័រ

11/25

ការការពារទិនននយ័របសអ់្នកឪ្យម្ងនសុវត្ថភិាព ៩.កាScan នូវរាល់ឧុបករែ៏ណដលអ្មកបរបីរាស់ជាម្ួយកុាំពយូទ័ររបស់អ្នក

អ្នករត្ូវ Scan Drive នន កុាំពយូទ័ររបស់អ្នកកនុង ១សាត ៏ម្តង អ្នករត្ូវ Scan នូវរាល់ឧបករែ៏ណដលបោត្បរបីជាម្ួយកុាំពយូទ័ររបស់អ្នក ឧទ រែ៏៖ ការបរបី USB Flash, Memory……

១០. រត្ូវរកអ្មកបបច្ចកបទសបពលអ្មកម្ិនច្ាស់ ឬ ជួបនឹងបញ្ហា ាត់្បងទិននន័យ

បៅបពលអ្មកម្ងនម្ិនដឹងច្ាស់ពីឧបករែ៏ណាម្ួយ ដូច្ជា៖ បរសីាន USB Flash អ្នករត្ូវរបុងរបយត័្ន ប យីអ្នករត្ូវបៅពិភាកាជាម្ួយនិង អ្នកបបច្ចកបទសជាមុ្នសិន។ បបីសិនអ្មកាត់្បង់ទិននន័យ ឬកុាំពយូទ័ររបស់អ្នកម្ងនបញ្ហា បោយរបការណាម្ួយ ដូច្ជា៖ ម្ងនបម្បរាគបធវីឪ្យ error ជាបដីម្ ដូច្បនេះអ្នករត្ូវបៅជួបនិងអ្នកបបច្ចកបទស ។

12/25

ឯកសារយោង http://quickbooks.intuit.com/r/money/10-ways-to-protect-your-data-from-hackers/ http://www.online-tech-tips.com/computer-tips/how-to-protect-your-computer-from-hackers-spyware-and-viruses/ http://gnwda.org/protection.htm http://www.foxnews.com/tech/2014/05/02/how-to-protect-your-computer-from-viruses-and-hackers/

13/25