1Ñaïi hoïc Môû Baùn coâng TP. Hoà Chí Minh

Khoa Phuï Nöõ hoïc

Chaêm soùc treû khuyeát taät taïi nhaø

Töø luùc sinh ñeán luùc ñeán tröôøng

Höôùng daãn daønh cho caùc phuï huynh

Ngöôøi dòch :Th.S. Nguyeãn Ngoïc Laâm ( döïa theo quyeån : Elever un enfant handicappeù,

taùc giaû : Claude Della-Courtiade, NXB : Les Editions ESF, Paris, naêm 1988 )

Naêm 2000

MUÏC LUÏC

Daãn nhaäp tr 3 Phaàn moät : Söï ñaùnh thöùc treû sô sinh tr 14 1. Kích thích thò giaùc tr 16 2. Kích thích thính giaùc tr 20

2 3. Reøn luyeän cöû ñoäng tr 22 Phaàn hai : Thôøi thô aáu tr 32 1. Dinh döôõng tr 33 2. Vieäc maëc quaàn aùo tr 40 3. Söï thuï ñaéc tính veä sinh tr 48 4. Taém röõa tr 52 5. Taäp luyeän tay tr 56 6. Noùi : söï thuï ñaéc veà ngoân ngöõ tr 64 7. Di chuyeån vaø ñi ñöùng tr 96 Phaàn ba : Nhöõng ñieàu hoïc hoûi ñaàu tieân ôû tröôøng tr 107 1. Taäp ñoïc tr 108 2. Thoài gian, lòch hoaït ñoäng tr 113 3. Baét ñaàu hoïc toaùn tr 117 Phaàn boán : Cuoäc soáng gia ñình vaø xaõ hoäi tr 124 1. Caùch cö xöû tr 125 2. Phöông phaùp toång quaùt cho moïi taäp luyeän tr 133 3. Coù caàn cho treû bieát veà khuyeát taät cuûa treû khoâng ? tr 136 4. Söï hoäi nhaäp tr 140 5. Anh chò em tr 145 6. Hoäi thaûo daønh cho phuï huynh tr 152 Keát luaän tr 154

DAÃN NHAÄP

TAÏI SAO LAÏI COÙ MOÄT QUYEÅN SAÙCH NHÖ VAÄY ?

Quyeån saùch naøy tröôùc heát daønh cho caùc phuï huynh, vì coâng vieäc thöïc haønh thöôøng ngaøy cuûa toâi ñaõ giuùp toâi caûm thoâng moät caùch saâu saéc moái baän taâm, boái roái cuûa caùc baïn tröôùc gaùnh naëng phaûi chaêm soùc moät ñöùa con khuyeát taät . Chính vì muoán traû lôøi cho nhöõng caâu hoûi: “phaûi laøm gì ñaây ?” maø toâi ñaõ quyeát ñònh thöïc hieän coâng vieäc naøy . Nhöõng nghieân cöùu khoa hoïc veà ñöùa treû khuyeát taät khoâng thieáu. Nhöng moãi khi toâi cho caùc phuï huynh ñeán gaëp toâi möôïn nhöõng taøi lieäu aáy thì haàu heát,

3luùc hoï hoaøn traû laïi toâi ñeàu cuøng nhaän xeùt moät caùch chua chaùt: “Caùi naøy khoâng phaûi daønh cho caùc phuï huynh, maø daønh cho nhöõng nhaø chuyeân nghieäp. Chaúng coù gì daønh cho chuùng toâi caû”. Nhö theá, daàn daàn ñaõ naûy sinh trong toâi yù nghó cuûa söï höôùng daãn naøy; vì nhöõng caâu hoûi cöù laàn löôït ñeán vôùi toâi :

“ Noù khoâng bieát buù. Phaûi laøm theá naøo theá naøo ñaây, noù cöù gaày ñi, toâi lo quaù”

“ Noù la heùt, laên quay ra ñaát neáu toâi khoâng thoûa maõn öôùc muoán cuûa noù, laøm theá naøo ñeå chaám döùt ñieàu naøy, toâi chaúng bieát caùch naøo caû”.

“ Toâi khoâng taäp luyeän cho noù phaùt ñöôïc aâm naøy hay aâm noï, coù caùch naøo khoâng ?”.

“ Moät ngaøy naøo ñoù, noù seõ ñoïc ñöôïc khoâng ? laøm sao noù hoïc?” “ Ñeâm noù vaãn ñaùi daàm treân giöøông, toâi coù theå laøm gì ?” “ Laøm sao giuùp noù ñi ñöôïc ? ”

vaân vaân vaø vaân vaân… Nhö vaäy ñaây laø caùc caâu traû lôøi cuûa toâi .

Toâi hy voïng quyeån saùch höôùng daãn naøy caùc phuï huynh tìm ñöôïc moät söï giuùp ñôõ haèng ngaøy vôùi baát kyø caùc loaïi thaéc maéc naøo cuûa baïn Chuùng ta phaûi nhaän thöùc raèng ôû baát cöù moät treû em naøo ñeàu coù moâ hình phaùt trieån chung veà maët theå chaát vaø tinh thaàn . Phaûi caàn thieát vöôït qua moät vaøi giai ñoïan trong moät thöù töï nhaát ñònh ñeå ñaït ñeán söï tröôûng thaønh trí tueä vaø söï ñoäc laäp, ñoù laø moät con ñöôøng maø moãi ngöôøi ñeàu phaûi traûi qua. Baát chaáp möùc ñoä khuyeát taät cuûa con baïn, ñeå giuùp noù toái ña, phaûi ñöa noù vaøo gaàn nhaát con ñöôøng ñoù. Nhöõng beänh taät maø ñöùa treû maéc phaûi coù theå khaùc haún nhau, ñieåm chung duy nhaát giöõa caùc beänh seõ laø söï caàn thieát caáp baùch thöïc hieän moät söï can thieäp ban ñaàu vôùi moät chöông trình kích thích cuï theå.Ví duï, ñeå ñi ñeán töï aên moät mình, moät loaït caùc ñoäng taùc, raát chuyeân bieät maø moïi ngöôøi, ñeå ñaït ñeán, ñeàu phaûi hoïc. Khoâng phaûi coù ngaøn caùch ñeå ñaït ñeán söï hieåu bieát ñoù. Taát nhieân, phaûi chæ daãn treû khuyeát taät caùch gaàn guõi nhaát moâ hình cuûa treû bình thöôøng ñeå noù coù söï ñoäc laäp toái ña. Dó nhieân, moãi treû ñöôïc sinh ra vôùi nhöõng khaû naêng trí tueä vaø theå chaát cuûa rieâng noù. Chæ caàn laøm giaøu theâm caùi voán caên baûn aáy. Bieát raèng ôû moïi tuoåi moät söï reøn luyeän thích hôïp coù theå caûi thieän moïi khaû naêng. Ví duï ngöôøi ñaù boùng thöôøng xuyeân taäp gia taêng chieàu daøi ñöôøng chaïy, cuõng nhö trí nhôù töï laøm vieäc vaø moät cuoäc taäp luyeän trí oùc coù theå giuùp ngöôøi lôùn tuoåi khoâng maát trí nhôù.

4 Chính döïa treân nhöõng nguyeân taéc aáy maø ngöôøi ta luoân phaûi coá gaéng gia taêng tieàm löïc cuûa ñöùa con coøn beù nhaát duø noù coù beänh taät . Nôi treû khuyeát taät, caùc möùc ñoä phaùt trieån khaùc nhau seõ khoâng chæ chaäm hôn maø söï naûy nôû cuûa caùc naác phaùt trieån ñoù seõ ít töï phaùt hôn vaø coù khi khoâng xaûy ra. Vì vaäy quyeån saùch naøy nhaém vaøo söï khuyeán khích nhöõng naûy nôû ñoù. Sau nhieàu naêm nghieân cöùu vaø quan saùt, toâi ñaõ ñaët toaøn taâm, toaøn yù, moïi tö töôûng vaøo ñoù vaø toâi hy voïng mang ñeán cho baïn, caùc phuï huynh, moät söï giuùp ñôõ thaät söï haèng ngaøy trong vaán ñeà tieáp caän con baïn ôû moïi möùc ñoä phaùt trieån cuûa noù. Vì theá toâi phaûi coá gaéng daãn daét caùc baïn töø luùc ñöùa treû ñöôïc sinh ra ñeán luùc treû ñaït ñeán möùc töï laäp cao nhaát.

Loaïi boû khuyeát taät laø voâ phöông, laøm giaûm nhöõng giôùi haïn cuûa khuyeát taät; caùi ñoù baïn laøm ñöôïc.

NHÖÕNG LÔØI KHUYEÂN TOÅNG QUAÙT DAØNH CHO CAÙC BAÄC PHUÏ HUYNH

Duø cho con baïn coù khuyeát taät gì ñi nöõa, baïn haõy töï nhuû raèng ñoù laø moät con ngöôøi coù theå ñöôïc caûi thieän . Ñoù coùù nghóa laø baïn coù theå vaø ñoøi hoûi con baïn coá gaéng hôn nöõa. Khoâng phaûi baát cöù caùch naøo, khoâng phaûi theo thöù töï naøo cuõng ñöôïc maø caàn traùnh laøm moät caùch maùy moùc thay noù baèng moät haønh ñoäng maø noù coù theå töï laøm ñöôïc. Taát nhieân baïn seõ thaáy noù khoå nhoïc nhöng ñaáy laø ñieàu kieän duy nhaát cho söï tieán boä cuûa noù. Vaøo nhöõng luùc khaùm beänh, toâi luoân luoân lo sôï thaáy coù nhöõng treû em soáng ngoaøi khaû naêng cuûa chuùng vì luùc naøo ngöôøi meï cuõng ñaùp öùng tröôùc nhöõng öôùc muoán cuûa noù, baèng caû caùnh tay, baøn tay, chaân, mieäng, caû boä oùc. Toâi luoân neâu ñieån hình moät ngöôøi meï, ôû nhaø raát maãu möïc vaø ñaày thieän chí, ñaõ heïn gaëp toâi vì ñöùa con chaäm phaùt trieån, khi noù 4 tuoåi khoâng bieát noùi vaø gaëp raát nhieàu khoù khaên trong vieäc ñi laïi.

5Sau ñaây laø toùm löôïc buoåi gaëp gôõ ñaàu tieân. Ngöôøi meï ñaët ñöùa treû leân hai

ñaàu goái. Quanh toâi laø moïi duïng cuï: troø chôi, buùt chì, hình aûnh, con roái. Sau nhöõng caâu hoûi thoâng leä vôùi ngöôøi meï toâi hoûi ñöùa treû: “ Con teân gì ?”- Ngöôøi meï traû lôøi ngay : “chaùu teân Xuaân”. Toâi keùo ñöùa treû ra khoûi tay cuûa ngöôøi meï vaø cho noù ngoài xuoáng neàn. Ngöôøi meï la hoaûng: “Ñöøng buoâng noù ra ! noù nhaùt laém : noù sôï moãi khi noù rôøi tay toâi !”. Luùc aáy toâi buoâng tay ñöùa treû, ngaõ nghieâng moät caùch meät nhoïc ñi ñeán caùi roå ñöïng ñaày ñoà chôi. “Chaùu töï aên moät mình chöù ?”, toâi hoûi ngöôøi meï: “OÂ, khoâng, noù khoâng bieát caàm muoãng”. Nhöng luùc aáy, Xuaân laïi vui veû luïc lung tung caùi roå baèng caùch caém caùi xeûng nhoû vaøo ñaáy ñeå deã beà tìm kieám. “Neáu chaùu caàm ñöôïc caùi xeûng, toâi giaûi thích cho ngöôøi meï ñang söûng soát, noù coù theå caàm muoãng ñöôïc.”. Ñaây laø moät ví duï bieám hoïa, nhöng raát phoå bieán. Sau cuoäc gaëp gôõ ñaàu tieân aáy, chuùng toâi thoûa thuaän vôùi ngöôøi meï veà moät chöông trình ñôn giaûn cho tuaàn tôùi, döïa treân ba ñieåm:

• Khoâng noùi thay ñöùa treû. • Ñeå maëc noù moät mình di chuyeån, khoâng daãn daét, traùi laïi thuùc ñaåy noù

hoaït ñoäng. • Töï ñeå noù aên moät mình, keå caû neáu aên baèng ngoùn tay. Tuaàn ñaàu sau ñoù laø kinh khuûng: ñöùa treû la heùt vaø chôø ñôïi ngöôøi meï tieáp

tuïc laøm nhöõng ñoäng taùc thay noù. Ñaây khoâng chæ laø moät thaùi ñoä bình thöôøng maø laø khoâng traùnh khoûi. Ñöùa treû luùc naøo cuõng khoaùi neáu chaúng coù gì ñeå coá gaéng caû.

Söï töï laäp laøm ñau ñôùn luùc ñaàu, coù nieàm vui ôû luùc sau. Ba tuaàn sau chuùng toâi nghe nhöõng tieáng noùi ñaàu tieân vaø Xuaân töï aên moät mình, haõnh dieän trong nieàm vui lôùn cuûa moïi ngöôøi xung quanh.

Nhö vaäy, lôøi khuyeân quan troïng ñaàu tieân cuûa toâi seõ laø: cöù ñeå con baïn laøm moät mình caùi gì noù coù theå thöïc söï laøm ñöôïc khoâng caàn coù söï giuùp ñôõ. Toâi hieåu, thoâng thöôøng laø raát naëng nhoïc laïi keøm theo moät vaøi ñoå vôõ lôùn nhoû. Phaûi keå theâm laø maát thôøi gian nöõa ñaáy: chæ khi naøo phuï huynh laøm duøm thì môùi nhanh ñöôïc. Caùc baïn phaûi luoân töï nhaéc nhôû laø thôøi gian tranh thuû ñöôïc, ñoù laø thôøi gian maát ñi cho con baïn treân traän chieán ñaàu tieân roäng lôùn cuûa cuoäc soáng maø noù phaûi theo ñuoåi khoâng meät moûi. Laøm hoä nhöõng gì treû coù theå töï laøm ñöôïc, laø laøm chaäm treã böôùc tieán trieån cuûa noù, ñình treä söï phaùt trieån trí thoâng minh, ngoân ngöõ, söï naêng ñoäng, söï ñoäc laäp vaø xaõ hoäi hoùa cuûa noù.

6 Caùi gì maø treû thöïc hieän chaäm raõi vaø meät nhoïc ngaøy hoâm nay, noù seõ thöïc hieän deã daøng ngaøy mai, nhö theá caøng nhanh hôn vaø caøng thích thuù hôn vaø caùi giaù cuûa söï chaäm chaïp hieän taïi, cuûa söï vuïng veà cuûa noù seõ naûy nôû trong töông lai. Luoân luoân chôø ñôïi treû baøy toû yù muoán cuûa noù.

Moät ñöùa treû chæ boäc loä khi noù muoán gì, noù khoâng coù nhu caàu gì thì noù cuõng chaúng muoán noùi gì heát. Neáu baïn cöù ñeå noù töï baøy toû yù muoán, noù seõ phaûn öùng vôùi chung quanh vaø coù khuynh höôùng gaây moät aûnh höôûng treân ñoù qua nhöõng haønh ñoäng cuûa noù – khoùc ñoøi bình söõa, ñaáy laø noùi vôùi baïn ñoù. Ñaáy laø gaây aûnh höôûng ñeán theá giôùi beân ngoaøi nhaèm coù moät caùi gì ñoù tích cöïc cho noù. Chôø ñôïi nhöõng yù muoán cuûa noù, khoâng coù nghóa laø laøm gì caû trong moïi tröôøng hôïp, khoâng phaûi theá maø ngöôïc laïi. Phöông phaùp toâi ñeà nghò nhaèm giaùo duïc treû theå hieän yù muoán cuûa mình sôùm chöøng naøo hay chöøng aáy. Moät ví duï khaùc: ñöùa beù muoán ñoøi boàng, baïn caûm thaáy nhö vaäy, noù khoùc vaø chöùng toû söï khoâng haøi loøng cuûa noù, keå caû söï töùc giaän. Ngöôøi meï hay ngöôøi cha chìa tay höôùng veà beù trong luùc ngöôøi kia caàm hai tay beù vaø daïy ñoäng taùc caùch ñöa tay. Sau naøy beù seõ duøng ñoäng taùc aáy ñeå theå hieän yù muoán cuûa noù vôùi ñieàu kieän laø ngöôøi lôùn luoân kieân nhaãn giöõ thaùi ñoä aáy. Moät ñoäng taùc môùi laø moät ngoân ngöõ môùi, moät caùch theå hieän môùi. Treû caøng bieát nhieàu nhö theá, treû seõ caøng ñöôïc thöùc tænh. Phöông phaùp giaûn ñôn, nhöng laø cô baûn cuûa söï giaùo duïc treû khuyeát taät : daïy noù moïi ñieàu, ngaøy qua ngaøy, taïo daáu noái vaøo nhöõng boä phaän cô theå vaø tö töôûng cuûa noù, taát caû moïi ñoäng taùc cuûa cuoäc soáng. Nhöõng keû gieøm pha thì cho ñoù laø söï baét buoäc. OÂ vaâng ! Nhöng chuùng ta laøm theá naøo vôùi moãi ñöùa con cuûa chuùng ta, nhöõng ñöùa bình thöôøng ? khoâng coù gì khaùc. Chính caùi giaù ñoù maø chuùng ta seõ thaáy ñöùa treû khuyeát taät tieán boä, moãi ngaøy chöùng minh vôùi toâi nhö vaäy. Toâi nhìn chuùng ñi ñöùng, noùi naêng, chaïy moät caùch töï laäp, ñoïc, vieát, vaø coøn nhöõng chuyeän khaùc nöõa.Vaø toâi muoán nhaéc laïi cuøng baïn, caùc phuï huynh, ñöôïc laém chöù. Ñoù laø cuoäc ñaáu tranh thöôøng ngaøy, kinh khuûng, khoâng bao giôø ngöøng.

7Vaøo moãi cuoäc taäp luyeän môùi, ñöùa treû thöôøng vuøng vaãy, töø choái, choáng

choïi. Toâi ñaõ thaáy coù ñöùa treû bòt loå tai laïi, coù ñöùa nhaém maét, laéc ñaàu, uùp maët xuoáng ñaát. Söï töø choái ñaàu tieân aáy laø leõ taát nhieân. Noù laø moät phaûn öùng bình thöôøng: ai laïi khoâng thích chôi khi laøm vieäc? Nhöng treû naøy laïi choáng ñoái döõ doäi, toâi cuõng ñaõ thaáy chuùng cöôøi moät caùch haïnh phuùc khi chöùng minh moät caùch haõnh dieän laø mình bieát ñoïc vaø vieát.

Nhö vaäy, toâi xin noùi vôùi caùc baïn, laø phuï huynh : “Neáu baïn muoán con baïn ñaït moät caùi gì ñoù, cöù laäp laïi, laäp laïi maõi, laøm laïi khoâng ngöøng ñoäng taùc cuõ vaø cuøng kieåu caùch, caøng ñôn giaûn caøng toát.”. Neáu vieäc aáy giuùp baïn trong cuoäc soáng haèng ngaøy vaø cho ñöùa treû, baïn cöù kieân trì, ñöøng boû. Ñöùa con baïn seõ laøm baïn ngaïc nhieân. Trong coâng vieäc thöôøng ngaøy, toâi hieåu raèng söï can thieäp cuûa cha meï laø yeáu toá cô baûn cuûa thaønh coâng. Toâi thích caùc baïn, thoâng thöôøng, coù öôùc muoán gheâ gôùm laøm moät caùi gì ñoù cho con: Vaäy, haõy bieát raèng vai troø cuûa baïn laø nhaèm chuû yeáu ñöa ñöùa con ñi tôùi, vôùi taát caû tình yeâu thöông cuûa ngöôøi cha, ngöôøi meï; caùi nguy hieåm giaùo duïc lôùn nhaát laø trôû thaønh ngöôøi thay theá thöôøng tröïc cuûa con baïn. Khoâng, khoâng vaø khoâng, ñoù laø sai laàm bi thaûm laøm giaûm söï phaùt trieån cuûa noù. Nhöng treân heát, treân heát laø ñöøng bieán ñöùa treû khuyeát taät thaønh treû thoâ baïo gheâ gôùm. Moïi treû khuyeát taät caàn phaûi bieát nhöõng giôùi haïn cuûa nhöõng gì ñöôïc pheùp treân phöông dieän tinh thaàn vaø treân phöông dieän tö caùch. Vôùi ñieàu kieän ñoù, xaõ hoäi seõ khoâng giôø loaïi boû treûû. Toâi chöùng kieán taïi vaên phoøng toâi nhöõng “quûy söù” con thaät söï la heùt, daäm chaân, laên loùc döôùi ñaát. Cha meï thoát : “ toäi cho con toâi, noù ñaõ baát haïnh ôû cuoäc soáng, sao laïi laøm khoå noù theâm nöõa?”. Moät söï sai laàm thoâ thieån laøm cho cuoäc soáng cha meï vaø nhöõng ñöùa treû thaønh moät ñòa nguïc thaät söï, nôi maø taát caû moïi ngöôøi, moãi ngaøy caøng luùn saâu vaøo ñoù. Haõy nghieâm phaït, haõy ngaên caám, haõy chöùng toû cöùng raén vaø coá gaéng ñöøng bao giôø chaáp nhaän ôû treû khuyeát taät moät thaùi ñoä maø baïn khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc ôû treû bình thöôøng.

8 SÖÏ CAN THIEÄP SÔÙM Töø laâu chuùng ta thöôøng khoâng chuù yù maâùy ñeán nhöõng thaùng ñaàu tieân cuûa cuoäc soáng ñöùa treû. Chuùng ta nghó noù nghe, thaáy vaø khoâng theå quan heä vôùi chung quanh. Ngoaøi vieäc aên vaø nguû, chaúng coù gì yù nghóa vôùi noù vaø chæ sau vaøi thaùng daøi noù môùi thoaùt ra cuoäc soáng thöïc vaät. Töø nhieàu naêm nay, ngöôøi ta ñaõ chöùng minh nhöõng nhaän ñònh aáy laø khoâng coù cô sôû vaø chöùng toû laø sau khi sinh vaø caû tröôùc ñoù, ñöùa beù ñaõ coù nhöõng giaùc quan phaùt trieån toát, töø ngaøy ñaàu, noù phaân bieät ñöôïc meï noù vôùi moïi ngöôøi phuï nöõ khaùc! Noù nhaän ra tieáng noùi, muøi cuûa ngöôøi meï. Ngöôøi ta ghi nhaän söï nhaïy caûm cuûa noù vôùi chung quanh vaø nhöõng khaû naêng haønh ñoäng vaø phaûn öùng. Toùm laïi, ñöùa beù môùi sinh coù nhöõng khaû naêng raát to lôùn, ñaõ töø laâu chöa ñöôïc bieát ñeán, nhöng ñaõ coù thaät söï. Tuïc ngöõ bình daân coù caâu: “ngaøy nay, treû em lanh lôïi hôn hoài tröôùc”. Khoâng, ñoù chæ laø treû ñöôïc kích thích nhieàu hôn thoâi. Ngaøy nay, caùc phuï huynh quan saùt con mình vaø khaùm phaù noù. Caùch nhìn khaùc aáy ñöa ñeán moät thaùi ñoä quan troïng : thaùi ñoä ñoù thuùc ñaåy ñöùa treû ñaùp öùng nhöõng mong ñôïi vaø ñöa treû ñeán nhöõng khaùm phaù vui thuù.

Caùc baïn deã nhaän thaáy laø ta coøn söï thieáu kieán thöùc chung quanh veà ñöùa treû bình thöôøng huoáng chi laø veà ñöùa treû khuyeát taät. Ngöôøi ta chôø ñôïi moät caùch thuï ñoäng noù seõ ra sao. Thay vì tìm kieám nhöõng tieán boä, ngöôøi ta laïi lieät keâ nhöõng chaäm treã. Toâi vaãn noãi caùu khi moãi ngaøy nghe luoân söï laäp laïi “ khoan ñaõ, khoan ñaõ, coøn thôøi gian kia maø, noù coøn nhoû, caùi ñoù töï noù seõ ñeán”. Chæ maáy naêm gaàn ñaây môùi coù nhöõng kinh nghieäm veà söï can thieäp ban ñaàu. SÖÏ CAN THIEÄP SÔÙM LAØ GÌ ? Ñoù laø söï ñoái khaùng cuûa söï chôø ñôïi thuï ñoäng. Chính laø baèng töøng cöû chæ duø töøng böôùc moät, xaây döïng ñöôøng ñi cho ñöùa treû vaø coá gaéng hoäi nhaäp toái ña ñöùa treû “khaùc bieät” vaøo con ñöôøng ñoù. Ñoù coù nghóa laø luoân ñi tröôùc söï hoïc hoûi, söï khieâu khích, in saâu ngaøy qua ngaøy vaøo cô theå, taâm hoàn cuûa ñöùa treû, nhöõng hoïc hoûi caàn thieát cho söï töï laäp.

9 Can thieäp ban ñaàu chính laø söï baét buoäc tieán boä moãi ngaøy theâm moät chuùt, chính laø ñaáu tranh moät caùch “khoa hoïc” moät caùch xaây döïng vaø coù phöông phaùp ñeå ñaåy luøi nhöõng giôùi haïn cuûa khuyeát taät. Chính ñoù laø söï gaùnh vaùc tích cöïc vaø coù keá hoaïch cho con baïn. TAÏI SAO LAÏI PHAÛI CAN THIEÄP SÔÙM ? Tröôùc heát, haàu heát caùc cuoäc nghieân cöùu ñeàu xaùc nhaän nhö vaäy vì noù coù hieäu quaû thaät söï. Can thieäp caøng sôùm (töø luùc môùi sinh ra) nhöõng tieán boä caøng thaáy roõ vaø caøng deã caûm nhaän. Vaäy phaûi chaêm soùc ñöùa treû töø keát quaû cuoäc khaùm nghieäm neáu kòp thôøi, cuøng laém laø töø khi coù cuoäc khaùm nghieäm ñaàu tieân cuûa söï chaäm treã.

Nhöng cuõng caàn nhaéc nhôû laø, ñoái vôùi thieáu nieân vaø ngöôøi lôùn, nhöõng tieán boä to lôùn coù theå vaãn ñaït ñöôïc neáu chuùng bieát chòu khoù thöïc hieän theo taát caû moïi keá hoaïch phaùt trieån.

Nhieàu cuoäc quan saùt raát nghieâm tuùc ñaõ ñöôïc thöïc hieän ñeå ño löôøng hieäu quaû cuûa söï can thieäp sôùm . Tröôùc heát, ngöôøi ta coù theå ghi nhaän nhöõng tieán boä coù khi quan troïng coù ích cho söï phaùt trieån taâm thaàn. Ví duï cuoäc nghieân cöùu cuûa Ludlow vaø Allen chæ ra laø nhöõng treû chaäm phaùt trieån taâm thaàn ñaõ thöøa höôûng ñöôïc töø söï can thieäp sôùm giöõa hai vaø naêm tuoåi, ñaït nhöõng möùc ñoä phaùt trieån cao hôn nhöõng treû cuøng loïai khuyeát taät, nhöng chæ ñöôïc can thieäp vaøo luùc naêm tuoåi. Nhöõng kinh nghieäm khaùc cho bieát ba naêm sau khi can thieäp sôùm, nhöõng treû khuyeát taät taâm thaàn coù nhöõng thaønh tích cao hôn so vôùi nhoùn treû coù ñöôïc theo doõi nhöng khoâng ñöôïc can thieäp sôùm, veà phöông dieän tri giaùc, ngoân ngöõ, trí nhôù. Nhieàu phöông phaùp coù theå moâ taû tính hieäu quaû cuûa söï can thieäp sôùm, nhöng taát caû moïi bieän phaùp thaät söï mang laïi lôïi ích coù yù nghóa cao cho treû. Vai troø cuûa phuï huynh laø gì trong söï can thieäp sôùm ?

Duø cho söï can thieäp cuûa moät hay nhieàu chuyeân vieân coù quan troïng ñeán möùc naøo ñi nöõa, vai troø cuûa phuï huynh laø treân heát.

10 Söï can thieäp coù nhieàu keát quaû voâ cuøng tích cöïc neáu coù söï tham gia cuûa gia ñình. Baïn caàn phaûi bieát laø caùc phuï huynh ñöôïc huaán luyeän vaø ñöôïc höôùng daãn coù theå ñaûm ñöông coâng vieäc giaùo duïc ñöùa con cuûa mình. Hoï laø thaønh vieân cuûa nhoùm chaêm soùc vaø laø phuï taù chuyeân vieân trò lieäu neáu hoï ñöôïc huaán luyeän song haønh.

Laøm theá naøo? Baèng caùch tham döï caùc buoåi taäp luyeän. Toâi chæ muoán caùc phuï huynh ra ngoaøi moãi khi hoï coù theå quaáy raày dieãn tieán toát cuûa buoåi taäp, nhöng moãi laàn nhö theá, toâi giao cho hoï moät chöông trình vaø giaûi thích vai troø cuûa hoï, daïy hoï caùc ñoäng taùc caàn taäp cho treû.

Caàn phaûi nhaän thöùc, vaø theo nhöõng con soá thoáng keâ chính thöùc, laø moät ñöùa treû ñöôïc chaêm soùc ôû moät cô sôû taäp trung tieán boä chaäm hôn moät ñöùa treû ñöôïc chaêm soùc taïi moâi tröôøng gia ñình. Nhöng, vaø ñaây laø cô baûn, söï can thieäp sôùm phaûi döïa treân maãu phaùt trieån cuûa ñöùa treû bình thöôøng. Khoâng coù lyù do gì laø moät ñöùa treû khuyeát taät khoâng theå theo cuøng moät kieåu tieán trieån, duø cho söï tieán trieån aáy coù nhöõng giôùi haïn. Cöù theo maãu tieán trieån aáy ôû moïi möùc ñoä, khoâng nhaûy giai ñoïan. Tuïc ngöõ coù caâu: “Ñöøng ñaët caùi caøy tröôùc con traâu”. Chaúng bao giôø coù tình huoáng nhö vaäy caû.

11

PHAÀN THÖÙ NHAÁT

SÖÏ ÑAÙNH THÖÙC TREÛ SÔ SINH

12 Nhöõng gì caàn laøm phaûi laøm töø töø, caùi naøy sau caùi khaùc, khoâng bao giôø haáp taáp, khoâng ñoát giai ñoïan . Dó nhieân, caû ôû moät ñöùa treû khoâng khuyeát taät coøn phaûi chôø cho heä thoáng thaàn kinh ñaït ñöôïc moät söï chín chaén naøo ñoù cho söï phaùt trieån vaän ñoäng taâm thaàn. Ví duï caàn phaûi nhieàu tuaàn, thaäm chí nhieàu thaùng ñeå ñöùa treû xoay ñöôïc caùi ñaàu ( theá ngoài ). Ñaët ra caùc soá chæ baùo tuaàn hoaëc thaùng cho moãi ñoäng taùc ñaït ñöôïc coù theå laø moät sai laàm vì ôû moïi treû ñeàu coù nhöõng khaùc bieät khoâng gioáng treû khaùc vaø noù theå hieän caøng roõ raøng hôn neáu chuùng ta ñöùng tröôùc moät ñöùa treû khuyeát taät. Vaäy chuùng ta caàn tuaân theo caùc höôùng daãn theo töøng giai ñoaïn moät maø chaúng caàn baän taâm veà thôøi gian daønh cho taäp luyeän, baèng caùch chæ döïa treân nhöõng phaûn hoài cuûa treû. Con baïn vöøa môùi ñöôïc sinh ra. Khoâng keå noù khuyeát taät gì ñi nöõa, baïn cöù noå löïc daønh cho noù cô hoäi toái ña ñeå phaùt trieån . Ñoù laø phaân chia cho treû nhöõng ñoäng taùc hoaëc nhöõng hoïc hoûi töï nhieân nôi caùc treû khaùc, nhöng sao maø khoù khaên hoaëc khoâng heà coù ôû moät treû khuyeát taät. Moïi coá gaéng cuûa baïn phaûi taäp trung treân nhöõng ñieåm sau: töø theá ñaàu, maét, söï chuyeån ñoäng cuûa töù chi, vaø nhöõng phaûn öùng cuûa tai. Baèng caùch kích

13thích haèng ngaøy ôû nhöõng nôi nhaïy caûm naøy, baïn ñaùnh thöùc ñöùa treû sô sinh cuûa baïn vaø seõ ñem laïi cho noù vaän may chính yeáu : bieát thu nhaän moâi tröôøng cuûa mình qua caùc loã chaân loâng cuûa da.

1. KÍCH THÍCH THÒ GIAÙC Vieäc taäp luyeän maét laø quyeát ñònh cho söï hình thaønh ngoân ngöõ. Thaät vaäy, “nhìn thaáy” laø troïng yeáu cho söï phaùt trieån cuûa ñöùa treû. Neáu ta laáy ví duï xaûy ra ôû ñöùa treû muø, ta thaáy raèng coù moät söï chaäm treã veà taâm lyù vaän ñoäng, keå caû moät söï chaäm treã veà töø ngöõ vaø caùch söû duïng khoâng ñuùng cuûa töø ngöõ. Treû baét ñaàu noùi khi maét nhìn vaøo vaät duïng ñaõ ñöôïc ñaët teân. Moät söï thieáu soùt trong kích thích maét coù theå ñöa ñeán nhöõng chaäm treã quan troïng. Nhö vaäy, caùi chính laø baét ñaàu töø nhöõng ngaøy ñaàu tieân cuûa beù ñeå taêng tieàm löïc chuù yù ôû maét cuûa treû. Muoán ñöôïc nhö vaäy, phaûi chuaån bò caùi phoøng cuûa noù, trang trí phoøng moät caùch saùng suûa baèng caùch ñaët treân töôøng vaø döôùi neàn nhöõng vaät duïng nhieàu maøu saéc gôïi söï chuù yù ñöùa con cuûa baïn. Tranh aûnh, giaáy daùn töôøng, maøn phaûi ñöôïc choïn theo muïc ñích duy nhaát laø gaây söï chuù yù. Caùi noâi cuûa con baïn cuõng caàn coù maøu töôi saùng : ba maøu nguyeân thuûy ( ñoû, xanh, vaøng ) sau ñoù xanh laù caây laø lyù töôûng. Baïn cöù cheá taïo nhöõng vaät duïng chuyeån ñoäng theo kích thöôùc vöøa ñuû lôùn ñeå treû coù theå chuù yù ñeán ñöôïc. Ñöøng do döï quay ñaàu treû moät caùch nheï nhaøng höôùng veà ñoà vaät. Baïn thay ñoåi luoân vò trí caùc vaät duïng ñeå cho maét cuûa treû laøm vòeâc thaät söï vaø caàn thay ñoåi tö theá cuûa treû ôû trong noâi vaø di chuyeån noâi ôû boán goùc caïnh cuûa caên nhaø. Toùm laïi, khoâng coù gì laø tónh caû, taát caû ñeàu phaûi coù tính kích thích. Baïn caàn coù thoùi quen taäp luyeän treû luùc thì ôû beân traùi, luùc ôû beân phaûi. Treû phaûi ñöa maét tìm nhöõng maøu noù thích vaø thu huùt söï chuù yù cuûa noù. Ñöøng queân nhöõng taám khaên traûi

14giöôøng, chaên ñaép, luoân luoân theo nguyeân taéc : maøu vaø kieåu raïng rôõ. Ñöùa treû caàn phaûi khaùm phaù, thaêm doø, khoâng ngöøng baét gaëp caùi môùi. Khi baïn boàng con baïn leân, ñeå beù tröôùc caùc vaät duïng, ñöa beù ñeán gaàn caùc vaät duïng, ñaàu beù döïa vaøo ngöïc baïn vaø cöù nheï nhaøng tieán gaàn, roài sau ñoù luøi daàn vaø ngöôïc laïi. Khi baïn ñeå beù xuoáng, neân ñeå beù taïi nhieàu nôi : gheá baønh, giöôøng, baøn, taát caû ñeàu toát, goùc caïnh môùi kích thích thò giaùc cuûa beù. Khi baïn raûnh roãi, baïn ñöa tay con baïn sôø vaøo nhöõng thöù vaät duïng maøu töôi aáy, cho noù caàm laáy vaø ñöa vaät duïng gaàn tröôùc maét cuûa beù. Baïn ñöa maët baïn raát gaàn maët cuûa treû ñeå noù thaáy vaø phaân bieät ñöôïc nhöõng ñöôøng neùt. Ñaët muõi baïn ngang taàm vôùi maét cuûa beù, ñeå noù phaân bieät roõ raøng caùc cöû ñoäng vaø baïn cöû ñoäng löôõi baèng caùch phaùt aâm lôùn “ la, la, la” ( xem hình 1 ).

Hình 1

Töø nhöõng ngaøy ñaàu, baïn ñaët beù tröôùc göông ( baïn seõ thaáy, chieác göông raát quan troïng cho nhieàu cuoäc taäp luyeän ). Toâi luoân laøm vieäc vôùi hai taám göông : caùi göông nhoû, hình troøn phaûn aûnh gaàn toaøn boä göông maët cuûa beù, caùi göông lôùn giuùp nhaän thaáy toaøn boä cô theå. Ñöa göông maët beù gaàn maët kính vaø baïn cho xuaát hieän nhöõng taám vaûi len nhieàu maøu.

15 Toùm laïi, caû moät theá giôùi maøu saéc, nhöõng troø chôi göông soi, vaø nhöõng göông maët keà gaàn ñöùa treû cuûa baïn. Keû thuø cuûa baïn laø söï baát ñoäng, haõy cöû ñoäng taát caû, baïn haõy cöû ñoäng vaø cöû ñoäng ñöùa treû. Baïn haõy cho beù quan saùt moïi caên phoøng trong nhaø khi baïn laøm beáp, cöù cho beù raûo maét vaøo caùc vaät duïng trong nhaø beáp, traùi caây, rau quaû, caùc loï gia vò : raát nhieàu kích thích ñaáy baïn.Vaø aùnh saùng ! OÂâ, moät phöông caùch tuyeät dieäu : baïn haõy ñaët nhieàu ñeøn vaø cöù thaáp leân töøng caùi, höôùng ñaàu beù veà boùng ñeøn maø baïn saép môû. Sau naøy, beù seõ töï phaûn öùng. Trong boùng ñeâm laáy caây neán, ñöa ñeøn töø treân xuoáng, töø phaûi sang traùi, vaø môû roäng ñoäng taùc 180 ñoä. Luoân luoân giuùp beù, töø luùc ñaàu, xoay ñaàu vaø cöù tieáp tuïc söï giuùp ñôõ ñoù cho ñeán khi beù coù theå töï laøm ñöôïc. Ñoù chæ laø vaán ñeà kieân nhaãn. Neáu caùc aùnh saùng ñeàu coù maøu saéc töôi caøng toát, neáu nhaáp nhaùy caøng hay, neáu hôn nöõa coù keøm theo tieáng ñoäng hoaëc tieáng nhaïc, cuøng ñoàng thôøi laøm cho tai beù hoïat ñoäng ( vaø luoân trong söï vui ve û). Tröôùc göông soi, trong boùng ñeâm, duøng ñeøn soi saùng beù, laøm cho beù khaùm phaù ñöôïc caùc boä phaän cô theå cuûa beù, toaøn cô theå baèng caùch cho beù cöû ñoäng. Khi thöïc hieän caùc troø chôi aáy, thöôøng xuyeân, moãi ngaøy, maét beù seõ nhaïy beùn hôn. Ñuùng vaäy, do nhöõng luyeän taäp ñoù, ñaàu ñaõ xoay ñöôïc töø phaûi sang traùi, töø döôùi leân treân. Khi ñoù, baïn ñeå beù xuoáng, khoâng oâm beù nöõa vaø ñaët noù leân treân löng. Baïn caàm moät vaät duïng coù maøu saéc töôi vaø di chuyeån theo moïi höôùng. Höôùng daãn ñaàu con cuûa baïn roài töø töø baïn giaûm daàn söï giuùp ñôû cuûa baïn. Baïn baét ñaàu baèng moät di chuyeån nhoû, roài taêng daàn khoaûng caùch. Moïi thöù ñeàu oån chö ù? Vaäy, theá laø nhanh leân, ñeå beù leân buïng baïn. Ñaàu cuûa beù naëng neà guïc xuoáng! Haõy giuùp beù: chæ cho beù nhöõng ñoà chôi to, vui nhoän vaø ñöa caùc thöù aáy moät caùch nheï nhaøng phía treân ñaàu cuûa beù theo ñöôøng thaúngù, maét beù seõ nhìn theo, vaø ñaàu beù ngaång leân. Ñaáy ñöôïc roài ñoù, beù daàn daàn ngaång ñaàu leân! leân theâm chuùt nöõa moãi ngaøy. Ñaõ ñeán luùc con baïn caàn khaùm phaù chaân vaø tay. Baïn haõy caàm caùc ngoùn tay cuûa beù vaø ñöa leân tröôùc maét. Cuõng laøm nhö theá vôùi baøn chaân: ñeå gaây söï chuù

16yù cuûa beù, theâm vaøi taám vaûi nhoû, nhöõng chieác chuoâng nhoû ôû cuøm tay vaø ôû chaân, theá laø maét vaø tai laøm vieäc cuøng luùc. ÔÛ möùc ñoä ñoù, treû chuù yù ñöôïc caùc vaät duïng nhoû hôn : baïn haõy giaûm vaø khueách ñaïi caùc luoàng aùnh saùng, thay ñoåi cöôøng ñoä vaø keå caû vôùi moät aùnh saùng nhoû cuûa caây neán. Neáu baïn theo ñuùng chöông trình nhö vaäy, chaúng coù gì thoaùt khoûi con maét cuûa beù caû.

2. KÍCH THÍCH THÍNH GIAÙC Cuõng nhö söï kích thích thò giaùc, söï kích thích thính giaùc laø chính yeáu cho söï thaønh thaïo ngoân ngöõ. Tröôùc heát baïn caàn bieát laø thính giaùc ñaõ baét ñaàu hoaït ñoäng töø nhöõng ngaøy ñaàu cuûa cuoäc soáng vaø caû ôû nhöõng thôøi gian sau cuøng cuûa thôøi kyø mang thai. Vaäy phaûi luyeän taäp thöôøng xuyeân ñöùa beù nghe tieáng ñoäng vaø nhöõng ñaëc ñieåm cuûa tieáng ñoäng, laøm doài daøo theâm caùi vuõ truï aâm thanh cuûa beù baèng taát caû moïi caùch. Baèng caùch ñeå caùc luùc laéc ôû tay, chaân, beù seõ nghe cöû ñoäng; coù caû hai muïc ñích : nhaän thöùc ñöôïc cöû ñoäng cuûa chính mình vaø caûm nhaän nhöõng cöû ñoäng cuûa noù baèng tai. Beù nghe mình cöû ñoäng: beù thích thuù laäp laïi cöû ñoäng ñeå nghe aâm thanh. Baïn haõy taêng cöôøng moïi tieáng ñoäng thöôøng ngaøy, cöù laäp laïi, khoâng meät

17moûi, neáu beù coù phaûn öùng ( radio, tieáng chuoâng nhaø reo, ñieän thoïai ). Khi baïn laäp laïi tieáng ñoäng, baïn xoay nheï ñaàu beù veà höôùng tieáng ñoäng vaø giöõ göông maët beù veà höôùng ñoù. Baïn caàn baét chöôùc laïi caùc loaïi tieáng ñoäng; khi baïn ñöa ra nhöõng vaät duïng cho beù, baïn cöù phaùt ra tieáng ñoäng ñeå kích thích beù (tieáng keâu thuù vaät, tieáng maùy noå xe hôi, tieáng gio,ù v.v…). Baïn cöù haùt, noùi to, cöôøi vang leân gaàn beù: kích thích tai beù baèng moïi loaïi aâm thanh. Coù nhöõng troø chôi tuyeät vôøi, döïa treân söï khaùc bieät veà aâm höôûng, raát toát cho naêm naêm ñaàu tieân. Haõy söû duïng vaø lôïi duïng nhöõng khaû naêng tieáng noùi cuûa baïn: baïn phaùt ra nhöõng aâm traàm, cao, noùi to roài noùi thì thaàm, vaø cuøng vò hoân phoái cuûa baïn, phaùt thaät roõ nhöõng aâm vaàn vaø laàn löôït töøng ngöôøi moät laøm vang voïng leân ñeå beù nhaän caûm ñöôïc söï khaùc bieät cuûa hai aâm saéc. Nhôù luoân xoay ñaàu beù veà höôùng phaùt aâm. Baïn cöù mua nhieàu ñoà chôi coù aâm thanh, cöù ñeå raûi raùc trong caû phoøng, cho noù vang leân vaø xoay ñaàu beù veà höôùng cuûa ñoà chôi vöøa ñöôïc duøng cho ñeán luùc beù xoay ñaàu ñöôïc veà höôùng tieáng ñoäng vöøa nghe ñöôïc. Muïc ñích : chæ thính giaùc thoâi coù theå ñieàu khieån söï phaûn öùng cuûa caùi ñaàu cuûa beù. Nhieàu ngöôøi ñöùng ôû nhöõng goùc caïnh khaùc nhau cuûa caên phoøng vaø thay phieân nhau cöû ñoäng moät moùn ñoà chôi ñeå loâi keùo söï chuù yù thính giaùc cuûa beù. Caàn phaûi coù moät ngöôøi lôùn ôû caïnh beù ñeå xoay ñaàu beù. Haõy goïi teân beù laøm theá naøo ñeå beù ñaùp öùng ngay khi nhaän ra gioïng noùi cuûa baïn, roài baïn cöù luøi xa daàn, thay ñoåi choå, goïi nhoû hôn, nheï nhaøng hôn cho ñeán khi gioïng noùi chæ laø thì thaàm. Haõy thöôøng duøng caùi gioïng thì thaàm aáy khi baïn ñeán gaàn noâi beù. Toâi thöôøng cho beù, do sôû thích caù nhaân, nghe nhöõng ñoaïn khuùc nhaïc coå ñieån ñeå laøm doài daøo theâm nhöõng döõ kieän veà caùc duïng cuï cuûa theá giôùi thính giaùc cuûa beù.Ví duï, nhöõng luùc xoa boùp beù coù keøm theo khuùc giao höôûng thì thaät tuyeät haûo cho treû. Baïn caàn bieát theâm laø thính giaùc, hieän höõu töø nhöõng ngaøy ñaàu, coù khuynh höôùng hoaøn thieän hoùa khoâng ngöøng. Khoâng neân laøm baát cöù tieáng ñoäng naøo. Brazelton ñaõ cho thaáy laø ñöùa treû coù theå tuyeån choïn nhöõng tieáng ñoäng: noù höôùng veà aâm thanh deã chòu vaø khoâng phaûn öùng vôùi loaïi aâm thanh khoâng öa thích. Nhö vaäy khoâng phaûi chæ laø laøm neân tieáng ñoäng maø coøn laøm ra caùi gì loâi keùo söï chuù yù cuûa beù.

18

3. REØN LUYEÄN CÖÛ ÑOÄNG

Baïn tieân ñoaùn moät caùch deã daøng taàm quan troïng cuûa noù vì noù coù muïc

ñích vaän ñoäng nhöõng khaû naêng cuûa treû cho söï ñi laïi, dinh döôõng, cho söï thuï ñaéc veà veä sinh, maëc aùo quaàn vv… XUÙC GIAÙC TAÏI SAO ? ÔÛ nhieàu treû khuyeát taät, khoâng chæ coù moät söï chaäm treã veà cöû ñoäng maø caû moät söï maát maùc hoaëc moät söï giaûm suùt veà xuùc giaùc.Vaäy khoâng phaûi nhaèm daïy treû phaùt trieån khaû naêng vaän ñoäng cuûa noù maø queân ñi laõnh vöïc xuùc giaùc; vì theá ví duï, ñeå coù theå naém baét ñuùng moät vaät duïng, treû seõ phaûi coù theå coù moät söï caûm nhaän xuùc giaùc naøo ñoù. Söï maát ñi caûm giaùc ñoù coù theå khoâng ngaên ñöôïc söï thuï ñaéc ñoäng taùc nhöng noù laøm roái loïan söï kheùo leùo. LAØM NHÖ THEÁ NAØO ? Caøng sôùm caøng toát, phaûi laøm cho treû caûm nhaän ñöôïc moïi loïai tieáp xuùc, vaø qua caùc loã chaân loâng, qua taát caû caùc vuøng cô theå .Vaäy haõy ñeå con cuûa baïn traàn truoàng trong luùc aáy baïn laøm aám caên phoøng , xoa boùp beù, vuoát ve beù vaø oâm beù vaøo loøng ñeå voå veà. Ñaët beù leân treân caùc loïai khaên khaùc nhau vaø ñöa chaân tay nhoû cuûa beù ñeán söï khaùm phaù nhöõng caûm giaùc môùi : töø caùi chaên loâng ñeán caùi xoáp, baøn chaûi, töø caùi noùng ñeán caùi laïnh, caùi raén ñeán caùi meàm, kheâu gôïi nhöõng caûm nhaän xuùc giaùc cuûa beù maø khoâng laøm haïi beù. MIEÄNG

19 Coù veû hôi kyø quaët khi noùi veà mieäng trong chöông noùi veà vaän ñoäng. Nhöng söï phaùt trieån taâm lyù cöû ñoäng nhòp nhaøng cuûa ñöùa con cuûa baïn khoâng chæ qua khaû naêng di chuyeån maø cuõng caàn coù söï töï chuû cuûa caùc cô quan giuùp beù giao tieáp vaø töï sinh soáng. Vì vaäy ôû moät soá treû, coù nhöõng khoù khaên töø luùc nhöõng ngaøy ñaàu treû buù. Neân caàn phaûi giuùp treû thaät nhanh ôù giai ñoïan ñoù; vaø söï can thieäp aáy cuõng nhö moät söï kieåm soaùt sôùm veà mieäng seõ giuùp beù sau naøy khoâng roû daõi, ñöøng ñeå treû theø löôûi ra, giuùp treû nhai kyõ vaø sau cuøng laø treûø coù nhieàu cô hoäi toát nhaát ñeå phaùt aâm ñuùng. Ñoái vôùi mieäng, baïn neân taäp cho beù quen vôùi aùp löïc cuûa moâi, ñeå göông maët beù tröôùc maët baïn, roài baïn aán ñuû loaïi vaät duïng ñeå beù caûm thaáy söï tieáp xuùc. Ñeå daïy beù buù: baïn haõy boùp nheï hai beân maù vaø moâi beù baèng hai ngoùn tay cuûa baïn vaø baïn keùo tôùi ñöa lui ñeå kích thích phaûn xaï ñoäng taùc nuùt söõa. Coøn daïy beù nuoát thì luùc ñaàu hai baøn tay baïn ñaët ôû cuoáng hoïng beù giuùp cho söï di chuyeån cuûa nöôùc mieáng vaø chaát loûng. Ñaët ñaàu beù nghieâng veà phía sau vaø xoa boùp nheï coå beù töø treân xuoáng döôùi nhaèm hoøa hôïp vôùi söï vaän ñoäng cuûa vieäc nuoát.( xem hình 2 ). Baïn caàn neân sôùm ñeå chuùt ít chaùo nghieàn hoaëc loaïi thöïc phaåm maø beù öa thích quanh mieäng beù vaø ñöa beù ñeán tröôùc göông, thuùc beù tìm thöùc aên baèng löôõi : baïn neân töï laøm tröôùc ñeå beù baét chöôùc theo. Baïn haõy taäp cho beù lieám hoaëc nuùt caùc vaät duïng ( taát nhieân phaûi saïch ) baèng caùch baïn chaét löôõi vui veû tröôùc maët beù. Khi beù ñöa löôõi ra, vôùi ngoùn tay troû cuûa baïn , baïn ñaùnh nheï löôõi beù töø treân xuoáng döôùi.

20

Hình 2

ÑAÀU VAØ COÅ Nhaèm giuùp beù cöùng caùp theâm, haõy ñaët beù leân löng baïn . Nhö toâi ñaõ giaûi thích cho baïn tröôùc ñaây, ngoaøi lôïi ích cho con maét cuûa beù, noù raát toát cho caùc cöû ñoäng cuûa beù. Ñaët beù sau ñoù treân buïng vaø buoäc beù ngaång ñaàu leân. Toâi thöôøng thöïc hieän töø khi beù coøn raát nhoû, moät kieåu taäp laøm cho caùc baø meï phaûi la toaùng leân, nhöng noù laøm taêng raát nhieàu söï cöùng caùp ôû caùc cô coå vaø theá ñöùng cuûa gaùy cuûa beù. Khi beù naèm thay taõ loùt, toâi naém hai tay vaø keùo troåi daäy: loàng ngöïc ñeå tröôùc, nhöng ñaàu baät ra sau. Qua moïi kích thích baèng lôøi noùi vaø thò giaùc ( tieáng keâu, tieáng ñoäng, khaên maøu ), toâi laøm beù thöû ngaång ñaàu leân: töø töø, beù ñaõ thaønh coâng. Khoâng neân keùo daøi buoåi taäp, nhöng cuõng ñöøng quaù ngaén sô saøi. Phaûi coù moät ngöôøi lôùn giuùp beù naâng ñaàu leân baèng caùch laáy tay ñôõ sau gaùy vaø söï giuùp ñôõ ñoù phaûi giaûm daàn ( luoân chæ daãn ñoäng taùc, höôùng daãn roài buoâng nheï cho ñeán khi beù khoâng caàn ñeán söï giuùp ñôõ nöõa ) ( xem hình 3 ).

21

Hình 3

Baïn cöù thöïc hieän nhö theá baèng caùch taêng ñoäng taùc töø treân xuoáng vaø töø traùi sang phaûi, thay ñoåi luoân tö theá ñeå ña daïng hoùa ñoäng taùc. Haõy nònh hoùt con baïn khi noù thaønh coâng. Khi baïn giao cho beù bình söõa, baïn ñöøng queân aùp ñaàu nuùm bình söõa vaøo maù beù ñeå beù quay ñaàu veà nguoàn laïc thuù. Neáu beù khoâng ñaït ñöôïc, baïn ñaåy nheï maù beân kia ñeå thuùc ñoäng taùc quay. Neân nghó ñeán vieäc daàn daàn giaûm söï naâng ñôõ ñaàu cuûa beù. Ñaõ ñeán luùc baïn giöõ beù aùp saùt vaøo buïng baïn, hôi nghieâng veà phía tröôùc, göông maët quay veà tröôùc haàu cho ñaàu cuûa beù khoâng töïa vaøo ngöïc baïn, vaø cuõng ñeå beù buoäc phaûi giöõ thaúng caùi ñaàu. Neáu tröôùc maët beù coù moät vaät gì hoaëc moät ngöôøi gaây söï chuù yù cuûa beù, caùi ñoù taïo thuaän lôïi cho tö theá caùi ñaàu . Cöù ñöa beù ñeán moät goùc caïnh cuûa caên nhaø, beù seõ ngaång ñaàu vaø quay ñaàu nhaèm muoán nhìn thaáy moïi thöù.( xem hình 4 ).

22Hình 4

Vieäc ñöùng tröôùc göông laø baét buoäc ! Chæ khi baét ñaàu thích töï nhìn mình, beù môùi khôûi ñoäng taát caû caùc cô cuûa beù vaø töø ñoù beù môùi khaùm phaù ra caùc ñoäng taùc. Chôi vôùi troø”theå duïc nho nhoû”baèng caùch laøm cho beù cong ngöôøi laïi, xoay beù vaø laøm theá naøo ñeå beù khaùm phaù ra mình trong göông. Vaãn giöõ beù aùp saùt buïng baïn, cho nöõa thaân ngöôøi beù nghieâng xuoáng, maët quay veà tröôùc taám göông vaø thuùc beù nhaác nöõa thaân mình vaø ñaàu trôû leân. Baïn khoâng neân queân caùc chieác chuoâng nhoû vaø caùc maõnh vaûi maøu coät ôû tay vaø chaân, taát caû ñeàu ñaët gaàn ñeå beù ñuøa giôõn vaø taäp beù laøm quen quan saùt. Moãi ñoäng taùc ñoái vôùi beù laø caû moät söï thích thuù . Ñeå beù cô ñoäng hôn, khoâng neân maëc cho beù quaàn aùo boù saùt, phaûi roäng raõi, thoûai maùi caøng toát. Caàn lôïi duïng nhöõng luùc beù traàn truoàng , khi beù naàm saáp, goïi beù ñeå beù ngaång ñaàu leân .Theá laø daàn daàn ñöùa con cuûa baïn seõ laøm nhö theá moät mình. NAÂNG ÑÔÕ NÖÕA THAÂN NGÖÔØI VAØ NHÖÕNG THAY ÑOÅI TÖ THEÁ Khi nhaän thaáy coù khaû naêng, baïn duøng goái oâm hoaëc goái naèm ñaët xung quanh beù vaø beù ôû tö theá ngoài, taäp beù cöû ñoäng vaø ñieàu khieån ñaàu vaø vai, luoân luoân theo cuøng nguyeân taéc: thu huùt ñoäng taùc cuûa beù baèng tieáng ñoäng vaø maøu saéc. Caùc vaät duïng caøng ña daïng, nhieàu maøu vaø coù phaùt aâm thanh thì caøng kích thích beù. Thu huùt aùnh maét cuûa beù baèng moïi caùch. Chính aùnh maét cuûa beù seõ keùo theo ñaàu beù veà moät höôùng naøo ñoù. Töø töø, baïn seõ nhaän thaáy ñaàu beù ñöùng thaúng khi beù ñöôïc boàng vaø beù caàm ñöôïc caùc vaät duïng trong baøn tay nhoû nhaén trong moät vaøi giaây. Khi ñeán giai ñoïan ñoù, baïn cö ùñaët beù naèm saáp vaø taäp beù choáng treân hai caùnh tay baèng caùch naâng nheï nöõa thaân ngöôøi beù leân ( vôùi moät caùi goái ) ( xem hình 5) .

23

Hình 5

Baïn goïi beù, luùc laéc moïi vaät duïng tröôùc maét beù, naâng caùc vaät duïng leân töø töø nhaèm cho beù troåi daäy. Duoãi thaúng tay beù ra, naâng thaân mình beù leân, taäp beù choáng hai tay ( moät kieåu troø chôi xe cuùt kít maø baïn naâng ôø phaàn buïng). Toâi thöôøng duøng moät caùi khaên, xoaén laïi, thoâng qua buïng noù roài keùo leân moät caùch nheï nhaøng , sao cho beù chæ coù hai tay laøm nôi choáng ñôõ. ( xem hình 6 ).

Hình 6

Chính luùc naøy laø luùc taäp cho beù laät saáp vaø laät ngöûa. Baïn baét ñaàu baèng caùch cheâm moät caùi goái döôùi moät vai ñeå laøm deã daøng ñoäng taùc ñaët chaân beân phía cao hôn leân treân chaân phía thaáp vaø vöøa chôi ñuøa vöøa ñaåy beù. Baïn haõy laëp ñi laëp laïi ñoäng taùc baèng caùch thay ñoåi beân. Baïn coù theå naâng moät vai leân baèng tay ñeå kích thích – Hoâ to:”EÂ, hoáp ! quay”. Haõy cöôøi vôùi beù. Laøm sao beù caûm nhaän ñöôïc söï thuùc ñaåy. Ñeán ñaây beù coù theå thay ñoåi deã daøng tö theá KÍCH THÍCH TAY VAØ NGOÙN TAY Söï taäp luyeän tay naøy coù thôøi gian raát daøi vaø keùo suoát thôøi thô aáu. Naém baét moät vaät duïng laø raát quan troïng cho söï khaùm phaù theá giôùi beân ngoaøi.Vieäc

24naøy caàn caùi nhìn toát ñeå ñònh vò vaät duïng vaø söï laøm chuû cuûa thaân theå cöùng caùp, coå vaø caùc chi ñeå ñöa tay ñeán vaät. Neáu treû khuyeát taät khoâng coù phaûn öùng ñöa tay ñeán vaät thì baïn caàm tay treû vaø giuùp treû thöïc hieän ñoäng taùc.Trong thôøi gian ñaàu taäp naém laáy vaät, treû chöa duøng ñeán ngoùn tay caùi, treû duøng loøng baøn tay vaø boán ngoùn tay coøn laïi. Baïn haõy choïn nhöõng ñoà chôi maø treû coù theå caàm ñöôïc, ñaët noù leân baøn tay treû vaø uùp caùc ngoùn tay treû vaøo vaät ñoà chôi. Nhôø vaøo aùp löïc cuûa baïn, treû coù ñöôïc caùi caûm giaùc caàm. Daàn daàn, baïn seõ thaáy tay treû töï ñoäng boùp laïi khi ñuïng moät vaät gì vaø luùc ñoù khoù maø treû thaû ra. Khi ñoäng taùc aáy ñöôïc thaønh thaïo, baïn taäp ngoùn tay caùi cuûa treû. Ta goïi ñoù laø caùi keïp, nghóa laø treû coù theå naém baét caùc vaät duïng chæ baèng ngoùn tay caùi vaø ngoùn troû. Luùc ñaàu, ñoäng taùc coøn vuïng veà, ñeå “keïp”, treû aùp ngoùn caùi vaøo phaàn cuoái ngoùn troû . Baïn ñöa cho treû nhöõng vaät duïng caøng luùc caøng moûng manh hôn nhaèm cho treû tinh hôn trong vieäc naém baét.Töø töø baïn seõ phaûi taäp cho treû caùc ñoäng taùc caàm thuaàn thuïc giöõa ngoùn tay troû vaø ñaàu ngoùn caùi ( xem hình 7 ).

Hình 7

Phöông caùch caàm laáy ñoù raát caàn thieát cho vieäc naém baét nhöõng vaät duïng nhoû beù vaø chuû yeáu laø cho vieäc thöïc hieän chöõ vieát sau naøy vì noù giuùp toát vieäc caàm caây buùt ñuùng caùch.

25 Ñaáy, chuùng ta ñaõ ñeà caäp ñeán söï kích thích toång theå chuû yeáu cho söï phaùt trieån cuûa treû sô sinh. Baèng caùch naém naêm muïc tieâu cô baûn: maét, tai, ñaàu, thaân, chi, chuùng ta ñaõ chuaån bò cho treû baét ñaàu nhöõng luyeän taäp khaùc nhau hôn. Tuy nhieân, tröôùc khi böôùc qua laõnh vöïc can thieäp toång theå ban ñaàu naøy, toâi coù yù muoán nhaéc nhôû caùc phuï huynh laø caàn kích thích caùc vuøng aáy cuøng moät luùc, khoâng naëng ôû choå naøy vaø nheï ôû choå khaùc.

Nhöng, phaûi thöïc hieän coâng vieäc moät caùch vui veû, triuø meán, döôùi hình

thöùc troø chôi, ôû moät nôi thoaùng maùt, khoâng coù söï quaáy raày söï chuù yù cuûa treû baèng nhöõng nguoàn khaùc ( ví duï truyeàn hình ). Ñoù laø giai ñoïan maø con baïn ñöôïc ñaùnh thöùc trong cuoäc soáng hoaëc moái lieân heä cuûa treû vôùi baïn gaén boù nhau hôn vaø baïn seõ khaùm phaù ra raèng treû coù theå phaûn öùng vôùi caùi gì maø baïn mang ñeán cho noù. Keå caû neáu phaûi caàn nhieàu thaùng daøi roøng raõ giöõa nhöõng kích thích ban ñaàu veà nhaõn quan vaø caùc möùc ñoä phöùc taïp hôn.

26

PHAÀN HAI

THÔØI THÔ AÁU

27

1. DINH DÖÔÕNG

Ñeå aên toát vaø ñeán luùc töï aên moät mình, caàn phaûi coù söï töï chuû ôû : Mieäng Hieän töôïng nhai Maù Tay Moâi Baøn tay Taát nhieân, tieán ñoä phaûi theo töøng giai ñoïan, khoâng queân moät naác naøo ñeå con cuûa baïn ñi töø ñoäng taùc naøy sang ñoäng taùc khaùc khoâng gaëp khoù khaên.Trong phaàn tröôùc, chuùng ta ñaõ bieát caùch naøo taäp cho treû buù, kích thích ñoäng taùc buù baèng caùch keùo bình söõa töø tröôùc ra sau ñeå taïo ñoäng taùc töï ñoäng, xoa boùp nheï hai maù, aán nheï leân moâi treû. Ñaõ ñeán luùc ñoäng taùc nuoát laø giai ñoïan phöùc taïp. Baïn haõy giuùp treû yù thöùc ñöôïc ñöôøng ñi cuûa thöùc aên trong coå hoïng, baèng caùch xoa coå treû theo chieàu ñi xuoáng cuûa thöùc aên moãi laàn treû phaûi nuoát moät caùi gì ñoù. Ñoäng taùc naøy giuùp treû vaø söï haáp thuï seõ trôû thaønh töï nhieân. Aùp löïc ñoù cuûa coå leân hoïng, ñoù laø söï trôï giuùp quan troïng giuùp thöùc aên ñi xuoáng deã daøng hôn. Baèng caùch ñoù, baïn giuùp treû töø luùc môùi sanh nuoát nöôùc mieáng, roài baèng caùch tieáp tuïc söï giuùp ñôû ñoù, baïn pha söõa ñaëc hôn tröôùc.

Töø khi treû quen vôùi möùc ñoä söõa ñaëc ñoù thì baïn cho treû uoáng töøng muoãng nhoû vaø ñôïi cho ñeán khi treû nuoát xong roài môùi cho uoáng tieáp.

Moät vaøi “maùnh” nhoû ñeå baïn giuùp treû taäp nuoát. Duøng löng muoãng, voã nheï hai, ba caùi leân löôõi treû khi cho treû aên , vieäc naøy gaây phaûn xaï nuoát. Moät vaøi cuïc nöôùc ñaù nhai nhoû, boû treân löôõi treû cuõng gaây ñoäng taùc nuoát baèng phaûn xaï.

28 Neáu baïn muoán qua moät giai ñoïan môùi, baïn neân luoân lôïi duïng tröôùc giôø aên, khi treû ñoùi, taát nhieân treû seõ hôïp taùc hôn, vaø baïn seõ khoâng gaëp söï töø choái naøo. Neáu baïn coù yù muoán taäp moät caùi gì môùi cho treû ñaõ aên no thì maát coâng voâ ích ! Keá ñeán laø thöùc aên ñöôïc nghieàn nhöø, cho aên baèng muoãng, taïo söï hoaït ñoäng cho hai beân maù vaø löôõi, taïo thuaän lôïi cho vieäc phaùt aâm. Vì ñeå aên vaø ñeå noùi, caàn coù söï töï chuû ñieàu khieån caùc boä phaän nhö nhau: moâi, löôõi, maù, coå hoïng.Theá laø caùi gì giuùp cho vieäc nhai ñeàu giuùp cho vieäc noùi.

Giöõa hai muoãng aên, baïn neân cho moät thöùc uoáng.Vieäc naøy giuùp treû nuoát. Cuõng caàn ña daïng hoùa caùc loïai thöùc aên. Baát kyø moïi tröôøng hôïp naøo, baïn khoâng neân trôû laïi bình söõa khi baïn ñaõ baét ñaàu cho treû aên baèng muoãng.

Ñeán luùc caàn thieát, baïn coù cho con baïn bieát theá naøo laø aên baèng ngoùn tay. Neáu beù khoâng laøm ñöôïc, baïn ñaët moät mieáng chuoái nhoû (vì meàm ) trong tay beù vaø chæ cho beù ñoäng taùc ñöa leân mieäng. Cuøng luùc, baïn taäp cho beù caàm moät caùi taùch nhoû baèng nhöïa, vôùi hai tay vaø luùc ñaàu phaûi chính tay baïn caàm tay beù vaø höôùng daãn beù ñöa leân mieäng .

Laøm sao tay beù xieát maïnh quanh thaân taùch vaø baïn giuùp beù caûm nhaän ñoäng taùc ñöa leân mieäng. Baïn giaûm daàn söï trôï giuùp cuûa baïn cho ñeán khi beù töï laøm ñöôïc hoaøn toaøn moät mình. Tuaàn töï, baïn cho xen laãn vaøo thöùc aên nhöõng thöïc phaåm hôi cöùng moät chuùt ñeå buoäc treû baét ñaàu nhai . Ñaây cuõng theá, treû caøng hoïc sôùm, treû caøng noùi toát. Baïn aán leân hai moâi beù vaø giuùp beù nhai nöông nheï theo haøm beù, baïn vui ñuøa vôùi beù trong luùc beù nhai thöùc aên ( xem hình 8 ).

29

Hình 8

Baïn seõ thaáy laø ôû moïi luùc taäp luyeän toâi ñaõ duøng nhòp ñieäu. Noù coù muïc ñích taïo nhòp ñieäu, theå hieän baèng lôøi vaø kích thích treû trong baàu khoâng khí vui töôi, luoân luoân laëp ñi laëp laïi nhö khuùc daïo ñaàu cuûa moät baûn nhaïc.

Troø chôi nhoû:”Toâi caàm mieáng baùnh vaø craéc, craéc, craéc, toâi beû, mieáng baùnh gaõy craéc”.

Caùi tröôùc heát laø laøm sao cho treû nghe ñöôïc tieáng gaõy vôõ cuûa thöùc aên.Vaäy laø ñoäng taùc keát hôïp vôùi tieáng ñoäng seõ ñöôïc nhanh caûm nhaän. Keá ñoù, baïn cho treû nhaän thaáy ñoäng taùc xoay chuyeån ñeå nhai caû thöùc aên. Ñeå taïo cho treû nhai deã daøng hôn baïn ñaët thöùc aên phía beân trong haøm nhai, ñeå treû khoâng caén vaøo löôõi, phaûi traùnh söï loän xoän aáy. Baïn phaûi thaän troïng, khoâng neân ñeå saâu quaù, treû coù theå nuoát voäi ñoù.

Baây giôø, vôùi moät tay : Toâi caàm caùi taùch ôû quai. Nhö moïi khi , baïn giuùp treû luùc ñaàu vôùi tay kia. Baïn neân duøng nhöõng taùch nhöïa daønh cho treû em, coù caùi lôïi laø vöõng beàn hôn. Moät lôøi khuyeân laø neân ñeå vaøo moät chuùt ít nöôùc vaø coi chöøng beù laøm hoûng ñaáy ! Con baïn caàm ñöôïc taùch moät mình roài ! Vaäy thì chuùng ta qua ñeán muoãng ( lino hay nhöïa, luoân ñöôïc lau saïch ). Khi treû caàm muoãng, tay baïn xieát töø beân ngoaøi tay treû, giuùp treû caàm vöõng muoãng roài baïn thaû ra töø töø, tay treû seõ thaáy nhanh ñoäng taùc caàn laøm ( xem hình 9 ).

Khi thöùc aên ñöôïc ñöa ñeán mieäng, baïn kheùp moâi treû laïi baèng moät aùp löïc nheï. Treû coù khuynh höôùng luùc ñaàu phun thöùc aên ra, vaøo luùc keùo muoãng töø

30mieäng ra. Baïn haõy giuùp treû giöõ ngaäm mieäng laïi vaø vôùi moät taám göông, baïn cho treû thaáy baïn laøm theá naøo ñeå treû baét chöôùc baïn.

Töø luùc ñaàu, baïn neân choïn loaïi thöùc aên giöõ ñöôïc coá ñònh, khoâng nhö nhöõng haït ñaäu, cöù luoân laên troøn khaép nôi !

Hình 9

Ñoäng taùc “xuùc thöùc aên” nhö vôùi caùi xeûng deã thöïc hieän hôn vôùi thöùc aên taùn nhuyeãn. Baïn duøng moät caùi cheùn, vì saâu, treû deã daønh “laáy” thöùc aên baèng muoãng. Taát nhieân, treû thöôøng hay laøm hoûng, nhöng baïn ñöøng löu taâm vaø baïn toå chöùc laøm sao cho goïn. Moät khaên quaøng baèng nhöïa cho treû vôùi moät tuùi ñeå thu nhaët nhöõng gì rôi rôùt, moät taám traûi nhöïa döôùi neàn nhaø ñeå sau ñoù khoûi lau, cheùn baùt loaïi khoâng deã vôõ. Cöù luoân khích leä ñöùa treû, baïn ñöøng bao giôø töø choái ñieàu gì. Aên moät mình baèng muoãng laø moät giai ñoïan troïng yeáu. Nhöng töø khi ñöùa treû coù theå ñöa muoãng leân mieäng ñöôïc thì baïn ngöng söï giuùp ñôõ. Sau ñoù, baïn taäp cho treû uoáng nöôùc baèng oáng huùt. Baïn duøng moät oáng huùt ngaén ( caét ñoâi ) huùt nöôùc vaø bòt moät ñaàu baèng ngoùn tay, baïn ñaët ñaàu kia vaøo mieäng ñöùa treû vaø ñöa oáng huùt töø töø leân cao, baïn

31 cho vaøo mieäng, vaøi gioït nöôùc, baïn haï thaáp oáng huùt xuoáng daàn cho ñeán khi treû huùt ñöôïc nöôùc. Baïn coù theå höôùng daãn cho treû caùch huùt: laáy moät loaïi chaát loûng maøu töôi vaø moät oáng huùt trong suoát ñeå treû deã thaáy. Baïn cöù laøm cho chaát loûng ñoù leân oáng huùt töø töø roài sau ñoù baïn ñöa oáng huùt ñeán mieäng treû ñeå treû coù yù muoán laøm y nhö theá, cho ñeán khi treû ngaïc nhieân nhaän thaáy chaát loûng ñaõ vaøo mieäng mình. Neáu treû thoåi vaø laøm bong boùng thay vì huùt vaøo, baïn cöù cöông quyeát laáy laïi ly nöôùc. Baïn cöù chôø ñôïi vaø tieáp tuïc cho treû taäp huùt vôùi nhöõng troø chôi nho nhoû nhö huùt moät mieáng boâng goøn vaø cho noù dính vaøo ñaàu oáng huùt do vieäc huùt. Moät mieáng giaáy moûng nhoû cuõng laøm ñöôïc. Con coù theå khoâng aên ñöôïc caùi naøy? Baïn haõy cho treû phaân bieät ñöôïc giöõa “caùi aên ñöôïc vaø caùi khoâng aên ñöôïc”. Moãi laàn ñöùa treû ñöa leân mieäng vaät gì khoâng aên ñöôïc thì baïn noùi döùt khoaùt laø khoâng vaø laáy laïi ngay. Sau ñoù baïn ñaët laïi vaät ñoù tröôùc maët treû vaø laäp laïi tieáng khoâng ! moät caùch nheï nhaøng vaø baïn caàm tay treû haát vaät ñoù ra. Roài baïn noùi to leân, roõ raøng vôùi ñöùa treû: “khoâng, khoâng, khoâng toát”. Lieàn sau ñoù, baïn ñöa cho treû caùi gì aên ñöôïc maø treû thích vaø noùi : “ñöôïc, caùi naøy con aên ñöôïc ñaây”. Cöù theá maø baïn laøm vôùi hoøn ñaát hay hoøn soûi maø moïi ñöùa treû ñeàu ham thích aên, roài daàn daàn khi treû lôùn, baïn cho noù bieát theá naøo laø nguy hieåm khi aên vaøo. YÙù thöùc ñöôïc söï nguy hieåm laø ñieàu raát teá nhò cho moïi ñöùa treû. Baïn thöû nghó laø ñoái vôùi treû khuyeát taät, khaùi nieäm ñoù coøn khoù caûm nhaän hôn nhieàu. Caùc baäc cha meï thöôøng ít quan taâm ñeán nhöõng daën doø sô ñaúng veà söï an toøan vaø thoâng thöôøng, caùi nguy hieåm chæ xaûy ñeán khi ñaõ muoän maøng. Vaäy thì phaûi döïng leân cho treû nhöõng loïai baûng baùo hieäu nhaéc nhôû “moái ñe doïa” cho söï an toøan cuûa noù. Daùn moät mieáng baêng keo ñoû treân taát caû caùc goùi hay chai loï ñöïng caùc chaát ñoäc haïi ñeå treû lieân töôûng : ñoû = caám.

32 Baïn baét buoäc ñöùa treû söû duïng khaên aên. Choïn loïai töôi maùt, buoàn cöôøi, maøu meø saùng. Chæ cho treû caùch duøng khaên baèng chính tay cuûa treû vaø höôùng daãn caùc ñoäng taùc lau maët. Baïn ñaët taám göông tröôùc treû vaø noùi “con lau ñi”. Khi ñoäng taùc ñaõ ñöôïc thöïc hieän: “Ñaáy! baây giôø con ñeïp quaù ! con saïch seõ quaù !” Baïn cöù laäp ñi laäp laïi khoâng ngöøng. Cöù ñeå treû cho buùp beâ aên, laøm dô caùc con buùp beâ cuûa noù vaø sau ñoù treû lau saïch ñi. Laäp laïi caùc ñoäng taùc nhö theá treân con buùp beâ laø ñieàu quan troïng. Con buùp beâ taùi hieän hình theå cuûa ñöùa treû.Treân con buùp beâ, ñöùa treû nhaän dieän caùc boä phaän thaân theå, coù nhöõng so saùnh, thöïc hieän nhöõng ñoäng taùc töï ñoäng maø sau ñoù noù muoán theå hieän leân chính noù. Baây giôø ñöùa treû ñaõ saün saøng aên moät mình suoát böõa aên. Haõy ñeå treû aên cuøng vôùi nhöõng ngöôøi trong gia ñình. Moïi ngöôøi hoan ngheânh beù ñöôïc ngoài cuøng baøn aên. Treû caûm thaáy nhö ñöôïc thaêng chöùc vaø seõ raát ham thích giöõ tö theá ñoù. Baïn cöù hoân treû ñi vaø taùn thöôûng söï thaønh coâng cuûa noù. Böõa aên seõ keùo daøi ra. Nhöng baïn ñöøng quan taâm laøm gì. Taát nhieân phaûi söû duïng moïi vaät duïng aên uoáng caàn thieát.

2. VIEÄC MAËC QUAÀN AÙO

Vieäc taäp maëc quaàn aùo cuõng baét ñaàu töø luùc môùi sinh vaø keùo daøi qua nhieàu naêm. Baïn khoâng neân chôø ñeán tuoåi hay ñöùa treû phaùt trieån töï maëc quaàn aùo ñeå xem noù coù laøm ñöôïc khoâng.

33 Töø nhöõng buoåi taém ban ñaàu,vieäc taäp taønh aáy ñaõ baét ñaàu. Ñoù laø thôøi gian tuyeät dieäu ñeå treû khaùm phaù ra thaân theå cuûa mình vaø yù thöùc ñöôïc caùc ñoäng taùc cuûa noù. Chính ôû phoøng taém maø treû caûm nhaän ñöôïc theá naøo laø hoaït ñoäng chaân cuûa noù. Chính ôû ñoù, trong söï aám aùp cuûa buoåi taém hay söï eâm aû cuûa chieác khaên loâng maø treû nhaän bieát caùc boä phaän thaân theå. Töø nhöõng buoåi taém ñaàu tieân, baïn haõy kích thích tay vaø chaân ñöùa beù ñeå beù hieåu laø noù phaûi ñöa tay chaân ra ñeå giuùp baïn. Moät lôøi khuyeân : baïn luoân duøng nhöõng quaàn aùo nheï, eâm, cô theå co daõn vaø ñöøng bao giôø boù saùt. Ñoái vôùi nhöõng loïai quaàn aùo maø baïn ñònh maëc cho treû, baïn cöù neâu teân quaàn aùo ñoù thaät to vaø roõ raøng vaø chæ cho treû bieát phaàn naøo cuûa cô theå phaûi maëc vaøo. Ví duï: ñoái vôùi caùi quaàn. “Ñaây laø caùi quaàn”, “con ñöa oáng chaân ra”. Baïn ñuïng chaân: “Ñaây laø chaân con” Baïn ñuïng oáng chaân: “Ñaây laø oáng chaân con”. Baïn voã nôi phaàn thaân theå maø baïn vöøa goïi teân baèng caùch kích thích ñeå treû phaûn öùng.

Töø töø, baïn chôø ñôïi treû ñöa chaân cho baïn. Baïn cöù laøm nhö vaäy cho taát caû quaàn aùo.

Baûng ghi nhôù thöïc haønh

1) Baét ñaàu töø phaàn cuoái cuûa ñoäng taùc vaø ñi daàn trôû laïi töø luùc ñaàu, ñöùa treû seõ deã daøng nhaän thöùc hôn .

2) Ñeå môû nuùt, gaøi nuùt, môû moùc, gaøi moùc, côûi quaàn aùo, maëc quaàn aùo, vieäc naøy neân thöïc hieän tröôùc heát treân moät loïai vaûi hay moät quaàn aùo khoâng lieân quan hay treân moät con buùp beâ Vai troø con buùp beâ raát quan troïng cho söï taäp luyeän .

3) Baïn caàn bieát laø thaùo ra luoân luoân deã hôn laø laøm. a. mang giaøy deã hôn côûi giaøy b. môû nuùt deã hôn gaøi nuùt.

4) Khi ñöùa treû böôùc qua thöïc taäp treân chính cô theå cuûa noù, baïn baét ñaàu baèng nhöõng quaàn aùo roäng raõi cho noù. Treû seõ côûi vaø maëc ñöôïc deã daøng hôn .

34 CÔÛI QUAÀN AÙO Caùi deã côûi nhaát laø vôù. Töø nhöõng buoåi taém ñaàu, khi baïn côûi quaàn aùo cho beù, ñuøa vôùi beù baèng caùch caàm tay beù ñeå keùo ñaàu chieác vôù ra qua caùc ngoùn tay beù naém laïi, baïn cuøng beù keùo ñeå thaùo vôù ra. Baïn keùo maïnh vaø vui möøng khi keùo xong, baïn oâm hoân loøng baøn chaân treû moät caùch noàng nhieät . Baïn laäp laïi ñoäng taùc naøy moãi laàn baïn côûi vôù cho beù, cho ñeán khi noù trôû thaønh töï ñoäng. Neáu beù khoâng laøm, baïn keùo tay beù ñeán chieác vôù vaø laäp laïi : “Keùo vôù ra ñi con”. Moät ngaøy naøo ñoù, beù seõ laøm ñöôïc . Theá roài ñeán chieác aùo khoaùc ( ñaõ môû nuùt ).Taïi sao laïi aùo khoaùc? Tröôùc heát vì noùi chung laø roäng raõi vaø khoâng coù vaán ñeà phaûi qua ñaàu.

Taát nhieân, baïn neân nhôù laø baïn phaûi baét ñaàu töø phaàn cuoái cuûa ñoäng taùc. Keùo aùo qua vai, cho aùo xuoáng ñeán khuyûu tay ñöùa be,ù chæ coøn vieäc keùo moät caùnh, roài caùnh kia. Khi ñöùa beù bieát laøm ñoäng taùc aáy, baïn keùo aùo khoaùc leân töø töø cho ñeán phaàn treân cuûa tay, roài töø töø ngöøng laïi ôû vai. Ñeán möùc naøy, phaûi taäp cho beù côûi aùo ôû vai.Tröôùc taám göông, taäp cho beù naém coå aùo cuûa phía beân naøy vaø beân kia vaø keùo veà phía sau khoûi vai.

Khi ñöùa beù ñaõ bieát laøm caùc giai ñoïan sau, noù phaûi töø ñoù laøm moät mình. Baïn ñöøng bao giôø côûi aùo cho beù nöõa.

Roài ñeán quaàn ( cuõng ñaõ môû nuùt ).Vaãn nguyeân taéc cuõ: tröôùc heát phaûi ñaït giai ñoïan cuoái : cho treû laøm thöû moät caùch thoaûi maùi, chaân naøy ñeán chaân kia, khi chieác quaàn xuoáng ñeán chaân, taäp cho beù boû chaân ra.Vieäc naøy giuùp cho söï nhaän thöùc hoaït ñoäng cuûa chaân, coù nghóa laø phaûi uoán cong chaân nhö moät vuõ nöõ ñöùng treân moät chaân.

Khi ñoäng taùc aáy ñöôïc thuaàn tuïc , taäp cho beù keùo quaàn ra nhö ñaõ chæ daãn cho vieäc côûi vôù tröôùc ñaây: “ keùo, keùo quaàn ñi con”.

Khi ñaõ ñöôïc roài, baïn keùo quaàn cuûa treû xuoáng ñeán ñaàu goái vaø taäp cho beù

ñaåy xuoáng döôùi chaân.

35Baïn ñaët quaàn ôû haùng ñeå taäp cho beù côûi quaàn qua khoûi moâng ñít. Sau

nhö theá, ñöùa beù cuûa baïn côûi moät mình quaàn ngaén, quaàn daøi ñöôïc heát. Moät vaán ñeà coù theå ñaët ra cho söï thuï ñaéc naøy. Ñoù laø vaán ñeà thaêng baèng.

Neáu khoâng theå ñöùng moät chaân ñeå côûi chaân kia, thì baïn neân keùo quaàn xuoáng ñaàu goái vaø noù thöïc hieän phaàn coøn laïi ôû tö theá ngoài.

Caùc baïn luoân nghó raèng caùc loïai vaûi aùo nguû hay aùo maëc theâm beân ngoøai laø co daõn hôn, vaäy thì côûi ra cuõng deã hôn.

Neáu ñöùa beù khoù khaên laém môùi ñöùng moät chaân ñöôïc thì baïn cuõng coù theå ñöùng sau ñöùa treû, hai tay giô ra, treû caûm thaáy ñöôïc baûo veä. Vieäc naøy seõ laøm ñöùa beù an taâm . Ñeå hoøan chænh söï thaêng baèng ñoù, baïn khoâng ngöøng laäp laïi nhöõng troø chôi tö theá ñöùng moät chaân.

Nhöõng loïai quaàn aùo sau cuøng ñeå taäp cho treû côûi ra laø quaàn aùo phaûi maëc qua ñaàu.

Baïn baét ñaàu baèng nhöõng aùo ñan vôùi coå roäng roài töø töø qua ñeán coå heïp. Ñeå taäp, baïn töï phaân tích ra nhieàu giai ñoïan khaùc nhau maø baïn thöôøng

laøm: • Baïn khoanh tay ñeå naém vaït aùo ôû moãi beân. • Baïn keùo vaït aùo leân ñaàu , hai tay vaãn khoanh • Baïn thoø ñaàu ra baèng caùch keùo leân treân • Sau cuøng, baïn ruùt moät caùch tay, roài caùnh tay coøn laïi. Khi taäp cho beù, baïn phaûi ñöùng sau beù, caàm hai tay beù khoanh laïi, cho beù

caàm naém laáy vaït aùo beân döôùi. Baïn laøm ñoäng taùc ñaåy sau cho beù ruùt ñaàu ra vaø ñeå beù töï ruùt tay laáy moät mình. Khi ñaït ñöôïc, baïn laäp laïi nhöng baïn ngöng söï giuùp ñôõ tröôùc khi ruùt ñaàu ra, sau ñoù baïn tieáp tuïc, giaûm daàn söï trôï giuùp cuûa baïn cho ñeán vieäc treû töï tuùc hoøan toøan.

Ñeán möùc ñoä naøy, con baïn hoaøn toaøn bieát côûi quaàn aùo. Baïn lôïi duïng giôø taém cuûa beù ñeå laëp laïi caùc baøi taäp. MAËC QUAÀN AÙO

Baïn ñöøng baét ñaàu ñoøi hoûi ñöùa beù phaûi maëc quaàn aùo khi maø noù môùi bieát raønh vieäc côûi quaàn aùo.

Giai ñoïan ñaàu nhaèm cho beù ñöa tay vaøo aùo khoùac . Baïn laáy moät boä quaàn aùo roäng, roäng hôn khoå cuûa ñöùa beù.Vieäc taäp seõ

thoaûi maùi hôn.

36 Baïn chæ roõ caùi loã ôû taàm vai beù vaø cho beù ñöa tay vaøo. Haõy chôi troø xe

hoûa ñi vaøo hang nuùi. Vôùi hai ngöôøi lôùn: moät ngöôøi taäp ñöa tay vaøo tay aùo, ngöôøi kia chôø phía döôùi tay aùo ñeå xem caùch tay thoø ra, ñoàng thôøi noùi: “Ñaáy, ñaåy tay ra”. Ngöôøi naøy naém baét caùnh tay ngay khi thoø ra ñeå kích thích ñöùa beù.

Nhaèm hoaøn chænh ñoäng taùc ñaåy caùnh tay, baïn ñuøa vôùi beù baèng caùch ñöùng tröôcù noù vaø ñaåy maïnh treân baøn tay beù, baøn tay bò aùp vaøo baøn tay beù. Moät ngöôøi lôùn ñöùng sau ñöùa beù, laøm cho beù nhaän thaáy ñoäng taùc ñoäng taùc ñaåy treân baøn tay cuûa ngöôøi tröôùc maët beù.

Khi ñöùa beù bieát ñöa tay vaøo moät tay aùo, baïn haõy giuùp noù caùnh tay thöù

hai vaø chæ cho beù keùo vaït coå aùo ñeå ñöa aùo leân vai. Chính luùc naøy baïn caàn chæ daãn beù. Taát nhieân, vieäc taäp naøy caàn nhöõng khaû naêng tinh teá hôn :

• Tìm choå vaøo tay aùo maø khoâng caàn thaáy. • Thoø caùnh tay vaøo tay aùo ñoù. • Ñöa tay treû laïi phía tröôùc ôû tö theá bình thöôøng. Baïn giuùp beù laâu hôn ñeå ñoäng taùc ñöôïc nhuaàn nhuyeãn vaø khuyeân baûo beù

baèng lôùi noùi. Sau ñoù baïn chæ daãn beù maëc quaàn . Moät laàn nöõa, baïn baét ñaàu baèng moät ñoäng taùc môùi, nhaèm vieäc keùo quaàn

qua khoûi moâng ñít ñeán buïng. Khi xong, baïn ñeå quaàn ôû löng chöøng, ñaàu goái vaø ñeå beù thöïc hieän phaàn tieáp. Caùi naøy buoäc ñöùa beù phaûi cuùi xuoáng. Noù phaûi bieát cuùi xuoáng phía tröôùc, moät caùch thoûai maùi.

Baïn giuùp tieáp beù ñöùng thaêng baèng treân moät chaân ñeå ñöùa beù coù theå ñaët chaân vaøo oáng quaàn baèng caùch ñöa chaân khoûi maët ñaát. Trong khi treû thöïc hieän ñoäng taùc ñoù, moät ngöôøi lôùn ñöùng sau löng giöõ beù, ngöôøi naøy thaû ra töø töø . Ñöùa beù phaûi cong chaân vaø löng laïi, roài duoãi ra ñeå giöõ thaêng baèng.

Töø ñaây, ñöùa beù ñaõ bieát maëc taát caû quaàn aùo maø khoâng qua ñaàu. Noù coù theå baây giôø taäp maëc aùo len coå cao vaø aùo thun coå loï.

Taát nhieân, luoân nguyeân taéc cuõ: Baét ñaàu vieäc taäp baèng aùo roäng raõi hôn. Chæ cho beù caùch ñöa tay vaøo moät tay aùo, roài tay aùo kia, xong thì laøm theá

naøo ñöa hai tay leân coå aùo ñuïng vaøo ñænh ñaàu vaø keùo ra sao ñeå thoø ñaàu ra. Ñeán nöôùc naøy, vieäc maëc ñaõ oån maø chöa caàn quan taâm ñeán vieäc caøi hay gaøi nuùt. CAÙC NUÙT CAØI

37

Neáu baïn ñaõ theo doõi caùc baøi taäp tröôùc, chaéc baïn thaéc maéc laø ñöùa treû tröôùc heát taäp môû nuùt tröôùc khi bieát caøi nuùt. Ñoái vôùi caùc loïai nuùt, duø theá naøo ñi nöõa, phaûi luoân theo cuøng tieán trình.

Baïn may nuùt tröôùc treân moät taám vaûi gì ñoù maø baïn seõ ñaët treân baøn. Ñöùa treû chæ baän taâm moät vieäc : taäp moø maãm caùi gì maø baïn ñaõ may. Khi xong vôùi taám vaûi, baïn böôùc qua moät loaïi quaàn aùo ñaët treân baøn,

khoâng phaûi cuûa treû. Sau ñoù, chæ khi naøo caùc giai ñoaïn tröôùc ñaõ ñöôïc thöïc hieän deã daøng, baïn cho treû thöïc hieän ñoäng taùc treân quaàn aùo maø treû ñang maëc.

VIEÄC MÔÛ NUÙT

Baïn laáy hai taám vaûi, treân ñoù baïn ñaõ may ba nuùt thaät to vaø beân kia ba loã khuy thaät to khaùc. Baét ñaàu vieäc taäp, baïn ñaët leân baøn hai taám vaûi coù nuùt ñoù. Baïn caøi nuùt thöù nhaát vaøo loã khuy roài baét ñaàu môû ra.

Ñöùa treû, luùc ñaàu, chæ phaûi keùo phaàn sau cuøng cuûa nuùt. Baét ñaàu vôùi nhöõng nuùt to deã daøng giuùp cho theá naém giöõ giöõa caùc ngoùn tay caùi vaø ngoùn tay troû cuûa treû. Töø töø baïn giaûm phaàn baïn loâi keùo tay treû cho ñeán khi ñoäng taùc phaûi ñöôïc thöïc hieän toaøn dieän.

Ñeán ñaây baïn ñaët quaàn aùo treân baøn vaø cho treû môû nuùt. Neân baét ñaàu baèng nhöõng quaàn aùo roäng vôùi nhöõng nuùt to vaø baïn giaûm daàn

kích thöôùc cho ñeán khi ñöùa treû môû nuùt ñöôïc caùc quaàn aùo cuûa buùp beâ cuûa noù. Ñeán luùc treû bieát môû nuùt quaàn aùo ñang maëc, baïn coù theå böôùc qua vieäc caøi

nuùt.

CAØI NUÙT

Baïn laáy laïi caùc maûnh vaûi, taùch bieät vôùi nhau, laàn naøy vôùi nuùt thöù nhaát gaén vaøo ba phaàn tö trong loã khuy. Cho treû keùo ra vaø ñaët trôû laïi. Baïn ñaët nuùt aùo vaøo phaân nöûa loã khuy, roài moät phaàn tö, v.v…

Khi ñöùa treû caøi nuùt deã daøng hai maûnh vaûi aáy, baïn laáy quaàn aùo treân baøn

vaø thöïc hieän nhö chæ daãn ôû phaàn môû nuùt. Song song, baïn may treân mieáng vaûi naøo ñoù, moät daây keùo to vaø ñuøa vôùi

treû baèng caùch keùo leân keùo xuoáng.

38Cuõng theo phöông phaùp naøy maø baïn chæ daãn cho treû môû vaø caøi caùc loaïi

moùc aùo, nuùt baám ( baèng caùch nhaán löïc maïnh vôùi ngoùn tay caùi ôû döôùi vaø ngoùn tay troû ôû treân theo theá keïp ) vaø vieäc söû duïng daây löng. Caùi khoù khaên ñaàu tieân laø xoû ñuoâi daây löng vaøo voøng khoùa nòt, töø döôùi, trong khi treû thöôøng co khuynh höôùng muoán xoû töø phía treân:

Khi qua ñöôïc khoù khaên ñoù, baïn giuùp treû xoû que saét cuûa voøng khoùa nòt

vaøo moät trong caùc loã nòt. Khi caùc giai ñoïan naøy ñaït ñöôïc, con cuûa baïn töø ñaây coù theå maëc quaàn aùo

moät mình, caøi nuùt aùo luoân theå.

39 3. SÖÏ THUÏ ÑAÉC TÍNH VEÄ SINH

Chuùng ta khoâng neân queân laø keå caû ôû nhöõng treû khoâng khuyeát taät, söï thuï

ñaéc tính veä sinh ñoøi hoûi moät söï phaùt trieån quan troïng cuûa heä thoáng thaàn kinh : Vaäy, baïn caàn nhôù laø khoâng neân ñoøi hoûi ôû moät ñöùa treû, nhaát laø noù bò khuyeát taät, laøm hôn caùi gì maø noù khoâng theå laøm ñöôïc.

Taäp cho treû ngoài boâ trong moät thôøi gian ngaén.

Baïn neân ñaït boâ ôû cuøng moät nôi, trong nhaø caàu, nhaø taém nhö ñoái vôùi ngöôøi lôùn, khoâng ôû trong phoøng nguû hay phoøng khaùch. Phaûi cho beù quen vôùi nôi ñöôïc daønh cho beù.

Baïn phaûi theo doõi giôø sinh hoaït cuûa beù. Nhieàu baø meï naém roõ khoaûng thôøi gian giôø giaác beù tieâu, tieåu . Vaäy khi ñeán luùc ñoù, baïn ñaët beù leân boâ. Baïn chæ cho beù caùi gì beù ñaõ laøm vaø chuùc beù moät caùch noàng nhieät.

Baïn ñöøng bao giôø la raày beù veà vaán ñeà naøy.

Khi beù lôùn leân moät tí vaø khi thuaän tieän, baïn daïy beù caùch chöùng toû baèng cöû chæ laø beù muoán ñi veä sinh.

Baïn neân hoûi beù thöôøng xuyeân : con muoán ñi tieåu hay con muoán ñi tieâu vaø baïn nhaán maïnh ñoäng taùc vaâng hay khoâng ôû ñaàu beù baèng tay cuûa baïn.

Neáu chính baïn ñi veä sinh, baïn noùi lôùn: “OÂ ! me ï(cha) muoán ñi tieåu” vaø theá laø baïn chæ cho beù laø baïn ñi W.C.

Neáu ñaõ quaù treã, baïn vaãn ñaët beù ngoài boâ nhaèm cho beù lieân töôûng boâ vôùi tieâu tieåu.

Baïn phaûi luoân nghó ñeán nhöõng quaàn aùo deã côûi. Thoâng thöôøng, chæ caàn moät phuùt thì moïi vieäc ñeàu dieãn ra toát ñeïp vaø caùc nuùt thaét, daây nhôï caøng nhieàu caøng vöôùng víu, laøm chaäm haønh ñoäng.

Moät “ maùnh ”nhoû, baïn cho beù uoáng moät tí nöôùc, khoaûng möôøi phöùt sau,

baïn cho beù ngoài boâ, coâng vieäc seõ toát hôn.

40Baïn ngöng taõ loùt cho treû caøng sôùm caøng toát.

Hoàng chöa bao giôø ñöôïc saïch seõ cho ñeán luùc 6 tuoåi, trong söï thaát voïng lôùn lao cuûa cha meï, khi toâi ñeán giuùp beù thì beù coøn mang taõ loùt.

Chöông trình ñaàu tieân cuûa toâi laø nhaèm loïai ngay taõ loùt, baèng caùch giaûi thích cho beù: “ Con ñaõ lôùn roài, taõ laø ñeå daønh cho caùc beù tí xíu. Con nhìn thaân hình con ñi, tay, chaân cuûa con : moïi thöù ñaõ lôùn haún roài. Töø nay, con phaûi bieát laø con ñaõ lôùn roài. Vieäc ñi tieåu laø vieäc cuûa baûn thaân con, khoâng phaûi cuûa ba maø cuõng khoâng phaûi cuûa meï. Vaäy chính con phaûi töï quyeát ñònh laø mình ñaõ lôùn, moät ngaøy naøo ñoù, khi con muoán theá thaät söï, con seõ saïch seõ vaø con ñi tieåu nhö ngöôøi lôùn”.

Tuaàn sau, vaán ñeà ñaõ ñöôïc giaûi quyeát, vaø chính Hoàng haõnh dieän töï baùo cho toâi ñieàu ñoù.

Ñieàu raát quan troïng laø giaûi thích cho treû bieát thaân theå chæ thuoäc veà noù maø thoâi, vaäy vaán ñeà tieåu tieän laø do treû töï chuû.

Caùc taõ loùt laøm keùo daøi tình traïng “beù boûng”. Ñöùa treû, bieát raèng mình

ñang coù caùi gì ñeå nhaän caùc thöù thaûi ra cuûa mình thì chaúng bao giôø coá gaéng töï kieåm soaùt vaø chaúng bao giôø caûm thaáy khoù chòu khi bò öôùt aùt.

Baïn baét ñaàu baèng caùch khoâng duøng taõ loùt khi ñöùa beù nguû tröa.

Caàn chuù yù: Neáu baïn ñaõ baét ñaàu ruùt taõ loùt vaøo moät thôøi ñieåm cuûa ngaøy, baïn ñöøng bao giôø quay trôû laïi, keå caû vaø nhaát laø neáu ñöùa treû vaãn ñaùi daàm.

Ñeán khi treû coù theå thöïc hieän ñöôïc moät mình caùc ñoäng taùc ñaõ ñöôïc moâ taû

döôùi ñaây, baïn neân ñeå beù töï laäp vaø töï noù lo veä sinh cho noù. Ban ñeâm, baïn ñeå caïnh beù moät ly nöôùc (vieäc naøy laøm baïn ngaïc nhieân,

nhöng quan troïng). Baïn ñeå caïnh beù : aùo pyjama saïch, moät chaên ñaép. Baïn noùi vôùi beù: “Neáu con tieåu, ñöøng goïi meï daäy, con môû ñeøn, con thay

aùo pyjama saïch vaøo, roài truøm chaên nguû tieáp”. Baïn ñöøng noùi gì hôn nöõa, nhöng neáu beù ñaùnh thöùc baïn daäy ban ñeâm, baïn

ñeán beân beù vaø laäp laïi: “Meï caàn nguû, vieäc tieåu laø cuûa con, con töï lo laáy”. Vì goïi baïn daäy laø moät thích thuù vaø con cuûa baïn laëp laïi caùi vui thuù ñoù khi

baïn ñeán beân noù, neáu nhö baïn khoâng töø choái ngay töø ñaàu.

41Neáu beù khoâng ñaùi daàm luùc tröa, baïn haõy khen beù noàng nhieät vaø vuoát

ve aâu yeám beù. Neáu beù tieåu öôùt ñaãm, baïn khoâng neân la raày nhöng baïn ñöøng quan taâm

thay ñoà ngay vaø khoâng aâu yeám gì caû. Keá ñoù, baïn khoâng duøng taû loùt vaøo ban ñeâm cho beù. Chæ caàn doø tìm beù coù

hay ñaùi daàm ban ñeâm khoâng ñeå cho beù ngoài boâ tröôùc.

Vaøi lôøi khuyeân

• Neáu phoøng cuûa beù gaàn nhaø veä sinh, thì toát cho beù. Con ñöôøng ñi ñeán

ngaén hôn vaø beù seõ ít sôï hôn. • Moïi caùi ñeàu raát gaàn vaø deã môû. • Coù moät naép loùt vieàng baøn caàu baèng nhöïa ñeå thích öùng vôùi moâng ñít

cuûa beù, baïn cöù mua. Raát thöïc duïng vì beù thaáy ít sôï hôn caùi loã to cuûa baøn caàu.

Ñoái vôùi beù trai, toâi coøn thaáy cho ñeán 8 tuoåi roài maø coøn ngoài tieåu boâ. Ñieàu quan troïng laø cho beù trai tieåu sôùm chöøng naøo toát chöøng naáy theo

kieåu cuûa ngöôøi cha, töùc laø ñöùng tieåu : ngöôøi cha cuøng tieåu vôùi beù, vieäc taäp naøy raát ñôn giaûn nhöng seõ giuùp ñöùa con lôùn leân vaø töï nhaän dieän hình aûnh tính nam giôùi.

Veà vieäc naøy maø cha meï luoân xaùc ñònh cho con giôùi tính: “con laø gaùi, con nhö meï, con laø trai, con nhö cha.”

Neáu nhaø veä sinh ôû xa hoaëc neáu beù sôï ban ñeâm thì baïn ñeå tröôùc caùi boâ trong phoøng cuûa beù.

Baïn thöôøng xuyeân toå chöùc troø chôi laøm theo vôùi treû. Treû em raát thích. Taäp cho beù töï lau mình: chæ cho beù ñoäng taùc treân buùp beâ, roài sau ñoù treân

thaân theå cuûa beù baèng caùch höôùng daãn tay beù, caùi naøy thöôøng laøm deã. Baïn ñöøng quaù kyõ luùc ñaàu.

Baïn ñöøng bao giôø queân laø moät ñöùa treû nguû chung vôùi cha meï tieán boä

chaäm hôn, noù phaûi coù phoøng rieâng cho noù.

42

4. TAÉM RÖÛA

Töø buoåi taém ñaàu tieân cuûa beù, baïn naém tay beù vaø nheï nhaøng, kieân nhaãn chæ daïy beù ñöa tay leân maët laøm nhöõng ñoäng taùc nhoû vuoát ve. Beù caøng ñuøa vôùi nöôùc baèng caùch ñaäp tay vaø trong luùc raûy nöôùc, beù caûm nhaän toát vieäc taém cuûa mình.

Khi coù theå ñöôïc, baïn ñöa beù ñeán hoà bôi. Toâi thaät tình khuyeân caùc baäc

cha meï neân cho beù ñaêng kyù taäp bôi. Söï quen thuoäc vôùi nöôùc giuùp ích cho tính veä sinh.

Nhöõng “beù bôi loäi” tham döï vaøo nhöõng buoåi ôû hoà bôi ñöôïc toå chöùc daønh

cho nhöõng beù töø nhöõng thaùng ñaàu sau khi sinh. Vieäc naøy nhaèm muïc ñích laøm cho beù ham thích nöôùc vaø giuùp beù hoaït ñoäng moät caùch töï nhieân trong moâi tröôøng nöôùc vaø khoâng maõy may sôï seät. Nhö theá beù quen thuoäc vôùi yeáu toá nöôùc vaø ñaït moät söï thoaûi maùi lôùn trong moâi tröôøng ñoù.

Caàn traùnh vieäc tieáp xuùc vôùi nöôùc ñöôïc xem nhö laø söï tröøng phaït vaø laøm

cho treû khoùc vaø sôï haõi. Vieäc noâ ñuøa taïi beå bôi khoâng chæ taäp luyeän cho beù maø coøn thaät söï giuùp beù vui thuù vôùi nöôùc.

Baïn cöù taän duïng caùc troø chôi trong nöôùc, döôùi moïi hình thöùc vaø baïn

khoâng do döï keùo daøi buoåi taém. Nhöõng ñoà chôi trong nöôùc : buùp beâ, taøu, hình khoái, vòt ñeàu ñöôïc duøng nhieàu. Caùi ñoù laøm cho tay nhanh nheïn hôn vaø hoã trôï cho söï naém baét caùc vaät duïng.

Hôn nöõa, chuùng ta seõ roõ phaàn tieáp theo, giôø taém laø thôøi gian quan troïng

cho ngoân ngöõ. Baïn cöù raûy nöôùc leân beù cöôøi thaät to leân, sao cuõng ñöôïc. Naém tay beù ñeå beù röôùi nöôùc vaøo baïn, chæ cho beù thaáy maët baïn bò öôùt, roài caû maët cuûa beù tröôùc taám göông vaø cuøng nhau cöôøi thoûa thích. Baïn laäp laïi caâu: “lau cho meï”

43baèng caùch duøng tay öôùt cuûa beù vuoát ve leân maët baïn. Keùo daøi khoûang thôøi gian naøy cho ñeán khi thaät söï laø moät thoùi quen vui veû giöõa hai ngöôøi.

Khi ñöôïc nhö theá, baïn mang vaøo tay beù moät caùi gaêng tay, roài moät caùi

khaùc cho vaøo tay baïn. Hai ngöôøi cuøng lau maët cho nhau. Taém xong, cho beù töï tay caàm khaên vaø taäp cho beù lau maët muõi, coøn baïn

thì lau maët. Ñeå beù baét ñaàu töï lau mình, nhöõng caâu vaàn seõ giuùp beù töï lau chuøi : “lau,

lau ñi con, töø treân xuoáng döôùi, con caàm khaên maø lau” Baïn haõy luoân luoân laøm cho beù baét chöôùc baïn. Töø khi beù bieát ñöùng, baïn ñeå beù ñöùng tröôùc göông vaø ñöa cho beù baøn chaûi

ñaùnh raêng. Baïn choïn loaïi baøn chaûi eâm dòu vaø loaïi kem muøi traùi caây. Ñöùa treû luùc ñaàu

coù khuynh höôùng nuùt baøn chaûi vaø aên kem ñaùnh raêng . Ñeå traùnh vieäc naøy, baïn chôi troø hoå con, nhe raêng, laøm boä döõ daèn : “gaàm, göø”. Ñoù laø aâm tieáng laøm nhe raêng ra. Caû hai ngöôøi cuøng ôû tröôùc göông, chæ cho beù caùch laøm. Baïn haùt cho beù nghe:

“ ôû treân , ôû döôùi ñaèng naøy, ñaèng kia baøn chaûi ñaùnh raêng moïi caùi ñeàu traéng”. Baïn seõ thaáy laø toâi duøng nhieàu baøi haùt vaàn ôû moïi luùc. Noù vui vaø theá laø

ñöùa treû phaùt trieån ngoân ngöõ vaø nhöõng caùi töï ñoäng aáy ñöôïc thaám daàn vaøo trí nhôù cuûa beù.

Baây giôø, baïn coù theå böôùc qua “ buoåi taém thaät söï vaø ñaày ñuû cho göông

maët” vì caùi gaêng tay ñaõ ñöôïc chaáp nhaän. ÔÛ ñieåm naøy, ñeå cho söï chaáp nhaän mang gaêng tay ñöôïc nhanh vaø vui veû. Baïn caàm gaêng treân tay baïn vaø vöøa noùi vôùi beù vöøa chæ vaøo töøng phaàn :

“Meï ( cha )ï laøm moät con roái xinh xaén ñeå vuoát ve maët con, maù neø, muõi neø, maét neø, mieäng neø”. Baïn mang gaêng tay vaøo vaø chæ cho beù theá naøo laø chaø coï leân maët.

44

Ñaây laø baøi vaàn cho vieäc röûa maët : “Hai maù kyø coï caùi muõi nhaêng nhaêng, caùi mieäng kheùp kheùp con maét nhaém hít caùi maët lau saïch”. Vieäc naøy ñôn giaûn giuùp treû ñöøng laøm xaø phoøng baùm vaøo maét vaø mieäng.

Baïn luoân luoân kieåm tra nhieät ñoä cuûa nöôùc sao cho aám, maùt. Khi vieäc röûa maët ñaõ quen thuoäc vôùi treû thì baïn böôùc qua vieäc cuûa mình. Baïn cho treû lau tay tröôùc khi aên, cöông quyeát cho ñeán khi thaønh thoùi

quen. “ Giöõa caùc ngoùn tay

ôû treân, ôû döôùi oâi, baøn tay ñeïp ñaáy baøn tay ñeïp”

ÑAÂY LAØ LUÙC CHAÛI ÑAÀU

Veà ngoân ngöõ, toâi raát thích laäp laïi cho treû nghe : “Con ñaõ taém röûa xong, con ñi chaûi ñaàu”. Con buùp beâ vaãn coøn höõu duïng cho söï taäp luyeän naøy, nhöng coi chöøng noù chaúng coøn moät sôïi toùc naøo caû.

Ñoäng taùc töø treân xuoáng thì deã laøm hôn. Caùi khoù laø laøm sao ñöa caây löôïc

vaøo toùc. Ñöùa treû phaûi caûm thaáy toùc mình bò maéc vaøo caây löôïc, coøn ñoäng taùc sau ñoù thì deã thoâi.

Toâi thöôøng nghe nhöõng thöïc taäp sinh cuûa toâi cho bieát laø treû khuyeát taät

toûa ra moät muøi khoù chòu. Ñoù laø moät sai laàm. Coâng taùc giaùo duïc chaët cheõ veà taém röûa seõ loaïi tröø vaán ñeà naøy. Baïn coù bieát laø bao nhieâu treû khuyeát taät coù theå bò vöùt boû. Vaäy tuyeät ñoái

baïn neân löu taâm chaët cheõ ñeán tính veä sinh, cô theå cuõng nhö quaàn aùo cuûa treû. Taát nhieân, treû khuyeát taät töï laøm dô baån nhieàu hôn do söï vuïng veà vaø do söï chaäm treã thöôøng xuyeân trong taém röûa. Caùi gì coù muøi hoâi thì chuùng ta coù theå loaïi boû neáu chuùng ta coù chuù yù hôn.

45 Baïn caàn phaùt huy toái ña khaû naêng khöùu giaùc cuûa treû: neáu treû phaân bieät

ñöôïc caùc muøi vò, treû seõ thích thuù khi baïn cho treû khaùm phaù ra muøi thôm tho, ñoù seõ laø nieàm vui maïnh meõ cho ñöùa treû.

5. TAÄP LUYEÄN TAY

Ñoäng taùc caàm baèng tay ñöôïc thöïc hieän ñaàu tieân seõ laø caàm bình söõa. Töø nhöõng ngaøy ñaàu, baïn taäp cho beù vuoát ve nheï bình söõa vaø thænh

thoûang aán bình söõa vaøo hai beân hai baøn tay nho nhoû cuûa beù, roài baïn taêng daàn löïc ñeø.

Moãi laàn coù theå ñöôïc, baïn gaáp caùc ngoùn tay beù leân moät vaät duïng naøo ñoù

roài laïi môû ra. Söï taäp luyeän coù heä thoáng ñoù veà ñoäng taùc caàm vaø thaû ra seõ ñöa ñeán vieäc töï chuû cho baøn tay.

Khi ñöùa con ôû trong tay baïn hay ngoài treân goái , haõy ñeå beù naém laáy nhöõng

gì ôû taàm tay beù. Taát nhieân, luùc ñaàu, beù chaúng phaûn öùng, chính baïn phaûi keùo tay beù ra, gaép tay beù leân vaät duïng vaø môû ngoùn tay beù ñeå thaû vaät duïng ra. Baïn khoâng ngöøng laøm nhö theá : moät ngaøy naøo ñoù, treû seõ töï laøm laáy. Baïn mang ñeán cho treû nhieàu gioû nhoû ñöïng ñaày vaät duïng vaø caàm tay beù ñöa vaøo ñoù gioû: kheùp tay beù laïi, giuùp beù caàm traùi banh ñuû maøu vaø chuyeån noù töø gioû sang gioû khaùc. Nhöõng ñoäng taùc naøy giuùp treû bieát môû baøn tay ra vaø luyeän kyõ naêng caàm.

“ Cöù trong tay

46 toâi naém chaët roài thaû ra maõi khoâng ngöøng”. Trong thôøi gian ñöùa treû caàm, naém, buoâng thaû, baïn giuùp beù ñöa vaät duïng

leân mieäng. Coâng vieäc naøy hoã trôï cho söï luyeän taäp veà dinh döôõng. Taát nhieân, vì lyù do an toaøn, baïn phaûi choïn nhöõng vaät duïng ñuû to ñeå beù khoâng nuoát ñöôïc.

Sau ñoù, baïn taäp cho beù chuyeån vaät duïng töø tay naøy sang tay khaùc. “ ÔÛ ñaây, ôû ñoù ôû baøn tay naøy roài baøn tay kia” Baïn cöù khuyeán khích beù vöùt caùc vaät duïng theo höôùng naøo cuõng ñöôïc. Ñoù

laø giai ñoïan quan troïng. Nhöng baïn theo doõi cho beù nghieâng ñaàu vaø loâi keùo aùnh maét cuûa treû höôùng veà vaät duïng cho ñeán khi treû nhìn theo ñöôïc.

“ Meï ( cha ) vöùt noù roài noù troán ôû ñaâu” Baïn chæ cho beù nôi vaät duïng rôi cho ñeán khi ñoâi maét beù hoaøn toaøn theo

doõi ñöôïc quaõng ñöôøng cuûa vaät rôi vaø beù töï tìm laáy ngay. Ñeán luùc ñoù, keå caû beù chöa bieát ñi, baïn naém tay beù, giuùp beù naém laáy vaät

duïng vaø nhaët noù leân . “ ñi tìm, tìm ñi oâ, cheát maøy roài tao baét ñöôïc maøy” Khi ñöôïc, baïn coá gaéng taäp cho beù laøm theá keïp, nghóa laø caàm laáy ñoà vaät

giöõa ngoùn caùi vaø ngoùn troû. Caàn löu yù : thoâng thöôøng beù hay keïp giöõa ngoùn caùi vaø ngoùn giöõa. Ñeå

ngaên ngöøa caùc khieám khuyeát ñoù coù theå seõ gaây haïi cho vieäc vieát chöõ vì caàm buùt khoâng ñuùng caùch, baïn duøng 6 caùi ñeâ khaâu nhoû chuïp leân ñaàu caùc ngoùn khoâng ñöôïc duøng ñeán. Xem gioáng nhö nhöõng teân lính nhoû baûo veä hai vua.

Baïn haõy keå: hai vua thaêm nhau, lính nhoû, haõy ñöùng daäy vaø baèng caùch

chaép ngoùn caùi vaø ngoùn troû vôùi nhau laïi. “ chaøo oâng vua chaøo oâng vua”

47Vieäc taäp laøm ñoäng taùc keïp naøy coù theå ñöôïc thöïc hieän sôùm hôn (nhö

chuùng ta ñaõ bieát ), luoân luoân döôùi hình thöùc troø chôi. Khi baïn caàm tay cuûa beù, baïn tìm caùch giöõ ba ngoùn : ngoùn uùt, ngoùn thöù tö, ngoùn giöõa vaø thaû ngoùn caùi vaø ngoùn troû ra. Nhöng lieàn sau ñoù baïn buoâng caùc ngoùn ra baèng caùch chaäp vaøo nhau ngoùn caùi vaø ngoùn troû.

Neáu beù lôùn hôn vaø coùn coù thoùi quen söû duïng ngoùn giöõa thì baïn coù theå nghó ñeán vieäc chæ caét boû hai ñaàu ngoùn gaêng tay daønh cho ngoùn caùi vaø ngoùn troû hoaëc toâ maøu leân ñaàu ngoùn tay ñoù neáu beù laø gaùi. Ñeå beù quen thuoäc vôùi ñoäng taùc, baïn cho beù laät caùc trang cuûa moät quyeån saùch, luùc ñaàu thì trang giaáy daøy, cöùng roài töø töø moûng hôn. “ con caàm , con keïp hình aûnh thaät ñeïp

khi con laät trang”

BEÙ TAÄP CAÀM MUOÃNG

Moät cuoäc thöc taäp toát cho tay vaø coå tay. Baïn ñöøng queân moät vaøi nhuùm caùt. Cöù ñöa beù ñeán coâng vieân, vöôøn treû: mang theo moät caùi xeûng vaø moät caùi xoâ, thích thuù thay !

“ñaåy caùi xeûng ñaày caùi xoâ oâ, moät caùi baùnh”

Baïn baøy troø chôi vôùi nhöõng con vít to nhaèm cho beù taäp laép raùp vaø thaùo môû. Moät coâng vieäc toát cho ngoùn caùi vaø ngoùn troû vaø keå caû cho coå tay: noù coøn

laø böôùc ñöa ñeán reøn luyeän chöõ vieát sau naøy. Töø nay baïn coù theå ñöa treû ñeán vôùi nhöõng troø chôi chính xaùc: Thöïc hieän nhöõng hình thaùp vôùi caùc khoái vuoâng : luùc ñaàu hai , roài ba …. Coâng vieäc naøy ñoøi hoûi nhieàu veà tính chính xaùc, kheùo tay: tay töï chuû toát,

caûm nhaän toát veà beà maët ñoà vaät, chieàu cao, söï thích öùng hôïp lyù cuûa ñoäng taùc. Ñoù cuõng laø luùc baïn phaûi saém nhöõng vaät duïng lôùn ñeå laép raùp. Nhöõng ñoäng taùc laép raùp ñaàu tieân vôùi nhöõng hình theå to lôùn vaø ñôn giaûn:

luùc ñaàu baïn choïn nhöõng caáu truùc ít phöùc taïp, nhieàu maøu, hình theå deã nhaän dieän,

48roài baïn taêng daàn caùi khoù leân. Neáu troø chôi goàm nhieàu maûnh, baïn raùp taát caû caùc maûnh treân ñeá, ñeå laïi hai maûnh. Ñöùa beù seõ taäp söû duïng vaø raùp hai maûnh aáy, caùi ñoù deã hôn cho beù.

Khi beù bieát raùp gioûi hai chi tieát ñaàu tieân, roài böôùc qua caùi thöù ba, thöù tö vaø keá tieáp.

Vaø ñaây laø nhöõng neùt veõ ngueäch ngoïac ñaàu tieân, ñoù laø möùc ñoä caàm buùt

chì. Tröôùc heát baïn choïn cho beù buùt chì to vaø ngaén ñeå beù deã caàm vaø caûm thaáy

vöõng trong tay. Maøu phaûi thaät töôi. Baïn cöù thay ñoåi maøu luoân vaø cöù veõ ngueäch ngoïac vui ñuøa vôùi beù. Toâi luoân môû nhaïc valse vui töôi, laøm phaán chaán cho nhöõng giôø taäp naøy.

Nhòp ñieäu raát toát cho vieäc kích thích treû veõ moät caùch thích thuù. Khi ñoäng

taùc ñaõ ñöôïc thöïc hieän, baïn caàm tay beù vaø nheï nhaøng laøm moät ñoäng taùc quanh troøn theo höôùng chöõ vieát nhö khi baïn vieát chöõ O. Choïn höôùng chöõ vieát laø chính vaø ñoäng taùc ban ñaàu maø naém ñöôïc thì veà sau seõ deã. Vaãn trong baàu khoâng khí nhaïc valse ñoù, baïn veõ leân khoûang khoâng nhieàu voøng lôùn baèng tay chaân beù. Baïn baét ñaàu töø nhöõng caùi voøng troøn treân baûng, treân caùt, roài treân giaáy.

Baïn noùi vôùi beù: “ oâ, oâ troøn oâ quaù ñeïp” Nhö theá baïn laøm voøng troøn vôùi ngoùn caùi vaø ngoùn troû cuûa baïn, roài baèng

mieäng cuûa baïn, baïn laøm chöõ O baèng caùch chæ vò trí voøng troøn cuûa moâi tröôùc göông: “ O O O ñeïp quaù! O O O troøn quaù!”

Ñöùa treû vöøa hoïc chöõ ñaàu tieân ñaáy: chö õ O Vaø baây giôø, chuùng ta taäp söû duïng keùo. Can ñaûm leân ! ñaây laø vieäc taäp luyeän phöùc taïp. Neáu ngoùn caùi vaø ngoùn troû

ñöôïc taäp luyeän toát thì seõ deã daøng. Baïn caàn mua keùo theo kieåu naøy:

49( hình )

töùc laø keùo boán loã: hai loã cho treû em, hai loã cho cha meï. Moät söï may maén baát ngôø ñeå giuùp treû trong coâng cuoäc khaùm phaù cuûa noù ! Neáu baïn khoâng tìm ñöôïc caây keùo nhö theá thì baïn cheá hai loã phuï vôùi daây keõm.

Tröôùc tieân phaûi cuøng ñöùa beù chôi vôùi tay keùo, keùo ra vaø boùp laïi baèng ñoäng taùc cuûa ngoùn tay. Ñeå giuùp beù, baïn so saùnh caây keùo vôùi moû chim:

“ OÂ caùi moû chim Ngaäm laïi moät caùi” Khi beù bieát raønh laøm chim, baïn laøm nhö chim ra veû tham aên: “ chính con chim moå töøng mieáng oâ moû chim ngaäm moät caùi haû roài ngaäm chính con chim aên ñuû thöù”. Tieáng keâu cuûa chieác keùo khi hai löôõi chaïm vaøo nhau hoaøn chænh ñoäng

taùc cuûa beù. Baïn ñöa beù maûnh giaáy vaø tieáp tuïc troø chôi chim aên: “ Toâi tieán tôùi, toâi aên treân ñöôøng ñi moïi thöù ñeàu bò caét”. Baïn caàm tôø giaáy phaûi caét, ñeå beù chæ lo ñoäng taùc treân chieác keùo. Keá ñoù, baïn ñöa tôø giaáy cho beù caàm ôû tay traùi vaø ñeå beù thöïc hieän moät

mình. Khi beù coù theå caét ñöôïc nhieàu maûnh, baïn cho beù caét nhöõng hình lôùn vaø

raát giaûn ñôn, theo ñöôøng thaúng. Khi ñoäng taùc caét theo ñöôøng thaúng ñaõ ñaït ñöôïc, baïn cho caét ñöôøng cong nheï, roài ñeán voøng troøn, ñöôøng uoán löôïn, sau cuøng laø ñöôøng gaõy.

Vieäc luyeän taäp ngöng ôû trình ñoä caét ñöôïc hình ngöôøi hay ñoà vaät. Veà coâng vieäc baèng tay, baïn cöù cho duøng thoaûi maùi boät deûo ñeå naén noùt. Saùng taïo kyø dieäu bieát bao: nhoài, naén troøn, taïo hình, ñoù laø söï xoa boùp lyù

töôûng cho baøn tay cuûa con baïn.

50Hieän thôøi, coù loaïi boät ñeå naén noùt, khoâng ñoäc tính vaø nhieàu maøu saéc laãn

loän ! Nhöõng khaùm phaù tuyeät vôøi daønh cho ñöùa treû !

Khi coâng vieäc taäp luyeän baøn tay ñaõ hoøan chænh, chuùng ta chuyeån qua nhöõng ñöôøng neùt chuû ñoäng hôn vaø ñònh höôùng hôn.

Toâi khuyeân caùc phuï huynh neân duøng phöông phaùp vui nhoän haáp daãn treû,

nhaát laø ñoái vôùi treû em coù khoù khaên: phöông phaùp döïa treân söï taùi hieän bieåu töôïng cuûa moät con choù, vaø nhöõng tia nöôùc:

Tia nöôùc quay choù tia nöôùc rôi Con choù ñöôïc phaân tích vôùi nhöõng daáu hieäu : Maét löng chaân moõm choù ñuoâi Vôùi baûy daáu hieäu naøy, ñöùa beù coù theå vieát taát caû caùc chöõ: ñuùng vaäy, baèng

caùch toång hôïp caùc daáu hieäu naøy, chuùng ta coù theå vieát ñöôïc caùc loïai chöõ. Baïn aùp duïng tæ mæ phöông phaùp naøy, theo thöù töï nhaát ñònh vaø chæ böôùc

qua moät hình khaùc khi hình cuõ ñaõ thaønh thaïo. Ñöùa beù phaûi nhôù roõ vaø phaûi bieát laøm khi yeâu caàu maø khoâng caàn coù maãu saún coù.

Ví duï neáu baïn baûo moõm choù, ñöùa beù phaûi veõ: Sau ñoù, baïn keát hôïp

töøng hai yeáu toá moät, ví duï: moõm - chaân, baïn seõ coù vaø nhö theá chöõ vieát xuaát hieän. Baïn aùp duïng nhöõng keát hôïp theo trí töôûng töôïng cuûa baïn. Nhöõng chöõ

vieát hoa laø neàn taûng cho söï reøn luyeän vaø deã veõ hôn nhöõng chöõ thöôøng. Ví duï: N – M – A - L L = chaân vaø löng. Baïn coù theå nghó ñeán caùc daáu + - x vaø keát hôïp nhöõng loïai

VVVVVVV Baïn thieát keá nhöõng ñöôøng neùt laëp ñi laëp laïi theo nhòp ( löng chaân löng

chaân …) Baïn taêng cöôøng luyeän taäp toâ maøu. Vieäc toâ maøu laø moät hoïat ñoäng raát

quan troïng.

51 Baïn cöù ñeå cho ñöùa beù thoaûi maùi vôùi nhöõng saùng taïo cuûa noù, roài baïn mua

cho beù nhöõng taäp hình vui töôi, toâ maøu theo maãu ñeå beù hoïc nhaùy theo ñoäng taùc vaø choïn maøu.

Nhö vaäy coâng vieäc chuû yeáu laø taäp luyeän cho baøn tay cuûa treû tieán trieån

theo töøng coâng ñoïan tuøy theo caùc ñieåm sau ñaây: 1) keïp 2) caét 3) toâ maøu 4) taùi hieän caùc daáu chöõ vieát. Coâng vieäc naøy taát nhieân keùo daøi trong nhieàu naêm. Baïn ñöøng bao giôø naûn chí.

6. NOÙI : SÖÏ THUÏ ÑAÉC VEÀ NGOÂN NGÖÕ

Tröôùc khi baét ñaàu noùi, ñöùa beù phaûi traûi qua nhieàu giai ñoïan phaùt trieån. Ñöùa beù truyeàn thoâng tröôùc heát treân phöông dieän baát thaønh vaên vaø duøng

nhöõng ñoäng taùc cô theå, neùt maët, ñuïng chaïm, tieáng keâu la, tieáng khoùc loùc: Ñöùa beù bieát roõ laø nhöõng bieåu hieän naøy ñöa ñeán moïi ñaùp öùng cuûa ngöôøi meï.

52Ñeå ñaït ñeán ngoân ngöõ, ñöùa beù phaûi traûi qua töø hình thöùc truyeàn thoâng

toång quaùt ñoù ñeán moät hình thöùc khaùc bieät cao hôn ( baäp beï roài thaønh tieáng ).Vaäy, ñöùa beù phaûi nhaän thöùc ñöôïc caùi theá giôùi bao quanh noù, roài coù theå hieåu moät soá tieáng noùi naøo ñoù vaø sau cuøng laø laëp laïi caùc tieáng noùi aáy. Vieäc ñoù tröôùc heát caàn moät hoïat ñoäng toát cuûa caùc boä phaän khaùc nhau cuûa cô theå tham gia vaøo söï hình thaønh ngoân ngöõ.

Naêm yeáu toá quyeát ñònh:

HOÏAT ÑOÄNG TRÍ OÙC

Hình nhö hieän nay ngöôøi ta coù theå nghó laø moái quan heä giöõa ngoân ngöõ vaø trình ñoä thoâng minh ñôn giaûn hôn nhieàu vaø neáu coù moät söï lieân heä naøo giöõa söï phaùt trieån trí thoâng minh vaø söï phaùt trieån ngoân ngöõ, yeáu toá ñoù khoâng phaûi laø nguyeân nhaân duy nhaát, ñaïi boä phaän treû khuyeát taät coù theå ñaït ñeán ngoân ngöõ.

Thính giaùc: Leõ dó nhieân muoán noùi thì phaûi nghe ñöôïc: Toâi thaät tình khuyeân taát caû caùc phuï huynh neân kieåm tra thính giaùc cuûa treû vì vieäc maát ñi 70 deùcibels vaø nhieàu hôn nöõa treân caùc taàn soá ñoái thoïai ( phaùt ra luùc noùi ) ngaên trôû söï hình thaønh ngoân ngöõ neáu khoâng coù söï luyeän taäp chuyeân bieät. Hoïat ñoäng cuûa caùc boä phaän phaùt aâm:

ÔÛ ñaây chuû yeáu lieân quan ñeán nhöõng dò taät : vaän ñoäng naõo boä, söï keùm vaän ñoäng cuûa löôõi, thanh quaûn, khoang mieäng, moâi vaø hai maù daãn ñeán nhöõng dò taät trong vieäc caáu taïo aâm, nhöng töï noù khoâng aûnh höôûng ñeán söï thuï ñaéc ngoân ngöõ .

Quan heä vôùi chung quanh:

Nhöõng quan heä naøy laø cô baûn cho söï hình thaønh ngoân ngöõ. Noùi, tröôùc heát laø trao ñoåi vôùi ngöôøi khaùc. Haõy aâu yeám con baïn, hoân noù, noùi chuyeän vôùi noù, ñaùp lôøi keâu goïi cuûa noù, khi noù gaây tieáng ñoäng: toùm laïi, baïn haõy quan taâm ñeán noù. Chính caùi aám aùp cuûa moái quan heä ñöôïc taïo thaønh vôùi noù seõ laø ñoäng löïc trong öôùc muoán thoâng ñaït cuûa noù.

Chaát löôïng cuûa söï taùc ñoäng:

53

Caøng theå hieän kinh nghieäm cuûa baïn vaø cuûa treû baèng lôøi noùi caøng giaûi thích baïn ñang laøm gì thì baïn caøng truyeàn ñaït xuùc caûm cuûa baïn vaø ngoân ngöõ cuûa con baïn caøng phong phuù.

Vaäy baây giôø chuùng ta ñeà caäp ñeán hai phaàn lôùn : - Söï caáu thaønh ñôn thuaàn cuûa aâm.

- Söï hình thaønh cuûa tieáng vaø caâu noùi.

Thieát laäp caùc aâm ñaàu tieân : caùch phaùt aâm. Ñaây laø chöông quan troïng ! Vaø coâng vieäc bieát bao khoå nhoïc môùi coù ñöôïc ngoân ngöõ. Ñoái vôùi treû khuyeát taät, söï luyeän taäp raát laâu daøi vaø gian khoå. Luùc naøo cuõng phaûi xaùc ñònh ñeå caùc baïn, caùc phuï huynh, hieåu roõ nhöõng khoù khaên cuûa söï caûm thuï ngoân ngöõ, nhöõng trôû ngaïi cho vieäc xaây döïng noù. Töø luùc môùi sinh, baïn haõy kieåm laïi thaùi ñoä cuûa treû ñoái vôùi ngöôøi meï.

Ñoù laø caùi maø chuùng ta goïi laø söï ñaùp öùng ( bieát ñeán löôït mình phaûi noùi ) trong ñoái thoïai. Thoâng thöôøng ñoái thoïai naøy cuûa beù vôùi ngöôøi meï khoâng troâi chaûy laém

Theá coù nghóa gì ? Ñaây, ôû ñöùa treû bình thöôøng, khi ngöôøi meï ñeán vôùi beù vaø aâu yeám “ô ! ô !” thì ñöùa beù traû lôøi theo caùch cuûa noù: cöïa quaäy tay vaø chaân, baäp beï moät aâm naøo ñoù mieãn sao traû lôøi ñöôïc vôùi ngöôøi meï.

Ñöùa beù luùc coøn ôû trong noâi ñaõ bieát traû lôøi vôùi ngöôøi meï.

ÔÛ ñöùa treû khuyeát taät, chuùng ta nhaän thaáy: • hoaëc thieáu söï traû lôøi ( ñöùa beù khoâng phaûn öùng ) • hoaëc baát thöôøng trong söï traû lôøi ( ñöùa beù chöa bieát ñeán löôït mình

ñoái thoïai vaø phaùt aâm, khoâng theo ñöôïc nhòp ñoøi hoûi/ traû lôøi : ví duï ñöùa beù phaùt aâm cuøng luùc vôùi ngöôøi meï.

Nôi treû khuyeát taät, töø luùc naèm noâi, caàn phaûi khôi daäy söï traû lôøi nhö theá

baèng moät söï taùc ñoäng ôû moïi luùc. Ñoù laø ñieàu quan troïng. Töø nhöõng tuaàn ñaàu sau khi sinh, baïn haõy taùc ñoäng söï traû lôøi cuûa ñöùa beù

theo caùch naøy:

54• Noùi vôùi beù ngaén goïn. Khi baïn noùi xong vaø chæ khi naøo baïn noùi

xong, baïn laéc tay chaân beù vaø baûo: “Con ôi ! traû lôøi ñi con !” roài baïn im laëng.

• Baïn haõy thöïc hieän caøng nhieàu caøng toát nhöõng troø chôi coù tính chaát töông taùc.

Xoa boùp con baïn, caùi ñoù seõ kích thích beù phaùt aâm .Baïn ñaët nhöõng vaät

duïng trong tay beù vaø noùi: “ Cho con ñaáy”, keá ñoù baïn ñöa cho beù vaät aáy baèng caùch môû tay beù ñeå beù traû lôøi baïn, baïn caàm laáy vaät aáy vaø noùi: “cho meï ñaáy”.

Ñeán khi ñöùa beù lôùn hôn moät chuùt, baïn caét giaáy cöùng thaønh moät hình troøn

lôùn, laøm moät loã ôû giöõa, baïn troán phía sau hình troøn vaø ñöa vaøo loã moät caây buùt chì chaúng haïn vaø noùi to, roõ raøng: “ Cho con ñaây”.

Caàn moät ngöôøi lôùn ôû keá beân ñöùa beù, töø phía khaùc vaø giuùp thuùc ñöùa beù naém baét caây buùt chì vaø ñaët trôû laïi nôi loã. Ngöôøi lôùn ñaàu tieân caàm caây buùt chì roài noùi “ cuûa toâi ñaây”.

Baïn haõy khuyeán khích moïi cöû chæ baét chöôùc, baèng caùch chính baïn baét

chöôùc tröôùc ñöùa beù : baét chöôùc beù, beù seõ baét chöôùc baïn. Laëp laïi caùc tieáng ñoäng maø beù laøm neân, ñöùa beù seõ coù öôùc muoán laëp laïi nhöõng tieáng ñoäng cuûa baïn vaø ngoân ngöõ seõ xuaát hieän.

Baïn luyeän taäp ñöùa beù tröôùc göông, ñöùa beù ngoài treân ñaàu goái baïn. Töø luùc

nhoû tuoåi nhaát, neáu ñöùa beù khoâng baét chöôùc, baïn caàm caùnh tay vaø baøn tay beù voã leân mieäng beù nhaèm taùi dieãn vôùi cô theå beù caùi gì mình vöøa laøm. Nhôù luoân vui veû vaø döôùi hình thöùc troø chôi.

Baïn haõy quan saùt nhöõng böôùc ñaàu cuûa söï ñaùp öùng (cöïa quaäy tay vaø chaân).

Töø khi coù nhöõng tieáng thoû theû ñaàu tieân, baïn haõy laëp laïi moät caùch chính

xaùc.Vaøo nhöõng hoaøn caûnh töông tôï, baïn duøng cuøng thöù tieáng vaø cuøng ñoäng taùc.

Khi ai ñi khoûi, baïn laéc tay beù vaø noùi : “ Xin chaøo !” Nhöng baïn luoân thöïc

hieän vaøo hoaøn caûnh thích hôïp. Toâi ñaõ chöùng kieán moät baø meï hoøai coâng chaøo baát cöù caùi gì tröôùc ñöùa beù, khoâng coù keát quûa. Vaø lyù do laø ñoái vôùi beù khoâng coù yù nghóa gì heát. Nhö theá baïn ñaõ coù taùc duïng ngöôïc laïi.

Baïn haõy lôïi duïng phoøng taém.

55 Ñoù laø moät nôi lyù töôûng ñeå phaùt aâm. Tröôùc tieân vì luùc taém laø luùc coù nhieàu

öu theá, keá laø vì phoøng taém coù söï aâm vang toát, tieáng ñöôïc doäi laïi roõ raøng vaø to hôn. Vaø coøn coù göông soi nöõa!

Moãi ngaøy ñeán giôø taém, baïn ñaët mieäng con baïn giöõa ngoùn troû vaø ngoùn

caùi, baïn chæ cho beù mieäng cuûa baïn trong luùc baïn phaùt aâm “ ba, ba, ba” vaø khi baïn laøm xong, baïn nhaán ba laàn treân mieäng beù baèng caùch cho hai moâi chaäp vaøo nhau, tieáng “ ba” seõ ñeán töø töø vaø con baïn seõ phaùt aâm ñoù moät caùch vui söôùng.

Khi coù theå ñöôïc, baïn cuøng vôùi choàng ( vôï ) ñoái maët nhau vaø thay phieân

nhau laäp laïi caùc aâm sau trong khi ñöùa beù treân ñaàu goái cuûa moät trong hai ngöôøi : • Ngöôøi meï: ba, ba, ba • Ngöôøi cha: ba, ba, ba

Caàn thieát laø ñöùa beù phaûi ngang taàm vôùi ngöôøi ñoái dieän ñeå noù thaáy maët roõ caùc ñoäng taùc cuûa mieäng.

Baïn tieáp tuïc nhö theá nhieàu laàn roài thöïc hieän baøi taäp sau ñaây: • Cha: ba, ba, ba • Meï : im laëng, nhöng nhaán ba laàn treân moâi ñöùa beù. • Cha: ba, ba, ba • Meï : laøm nhö tröôùc. Baïn seõ thaáy ñöùa beù sôùm muoän gì cuõng phaûn öùng. Baøi taäp khaùc hoaøn haûo: thaâu baêng cassette.Toâi luoân laøm vieäc vôùi moät

maùy ghi aâm. Ñoù laø moät duïng cuï tuyeät vôøi vaø söï phaûn öùng cuûa caùc ñöùa beù thöôøng laø gaây ngaïc nhieân.

Ñaây laø laøm theá naøo ñeå thöïc hieän : Thaâu thaät roõ gioïng noùi cuûa baïn nhö baøi taäp tröôùc. • Cha: ba, ba, ba • Meï : ba, ba, ba Duøng nhieàu loïai tieáng vaø laøm cho vang doäi. Sau ñoù, baïn cho thaâu nhöõng aâm nhö theá nhöng khoâng coù traû lôøi, thay vaøo ñoù laø khoûang im laëng. Ví duï: • Cha : ba, ba, ba : khoaûng im laëng • Cha : ba, ba, ba : khoaûng im laëng • Cha : ba, ba, ba : khoaûng im laëng Nhö theá, baïn thaâu taát caû caùc tieáng cuûa moïi phuï aâm keát hôïp vôùi aâm A.

Sau ñoù, baïn nghe laïi.

56Trong luùc khoaûng im laëng, ngöôøi meï laøm moät tieáng vang theo gioïng

cuûa ngöôøi cha maø khoâng caàn cho ñöùa beù phaûi laøm nhö vaäy. Baïn cöù laëp laïi nhö theá thöôøng xuyeân vaø cöù cho maùy phaùt maø khoâng noùi lôøi naøo, thænh thoaûng traû lôøi.

Laøm ñeàu ñaën, baøi taäp naøy daàn daàn ñöa ñöùa beù ñeán söï laëp laïi caùc aâm tieáng, vì noù muoán laøm gioáng nhö theá. Cho beù nghe baêng tröôùc göông baèng caùch chæ aâm tieáng treân moâi cuûa baïn vaø treân moâi cuûa beù trong khoûang im laëng thì noùi: “ Ñeán löôït con ñoù, ñeán löôït con ñoù! ”

Taát nhieân baïn ñònh vò raát toát ngoân ngöõ, voøm, muõi cuûa baïn. Nhöng nhaèm

ñeå theo doõi toát caùc höôùng daãn sau, toâi yeâu caàu baïn ñònh roõ thanh quaûn cuûa baïn. Baïn seõ caûm nhaän noù baèng caùch aùp tay baïn treân coå vaø tìm boä phaän daïng

oáng maø baïn coù ôû döôùi coå hoïng, ñoù laø thanh quaûn cuûa baïn. Toâi theå hieän bieåu töôïng thanh quaûn treân caùc hình veõ cuûa toâi :

) ( thanh quaûn rung vì nhöõng giao ñoäng cuûa caùc daây thanh. Tuøy theo caùc tieáng noùi, thanh quaûn phaùt ra nhöõng giao ñoäng hoaëc im laëng.

Thoâng thöôøng ( nhöng khoâng phaûi luùc naøo cuõng vaäy ) aâm “ba” coù ñöôïc ñaàu tieân. Khi ñöùa beù chôi troø laëp laïi, baïn ñeå beù treân ñaàu goái baïn, theo tö theá saáp nhö theå baïn saép ñaùnh ñoøn beù ( xem hình 12 ) .

57Hình 12

ÔÛ tö theá nhö vaäy, baïn ñöa ñaåy qua laïi ñaàu goái baïn baèng moät ñoäng taùc

ñeàu ñaën töø traùi sang phaûi (nhöng nhôù laø ñöøng töø treân xuoáng döôùi ) baïn naém nheï nhaøng moâi ñöùa beù (baïn ñaâu caàn phaûi nhìn thaáy moâi beù) vaø haùt nho nhoû: “ba, ba, ba”. Trong tö theá ñoù vaø vì söï ñöa ñaåy, ñöùa beù ôû trong traïng thaùi thö giaõn neáu noù hoaøn toaøn tin töôûng. Nhö vaäy, baïn taïo thoùi quen aâu yeám beù nhö theá: baèng caùch ñöa tay baïn döôùi buïng beù, ñaàu beù nöông treân tay traùi, baïn ñaït ñöôïc söï co daõn cuûa thanh quaûn giuùp thöïc hieän caùc aâm “vang”.

Toâi giaûi thích cho caùc baïn moät caùch ngaén goïn: vôùi cuøng moät vò trí moâi, baïn coù theå phaùt ra hai aâm, baïn cöù nhìn vaøo göông vaø noùi : ba, pa, ba, pa.

Baïn kieåm laïi xem : mieäng baïn thöïc hieän cuøng ñoäng taùc, löôõi baïn ôû cuøng moät vò trí. Khaùc nhau ôû choã naøo ? ÔÛ choã laø thanh quaûn cuûa baïn rung leân vôùi “ba”.

Baïn ñöa tay sôø vaøo coå, baïn caûm thaáy söï khaùc bieät theo tuaàn töï cuûa chieàu ñoïc qua baûng döôùi ñaây.

ÔÛ moãi haøng, vò trí löôõi vaø mieäng vaãn nhö nhau cho hai aâm, chæ coù thanh quaûn laø rung leân khi ñoïc beân phaûi cuûa baûng.

Aâm maø thanh quaûn khoâng rung Aâm maø thanh quaûn rung Ñoïc Neùt chöõ Ñoïc Neùt chöõ phô Ph Vô v chô Ch nhô nh xô X Rô r tô T Ñô ñ pô P bô b kô K gô g

Töø luùc beù coøn nhoû nhaát, baïn phaûi cho beù caûm nhaän söï rung cuûa thanh

quaûn baèng caùch aùp tay beù vaøo coå baïn. Baïn caàn taêng cöôøng ñoä baèng caùch keùo daøi caùc aâm baät hôi:

- V V V V - TH, TH, TH - R R R R

58Sau ñoù baïn thöû giuùp beù laøm rung thanh quaûn nhaèm cho beù caûm nhaän

ñöôïc caùi aâm “rung”. Muoán nhö vaäy, baïn aùp tay baïn ôû nôi coå beù saùt vaøo thanh quaûn vaø baèng moät ñoäng ñi, taùc nhanh nhö theå baïn rung, baïn kích thích cho söï rung. Baïn cöù thöû noù tieán trieån moät caùch tuyeät vôøi.

Baïn neân nhôù laø thanh quaûn chæ rung neáu ñöùa beù hoaøn toaøn trong traïng

thaùi thö giaõn. Vaäy baïn ñuøa giôûn vôùi beù cho ñeán khi beù ñöôïc thö giaõn. Baïn haõy cho beù caûm nhaän söï rung chuyeån aáy treân toaøn thaân trong giôø

taém röõa baèng caùch oâm hoân beù vui veû. Ñöùa beù caûm nhaän roõ aâm “b” rung leân. Cöù haùt theo aâm “b” trong giôø taém.

“ OÂ ! beù boàng boâng Beù bôi ôû beå Buùp beâ beù beá Beù ñeïp bieát bao” Qua vieäc hoân beù, chính baïn töï caûm thaáy söï rung chuyeån cuûa moâi baïn.

Baïn aùp loøng baøn tay baïn vaøo ñoâi moâi ñöùa beù baèng ñoäng taùc laëp ñi laëp laïi ( vaãn nhö baïn rung vaäy ) baïn daïy beù phaân bieät söï khaùc nhau cuûa moät aâm naøy vôùi moät aâm khaùc.

Baïn naém tay laïi vaø bung nhanh caùc ngoùn tay ra moät caùch maïnh meõ vaø noùi “pa, pa, pa”, roài baïn hoân beù baèng caùch laøm rung moâi baïn nhö chæ daãn treân: “ba, ba, ba”.

Ñi töø aâm naøy ñeán aâm khaùc laøm theá naøo ñöùa beù yù thöùc ñöôïc hoaït ñoäng cuûa thanh quaûn.

Khi coù theå ñöôïc, baïn chuyeån sang phaàn taäp coù yù nghóa hôn. Coù nghóa laø

cung caáp yù nghóa cho vieäc phaùt aâm. Ví duï: “Ba ba ba vaø chæ ba cho beù Beâ beâ beâ, buùp beâ vaø chæ buùp beâ cho beù Pin pin pin vaø chæ ñoà chôi coù thoåi coøi Baïn luoân noùi to, chaäm raõi, deã phaân bieät nhö theå baïn noùi vôùi ngöôøi ñieác,

moâi baïn ngang taàm vôùi göông maët ñöùa beù ñeå beù nhìn roõ. Khi caàn baïn cöù xoay ñaàu beù vaø höôùng nheï nhaøng veà phía maët baïn.

Baïn laøm ñoäng taùc hoïa theo ( luoân luoân gioáng nhau ), caùi naøy giuùp deã daøng cho trí nhôù vaø söï laëp laïi.

59Toâi seõ laëp laïi caùc ñoäng taùc naøy cho vieäc taäp ñoïc vaø ñöùa beù tìm thaáy ôû

ñoù moät söï giuùp ñôõ to lôùn. Toâi söû duïng moät söï hoãn hôïp rieâng cuûa phöông phaùp Borel Maisonny hoaøn toaøn daønh cho caùc baïn: noù raát tuyeät vaø toâi theâm vaøo moät chuùt ít, ruùt tæa daàn töø nhöõng khaùm phaù cuûa toâi.

Töø khi “pa” vaø “ ba” ñaõ ñöôïc thuaàn thuïc thì baïn coù theå böôùc qua aâm

“mô”. Khi baïn ñöa beù bình söõa vaø noùi : “m m, ngon laém !” baèng caùch baäm moâi laïi vaø coï queït mieäng baïn leân maù beù. Baïn ñöøng do döï laøm theá treân moâi beù, mieäng baïn aùp vaøo mieäng beù nhö in vaøo. Moät caùch toát nhaát ñeå caûm nhaän caûm giaùc !

Taát nhieân, moät caùch thöôøng xuyeân hôn, baïn ñöa maët mình tröôùc maët beù

vaø noùi : “meï, meï, meï ñaây” vaø chæ vaøo mieäng baïn: “mieäng, mieäng, ñoù laø caùi mieäng”

Baïn laëp laïi moãi tieáng aáy baèng caùch hoân beù treân maù, coå , buïng. Vôùi tay beù, cho beù caûm nhaän caùi gì xaûy ra nôi mieäng baïn, muõi baïn, coå baïn baèng caùch chuù troïng ñeán vuøng phía treân ngöïc baïn, aùp tay beù vaøo nôi ñoù.

Daàn daø aâm ñoù seõ ñöôïc ghi vaøo trí nhôù cuûa beù. Baïn ñöøng queân sau ñoù cho beù laëp laïi.

Coù theå baïn ñaõ thaáy, ba aâm ñaàu tieân maø toâi ñaõ noùi vôùi caùc baïn P, B, M, ñeàu coù hình mieäng nhö nhau vaø moâi ôû cuøng vò trí nhö nhau.

Khi ñaõ ñaït moät, nhöõng aâm khaùc coù theå ñaït ñöôïc neáu nhaán maïnh vaøo

hieän töôïng rung cuûa muõi vaø coå hoïng. Baây giôø ta böôùc qua moät söï thay ñoåi vò trí cuûa löôõi vaø moâi vaø khaùm phaù

ba aâm môùi : T (tôø) Ñ (ñôø) N (nôø). Vò trí cuûa mieäng phaûi nhö theá naøy: moâi nôùi ra, khoâng ñuïng nhau, löôõi

khoûang giöõa raêng. Baïn ñuøa vôùi beù vôùi löôõi baïn, roài vôùi löôõi cuûa beù. Cho vieäc ñoù , toâi coù moät

troø chôi nho nhoû maø caùc ñöùa treû raát meâ: troø chôi chuù chuoät con. Ñaây : Baïn caén raêng laïi vaø noùi vôùi beù: “Mieäng meï ñaõ kheùp laïi, coi chöøng ñaáy, coi chöøng ñaáy, xem neø, moät chuù

chuoät con boø ra ( vaø hop ! baïn ñöa ñaàu löôõi nhoâ ra ) nhanh leân, baét noù, baét noù”. ( Baïn caàm tay beù vaø coá baét ñaàu löôõi baïn baèng tay beù). Baïn seõ thaáy ñöùa beù cöôøi vang leân.

Baïn haùt “ Chuù chuoät con, maøy ôû ñaâu ? Tao, tao, tao”

60( Baïn chæ roõ ñaàu löôõi cuûa baïn cho beù thaáy baèng caùch phaùt ba aâm naøy ). “ Maøy ñaây hop ! tao toùm maøy” ( Naém ñaàu löôõi giöõa ngoùn troû vaø ngoùn caùi ) Keá ñoù, tröôùc taám göông soi, baïn thay phieân chôi vôùi löôõi baïn, roài vôùi

löôõi beù cho ñeán khi ñaït ñöôïc aâm “t”, maø baïn khoâng naûn loøng nhöng cuõng chaúng laøm phieàn haø con baïn.

Dó nhieân, khi baïn coù ñöôïc “t”, baïn hoan hoâ beù, chuùc möøng noàng nhieät beù. Sau ñoù baïn chôi:

“ Toø te, toø te thoåi keøn toø te toø te, toø te” baèng caùch laáy tay laøm keøn. Vôùi moãi aâm “toø te” phaùt ra, baïn cho beù thaáy ñoäng taùc cuûa löôõi baïn. Troø

chôi naém baét löôõi baïn vaø löôõi cuûa beù phaûi ñöôïc tieáp tuïc trong thôøi gian daøi vaø ñoäng taùc phuï hoïa theo ñoù seõ giuùp beù nhieàu trong vieäc phaùt aâm cuûa beù.

Troø chôi chuù chuoät con naøy giuùp xaùc ñònh vò trí cuûa löôõi vaø taäp cho treû töï chuû laáy mình.

Troø chôi naøy giuùp treû ñieàu khieån caùc boä phaän phaùt aâm: moâi, löôõi. Mieäng laø caùi hoäc maø treû coù theå môû hoaëc ñoùng laïi theo yù muoán, löôõi ñöôïc

kieåm soùat trong nhöõng tö theá khaùc nhau. “ ÔÛ ñaáy chuoät con döôùi raêng cuûa con” Trong thôøi gian nghæ ngôi, nghóa laø luùc treû khoâng noùi, treû coù khuynh

höôùng nuùt löôõi vaø ñeå löôõi hoaëc phaân nöõa giöõa hai haøm raêng hoaëc hoaøn toaøn theø ra.Nhieàu baäc cha meï hay than phieàn veà vieäc naøy.

Caùch söûa chöõa tuøy thuoäc vaøo söï giaùo duïc ban ñaàu naøy löôõi / moâi. Chính söï laäp ñi laäp laïi nhòp naøy cho treû: “ ÔÛ ñaáy chuoät con döôùi raêng cuûa con.”

maø baïn taïo ñoäng taùc kheùp töï ñoäng aáy cuûa mieäng luùc treû nghæ ngôi, baïn ñònh vò trí ñuùng cuûa löôõi sau haøm raêng vaø baïn gíup raêng cuûa treû kheùp ñuùng vò trí.

Baïn neân thöôøng ñaët treû tröôùc göông vaø haùt cho treû nghe, vöøa haùt vöøa chæ

vaøo maët mình khi baïn mæm cöôøi: “ Khi meï cöôøi

61 khoâng coù chuoät con” Nhö theá baïn daïy treû cöôøi maø löôõi vaãn naèm beân trong. Ñoù laø khoûang thôøi

gian quan troïng seõ giuùp huûy boû caûm giaùc veà löôõi to lôùn vaø theø leø nôi treû khuyeát taät.

Nhieàu baø meï cuûa nhöõng treû chaäm phaùt trieån taâm thaàn nghó laø khoâng theå

traùnh khoûi. Khoâng phaûi nhö vaäy vaø toâi coù theå baûo ñaûm vôùi caùc baïn laø neáu vaán ñeà naøy ñöôïc chuù troïng töø nhöõng naêm ñaàu khi treû ñöôïc sinh ra, noù seõ ñöôïc deã daøng giaûi quyeát.

Sau chöõ t, chuùng ta ñeán chöõ ñ. Phaûi giöõ löôõi ôû cuøng vò trí nhö luùc chöõ “t”, coù nghóa laø löôõi ñaët nheï giöõa

hai haøm raêng: nhöng aâm naøy phaûi phaùt ra “thoùang” hôn, coù nghóa laø coù nhòp rung cuûa coå hoïng. Baïn haõy nhôù laïi baøi taäp khi laøm chöõ “b”. Baïn ñaët treû nhö noù saép aên ñoøn treân moâng, buïng treân hai ñaàu goái baïn, coøn baïn thì ngoài cho vöõng.

Ñöùa treû ôû tö theá buïng aáy, ñaàu thaû xuoáng, baïn ñaët ngoùn tay troû vaøo mieäng

treû vaø kích thích sao cho löôõi cuûa treû ñuïng ngoùn tay cuûa baïn. Trong tö theá nhö vaäy, baïn coù theå ñaït ñöôïc aâm “t”, nghóa laø ñöùa treû chöa ñöôïc thoûai maùi, thanh quaûn cuûa treû khoâng rung ñöôïc.

Baïn vöøa ñong ñöa nheï vöøa haùt: “ Ña, ña, ña ñuïng ngoùn tay ña, ña, ñeâ eâm ñeàm, ñeàm”. Trong söï ñong ñöa qua laïi ( khoâng bao giôø leân xuoáng ), baïn phaûi caûm

nhaän treû hoaøn toaøn thö giaõn. Baïn luoàn tay baïn döôùi buïng beù, xoa boùp nheï nhaøng.

“ eâm ñeàm, ñeàm caû ñoâi mình cuøng noùi ñôø, ñôø, ñôø”. Nhöõng nhòp haùt naøy, luoân raát ñôn giaûn, laäp laïi nheï nhaøng cuøng moät aâm

ñieäu, giuùp nghe vaø phaùt aâm. Daàn daø, baïn seõ thaáy caùc aâm seõ vang leân, thöôøng vaøo buoåi saùng treân

giöøông. Ñöùa treû thoát leân moät caùch thaûn nhieân, nhöng noù gaëp khoù khaên khi laäp laïi aâm cuûa baïn. Baïn caàn heä thoáng nhöõng baøi taäp naøy (moãi ngaøy, 2 laàn trong 5 phuùt). Ñieàu quan troïng laø cho treû chôi ñuøa qua vieäc laäp laïi sau khi baïn noùi. Cöù

62laàn naøy qua laàn khaùc, baïn ñöøng thaát voïng. Cöù taäp khi thì ñoái dieän nhau, khi thì caû hai song song tröôùc taám göông.

Sau “t”, ñaây laø N. Ñaây laø moät aâm maø treû ñònh ñöôïc nhanh neáu baïn theo caùc chæ daãn naøy: • Chæ roõ vò trí cuûa löôõi giöõa hai haøm raêng. • Eùp nheï muõi. Baïn chæ vaøo caùi noùn vaø haùt: “ Noù, noù caùi noùn” hoaëc: “ No, no aên no” Baïn ñöøng queân cho thaâu vaøo baêng maùy ghi aâm taát caû nhöõng aâm môùi vaø

nhaát laø nhöõng aâm cuûa ñöùa con baïn maø baïn nhaùy theo, ñoù laø caùi chính. Chuùng ta coù theå baét ñaàu cho löôõi vaøo saâu trong mieäng. Ñeå baét ñaàu “c” vaø “g” : Aâm “c” ñöôïc phaùt ra khi löôõi ñöôïc ñaët beân döôùi, trong mieäng, vò trí luøi

phía sau ( caùch toát nhaát ñeå hieåu laø baïn ñöùng tröôùc göông vaø phaùt aâm “c”, mieäng môû ra). Baïn seõ phaûi xaùc ñònh cho treû ñuùng vò trí löôõi phaûi theo. Ñoái vôùi nhöõng treû chæ coù khuynh höôùng theø löôõi ra, toâi laëp laïi laø caàn phaûi baét ñaàu sôùm chöøng naøo toát chöøng aáy, döôùi hình thöùc troø chôi vaø töø ñoù ta ruùt ra nhieàu ích lôïi to lôùn.

Toâi ñaõ nhìn thaáy nhieàu treû nhoû 20 thaùng tuoåi, ñeå baét chöôùc toâi, ñaõ ñöa ngoùn tay troû vaøo mieäng ñeå kieåm tra vò trí löôõi cuûa noù vaø chaän löôõi ñeå khoâng ñöôïc theø ra.

Tröôùc göông, ñöùa treû beân caïnh baïn vaø hai ñaàu ngang taàm nhau, baïn môû

mieäng to ra. Vôùi ngoùn tay troû, baïn ñaåy löôõi vaøo trong, aán xuoáng döôùi vaøo beân trong. Baïn haùt nhoû:

“ Cuùi, cuùi, cuùi cuùi xuoáng ñi”

vaø baïn ngaäm mieäng laïi maø vaãn giöõ ngoùn tay troû giöõa hai haøm raêng kheùp laïi. Baïn haùt theo nhòp:

“ Ca, ca, ca

63 co, co, co con coø noù ca”

roài baây giôø, baïn laáy tay ñöùa treû ñaët ngoùn troû cuûa noù vaøo mieäng baïn. Neáu treû thöïc hieän treân mieäng baïn, noù seõ thích baïn laøm treân noù hôn, roài

cuoái cuøng seõ töï laøm moät mình. Luùc ñaàu treû phaùt moät aâm “ ta” hoaëc moät aâm “ ña “: coù nghóa laø löôõi cuûa

treû coøn ôû phía tröôùc. Vaäy caàn phaûi ñaåy löôõi vaøo. Baïn khoâng neân thaát voïng. Ñeán möùc naøy, chuùng ta coù theå qua aâm “G”. Cuøng vò trí nhö aâm “c”, nhöng thanh quaûn phaûi rung. Baïn ñaët treû laàn naøy theo tö theá ngöûa löng treân ñaáu goái baïn, ñaàu ngöôùc

phía sau ( ñeå cho löôõi thuït veà vò trí ñuùng cuûa noù) vaø baïn cuø leùt nheï coå hoïng treû. “ Goâ, goâ, goâ caùi goái ga, ga, ga caùi gai” Vöøa cuø leùt vöøa thöïc hieän ñoäng taùc vaø lôøi noùi ñeå treû yù thöùc laø aâm tieáng

ñöôïc xaùc ñònh ôû trong coå hoïng, baïn taïo thuaän lôïi cho söï phaùt ra töø tieáng rung caàn thieát ñeán vieäc caùch phaùt aâm ñuùng cuûa “g”.

Chuùng toâi khuyeân baïn tröôùc heát baïn caàn baät ñaàu ra sau, mieäng môû vaø ñaët tay ñöùa treû ôû phía döôùi caèm cuûa baïn, roài phaùt aâm “g”.

Baïn cöù thöû tröôùc vôùi tay baïn, baïn seõ bieát roõ nôi phaûi ñaët tay treû vaøo, ñeán löôït treû, treû seõ nhaän thaáy ñöôïc:

Theá laø, chuùng ta ñaõ coù taát caû caùc aâm khoâng caàn phaûi ñaåy hôi ra nhö :

P, B, T, Ñ, C, G, M, N. Ñaõ ñeán luùc taäp cho con baïn ñaåy hôi ra. Taát caû moïi caùch ñeàu toát nhaèm cho ñöùa treû caûm nhaän ñöôïc hôi ñaåy aáy vì

thöïc hieän ñoái vôùi noù laø khoù. Vaøo baát cöù dòp naøo, baïn cöù thoåi vui vaøo maët beù, laøm cho treû phaûi nhaùy

maét, bay toùc, naém tay treû vaø baïn thoåi ñeàu caùc aâm sau ñaây: ph, ch, x, v, ñoù laø nhöõng aâm cô baûn caàn hôi ñaåy ra.

Töø aâm naøy ñeán aâm khaùc, theo thöù töï, ñeå ñöùa treû caûm nhaän ñöôïc söï khaùc bieät trong hôi thoåi.

64 Baïn duøng thöù gì nheï nhaát : loâng, boâng goøn, tô, sôïi chæ, maûnh giaáy vaø laøm

cho noù bay treân maët phaúng (vaùn, baøn) cuõng nhö ôû treân tay baïn. Baïn ñöa tay con baïn tröôùc mieäng baïn ñeå treû caûm nhaän luoàng hôi thoåi ñi qua.

Thoâng thöôøng ñöùa treû thoåi baèng muõi hôn laø baèng mieäng. Trong tröôøng hôïp naøy, baïn keïp muõi baïn laïi vaø thoåi maïnh laøm bay mieáng

boâng goøn. Baïn thuùc treû baét chöôùc baïn.

Vieäc thoåi cuõng vaäy: chôi baèng caùch thoåi ñeøn caày, thoåi bong boùng xaø phoøng, thoåi saùo hoaëc keøn khaåu caàm (harmonica) khi ñöùa treû laøm chuû ñöôïc hôi thoåi, baïn böôùc qua vieäc ñi saâu vaøo caùc aâm :

Tröôùc heát laø “PH” : Tröôùc göông, baïn ñaët moâi döôùi cuûa baïn döôùi haøm raêng treân vaø phaùt :

“phôø, phôø, phôø”. Vò trí moâi aáy daãn ñeán söï phaùt aâm ñuùng cuûa “ph”. Baïn chæ cho treû vaø vôùi ngoùn tay troû cuûa baïn doïc theo moâi döôùi chieàu

ngang, giuùp treû ñöa moâi döôùi vaøo sau haøm raêng treân nhö theå noù caén moâi baèng raêng treân.

Baïn laáy caây ñeøn caày vaø haùt nhoû: “ph, ph, ph phì, phì, phì phaø, phaø, phaø” Chuùng ta coù theå qua aâm “v”: Baïn ñaët moâi treû cuøng vò trí nhö luùc thöïc hieän aâm “ph” ( moâi döùôi ñaët beân

trong döôùi haøm raêng treân ). ÔÛ ñaây vaán ñeà laø theâm caùi rung cuûa thanh quaûn. Tay treû ñöôïc aùp vaøo coå hoïng baïn, chôi troø chôi maùy bay “v, v, v”.Treû seõ caûm nhaän roõ cöû ñoäng cuûa coå hoïng vì raát deã phaùt hieän.

Baïn baét chöôùc maùy bay bay, hai tay ñöa thaúng ra: “v, v, v, toâi bay v, v, v, maùy bay bay veøo”

65Baïn coù theå vaø keå töø ñaây ñi töø aâm naøy qua aâm khaùc: “ph, ph, ph, phì pheøo v, v, v, ví veo”

Söï khaùc bieät giöõa hai aâm seõ ñöôïc caûm nhaän. Keá ñeán laø aâm “X” : Ñoù laø tieáng raén keâu. Baèng tay, baïn baét chöôùc cöû ñoäng cuûa con raén nhoû

keâu veà höôùng cuûa ñöùa treû: “x, x, x xì xaøo, xì xaøo xeït qua, xeït laïi” Neáu treû phaùt aâm “ph” thay vì aâm “x”, baïn ñöùng tröôùc göông vaø trôû laïi

troø chôi con chuoät, löôõi hôi ñöa ra giöõa hai haøm raêng. Baïn theo nhòp: “caùi gì ñaây chuoät xí boø ra ñeå xem caùi gì caùi gì ñaây con raén ñi qua xì, xì, xì” Luùc ñaàu, baøi taäp naøy laøm cho caû hai noùi ñôùt. Ñeán luùc caàn thieát, baïn seõ

buoäc con baïn phaùt aâm baèng caùch mieäng kheùp laïi nhöng chæ khi naøo aâm “x” ñaët ñöôïc giöõa hai haøm raêng, löôõi hôi nhoâ ra moät tí.

Sau moãi laàn coá gaéng cuûa treû, baïn neân thöôûng treû moät caùi gì ñoù. Neáu treû töø choái taäp, baïn ñöøng quôû maéng, ñöøng ñaùnh treû: ñôn giaûn hôn laø baïn khoâng quan taâm ñeán treû nöõa, nhöng baïn neân toû ra vui veû vaø trìu meán khi treû baét ñaàu hôïp taùc (xem chöông “ thaùi ñoä”).

Baây giôø chuùng ta ñeán aâm “ CH”:

Ñaây laø moät aâm tieáng maø nhöõng ñöùa beù do toâi chaêm soùc raát meâ thích. Toâi ñaët mieäng toâi aùp vaøo löng chuùng noù, treân aùo cuûa chuùng vaø chæ ñôn giaûn phaùt ra aâm: ch, ch, ch.

“Chuoät, chuoät, chuïoât chôø, chôø, chôø

66 aên chuoái, aên chuoái” Sau ñoù, baïn thoåi hôi aám vaøo tay treû. Neáu löôõi phaùt ra aâm “x”, baïn giuùp

treû û ôû tröôùc göông , thuït löôõi vaøo baèng ngoùn tay troû cuûa baïn cuøng vò trí nhö luùc thöïc hieän aâm “c” ( xem baøi taäp aâm “ c” ).

Baïn ñöa tay baïn ra ñeà treû thöû thoåi hôi aám vaøo. Khi treû laøm ñöôïc, baïn haùt

vui veû: “choù, choù, choù con laø chuù choù con” Baïn ñöøng queân, toâi xin laëp laïi laàn nöõa, laø caàn ghi aâm. Baïn thöôøng xuyeân

phaùt baêng ghi aâm vaøo nhieàu luùc trong ngaøy. Baïn cuõng ñöøng queân cho vang leân caùc aâm tieáng cuûa con baïn .

Ñeán aâm “ L” : Nhöõng ñöùa treû maø toâi chaêm soùc luoân luoân hoïc aâm naøy deã daøng, töø naêm

thöù nhaát, luùc chôi baét chöôùc vaø luùc cöôøi. Baïn mua cho treû caây kem, loïai maø treû thích vaø chôi troø chôi “lieám”.

“l , l , l , löôõi toâi le l , l , l , löôõi toâi lieám” Baïn coù theå aùp duïng baøi taäp naøy vôùi moät muoãng söõa, hoaëc moät muoãng

nöôùc uoáng. Nhöõng baøi taäp nhoû naøy nhaèm muïc ñích laøm laäp laïi caùc ñoäng taùc nhanh nheïn cuûa löôõi töø treân xuoáng.

Khi treû lieám löôõi treû ñöôïc chuaån bò cho aâm “l” baïn ñeå ngoùn troû thaúng

ñöùng tröôùc mieäng baïn, löôõi naâng cao sau caùc raêng cöûa treân vaø cho löôõi ñaäp maïnh:

“la, la, la ñoù laø la, la, la löôõi toâi ñoù” Khi cho treû uoáng nöùôc, baïn coù theå chæ caùi ly: “ly, ly, ly ñaây laø caù ly”

67Ñeán aâm “R” : Baïn laáy chieác xe oâ toâ ñeå chôi vaø laøm cho xe chaïy: “r, r, r , xe chaïy xe chaïy roà, roà, roà” Baïn caàm ngoùn tay troû cuûa treû, aùp vaøo beân phaûi hoaëc beân traùi cuûa coå

hoïng baïn : “tieáng maùy chaïy roà, roà, roà trong coå hoïng roà, roà, roà” Treû seõ caûm nhaän söï chuyeån ñoäng trong coå hoïng baïn. Duø treû coù nhieàu

khoù khaên ñeå laäp laïi aâm ñoù, nhöng noù nghe raát roõ söï chuyeån ñoäng ñoù trong coå cuûa baïn.

Aâm “r” raát khoù cho ñöùa treû, baïn khoâng neân boû qua khi treû queân, baïn chæ caàn kheàu nheï ôû coå treû ñeå nhaéc nhôû.

Ñeán aâm “ NH” : Veà aâm naøy thì khoâng khí ñi qua muõi, mieäng môû nhoû. Baïn ñöa tay leân

muõi baèng ñoäng taùc xoay. Ñoäng taùc xoay cuûa coå tay naøy caàn laøm cuøng luùc vôùi phaùt aâm “nh”.

“nh, nh, nh nhö con nhoû khoâng nheø, khoâng nheø”.

Neáu treû khoâng phaùt ra ñöôïc aâm tieáng naøy, baïn cho löôõi treû qua hai haøm

raêng. Treû seõ khaù hôn. Baây giôø ñeán caùc nguyeân aâm: Thoâng thöôøng toâi keát hôïp nguyeân aâm “a” vaøo caùc baøi taäp cuûa caùc phuï

aâm: Taïi sao ? Vì noù deã thaáy nhaát, vì mieäng ñöôïc môû to toái ña. Vaäy, aâm “a”

ñöôïc treû nhaän dieän. Keát hôïp “a” trong söï dieãn taû haøi loøng: “a, a, toâi baèng loøng”. Ñeán aâm “O” :

68Aâm “o” raát troøn mieäng, phaûi ñöùng tröôùc göông vaø uoán troøn caùc moâi.

Vôùi ngoùn tay caùi vaø ngoùn tay troû noái nhau, baïn laøm moät “o” vaø chæ cho treû mieäng baïn laøm voøng troøn nhö ôû hai ngoùn tay.

Phaùt aâm “o” ( hoaëc oâ ) khi theå hieän söï ngöôõng moä : oâ, oâ ñeïp quaù ! Keá ñeán laø aâm “I” : Aâm “i” laø aâm cöôøi, laøm con cuûa baïn cöôøi khi baïn keùo mieäng baïn moãi

beân baèng hai ngoùn tay troû vaø thoát to aâm “Hi, hi, hi ,hi. Sau ñoù baïn ñi töø a, o, oâ ñeán i”.

Khi caùc aâm tieáng naøy ñöôïc phaân ñònh roõ raøng, baïn chuyeån qua caùc aâm tieáng phöùc taïp hôn.

Tröôùc laø aâm “U” :

Ñaây laø aâm thuùc heo, ngöïa tieán tôùi. Baïn ñaët caùc ngoùn tay nhö chöõ V chieán

thaéng (victoire) vaø laøm nhö theå baïn chích vaøo phía sau con heo hay ngöïa vaø la leân: tôùi ñi, hu, hu.

Baïn caàm caùc ngoùn tay ñöùa treû, cuõng theo chöõ V (vôùi ngoùn troû vaø ngoùn giöõa) vaø chính baïn luùc aáy laøm nhö ñöùa treû , baïn cöù choàm tôùi nhö ngöïa chaïy, ñöùa treû cöôøi vang, nhöng ñoù laø caùch toát nhaát cho söï löu trí.

Ñeán aâm “ô” : Ñoâi khi ñöùa treû phaùt moät aâm löng chöøng ôû giöõa aâm “u” vaø aâm “ô”. Caùi

naøy tuøy thuoäc vaøo vò trí cuûa löôõi, löôõi ñi veà phía tröôùc cho aâm “u” hôn laø cho aâm “ô” vaäy giuùp treû caûm nhaän söï khaùc bieät nheï nhaøng.

Ñeán aâm “E” : Aâm “eâ” laø aâm goïi. Baïn goïi: “eâ, eâ, eâ” baèng caùch ñeå tay baïn leân ñaàu phía tröôùc traùn hoaëc ñöa

tay nhö vaãy goïi. Söï phaân bieät eâ / i ñoâi khi khoù cho treû. Ñaây cuõng theá, vò trí cuûa löôõi hôi ôû phía tröôùc cho aâm “i” hôn laø cho aâm “eâ”. Neân laøm cho treû nheï nhaøng caûm nhaän vieäc naøy qua ñaàu löôõi.

69Sau khi caùc aâm: a, o, oâ, u, eâ, ô ñaït ñöôïc, baïn coù theå böôùc qua aâm muõi

( aâm caàn khoâng khí ñi qua muõi ) nhö : a/an , o/on, i/in , u/ung, ô/ôn …

Baïn seõ thaáy chæ coù söï di chuyeån khoâng khí thay ñoåi : phaûi laøm cho voøm hoïng hoïat ñoäng khi ñi töø moät aâm naøy

qua aâm khaùc. Ñoù laø caùch duy nhaát ñeå ñaït tôùi.

Treû caàn phaûi ñeå tay vaøo coå cuûa baïn vaø baét ñöôïc nhöõng tieáng rung raát roõ cuûa voøm hoïng cuõng nhö cuûa thanh

quaûn.

Baïn cuõng ñeå tay treû ôû muõi baïn vaø laøm cho treû nhaän thaáy ñoái vôùi caùc aâm naøy, muõi baïn cuõng rung leân vaäy.

Caùc aâm naøy khoù maø naém baét ñöôïc vaø thöôøng coâng vieäc cuûa voøm hoïng dieãn bieán sai. Baïn neân baét ñaàu sôùm

cho treû caûm nhaän taát caû caùc boä phaän phaùt aâm, ñoù laø cô baûn.

Taát caû moïi coâng vieäc phaùt aâm chæ laø söï toång hôïp cuûa caùc loïai aâm tieáng khaùc nhau.

Baïn khoâng neân ngaàn ngaïi phaùt aâm moät caùch rieâng leõ, treû seõ naém baét roõ hôn vaøsau ñoù noù seõ töï noù lieân keát caùc

aâm vôùi nhau.

Baïn ñöøng queân laøm tieáng vang caùc aâm cuûa treû, nghóa laø baïn laäp laïi theo caùch ñuùng khi treû noùi, khoâng buoäc

treû phaûi laëp laïi.

Baïn ñaõ ghi nhaän laø toâi heä thoáng hoùa coâng vieäc phaùt aâm ñôn thuaàn. Caøng sôùm chöøng naøo thì caøng hieäu

nghieäm chöøng aáy.

Söï taäp luyeän kyõ thuaät cuûa caùc aâm naøy töø luùc treû coøn nhoû nhaát, döôùi hình thöùc troø chôi laø söï baûo ñaûm cho söï

phaùt aâm toát sau naøy.

Nhöng, töø khi coù theå ñöôïc, nhö baïn ñaõ thaáy roài ñaáy, caàn keát hôïp vôùi yù nghóa, moät aâm tieáng phaûi coù yù nghóa !

TIEÁNG VAØ CAÂU

Baïn caàn nhaän thöùc laø con baïn khoâng noùi ñöôïc hoaëc noùi sai neáu noù khoâng nhìn thaáy.

Vieäc theo doõi nhìn laø cô baûn cuûa truyeàn thoâng. Ñöùa treû hoïc noùi khi maét noù nhìn moät vaät duïng maø ngöôøi meï

ñöa ra.

Moái quan heä maét / aâm laø quyeát ñònh.

Vaäy, baïn haõy kieåm tra moät caùch tuyeät ñoái laø ñöùa treû giao tieáp baèng maét khi baïn ñònh daønh cho noù moät moùn

vaät. Xem kyõ treû coù thaät söï nhìn theo caùi gì maø baïn chæ khoâng. Luùc ñaàu, baïn laäp laïi tieáng vôùi gioïng cao, maïnh, hôn luùc

bình thöôøng vaø ñeå moùn vaät roõ raøng tröôùc maét treû.

Toâi khuyeân caùc phuï huynh neân thuaàn tuïc baøi taäp naøy vôùi nhöõng gì chung quanh ñöùa treû.

Luùc treû lôùn, baïn chæ bình söõa, ñöa qua laïi tröôùc maët treû, roài töø treân xuoáng döôùi cuøng vôùi moät ngöôøi lôùn thöù hai

ñieàu chænh ñaàu ñöùa treû, baïn laäp laïi : “ bình söõa, bình söõa” vaø nhö theá vôùi taát caû caùc moùn vaät khaùc.

70

Töø khi treû bieát ngoài, moãi ngaøy, baïn choïn möôøi vaät duïng thoâng thöôøng maø treû chôi : baïn vöøa giôùi thieäu töøng

caùi vöøa phaùt aâm teân cuûa vaät duïng. Kieåm tra xem treû coù nhìn toát hay khoâng.

Baïn caàn laäp laïi 10 aâm tieáng naøy trong troïn moät tuaàn, ba laàn moät ngaøy vaø moãi laàn ñeán cuoái tuaàn, baïn thay ñoåi

danh saùch, ñöa caùc vaät duïng môùi vaøo vaø caát daàn caùc vaät duïng ñaõ neâu.

Neáu ñöôïc, baïn chuyeån töø moùn vaät cuï theå sang vaät nho nhoû, keá tieáp laø ñeán caùc bieåu töôïng baèng hình aûnh.

Ñoù laø caùi chính cho söï phaùt trieån trí tueä.

Ví duï: quaàn. Baïn cho treû xem quaàn ngöôøi lôùn, roài quaàn cuûa treû em, keá ñoù laø quaàn cuûa buùp beâ, sau ñoù moät söï

theå hieän baèng hình aûnh.

Baïn coù theå laøm sôùm hôn : ñaët hai moùn vaät duïng treân neàn nhaø vaø baïn choïn hai hình aûnh töông öùng vôùi hai

vaät duïng ñoù vaø cho treû keát hôïp chuùng laïi vôùi nhau.

Treû phaûi neâu leân ñöôïc hình aûnh töôïng tröng cho vaät duïng. Baøi taäp naøy cuõng khaù quan troïng.

Taát nhieân laø luùc ñaàu treû khoâng thöïc hieän ñöôïc. Baïn ñöa moät hình aûnh vaøo moät tay treû vaø ôû moät tay khaùc laø vaät

duïng töôïng tröng. Baïn noùi vôùi treû:

1) Caùi quaàn vôùi caùi quaàn.

2) Caùi gheá vôùi caùi gheá.

Baïn chæ neân baét ñaàu vôùi hai vaät duïng raát khaùc bieät nhau, khi treû thaønh coâng vôùi hai vaät duïng, baïn môùi chuyeån

qua ba vaät duïng…

Baïn ñöøng ngaïi phaûi laëp ñi laëp laïi baøi taäp naøy ( nhöng vôùi moät caùch vui ve û). Moät ngaøy naøo ñoù, ngay caû sau

nhieàu thaùng vaø nhieàu thaùng trôøi, con cuûa baïn seõ ñaït ñöôïc.

Neáu coù moät ngöôøi lôùn naøo ñoù ôû caïnh baïn, nhôø ngöôøi aáy laøm ñöùa “hoïc troø”, baïn thöïc hieän leänh : “haõy ñeå caùi

quaàn vôùi caùi quaàn”.

Raát laø lyù töôûng, ñöùa treû seõ tìm caùch baét chöôùc ngöôøi aáy. Neáu caùc anh chò cuûa treû muoán thì chuùng coù theå giuùp

baïn.

Nhöng, baïn ñöøng bao giôø buoäc nhöõng ñöùa con khaùc cuûa baïn chaêm soùc ñöùa con khuyeát taät cuûa mình. Ñoù laø

moät gaùnh naëng quaù lôùn cho chuùng.

Baïn caàn laøm vôùi treû thaät nhieàu troø chôi ñieäu boä, trí tueä cuûa treû seõ ñöôïc reøn luyeän vaø tri giaùc seõ toát hôn.

Baïn seõ nhaän thaáy nhanh laø söï am hieåu cuûa treû vöôït qua nhöõng khaû naêng bieåu loä cuûa noù.

Baïn caûm thaáy laø ñöùa treû hieåu baïn vaø chính baïn am hieåu nhöõng ñoäng taùc hoaëc nhöõng tieáng la cuûa noù. Nhöng

caàn löu yù: thaùi ñoä cuûa baïn coù theå khoâng mang laïi cho treû öôùc muoán töï boäc loä. Haõy daãn daét noù noùi. Ñöøng ñi tröôùc caùi gì

noù muoán, cöù chôø ñôïi noù ñoøi hoûi vaø tìm caùch cho treû theå hieän nhu caàu baèng lôøi noùi.

71

Thöôøng con cuûa baïn chæ tay veà vaät duïng mong muoán: noù seõ la leân, daäm chaân ñeå ñaït ñöôïc moùn vaät ñoù maø

khoâng neâu teân ñöôïc. Baïn neân luoân coù moät thaùi ñoä, baét ñaàu töø nhöõng tieáng thoâng thöôøng maø treû coù theå phaùt aâm ñöôïc.

Ví duï: con baïn muoán caùi baùnh. Baïn naém hai moâi treû laïi, giöõa ngoùn tay caùi vaø ngoùn tay troû cuûa baïn, baïn noùi: “baùnh,

baùnh” tröôùc khi cho baùnh, sau ñoù, baïn ñöa mieáng baùnh cuøng luùc laëp laïi roõ raøng: “baùnh ñaây, baùnh ñaây”.

Baïn cöù khuyeán khích töøng aâm tieáng, duø coù yeáu ôùt. Neáu baïn ñi tröôùc öôùc muoán cuûa treû, baïn caûn trôû cho söï theå

hieän cuûa noù. Neáu noù noùi baèng cöû chæ, baïn ñöøng chòu, neáu khoâng, baïn laøm chaäm tieán trình noùi cuûa treû.

Baïn noùi nhoû vôùi treû: “ba/meï raát thích con noùi”.

Con cuûa baïn coù theå noùi ñöôïc. Vieäc noùi phaûi ñöôïc treû caûm nhaän nhö moät nhu caàu thì môùi tieán trieån toát hôn.

Nhö vaäy, ôû moãi hoaøn caûnh, baïn cöù neâu danh töø hay ñoäng töø thích hôïp, ñôn giaûn, roõ raøng, chính xaùc vaø luoân

luoân cuõng nhö theá cho cuøng moät hoaøn caûnh. Ngoân ngöõ cuûa baïn caøng ñôn giaûn, moäc maïc, thì treû seõ naém baét ñöôïc hôn.

Veà baøi taäp cho söï töông ñoàng, toâi choïn tröôùc nhöõng hình aûnh trong cuoäc soáng thöôøng ngaøy deã caûm nhaän, toâi

lieân keát moùn vaät qua hình aûnh, vaät thu nhoû, keá ñeán laø hình aûnh gioáng moùn vaät.

Ví duï: traùi chuoái, toâi coù hai hình aûnh traùi chuoái, moät traùi thaät, moät traùi chuoái nhoû baèng nhöïa. Toâi lieân keát hình aûnh vaø

thöïc teá vaø ñöùa treû, tröôùc heát noù ñôùp traùi chuoái moät caùch thích thuù.

Ñeå thöïc hieän nhöõng baøi taäp naøy, tuøy thuoäc vaøo trí töôûng töôïng cuûa baïn: khi baïn ñi chôï, baïn seõ coù bieát bao baøi

taäp trong caùi gioû xaùch cuûa baïn.

Neáu baïn khoâng coù nhöõng hình aûnh töông öùng, baïn cöù veõ duø baïn khoâng coù naêng khieáu.

Khi söï lieân keát hình aûnh vaät duïng ñöôïc thöïc hieän, baïn böôùc qua nhöõng hình theå voâ nghóa ñoái vôùi ñöùa treû.

Baïn baét ñaàu baèng nhöõng hình theå cô baûn vaø daàn daàn theâm vaøo nhöõng daàu hieäu, nhöõng bieåu töôïng.

Toâi thaáy nhieàu phuï huynh baét ñaàu loïai baøi taâp naøy vôùi ñaày daõy hình aûnh nho nhoû. Khoâng neân, ñöøng bao giôø.

Luùc ñaàu, baïn caét caùc hình treân giaáy cöùng lôùn ñeå treû coù theå phaân bieät vaø caàm laáy deã daøng. Caàn löu yù laø neân toâ taát caû cuøng

moät maøu, khoâng neân ñeå treû phaân bieät qua maøu khaùc nhau. Caùi maø treû caàn phaân bieät laø hình theå. Ñöùa treû phaûi ñieàu chænh

caùi naøy treân caùi kia.

Baïn thöïc hieän thaät laâu caùc baøi taäp lieân keát qua ñoù ñöùa treû coù theå di chuyeån, sô ømoù, kieåm tra. Ñoù laø giai ñoïan

troïng yeáu.

Sau ñoù, baïn thöïc hieän caùc baøi taäp maø khoâng coù söï di chuyeån duïng cuï, chæ coù maét laø phaûi laøm vieäc vì kieåm tra

söï töông ñoàng.

72

Ñöùa treû khoâng theå kieåm tra moãi hình theå coù khôùp khoâng, chính maét ñöùa treû giuùp noù bieát coù gioáng nhau hay

khoâng. Vaäy, baïn laøm nhöõng taám lôùn coá ñònh, luùc ñaàu kích thöôùc to hôn vaø sau ñoù giaûm daàn. Ví duï: baïn baûo ñöùa treû: “

con tìm caùi naøo gioáng caùi naøy.

Neáu ñöùa treû khoâng laøm ñöôïc, baïn duøng giaáy can ( giaáy ñoà ), ñoà laïi maãu vaø tìm hình aên khôùp. Löu yù: maãu neâu

ôû ñaây laø maãu khoù, chæ baét ñaàu baèng nhöõng hình raát ñôn giaûn, sau ñoù töø töø phöùc taïp hôn.

Sau cuøng baïn chæ böôùc qua caùc daáu hieäu khaùc nhau chæ duy nhaát laø ñònh höôùng treû.

Söï phaân bieät ban ñaàu naøy cuûa maét veà vaán ñeà phöông höôùng cuûa moät daáu hieäu laø böôùc ñaàu ñöa ñeán vieäc ñoïc.

Baïn nhaän thaáy laø toâi coù theå nhaán maïnh baøi taäp naøy ôû nhieàu chöông: Söï phaùt trieån cuûa trí tueä hoaëc söï luyeän

taäp ñoïc nhöng neáu toâi ñaõ choïn baøi taäp ngoân ngöõ, chính vì moái quan heä maét/ ngoân ngöõ

laø chính vì ranh giôùi giöõa hai thöù naøy khoù ñöôïc phaân bieät khi maø maét vaø ngoân ngöõ ñöôïc gaén lieàn vôùi nhau.

Khi ñöùa treû muoán hieåu ñöôïc tieáng noùi, baïn haõy ñònh nghóa vaät duïng qua vieäc coâng duïng cuûa noù.

Vieäc naøy seõ giuùp cho söï hieåu bieát caùc caâu ñôn giaûn vaø nhaän thöùc caùc haønh ñoäng.

Ví duï: con dao, chính laø ñeå caét.

Baïn laáy hai vaät duïng thaät khaùc bieät nhau : Ví duï con dao vaø ñoâi giaøy. Baïn ñaët chuùng tröôùc maët ñöùa treû vaø hoûi

: “ con haõy chæ caùi naøo “ ñeå ñi”. Neáu treû khoâng phaûn öùng, caàm tay treû, laáy ñoâi giaøy, mang vaøo vaø böôùc ñi. Baïn cuõng laøm

nhö theá vôùi con dao: baïn theâm caùc vaät duïng töø töø sau nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc.

Baïn kích thích vieäc nghe vôùi hai caâu hoûi naøy:

• Caùi gì ñaây ? – baùnh mì.

• Toâi laøm gì ? - toâi….aên.

Moät thôøi gian laâu, ñöùa treû khoâng nhaän thaáy söï khaùc bieät trong caâu hoûi. Ñeå kích thích caâu traû lôøi ñuùng, phaûi

ñöa caâu traû lôøi ngay sau caâu hoûi, laøm cho noù trôû neân töï ñoäng. Ví duï: Neáu hoûi treû: caùi gì vaäy ?, noù thöôøng laëp laïi “caùi gì

vaäy ?”. Neáu baïn noùi “caùi gì vaäy ? -baùnh mì”, noù seõ laëp laïi : “baùnh mì”.

Baïn seõ thaáy hieäu nghieäm, seõ nhö theá neáu baïn noùi : “ toâi laøm gì ? toâi chaïy”. Treû seõ laäp laïi : “toâi chaïy”.

Moät ngaøy naøo ñoù, baïn seõ chæ ñaët caâu hoûi vaø baïn seõ coù caâu traû lôøi.

Khi danh töø vaø ñoäng töø ñöôïc thieát laäp, baïn coù theå lieân keát hai tieáng vôùi nhau:

1) Meï ñi.

2) Ba veà.

Trong cuøng thôøi gian, baïn theâm vaøo tónh töø trong töø ngöõ cuûa treû. Neân thöôøng laëp laïi caâu hoûi : theá naøo ?

Ví duï : caùi gì ñaây ? – söõa. Söõa theá naøo ? – noùng, noùng. Toâi laøm gì ? – toâi thoåi.

Luoân luoân hoûi nhö vaäy, baïn giuùp cho söï thieát laäp vaên phaïm ñöôïc deã daøng. Taát nhieân, caâu hoûi phaûi luoân luoân

thích öùng vôùi hoaøn caûnh thöïc teá.

73

Neáu baïn laät moät quyeån saùch vôùi ñöùa treû, taäp thoùi quen laäp ñi laäp laïi ba caâu hoûi tuû :“ caùi gì vaäy ? theá naøo?

Noù laøm gì ?”.

Baïn ñeå yù laø treû thöôøng hay queân töø “coù”. Noù noùi :

1) Xe ba

2) Ba xe

Nhöõng töø boû queân naøy phaûi laø muïc tieâu cho nhöõng laàn taäp chính xaùc.

Tröôùc heát, baïn ñöøng buoäc treû laëp laïi, nhöng baïn laëp laïi lieàn sau ñoù khi treû noùi moät caâu ñuùng ( 2 hoaëc 3 laàn )

nhö moät ñóa haùt cuõ bò moøn, nhaán maïnh aâm tieáng.

Baïn duøng caùc vaät duïng vaø ñuøa vôùi treû baèng caùch ñaët caùc vaät duïng theo thöù töï ôû nôi qui ñònh, baïn töø töø ñöa

vaøo caùc töø nhö : treân, ôû treân, treân cao, ôû döôùi, tröôùc, sau, beân phaûi, beân traùi, gaàn , xa, beân caïnh, ôû trong, ôû ngoøai, chung

quanh.

Luùc ñaàu, treû chöa thöïc hieän ñöôïc ñoäng taùc : baïn giuùp vaø höôùng daãn noù. Khi ñöùa treû baét ñaàu töï ñònh vò mình

trong khoâng gian, baïn cho taäp töø ngöõ veà thöù töï. Vieäc naøy raát khoù. Ví duï: tröôùc – sau, tröôùc heát – keá ñoù.

Ñoù laø baét ñaàu söï luyeän taäp veà söï saép xeáp hình aûnh theo thöù töï.

Luùc ñaàu baïn chæ duøng hai hình aûnh thoâi. Baïn ñöøng ngaïi töï laøm nhöõng aûnh noái tieáp ñoù. Nhöõng hình baùn ôû

ngoøai chôï thöôøng phöùc taïp vaø chuùng ta seõ duøng noù sau.

Neáu baïn coù moät maùy chuïp aûnh, baïn chuïp aûnh con baïn ôû hoaøn caûnh cuï theå, roài baïn saép xeáp caùc aûnh cuøng vôùi

ñöùa treû. Taát nhieân baïn löu giöõ caùc aûnh aáy. Ñöùa treû seõ xem laïi sau naøy moät caùch thích thuù.

Ví du ï: Treû thöùc daäy treân giöøông. Treû aên saùng.

Baïn cho ñöùa treû saép xeáp caùc aûnh vaø noùi, tröôùc heát toâi thöùc daäy, sau ñoù toâi aên saùng.

Thöôøng treû hay xeáp caùc aûnh töø traùi sang phaûi, töùc laø theo höôùng ñoïc.

Baïn haõy chæ cho treû nhöõng taám aûnh cuûa noù luùc coøn beù, roài luùc lôùn hôn ñeå treû hieåu caùi tröôùc vaø baây giôø.

Baïn hoûi treû aûnh naøo laø aûnh ñaàu tieân, aûnh naøo laø aûnh cuoái cuøng, baïn traû lôøi cuøng vôùi treû baèng caùch duøng ngoùn

troû cuûa treû vaø chæ caùi gì lieân quan ñeán caâu hoûi cuûa baïn.

Baïn daïy cho treû töï tìm mình theo doøng thôøi gian.

Luùc ñaàu toâi laøm caùi naøy, sau ñoù toâi seõ laøm caùi kia.

Theá laø baïn chuyeån qua vieäc duøng nhieàu töø. Ngoân ngöõ xaõ hoäi ñöôïc hình thaønh.

Söï can thieäp vaøo trình ñoä ngoân ngöõ phaûi ñöôïc thöïc hieän sôùm vaø lieân tuïc, noù keùo daøi suoát quaõng ñôøi.

Vaäy baïn phaûi toû ra raát côûi môû. Neân hieåu laø coù nhöõng tieán boä to lôùn coù theå ñaït ñöôïc ôû ngöôøi thaønh nieân vaø

ngöôøi lôùn, neáu chòu khoù haønh ñoäng treân moïi khía caïnh cuûa phaùt trieån.

74

Veà ngoân ngöõ, toát hôn laø baét ñaàu raát sôùm vaø tieáp tuïc coâng vieäc naøy thöôøng xuyeân trong khoâng khí gia ñình,

töø nhöõng thaùng ñaàu tieân sau khi sinh vaø suoát cuoäc ñôøi coøn laïi. Khoâng theå ngöng söï can thieäp sau moät hoaëc hai naêm : ít

nhaát phaûi duy trì cho ñeán luùc 6 tuoåi. Nhöng vieäc luyeän taäp cho ñeán tuoåi thaønh nieân vaø thaäm chí ñeán tuoåi ngöôøi lôùn mang

ñeán nhieàu keát quaû quan troïng.

Cuõng caàn bieát raèng nhöõng tieán boä ñaït ñöôïc bôûi nhöõng treû khuyeát taät seõ to lôùn hôn neáu caùc phuï huynh vaø nhaát

laø ngöôøi meï tham gia vaøo caùc luyeän taäp vaø giuùp ñöùa treû khaùi quaùt ñöôïc nhöõng gì ñaõ ñaït ñöôïc töø moät moâi tröôøng naøy

sang moät moâi tröôøng khaùc. (Rondal).

Baïn caàn bieát laø ñöùa con cuûa baïn luùc ñaàu phaûn öùng nhö moät maùy thu : noù thu nhaän nhöõng thoâng tin maø khoâng

duøng ñeán, chæ sau naøy noù môùi seõ duøng ñeán vaø chuyeån qua giai ñoïan cuûa moät maùy phaùt.

Neáu ñeå giuùp nhöõng treû naøy noùi, toâi söû duïng moät ñoäng taùc, chính laø giuùp söï löu nhôù cuûa tieáng, sau ñoù laø vieäc

söû duïng cuûa tieáng ñoù.

Ñoái vôùi ngoân ngöõ, baïn buoäc phaûi qua caùc giai ñoïan naøy:

1) Söï baét chöôùc

2) Söï lieân keát ñoäng taùc / tieáng

3) Söï lieân keát vaät thaät / tieáng / ñoäng taùc

Ñoäng taùc seõ bò boû ñi vì baïn vaø ñöùa treû seõ caûm thaáy noù khoâng coøn coù ích nöõa. Thænh thoaûng noù ñöôïc söû duïng

ñeå hoã trôï theâm maø thoâi.

Giai ñoïan cuoái cuøng cô baûn nhaèm khaùi quaùt vieäc söû duïng nhöõng gì ñaït ñöôïc, vaøo hoaøn caûnh soáng trong cuoäc

ñôøi thöôøng.

Moái lieân heä toát nhaát vaãn laø gia ñình.

Toâi xin ñöôïc nhaéc caùc phuï huynh laø giaùo duïc vieân cuûa ñöùa con cuûa baïn ( luyeän noùi, luyeän vaän ñoäng ) laø moät

kyõ thuaät vieân saün saøng giuùp ñôõ baïn vaø vai troø cuûa hoï nhaèm giuùp baïn kyõ thuaät aáy ñeå baïn söû duïng ôû nhaø.

Baïn caàn phaûi tham gia caùc buoåi : baïn hoïc hoûi vì lôïi ích lôùn lao cho ñöùa con vaø vieäc naøy seõ giuùp baïn khaùi quaùt

ñöôïc vieäc luyeän taäp ôû caùc moâi tröôøng khaùc vaø ôû nhöõng hoaøn caûnh khaùc.

Chính luùc tham döï moät caùch coù heä thoáng vaøo caùc buoåi huaán luyeän cho ñöùa treû maø baïn seõ trôû thaønh moät nhaân

toá can thieäp thaät söï coù hieäu quaû.

75

7. DI CHUYEÅN VAØ ÑI ÑÖÙNG

Baïn ñöøng queân laø moät ñoäng cô to lôùn, duy nhaát seõ thuùc ñaåy ñöùa treû ñöùng daäy hay töï di chuyeån ñöôïc vaø ôû moïi

treû khuyeát taät , caùi ñoäng cô aáy phaûi quan troïng hôn nhieàu vì neáu ít ñöôïc khôi daäy ôû moät ñöùa treû cuøng löùa tuoåi, noù ít quan

taâm hôn ñeán chung quanh vaø moät söï di chuyeån ñoøi hoûi ôû noù nhieàu coá gaéng hôn.

Vaäy, caàn thöïc hieän nhöõng khuyeán trôï caàn thieát. Neáu vì lo laéng muoán traùnh cho treû nhöõng ñau ñôùn hoaëc nhöõng

khoù khaên, baïn ñaët gaàn ôû taàm tay treû, caùi gì vaây quanh noù, baïn coù nguy cô laøm chaäm treã vieäc taäp ñi cuûa treû.

Söï khaùm phaù theá giôùi beân ngoøai keùo theo moät söï gia taêng phaùt trieån taâm lyù vì noù mang ñeán nhieàu lónh vöïc

quan taâm môùi.

Trong nhieàu tröôøng hôïp khuyeát taät, ñöùa beù coù khuynh höôùng meàm nhuûn hay baát ñoäng vaø thoâng thöôøng noù boû

qua caùc giai ñoïan bình thöôøng (boø, roài ñi boán chaân).

Treû chæ töï di chuyeån ñöôïc moät caùch treã naûi neáu noù baét ñaàu töø vieäc böôùc ñi.

Vaäy baïn phaûi daïy treû ôû nhöõng giai ñoïan naøy maø treû coù khuynh höôùng boû qua.

BOØ

Neáu toâi noùi vôùi baïn laø söï bieát ñi baét ñaàu töø vieäc naèm saáp, caùi ñoù coù veõ kyø cuïc !

Tuy vaäy, baïn thöû töø luùc treû coøn beù, gaây söï chuù yù cuûa ñöùa con cuûa baïn baèng nhöõng troø chôi nhieàu maøu vaø coù

tieáng keâu ñeå laøm taêng söï toø moø cuûa treû vaø laøm cho treû tröôøn treân buïng: moät ngöôøi lôùn naém hai tay treû vaø chæ cho treû

ñoäng taùc “ keùo tôùi”, trong khi moät ngöôøi khaùc co hai chaân treû, daïy treû ñaåy hai chaân ra sau khi co laïi.

76

Neáu baïn co hai chaân treû laïi sau khi duoãi ra, treû seõ caûm nhaän löïc ñaåy ñöa noù ñeán phía tröôùc. Ñoù laø moät baøi

taäp raát toát cho tay vaø chaân.

Baïn khoâng neân haáp taáp ôû giai ñoïan boø naøy. Baèng caùch naøy, phaûi ñeå treû tôùi ñöôïc caùi vaät duïng maø noù muoán

naém laáy vaø sôø noù.

Baïn cöù mua nhöõng roâ boâ coù tieáng keâu, ñoà chôi coù ñeøn chieáu, nhöõng duïng cuï coù tieáng keâu : haõy nhöû treû ñeå

kích thích söï di chuyeån baèng moïi caùch.

Ñöøng ngaên ñöùa treû neáu noù muoán töï di chuyeån. Ngöôïc laïi, haõy giuùp treû thöïc hieän “vieäc boø” ñoù. Baïn cuõng neân

boø beân caïnh ñöùa treû, noù seõ tìm caùch baét chöôùc baïn vaø vôùi caùch naøy baïn seõ caûm thaáy caùch naøo baïn coù theå giuùp treû.

Ñong ñöa treû töø tröôùc ra sau, noù seõ caûm nhaän hôn ñoäng taùc caàn phaûi laøm. Töø ñoù noù caûm nhaän ñöôïc vai troø cuûa

caùc ñaàu goái, caùi ñaø cuûa baép veá vaø cuûa loàng ngöïc veà phía tröôùc vaø vai troø cuûa tay trong vieäc ñoù.

XOAY LAÏI

ÑI TÖØ ÑIEÅM NAØY ÑEÁN ÑIEÅM KHAÙC.

Nhaèm kích thích ñöùa treû quay laïi vaø quay ñi, baïn cho treû naèm nghieâng moät beân, luùc ñaàu, baïn loùt vôùi moät caùi

khaên taém cuoän troøn ñeå treû khoâng laät ngöûa ra vì ñoù laø moät tö theá maø treû seõ khoâng bao giôø cöû ñoäng.

Moãi ngaøy baïn thay ñoåi phía cuûa khaên loùt nhaèm cho treû phaûi laøm vieäc khi ôû phía beân phaûi, khi ôû beân traùi.

Ñöøng bao giôø ngaïi ñeå ñöùa beù trong moät hoaøn caûnh khoù chòu ñeå treû coù öôùc muoán thay ñoåi tö theá: sôû thích ñöôïc

thoaûi maùi laø ñoäng cô raát toát.

Khi ñöùa treû nghieâng moät beân, baïn gaây söï chuù yù cuûa treû vôùi moät vaät duïng coù tieáng keâu vaø coù maøu saéc vaø

höôùng vaät duïng ñoù veà phía maø baïn muoán con baïn quay laïi : baïn keùo treân tay phaûi neáu baïn muoán moät ñoäng taùc veà phía

traùi (tay traùi neáu baïn muoán moät ñoäng taùc veà phía phaûi) vaø kích thích con baïn naém laáy vaät duïng töø tay ñoù; ñöùa treû seõ ñung

ñöa ( xem hình 14 ).

ÔÛ giai ñoaïn naøy, treû khoù maø ruùt tay kia ra. Noù phaûi ngaõ qua moät beân hôn ñeå coù theå ruùt tay ñöôïc.

Phaûi cho treû caûm nhaän ñoäng taùc ñoù. Baïn ñöøng bao giôø töï ruùt tay treû ra: neáu baïn laøm tröôùc hoä ñoäng taùc cuûa treû

ñeå traùnh cho treû söï khoù chòu, baïn laøm chaäm laïi söï luyeän taäp cuûa noù.

Baïn chuyeån caùc vaät duïng veà phía tröôùc, sau, ôû goùc, treû seõ töø töø quay ngöûa, roài quay saáp.

77

Hình 14

Baïn caàm laáy hai tay treû, baøn tay môû ra vaø laøm nhö treû choáng hai tay xuoáng khi treû naèm saáp. Nhö theá, treû seõ

phaùt trieån söùc löïc vaø hoïc ngaång ñaàu leân.

Toâi ñaõ moâ taû cho caùc baïn vieäc luyeän taäp vôùi moät chieác khaên loùt döôùi buïng vaø moät ngöôøi lôùn ôû moãi beân nhaèm

giuùp ñöùa treû laáy choã töïa treân hai tay, roài treân ñaàu goái.

Khi con baïn naèm ngöûa, baïn daïy treû naém laáy tay baïn laøm choã töïa ( caùc ngoùn tay cuûa treû naém laáy ngoùn tay troû

cuûa baïn) vaø baïn keùo nheï cho treû troåi daäy.

Baïn seõ thaáy thaät laø tuyeät cho caùi coå nhoû cuûa treû: nhöng cuõng cho taát caû caùc cô cuûa treû nöõa.

TÖ THEÁ NGOÀI.

Giai ñoaïn naøy quan troïng khi ñöùa treû phaûi ôû tö theá ngoài.

Tröôùc heát, sau khi nheï nhaøng giuùp treû ngoài daäy khi treû naèm saáp, baïn boïc xung quanh treû nhieàu caùi goái vaø töø

töø thaû treû ra ôû tö theá ngoài, luoân luoân töïa treân goái.

Khi treû ñang ôû nhö vaäy, noù thaáy töï tin vì noù coù theå thoûai maùi maø vaãn giöõ tö theá ngoài naøy. Trong thôøi gian naøy,

baïn gaây söï chuù yù cuûa treû, cho treû naém laáy caùc vaät duïng: baïn cho baøn tay treû hoïat ñoäng, treû seõ cuûng coá nöûa thaân mình vaø

78

giöõ thaúng ñöùng. Baïn ruùt nheï caùc vaät duïng ôû phía treân treû, moät chuùt veà phía tröôùc treû ñöa tay ra: moät baøi taäp thaêng

baèng toát.

Hình 15

Maëc duø treû caûm thaáy thoûai maùi, baïn coá gaéng giaûm bôùt caùc vaät duïng bao boïc treû: ñöùa treû thö giaûn caùc cô vaø an

toïa trong moät tö theá maø noù chaúng muoán rôøi boû vì tö theá aáy hoaøn toaøn thuï ñoäng vaø khoâng giuùp cho treû moät coá gaéng naøo.

Tieáp ñeán baïn laáy ra vaøi caùi goái. Ñeå giöõ vöõng thaêng baèng, ñöùa treû seõ töïa treân hai tay. Neáu noù khoâng ñaït ñöôïc,

baïn ñaët hai baøn tay xoøe ra cuûa treû uùp treân theàm khi treû ngoài ! raát toát cho hai caùnh tay. Söï choáng ñôõ naøy phaùt trieån caùc cô

cuûa treû vaø laøm cho treû maïnh khoûe hôn.

Keá ñoù, baïn kích thích treû ñöa moät baøn tay leân, roài baøn tay khaùc: chæ coù moät caùnh tay laøm vieäc. Daàn daø, sau khi

taäp moãi caùnh tay, baïn laøm theá naøo ñeå treû baän caû hai baøn tay vaø treû ngoài maø khoâng coù söï hoã trôï naøo heát.

Ñieàu raát quan troïng laø laøm sao treû coù theå ôû tö theá ngoài maø khoâng löø ñöø, ngaõ veà phía tröùôc hay phía sau: noù

phaûi giöõ ñöôïc caùi ñaàu vaø thaân mình cuûa noù.

Kích thích treû ñöa tay leân baèng caùch ñöa cho treû caùc vaät duïng hoaëc thöùc aên.

Sau ñoù, töø tö theá ngoài, baïn cho treû ngaõ veà tröôùc, choáng treân hai ñaàu goái vaø cho treû ôû tö theá boán chaân. Theá laø

treû töï di chuyeån ñöôïc.

Khi treû naèm saáp, baïn gaáp hai ñaàu goái laïi, laøm cho treû ñöùng boán chaân vaø sau laø ngoài.

79

TÖ THEÁ ÑÖÙNG:

Nghòch lyù ñaàu tieân, ñeå ñöùa treû coù theå ñöùng ñöôïc, tröôùc khi di chuyeån, noù phaûi bieát töø boû tö theá ñoù vaø ngoài laïi

khi noù muoán. Thaät

vaäy, vieäc bieát rôøi boû tö theá ñöùng ñoù maø khoâng caûm thaáy ñau ñôùn gì laøm cho treû an taâm. Theá laø noù seõ khoâng coøn sôï phaûi

ñöùng leân.

Vieäc quan troïng laø giuùp treû tröôùc heát boû tö theá ñoù baèng caùch quøy goái xuoáng hay ngoài tuøy theo yù muoán. Treû seõ

khoâng coøn sôï phaûi ñöùng.

Luùc treû ñöùng, neân thöôøng giuùp treû co ñaàu goái laïi vaø gaäp mình xuoáng, roài ñöùng leân.

Baïn ñeå treû tröôùc moät caùi roå lôùn hay moät keä ñeå nhieàu vaät duïng haáp daãn.

Ñöùa treû baùm vaøo ñeå töï keùo mình leân. Baïn giuùp treû laáy choã töïa, keùo tay treû vaø cho treû quyø goái cho ñeán khi treû

töï thöïc hieän khoâng coù gì khoù khaên vaø khoâng coù söï trôï giuùp.

ÔÛ giai ñoaïn naøy, ñöùa treû ñöùng leân baèng caùch baùm vaøo moät thanh song, roài töø töø noù töï keùo leân maø khoâng coù

söï giuùp ñôõ naøo heát.

Caàn moät ngöôøi lôùn naém chaët hai chaân treû ñöùng treân theàm ñöùa treû taäp ñoäng taùc ñöùng leân cuûa moâng vaø ñoäng taùc

keùo cuûa ñoâi chaân.

Kích thích treû giöõ tö theá ñöùng, luùc ñaàu coù söï giuùp ñôõ cuûa baïn vaø töø töø ngöng haún, moät caùch raát nheï nhaøng.

Ñöùa treû khoâng theå sôï ñöùng. Duø treû coù baùm vaøo tay baïn. Ñeå treû töï di chuyeån luùc ñöùng, baùm vaøo lan- can hay doïc theo bôø

vöôøn. Moät caùch nheï nhaøng, baïn gôõ moät tay treû ra, sau ñoù laø tay khaùc nhaèm xoa dòu nhöõng sôï haõi baát ngôø.

Baïn caàn luoân luoân chuyeån töø tö theá ñöùng qua tö theá ngoài.

Treû coù theå nghæ vaø ngoài treân theàm khi noù muoán vaäy noù seõ queân sôï haõi.

80

Hình 16

Moät baøi taäp khaù teá nhò cho ñoâi moâng cuûa treû vì than oâi vieäc teù laø thöôøng xuyeân.

NHÖÕNG BÖÔÙC ÑI ÑAÀU TIEÂN :

Nhöõng böôùc ñi ñaàu tieân baét ñaàu töø vieäc ñöùa treû coøn baùm vaøo moät caùi keä hay vaøo lan-can, thænh thoaûng töï

buoâng ra maø chính treû khoâng chuû ñoäng.

Baïn ñöøng buoäc con baïn böôùc ñi vôùi baát cöù giaù naøo. Caùi quan troïng hôn heát laø ñöùa treû phaûi thoaûi maùi trong taát

caû caùc ñoäng taùc tröôùc khi bieát ñi. Töø töø, baïn giuùp treû thích thuù ñeán caùi gì gaàn nhaát, böôùc vaøi böôùc maø khoâng coù söï giuùp

ñôõ ví nhö baïn cho treû ñi töø moät caùi gheá naøy qua caùi gheá khaùc.

Khoaûng caùch phaûi ngaén vaø treû phaûi coù theå luoân naém ñöôïc caùi gì hay ngöôøi naøo ñoù.

Baïn seõ thaáy laø con ñöôøng ñi seõ ngaøy caøng daøi vaø vieäc böôùc ñi seõ ñeán töøng böôùc moät. Keå caû neáu ñöùa con cuûa

baïn bò chaäm treã, khoâng sao, noù tieán boä theo ñaø, töøng giai ñoïan moät.

81

ÑI LEÂN VAØ ÑI XUOÁNG

Baïn haõy taäp tröôùc heát cho con cuûa baïn leo caàu thang baèng boán chaân. Ñaây laø baøi taäp raát kích thích cho toaøn cô

theå vaø laøm cho tay, chaân raát khoûe maïnh.

Treû phaûi ñöa ñaàu goái leân vaø laáy töïa vaøo hai caùnh tay ñeå vöôn leân baäc thang treân, ñöa tay leân vaø moät laàn nöõa,

ñaàu goái, vaø keá tieáp vv…Baét ñaàu daïy treû ñoäng taùc naøy baèng caùch chæ cho treû caùch leo leân moät caùi gheá nhoû quay laïi vaø ngoài

xuoáng. Baïn ñöøng xem thöôøng giai

ñoïan naøy, noù giuùp cho treû laäp laïi baøi taäp “vöôn mình leân” maø khoâng meät nhoïc.

Baøy cho treû nhöõng vaät duïng ña daïng töø caùi nhoû nhaát ñeán caùi lôùn nhaát. Kích thích söï thích thuù cuûa treû ñeå giuùp

treû ñöùng leân, leo xuoáng, nhaèm muïc ñích khuyeán khích treû khaùm phaù theá giôùi xung quanh.

Baây giôø thì treû ñi ñöôïc vaøi böôùc, baïn khuyeán khích treû ñi moät caùch töï laäp baèng caùch ñaåy vaø keùo caùc vaät duïng.

Treû seõ thaéng cuoäc trong söï thoûai maùi vaø duõng caûm. Con ngöïa goã raát toát cho söï hoaøn thieän thaêng baèng naøy. Baïn caàn thu

xeáp ngoài chôi vôùi treû vaø khuyeán khích treû ñöùng leân maø khoûi phaûi keùo tay treû.

Khi giai ñoïan môùi naøy ñaõ thuaàn thuïc, baïn ñöa treû ñeán chaân moät caàu thang, cho treû leo leân vaøi baäc keá cuoái,

cho treû laøm moät ñoäng taùc duy nhaát böôùc leân, ngaøy hoâm sau, treû coù theå leo hai baäc, roài ba vaø keá tieáp. Nhaèm cho treû tieán

boä moät caùch meàm maïi vaø thaêng baèng baïn cho treû nhaët nhöõng vaät duïng vaø taêng theâm nhöõng baøi taäp giuùp cho söï chuyeån

tö theá ngoài sang tö theá ñöùng, roài naèm.

Haõy khuyeán khích treû nhaûy taïi choã, hai chaân kheùp lieàn nhau.

Neáu chaân cuûa con baïn coøn ñô cöùng, caàn moät ngöôøi lôùn ngoài beân caïnh, goõ nheï phía sau ñaàu goái, theá laø treû seõ

hoïc caùch gaáp ñaàu goái laïi.

Khi treû caûm nhaän roõ ñoäng taùc naøy,

Baïn ñeå treû ñöùng, theo höôùng ñi xuoáng, treân baäc cuoái cuøng cuûa caàu thang, vaø treû böôùc xuoáng baäc cuoái cuøng

naøy. Caàn moät ngöôøi lôùn sau ñöùa treû vaø moät ngöôøi khaùc ôû tröôùc ñeå treû tin töôûng. Chính laø traùnh cho treû sôï chieàu cao cuûa

caàu thang vaø giuùp cho treû thöïc hieän moät thaønh coâng vaø traùnh cho treû coù caûm giaùc thaáy coøn quaù nhieáu baäc phaûi ñi xuoáng.

Neáu treû khoâng lay ñoäng ñöôïc chaân vì sôï haõi thì moät ngöôøi lôùn tröôùc maët beù naém laáy chaân vaø cho chaân böôùc

ñi. Khi baäc thang cuoái cuøng ñaõ böôùc qua, baïn cho treû trôû laïi baäc keá baäc cuoái caàu thang. Baïn ñöøng bao giôø luyeän taäp baét

ñaàu töø baäc thang cao nhaát.

Nhaèm taïo thuaän lôïi caân baèng cuûa treû treân moät chaân, baïn ñeå treû taäp treân moät traùi banh. Traùi banh tröôùc heát

phaûi ôû moät choã coá ñònh ñeå treû caûm thaáy coù thaêng baèng vaø chuaån bò ñaù. Khi treû laøm ñöôïc moät caùch deã daøng, baïn thöïc

82

hieän cuøng baøi taäp vôùi moät traùi banh laên quay treû phaûi toû ra nhanh nheïn hôn vaø chính xaùc hôn, vaäy laø noù laøm chuû ñöôïc

nhieàu hôn söï thaêng baèng cuûa noù treân moät chaân.

Nhöõng baøi taäp thaêng baèng naøy treân moät chaân giuùp vieäc ñi leân vaø ñi xuoáng caàu thang moät caùch deã daøng.

PHAÀN THÖÙ BA

NHÖÕNG ÑIEÀU HOÏC HOÛI ÑAÀU TIEÂN ÔÛ TRÖÔØNG

83 1. TAÄP ÑOÏC

Töø laâu ngöôøi ta nghæ raèng treû chaäm phaùt trieån taâm thaàn khoâng theå hoïc ñöôïc ñieàu gì ôû tröôøng, vaø thoâng thöôøng caùc loaïi beänh khaùc ñeàu taùc haïi naëng neà ñeán söï phaùt trieån taâm thaàn bình thöôøng. Luyeän taäp ñoïc ôû treû khuyeát taät ñaõ daáy leân nhöõng cuoäc tranh luaän khoâng döùt. Vì taäp ñoïc laø gì : ñoù laø phöông caùch cô naêng ñeå hieåu ngoân ngöõ vieát : nhôø vaøo noù maø ta giao tieáp vaø truyeàn thoâng cho nhau, thích nghi toát hôn vaøo moâi tröôøng soáng cuûa mình ( pa-noâ, baûng quaûng caùo, nhaûn hieäu, baùo chí vv…).

Vaäy treû khuyeát taät gia taêng tính ñoäc laäp cuûa mình nhôø taäp ñoïc: caùi ñoù ñaõ ñöôïc chöùng minh khi ta coá gaéng daïy treû ñoïc. OÂ, coù nhieàu ñieàu phaûi noùi veà vieäc taäp ñoïc.

Tröôùc heát, treû khuyeát taät ( nhaát laø chaäm phaùt trieån taâm thaàn ), theo ngöôøi ta nghó, khoâng theå taäp ñoïc ñöôïc. Hôn nöõa, neáu treû ñoïc ñöôïc, baûo ñaûm laø noù chaúng hieåu gì khi ñoïc. Vaø ñeán khi noù tröôûng thaønh ( moät lyù luaän ngu xuaån ) noù seõ queân heát vaø cuoái cuøng noù hoïc ñeå laøm gì, voâ ích.

84Toâi muoán noùi vaø nhaéc laïi cho caùc phuï huynh : cöù thöû cho con cuûa mình

hoïc taäp ñoïc. Toâi bieát nhieàu phuï huynh ñeán tìm toâi giaûi thích raèng coù vò baùc syõ naøy, baùc syõ noï ñaõ khoâng cho con hoï hoïc taäp ñoïc, vì noù khoâng theå hoïc ñöôïc vaø neáu coá eùp thì chæ laøm baän roän theâm cuoäc soáng cuûa noù nhöõng ñieàu voâ boå vaø cuõng bôûi vì noù chaúng hieåu gì heát. Löu yù : Moïi treû khuyeát taät chæ coù theå taäp ñoïc ñöôïc khi ta coù traùch nhieäm giuùp treû hoïc.

Toâi noùi ñieàu naøy vôùi taát caû caùc phuï huynh coù con bò coi laø “chaäm phaùt trieån taâm thaàn”. Toâi xaùc ñònh, vaø vôùi nhöõng chöùng cöù, raèng phaàn lôùn treû chaäm phaùt trieån taâm thaàn maø toâi chaêm soùc ñaõ taäp ñoïc, vaø toâi ñaõ nghe treû ñoïc, taát nhieân laø ñoïc hieåu, neáu khoâng noù chaúng coù yù nghóa gì .

Nhöõng khoù khaên lôùn nhaát maø toâi ñaõ gaëp ôû nhöõng treû khoâng coù ñöôïc nhöõng chaêm soùc ban ñaàu, nhöng maø toâi ñaõ thaønh coâng, vaø Laâm, nay ñaõ 21 tuoåi, tröôùc ñaây ñaõ bò caám khoâng ñöôïc hoïc, ñaõ khaùm phaù ñöôïc yù nghóa cuûa chöõ khi ñoïc ( vôùi nieàm vui söôùng ). Nhöng phaûi maát nhieàu thôøi gian !

Taäp ñoïc laø khoù, laâu daøi, chaùn ngaáy, nhöng voâ cuøng thuù vò, môû ra moät theá giôùi môùi cho con baïn. Vaäy baïn haõy thöû ñi !

Toâi tính khoaûng trung bình 2 naêm cho moät ñöùa treû ñaõ coù ñöôïc söï chaêm soùc töø coøn beù.

Ñoái vôùi caùc treû khaùc, thieáu nieân hay khoâng, haõy cöù luoân thöû cho taäp. Toâi bieát moät ngöôøi lôùn chaäm phaùt trieån taâm thaàn, bò coi laø khoâng theå hoïc ñöôïc, ñeán nhôø toâi daïy vaø hoâm nay ngöôøi aáy ñaõ ñoïc vaø hieåu nhöõng truyeän ngaén ñôn giaûn : moät chieán thaéng huy hoaøng ñaáy ! SÖÛ DUÏNG PHÖÔNG PHAÙP GÌ ?

Sau khi tìm hieåu kyõ caâu hoûi naøy, toâi ñaõ ñi ñeán söï choïn löïa cho treû khuyeát

taät veà caùch ñoïc töø : ñoù laø phöông phaùp qua ñoù treû baét ñaàu chæ ñoïc caùc aâm tieáng .

85

Khoù khaên : luùc khôûi ñaàu, caùch naøy laøm treû caûm thaáy khoù chòu vì noù khoâng coù yù nghóa gì. Vì theá phaûi gheùp vôùi yù nghóa cuûa chöõ caøng nhanh caøng toát. Ví duï : Khi toâi hoïc aâm - ly, toâi veõ hình caùi ly vaø treo noù leân töôøng vôùi chö õ LY to maøu ñoû. Vaäy ñoù laø söï khaùm phaù aâm tieáng vaø moái lieân heä nhanh ñeán moät yù nghóa.

Toâi baét ñaàu töø nhöõng aâm ñôn vaø cuøng vôùi caùc taám pa-noâ to lôùn maøu ñoû treân ñoù ghi tröôùc heát phuï aâm, roài sau ñoù maãu - aâm.

Chuùng ta caàn vieát caùc chöõ thaät to, maøu ñoû ñeå treû coù theå phaân bieät hình theå cuûa chöõ.

Moãi khi treû hieåu ñöôïc töø, ví du nhö LY, baïn cho treû nhìn kyõ töø aáy, sau ñoù baïn che noù laïi vaø cho treû töï vieát laïi töø ñoù. Nhö theá baïn laäp laïi caùc ñoäng taùc voái nhöõng chöõ vaø töø khaùc keøm theo hình aûnh minh hoïa.

Khi treû bieát ñoïc ñöôïc moät töø chæ moät ngöôøi naøo ñoù trong gia ñình hoaëc moät ñoà vaät trong nhaø, baïn daùn töø aáy vaøo ñoà vaät aáy hay leân hình aûnh cuûa thaønh vieân trong gia ñình. Ví duï : BA = vôùi aûnh cuûa ngöôøi cha LY = daùn vaøo caùi ly.

Ñeán khi treû bieát ñoïc moät ñoäng töø, baïn ñöa taám pa-noâ töø aáy tröôùc maët treû vaø taäp cho treû laøm ñoäng taùc theo yù nghóa cuûa ñoäng töø. Ví duï : aên, la, cöôøi…

Ñoù laø moät troø chôi quan troïng, giuùp cho söï hieåu bieát vaø kích thích söï ham

muoán khaùm phaù yù nghóa cuûa töø. Treû raát thích nhö theá vaø vieäc taäp ñoïc seõ chæ haáp daãn vaø thích thuù.

Baïn coù theå tieáp tuïc chuyeån qua giai ñoaïn gheùp töø khi cho pheùp vaø luoân

luoân vôùi nhöõng taám pa-noâ lôùn. Toâi aùp duïng caùch ñoïc theo "naác thang" vì treû luùc ñaàu chæ hieåu töøng töø moät, roài hai, ñeán ba töø vv… Ví duï : BA AÊN

86

Treû hieåu moãi töø rieâng leû, khi treû hieåu ñöôïc hai töø moät caùch rieâng leû nhö theá vaø qua söï gheùp noái, toâi ñaët töø AÊN leân ngang haøng vôùi töø BA. Vaø theo phöông caùch naøy, baïn taêng daàn leân ba töø : Ví duï : BA AÊN CÔM

Vaø ñeå cuûng coá cho treû söï gheùp noái caùc töø naøy, baïn neân troän ba töø naøy vaø cho treû töï saép xeáp laïi. Vieäc naøy giuùp treû taùi hieän nhöõng caâu ñôn giaûn vaø seõ giuùp ích raát nhieàu cho ngoân ngöõ noùi cuûa treû. Daàn daàn nhö theá, baïn coù theå theâm caùc tónh töø nhö ÑOÙI, LAÏNH, VUI, BUOÀN… Vaø loaïi daàn caùc hình aûnh. Neáu treû coù toû ra chaäm, baïn ñöøng soát ruoät vaø cöù töø töø theo nhòp ñoä bình thöôøng. Coù loaïi chöõ gaây cho treû khoù khaên ñeå phaân bieät nhö chöõ d, ñ vaø b : - Ñoái vôùi chöõ d, ñ , baïn veõ hình nhö sau : vaø giaûi thích theo höôùng ñoïc chöõ laø caùi voøng troøn cuûa chöõ d, ñ gioáng ñít ôû phía sau löng cuûa treû ( luùc aáy baïn cho treû ñöùng vaø xoay theo höôùng ñoïc chöõ ), d hoaëc ñ laø ñít ôû phía sau löng. - Ñoái vôùi chöõ b, baïn veõ hình nhö sau : vaø giaûi thích theo höôùng ñoïc chöõ laø caùi voøng cuûa chöõ b gioáng nhö buïng cuûa ngöôøi mang baàu em beù ( luùc aáy cuõng cho treû ñöùng vaø xoay theo höôùng ñoïc chöõ ), b töùc laø beù ôû tröôùc phía buïng. Nhö theá treû seõ thích hoaït ñoäng naøy vaø baïn seõ laøm noù thích thuù.

87

2. THÔØI GIAN, LÒCH HOAÏT ÑOÄNG

Ñaây laø moät chöông maø toâi raát quan taâm vì nhìn chung, moïi treû ñeàu caûm

thaáy raát khoù nhaän bieát thôøi gian : ñoái vôùi treû khuyeát taät, vaán ñeà naøy caøng khoù hôn nhieàu. Vaäy, haõy giuùp treû nhaän bieát veà thôøi gian, töùc laø ñöa treû vaøo quaù khöù vaø töông lai.

Thöïc hieän nhö theá naøo ñaây ? Baïn haõy laøm hai taám pa-noâ vaø treân ñoù laøm theá naøo ñeå coù theå ghim hay daùn, roài gôõ ra moät deã daøng caùc hình aûnh ( taám pa-noâ coù theå baèng xoáp ). Chuùng ta baét ñaàu baèng ngaøy.

Ñaây laø 2 pa-noâ, to lôùn caøng toát ghi laïi caùc khoaûng thôøi gian maø treû traûi qua, thöù töï töø treân xuoáng. ÔÛ moãi khoaûng thôøi gian, neân daùn moät taám aûnh cuûa treû : Pa-noâ Thöùc daäy Pa-noâ Treû Maøu saùng Aên saùng maøu toái nguû = Veä sinh caù nhaân = Ñoù laø buoåi toái Ngaøy Hoïc baøi Ñeâm Aên tröa

88 Chôi Nguû tröa Hoïc baøi Xem truyeàn hình Aên chieàu Nguû ÔÛ goùc pa-noâ maøu saùng, baïn daùn hình maët trôøi, töôïng tröng cho ban ngaøy. Treân pa-noâ maøu toái, baïn daùn hình maët traêng vaø vaøi ngoâi sao ñeå nhaän bieát laø ñeâm.

Toâi xin laäp laïi laø raát quan troïng, treû khuyeát taät hôn ai heát coù nhu caàu hoaït ñoäng theo nhòp ñoä ñeàu ñaën. Tuyeät ñoái caàn thieát xaây döïng trong cuoäc soáng cuûa treû moät thoùi quen, qua ñoù nhöõng hoaït ñoäng ñöôïc luoân luoân laäp laïi cuøng thôøi ñieåm, cuøng tình huoáng, thöïc hieän cuøng nhöõng coâng vieäc baét buoäc vaø cuøng nhöõng ñoäng taùc. Taïi sao theá ?

Tröôùc heát treû coù ñöôïc moät söï thaêng baèng thaät söï trong cuoäc soáng. Keá ñoù, caùc ñieåm töïa cuûa treû seõ roõ raøng hôn vaø treû töï xaùc ñònh vò trí cuûa mình trong thôøi gian vaø khoâng gian toát hôn, treû seõ hoïc deã daøng hôn trong döï kieán töông lai neáu caùc hoaït ñoäng ñöôïc thöïc hieän theo cuøng tuaàn töï vaø nhòp ñoä.

Noù coøn giuùp ích cho baïn trong vieäc phaûi toå chöùc vaø leân thôøi khoùa bieåu

maø moïi thaønh vieân trong gia ñình phaûi tuaân thuû vaø thöïc hieän ( phaân coâng toát hôn ).

Haõy cöông quyeát trong giôø giaác thöùc daäy vaø nguû cuûa treû, ñöøng ñeå treû phaûi ñieàu khieån laïi baïn khi noù khoâng muoán nguû.

Neáu ñöùa treû bieát ñeán maáy giôø noù phaûi ñi nguû vaø khoâng coù gì ñeå baïn thay ñoåi yù ñònh, noù seõ nhanh choùng theo khuoân khoå aáy.

Vaøo moãi thôøi ñieåm ñònh kyø trong ngaøy, baïn treo böùc aûnh töông öùng vôùi

coâng vieäc maø treû phaûi laøm vaø lieân tuïc nhö theá cho ñeán ngaøy keát thuùc. Baïn laäp laïi nhö theá moãi ngaøy, trong nhieàu thaùng.

89Khi treû ñaõ hieåu ñöôïc nhòp ñoä tieán trieån cuûa moät ngaøy trong cuoäc soáng,

baïn haõy trao ñoåi vôùi treû, tröôùc taám baûng, veà caùc töø TRÖÔÙC vaø SAU. Baïn haõy duøng töø "BAÂY GIÔØ" maø treû ñaõ bieát roõ moãi khi baïn treo böùc aûnh treân baûng vaø baïn ñaõ phaûi duøng töø naøy. Ví duï : Baïn noùi :" Baây giôø laø aên côm ( baïn treo aûnh aên côm leân ). Tröôùc ñoù con ñaõ laøm gì ? …vaø sau ñoù con laøm gì ?….Caùi gì ñaõ xaõy ra sau khi con nguû tröa ? vv…

Cho ñeán khi treû ñaõ thoâng hieåu, baïn seõ chuyeån qua ñoäng taùc sau ñaây : Vaøo buoåi saùng, tröôùc maët treû, baïn gôõ taát caû caùc böùc aûnh cuûa ngaøy hoâm

tröôùc vaø noùi :" Ñoù laø hoâm qua, hoâm nay ta baét ñaàu laïi." Nhö vaäy ,baïn ñaõ cho treû bieát khaùi nieäm hoâm qua vaø quaù khöù.

Vaãn tröôùc baûng vôùi treû, baïn noùi :" Con thaáy khoâng, ñaõ qua roài, laø tröôùc ñoù. Moät chuùt nöõa seõ treo moät böùc aûnh khaùc, khoâng phaûi baây giôø, sau ñoù, seõ treo.".

Thænh thoaûng, baïn neân laáy quyeån aûnh löu nieäm cuûa gia ñình vaø cuøng vôùi treû, chæ vaøo böùc aûnh cuûa treû luùc coøn beù tí vaø noùi :" Tröôùc ñaây con coøn beù xíu, baây giôø con bieát laøm theá naøy laøm theá noï.". Laøm cho treû khaùm phaù caùi tröôùc vaø caùi sau so vôùi moät thôøi ñieåm nhaát ñònh. Baïn haõy keå cho treû :" Khi con coøn beù…". Sau ñoù, cuøng vôùi treû, baïn phoùng vaøo töông lai :" Sau naøy, khi con lôùn, con seõ laø….."

Nhö theá cho ñeán khi treû thoâng suoát thì baïn chuyeån qua taám pa-noâ cuûa

tuaàn, baét ñaàu töø ngaøy chuû nhaät. Vaø neáu baïn theo doõi, baïn seõ thaáy moãi ngaøy trong tuaàn coù ñieåm rieâng bieät ñoái vôùi treû.

Vaø baïn cöù theo phöông caùch cuõ, baïn chæ leân baûng vaø noùi vôùi treû :" Hoâm nay laø thöù Hai, ngaøy mai seõ laø ….". Baïn tieáp tuïc cho ñeán thaùng, vaø moãi thaùng, baïn cho treû bieát veà khaùi nieäm muøa Xuaân, Haï ,Thu, Ñoâng vôùi nhöõng böùc aûnh töông öùng. Baïn cuõng coù theå veõ hình chieác baùnh vaø ngaøy sinh nhaät cuûa moãi thaønh vieân trong gia ñình, keøm theo aûnh cuûa töøng ngöôøi.

90

3. BAÉT ÑAÀU HOÏC TOAÙN SOÁ.

Khi toâi noùi vôùi baïn laø treû hoïc ñeám töø khi ñöôïc sinh ra thì baïn ñöøng ngaïc nhieân.

Khi baïn kích thích treû nhìn, quan saùt, sôø moù, töùc laø suy ñoaùn, suy nghæ, baïn ñaõ kích thích treû veà toaùn soá.

Muïc ñích cuûa söï kích thích aáy laø nhaèm cung caáp cho treû moät khaùi nieäm naøo ñoù veà tính hôïp lyù. Ñaây laø moät trong nhöõng taäp luyeän khoù khaên nhaát cuûa treû.

Phaûi maát nhieàu thôøi gian ñeå ñi töø nhöõng troø chôi ñôn giaûn ñeå taäp suy luaän ñeå ñeán khaû naêng ñeám vaø cao hôn nöõa laø laøm nhöõng toùan coäng ñaàu tieân.

91Nhö vaäy, baïn phaûi theo töøng giai ñoaïn. Giai ñoaïn ñaàu tieân laø söï nhaän

thöùc veà " söï hieän dieän thöôøng tröïc cuûa söï vaät ". Noù laø gì ? Ñoù laø giuùp treû hieåu raèng ñoà vaät neáu khoâng ôû trong taàm maét cuûa treû thì noù vaãn hieän dieän.

Ví duï : Baïn ñöa cho treû moät ñoà vaät coù maøu töôi saùng, treû muoán voà laáy ngay. Neáu baïn caát noù sau taám baûng thì treû khoâng coøn theo doõi nöõa, vì ñoái vôùi treû moùn ñoà ñoù khoâng coøn hieän dieän nöõa. Vaäy laø phaûi daïy treû tìm vaät ñöôïc che giaáu. Daïy baèng caùch naøo ?

Baïn choïn nhöõng ñoà chôi to lôùn maø treû thích vaø chæ che moät phaàn nhöõng vaät duïng naøy. Neáu treû khoâng di chuyeån thì baïn neân daãn treû ñeán vaät duïng vaø baïn laäp ñi laäp laïi troø chôi khaùm phaù naøy. Daàn daàn baïn che toaøn boä ñoà vaät.

Ñöùa treû, vôí söï hoã trôï hoaëc khoâng coù söï hoã trôï cuûa baïn, phaûi ñi tìm vaät duïng. Haõy giuùp treû döï ñoaùn nôi maø treû phaûi laáy vaät duïng ra neáu baïn giaáu noù sau caùi tuû hay caùi keä.

Moät ngöôøi lôùn di chuyeån vaät duïng, moät ngöôøi khaùc xoay ñaàu treû höôùng theo ñeå treû nhaän bieát ñöôøng ñi cuûa vaät duïng vaø tieân lieäu phaûi laøm nhö theá naøo ñeå ñoà vaät xuaát hieän trôû laïi. Taát nhieân phaûi keøm theo tieáng noùi :" Nhìn neø ! noù ñaâu roài ? Noù kia kìa !". Nhö vaäy, chuùng ta laøm vieäc treân ba maët :

1. Treû nhaän bieát vaät duïng luoân toàn taïi, keå caû noù khoâng thaáy vaät duïng. 2. Treû suy ra ñöôïc con ñöôøng daãn ñeán nôi vaät duïng ñaõ ñöôïc che giaáu. 3. Treû ghi nhôù con ñöôøng ñoù vaø coù theå tieân ñoùan nôi vaät duïng xuaát hieän

trôû laïi, ñoù laø söï suy ñoaùn hôïp lyù ñaàu tieân cuûa treû.

Sau ñoù treû phaûi caûm nhaän ñöôïc khaùi nieäm khaùc bieät. Ví theá phaûi duøng naêm giaùc quan cuûa treû. NEÁM VAØ MUØI VÒ :

Cho treû aên nhöõng thöùc aên khaùc nhau. Ñöa thöùc aên vaøo mieäng treû vaø chôi troø chôi thöû ñoaùn ñoù laø caùi gì.

92Veà muøi vò, cho treû nhaém maét laïi vaø ngöûi hai muøi raát khaùc bieät nhau. Ví

duï : nöôùc hoa taém vaø nöôùc ammoniaque, treû phaûi phaûn öùng laïi vôùi caùc kích thích ñoù. XUÙC GIAÙC :

Baïn haõy cho treû taäp luyeän phaân bieät caùc ñoà vaät qua xuùc giaùc : baïn caét nhieàu loïai vaûi thaønh nhieàu maõnh vaø ñöa cho treû caàm qua caùc ngoùn tay ( maét nhaém laïi ) vaø noùi vôùi treû nhaän bieát loaïi vaûi gì. THÍNH GIAÙC :

Baïn coù theå chôi vôùi treû veà aâm thanh vôùi cöôøng ñoä khaùc nhau : maïnh/yeáu, traàm/ boång maø treû coù theå phaân bieät ñöôïc duïng cuï phaùt ra aâm thanh ( harmonica, troáng con, ñaøn gui-tar, keøn… ). Baïn cho thaâu aâm gioïng noùi cuûa caùc thaønh vieân trong gia ñình, phaùt cho treû nghe vaø hoûi treû : "Ai noùi ñaáy con ? ". THÒ GIAÙC :

Phaûi keùo söï chuù yù cuûa treû veà caùc maøu saéc, caùc hình theå vaø caùc ñaëc ñieåm cuûa caùc ñoà vaät. ÔÛ ñaây hình thaønh khaùi nieäm gioáng vaø "khoâng gioáng" vaø töø ñoù seõ hình thaønh daàn khaùi nieäm ñònh höôùng caùc daáu hieäu. Nhö vaäy baïn ñöa ra caùc maøu nhö vaøng, ñoû, xanh, xanh laù caây, vaø baïn cho treû phaân loïai caùc ñoà vaät qua caùc maøu. Ví duï : "maøu xanh vôùi maøu xanh".

Ñaây laø giai ñoïan khaùm phaù caùc hình theå vaø baét ñaàu baèng vieäc sôø moù caùc

ñoà vaät. Khi coù theå ñöôïc, baïn ñaët vaøo tay treû caùc hình khoái vaø chæ cho treû nhöõng gì coù theå laøm ñöôïc.

Baïn gaây söï chuù yù cuûa treû baèng caùc hình theå cuûa vaät, baét ñaàu töø caùi voøng troøn, vaø giuùp treû tìm ñoà vaät khaùc coù cuøng hình theå. Baïn cöù tieáp tuïc vôùi caùc loïai hình khaùc nhö tam giaùc, vuoâng…

Cuoái cuøng treû seõ goïi ñöôïc caùi troøn, caùi tam giaùc vaø caùi vuoâng khi baïn ñöa loïai aáy ra cho treû vaø khi baïn phaân loïai theo hình theå.

Coù nhöõng troø chôi nho nhoû veà xaây döïng baèng nhöõng khoái hoaëc nhöõng thanh raát toát cho söï taäp luyeän naøy. Roài treû seõ phaân bieät ñöôïc lôùn/ nhoû, daøi/ ngaén.

93Treû cuõng phaûi nhaän bieát veà khaùi nieäm chieàu daøi vaø chieàu roäng. Ñeán

thôøi ñieåm naøy, baïn saép xeáp caùc vaät duïng theo töø caùi lôùn ñeán caùi nhoû, töø caùi roäng ñeán caùi heïp vv…BaÏn caét hình aûnh ra laøm ñoâi vaø cho treû gheùp laïi : ban ñaàu baïn caét caùc hình aûnh ñôn giaûn ( nhö traùi taùo, chieác oâ-toâ…) roài daàn ñeán caùc hình phöùc taïp hôn.

Trong caùc taäp luyeän naøy, baïn luoân keøm theo lôøi noùi vaø ñieàu naøy giuùp treû bieát phaân bieät nhieàu hôn vaø kích thích trí nhôù cuûa treû. Baïn ñaët treân baøn hai vaät duïng maø treû bieát. Baïn cho treû nhaém maét laïi vaø hoûi treû :" Meï giaáu caùi gì trong tay ñaây hoaëc sau löng ñaây ? " Vieäc naøy taïo söï chuù yù cuûa treû. Sau ñoù baïn taêng leân ba, boán vaät duïng vv…

BaÏn laäp laïi baøi taäp naøy, nhöng laàn naøy vôùi caùc hình aûnh : baïn giaáu ñi

hình aûnh sau khi cho treû troâng thaáy vaø cho treû goïi teân cuûa caùc hình aûnh ñoù. Söï phaùt trieån trí nhôù ñoù laø troïng yeáu cho töông lai cuûa treû.

Baïn ñeå tröôùc maët treû hai nhoùm vaät duïng gioáng nhau. Baïn laáy ñi moät vaät duïng töø moät trong hai nhoùm ñoù vaø hoûi treû vaäy nhoùm vaät duïng ñoù thieáu caùi gì .

Töø töø, trong caùc troø chôi trí nhôù ñoù, baïn ñaõ ñöa vaøo khaùi nieäm ñònh höôùng trong khoâng gian vaø thöù töï phaân loïai. Trong baøi taäp naøy, baïn luoân kieåm tra caùc töø ngöõ giuùp treû ñònh vò :

♦ ôû tröôùc - beân caïnh - ôû treân - ôû döôùi - gaàn - xa . ♦ Khi ñieàu naøy ñöôïc thoâng suoát, baïn chuyeån qua khaùi nieäm : thöù nhaát - cuoái cuøng - cao - thaáp - beân traùi - beân phaûi.

BaÏn xeáp haøng caùc vaät duïng vaø cho treû chæ caùi naøo laø caùi ñaàu haøng vaø caùi

naøo laø cuoái haøng.

Moãi khi caùc khaùi nieäm aáy ñaõ ñöôïc hieåu roõ, baïn xeáp caùc hình aûnh ( baïn taêng daàn soá löôïng ) theo moät thöù töï nhaát ñònh, baïn cho treû xem kyõ, baïn xaùo troän thöù töï vaø baïn cho treû saép xeáp laïi. Töø nhö theá, treû coù khaùi nieäm loâ-gic : treû bieát töï ñònh vò, suy ñoaùn, phaân loïai. Sau nhöõng suy luaän loâ-gic hoaøn chænh, treû hoïc caùch toång quaùt hoùa. Ví duï : BaÏn ñaët chung vôùi nhau : Cöøu, ngöïa, boø vaø hoïc töø chung laø thuù vaät.

94 Hay laø :

♦ söõa, nöôùc traùi caây, röôïu : thöùc uoáng ♦ baùnh mì, baùnh ngoït, thòt : thöùc aên

Vaø baïn taäp cho treû xeáùp loïai nhö caùch thöùc neâu ôû treân. Ñeå kieåm tra nhaän

thöùc cuûa treû, baïn loàng vaøo loïai naøo ñoù moät hình aûnh khoâng cuøng loïai vaø cho treû phaùt hieän. Tôùi ñaây, baïn coù theå baét ñaàu taäp cho treû ñeám soá. Baïn cho treû ñeám ñeán ba theo caùch baét chöôùc.

Baïn söû duïng kyõ thuaät ñaõ ñöôïc höôùng daãn ôû chöông tröôùc : treû baét ñaàu baèng vieäc noùi tieáng cuoái cuøng.

Moät… hai ….ba ( treû chæ noùi ba ) moät… hai… ba.

Baïn cho thaâu aâm vaø cho treû nghe thöôøng xuyeân, laäp ñi laäp laïi. Ñeán khi treû

noùi ñöôïc ñeán ba, baïn cho treû ñeám caùc vaät duïng. Ñeán khi treû bieát thu gom caùc vaät duïng töø moät ñeán ba thì baïn coù theå taêng leân boán, roài naêm vaø cöù theá ñeán 10. Ñoù laø moät giai ñoïan daøi. Khi treû ñaõ bieát ñeám ñeán 10, baïn laäp laïi vôùi con soá cuï theå : 1 - 2 - 3 - 4 - 5 -…

Vaø vôùi nhöõng con soá naøy, baïn cho treû nhaän bíeât vôùi soá vaät duïng töông öùng vaø taäp cho treû saép xeáp theo thöù töï töø 1 ñeán 10. Baïn ñöøng ñi nhanh vaø phaûi baûo ñaûm raèng moãi giai ñoïan laø treû ñöôïc thaønh thuïc.

Tieáp theo laø khaùi nieäm soá khoâng vaø khoâng coù gì heát.

Khi treû bieát ñeán 20 thì baïn coù theå cho treû laøm caùc baøi taäp nhoû nhö theá naøy :

Ñoû Xanh laù caây Vaøng Xanh da trôøi

95

Baïn caét moät soá hình aûnh theo boán hình theå vaø boán maøu khaùc nhau.

Ví duï : moät traùi taùo ñoû, xanh laø caây, vaøng, xanh da trôøi, moät con meøo ñoû, xanh laù caây, vaøng, xanh da trôøi… Ví duï baÏn cho treû saép xeáp con meøo : treû phaûi xeáp aûnh con meøo ñoû vaøo oâ cuoái cuûa coät thöù nhaát.

Sau cuøng vôùi moät soá vaät duïng, baïn cuøng vôùi treû taäp yù thöùc veà caùc khaùi

nieäm "dö ", "thieáu", "theâm vaøo", “ laáy bôùt ra " ( toaùn coäng vaø toaùn tröø ), phaân chia baùnh, keïo ( toaùn chia ), khaùi nieäm " baèng nhau", "nhö nhau", "cuøng soá löôïng".

96

PHAÀN BOÁN

CUOÄC SOÁNG GIA ÑÌNH VAØ XAÕ HOÄI

1. CAÙCH CÖ XÖÛ

97

Ñaõ coù raát nhieàu vò phuï huynh ñeán gaëp toâi trong traïng thaùi thaát voïng hoaøn toaøn veà caùch cö xöû cuûa con hoï.

Vieäc naøy thöôøng ñeán vaøo luùc cha meï ñaõ chaáp nhaän söï khuyeát taät cuûa con mình, nhöng hoï laïi caûm thaáy luùng tuùng tröôùc caùc khuûng hoaûng hoaëc tính xaáu cuûa treû. ÔÛ hoøan caûnh xaáu nhaát, treû bò xem laø caù bieät, baét nguoàn töø nhieàu hình thöùc : khuûng hoaûng thaàn kinh, giaän döõ lieân tuïc khi bò öùc cheá, töø choái thöïc hieän ñoäng taùc naøy hay ñoäng taùc khaùc, choáng ñoái maïnh tröôùc söï ñoøi hoûi trong taäp luyeän, coù khi theå hieän baïo löïc ñoái vôùi cha meï hay nhöõng ngöôøi xung quanh.

Taát caû nhöõng caùch cö xöû aáy cuûa treû ñöa ñeán söï ruoàng boû treû, ví duï nhieàu treû khuyeát taät coù theå khi ôû nhaø treû, do "tính xaáu' cuûa noù khoâng hoøa nhaäp ñöôïc vaøo caùc troø chôi chung. Nhöõng theå hieän khaùc thöôøng cuûa treû phaùt xuaát ngaøy caøng roõ töø söï ñau khoå cuûa treû, nhö nhöõng sôï haõi khoâng coù lyù do hoaëc nhöõng côn aùc moäng.

Thoâng thöôøng caùc baäc cha meï cho raèng con mình hung döõ, nhöng thaät söï noù ñang ñau khoå, buoàn baõ vaø lo laéng vaø noù ñang raát muoán cha meï hieåu noù.

Vaäy caùc baïn neân nghó ñeán caùc vaán ñeà xaùo troän ñöôïc aån chöùa aáy vaø choïn moät thaùi ñoä coù theå giuùp ñöùa treû quan heä vôùi nhöõng ngöôøi xung quanh moät caùch khaùc hôn. Caùch cö xöû cuûa treû, ñoù laø caùch noù theå hieän vaø gôûi gaém ñeán baïn.

Treû caûm nhaän nhöõng gì xung quanh noù moät caùch khaùc haún caùch cuûa baïn. Noù thöôøng bò öùc cheá do luoân bò thaát baïi töø khuyeát taät cuûa noù.

Qua caùch cö xöû cuûa treû, treû truyeàn ñaït ñeán baïn caûm xuùc cuûa noù, duø caùch cö xöû aáy nhö theá naøo ñi nöõa.

Nhìn chung, toâi luoân nhaän thaáy coù naêm bieåu hieän chính. Treû muoán noùi gì khi treû choáng ñoái :

♦ Caùi ñoù khoù quaù. ♦ Toâi chaùn laém roái ♦ HaÕy chaêm soùc toâi nhanh leân vaø chæ mình toâi thoâi. ♦ Toâi raát sôï toâi lôùn leân vaø toâi coøn beù thì thích hôn. ♦ Toâi caàn ñöôïc yeâu thöông nhö toâi yeâu thöông caùc ngöôøi.

98

Laøm theá naøo ñeå giuùp con mình ?

Tröôùc heát, ñöøng ñeå ai quyeát ñònh khi con baïn laøm ñieàu gì toát hay xaáu. Moãi gia ñình ñeàu coù caùch nhìn rieâng veà caùi gì toát, caùi gì xaáu vaø giôùi haïn cuûa söï khoan dung cuõng khaùc nhau, nhöng cuøng trong gia ñình, ngaøy qua ngaøy, cuõng tuøy theo caùc moái lo laéng, tính khí, taâm traïng cuûa moãi ngöôøi. Hôn nöõa, trong cuøng toå aám, ngöôøi cha vaø ngöôøi meï khoâng coù möùc ñoä chaáp nhaän nhö nhau veà caùch cö xöû cuûa treû. Vaäy : bao nhieâu gia ñình thì baáy nhieâu tröôøng hôïp khaùc nhau.

Ñieàu caàn quan taâm laø söï chaáp nhaän cuûa cha meï cuõng nhö cuûa caùc anh chò cuûa treû khi tieáp xuùc vôùi treû phaûi nhö nhau.

Laø baát coâng khi baét naït treû vaø cuõng laø baát coâng khi chaáp nhaän söï thaùi quaù maø nhöõng ngöôøi khaùc khoâng chòu ñöïng ñöôïc. Ñieàu naøy coù theå gaây daáu aán nôi caùch cö xöû cuûa treû vaø coù theå laøm cho caùc anh chò cuûa treû töùc giaän. Vaäy laø tuøy baïn vaø chæ coù baïn quyeát ñònh neáu moät caùch cö xöû khoâng phuø hôïp ñoái vôùi gia ñình baïn vaø ñoái vôùi baïn. Nhöng baïn seõ suy xeùt vaán ñeà naøy ôû chính xaõ hoäi, nhoùm xaõ hoäi : khi caùch cö xöû khoâng phuø hôïp vôùi beân ngoaøi gia ñình, chuùng ta phaûi nghe hoï vì ñieàu quan troïng laø ñöùa con cuûa baïn seõ coù moät vò trí cuøng vôùi hoï. Toâi coù phaân bieät moät vaøi loïai caùch öùng xöû :

♦ Treû töø choái moïi taäp luyeän : treû la heùt, daäm chaân, laên ra ñaát, toû ra baát ñoäng, nhaém maét, bòt tai, noùi lieân tuïc ñeå aùt lôøi giaûi thích cuûa baïn.

♦ Caùc bieåu hieän sôï haõi ( ví nhö tröôùc con choù, hoaëc boùng ñeâm, ñi xuoáng caàu thang, ôû moät mình ).

Caùch töï haønh haï chính mình toû ra nguy hieåm ñoái vôùi treû, treû töï caén mình, ñöa ngoùn tay vaøo maét, caøo caáu töï laøm chaûy maùu. Ñeå caûi thieän tình hình, baïn thöïc hieän caùch nhö sau :

Baïn vieát caâu traû lôøi moät caùch thaønh thaät nhö baïn laøm moät baøi taäp khoa hoïc, caùc caâu hoûi sau ñaây :

99♦ Trong hoaøn caûnh chính xaùc naøo maø con baïn cö xöû nhö theá ? ♦ ÔÛ ñaâu ? ♦ Khi naøo ? ♦ Toâi ñaõ laøm gì, hoaëc chuùng toâi ñaõ laøm gì lieàn sau ñoù, coù nghóa laø : moãi

laàn treû cö xöû nhö theá, toâi ñaùp laïi caùi gì ? Nhö theá baïn phaûi : xaùc ñònh ñuùng caùch cö xöû, tìm caùi gì thuùc ñaåy noù, tìm

muïc tieâu phaûn öùng cuûa chính baïn ( ví duï : toâi la maéng noù, toâi ñaùnh noù, toâi nhöôïng boä vv….) vaø phaûn öùng cuûa treû ñoái vôùi thaùi ñoä cuûa baïn. Ví duï : Toâi ñaùnh ñoøn noù, sau ñoù noù xeù quyeån saùch cuûa noù. Tröôùc heát, baïn khoan thay ñoåi thaùi ñoä. Baïn haõy daønh moät tuaàn hoaëc 15 ngaøy ñeå xem xeùt caùch cö xöû naøy vaø phaùt hieän caùi gì thuùc ñaåy noù theå hieän.

Caàn thieát laø baïn neân ghi cheùp laïi treân quyeån soå tay taát caû moïi yeáu toá. Neáu caàn, baïn laøm taám baûng nhoû. Chuùng ta thöû tröôøng hôïp cuûa beù Thanh.

Moãi ngaøy vaøo baøn aên, thaät kinh khuûng. Noù la heùt, noù ñöùng daäy, daäm