Ìîíãîë Óëñûí Õàðèëöàà Õîëáîîíû Çîõèöóóëàõ Õîðîî

Communications Regulatory Commission of Mongolia

ÌÝÄÝݹ01(5) 2012 îíû 5 äóãààð ñàðûí 17

NEWS

www.crc.gov.mn

дөрөв дэхЬ үеийн хөдөлгөөнт холбоо - lTe

© ITU

хАрилЦАА холбооны сАлбАр 2011

сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сүлжээний ЦАгийн сервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэрсервэр

дэлхийн рАдиогийних хурАл 2012 (WRC12)

БЭЛЭН ҮҮ?

ТООН ӨРГӨННЭВТРҮҮЛЭГТ ШИЛЖИХЭД

2014.07.31

© Univision

3CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

монгол улсын харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос салбарын зохицуулалтын үйл ажиллагаа, хүрсэн үр дүн, шинэ технологи, үйлчилгээг нэвтрүүлэх болон цаашдын зохицуулалтын зорилтыг сурталчилах, хэрэглэгч, үйлчилгээ эрхлэгчдэд мэдээлэл, мэргэжлийн зөвлөмж өгөх үндсэн зорилго бүхий сэтгүүлийнхээ 2012 оны шинэ дугаараа өргөн барьж байна. тус хорооноос 2012 онд радио, телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг тоон технологид шилжүүлэх хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх, мэдээллийн технологи, бүртгэл мэдээлэл, мэдээллийн зөөлөн дэд бүтцийг бүрдүүлэх, агуулга ба контентын зохицуулалтыг боловсронгуй болгох, радио долгионы хяналтын станцын барилгын ажлыг дуусгаж, ашиглалтанд хүлээн авах, радио телевизийн мониторинг, холболтын төвийг байгуулах зорилтыг дэвшүүлэн хэрэгжүүлж эхлээд байна. сэтгүүлийн энэ дугаарт мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын 2011 оны жилийн эцсийн статистик мэдээлэл, дэлхийн радиогийн их хурал-2012-ын талаар мэдээлэл, үүрэн холбооны шинэ үеийн 4G/lTe технологийн өнөөгийн байдал, цахим хуудас, контент, интернэт суурилсан телефон үйлчилгээний зохицуулалтын тухай, инновацийн гурвалсан загвар, тус хорооны 2012 оны эхний улиралд гүйцэтгэсэн томоохон ажил, үйлчилгээ, түүний хүрсэн үр дүн бусад мэдээ мэдээллийг багтаасан болно. монгол улсын нийгэм, эдийн засгийн өнөөгийн хөгжилд мэдээлэл, харилцаа холбооны салбар тэргүүлэх чиглэлийн нэг болж, 2011 оны 12 сарын 31-ний өдрийн байдлаар, улсын хэмжээнд үүрэн холбооны үйлчилгээний нутаг дэвсгэрийн хамрах хүрээ 95 гаруй хувьд хүрч, 100 хүн тутамд 103 үүрэн холбооны хэрэглэгч ногдож байгаа нь Азийн болон дэлхийн дундажаас дээгүүр үзүүлэлт юм. түүнчлэн интернэт бүхий айл, өрхийн тоо эрс нэмэгдэж, улаанбаатар хотод айл өрхийн 49 хувь, улсын дунджаар 30 гаруй хувьд интернэтийн үйлчилгээ тус тус хүрчээ. Цаашдаа, зохицуулалтын орчныг улам боловсронгуй болгох замаар мэдээлэл, харилцаа холбоо, шуудангийн зохицуулалтыг олон улсын жишигт хүргэж, зах зээлийн өрсөлдөөнийг дэмжих, мэдээллийн дэд бүтцийг бий болгоход дэмжлэг үзүүлэх, цахим засаглалыг бий болгох, мэдээллийн нууцлалт аюулгүй байдлыг хангах, иргэдийн эрэлт хэрэгцээг хангасан мэдээлэл, харилцаа холбоо, шуудангийн үйлчилгээг нийт хэрэглэгчдэд адил тэгш хүргэхэд бидний үндсэн зорилт орших болно.

б.болдбААтАрхАрилЦАА холбооны зохиЦуулАх хорооны дАргА

ÌÝÍä×ИËГÝÝ

© CRC. ÕÕÇÕ-íû äàðãà Á.Áîëäáààòàð

4 CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

Ñýòã¿¿ëèéíçºâëºë

Äàðãà:Á.Áîëäáààòàð/ÕÕÇÕ-íû äàðãà /

Ãèø¿¿ä:Î.Áàòòîãòîõ /ÕÕÇÕ-íû äýä äàðãà áºãººä ÝÇÌÇÀ-íû äàðãà/Á.̺íõáàò /ÇǯÒÀ-íû äàðãà/Ì.Ìýíä-Î÷èð /ÐäÇÕÀ-íû äàðãà/Ó.Òàìèð /ÇÀ-íû äàðãà/Ç.Ýðäýíý÷óëóóí /ØÀ-íû äàðãà/ä.Íÿìäîðæ /äàðãûí çºâëºõ/

Ñýòã¿¿ëèéí ýðõëýã÷:À.Ëóâñàí-Î÷èð /luvsanochir@crc.gov.mn/

Õàðèóöëàãàòàé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà:Ò.Íàðàíìàíäàõ/naran@crc.gov.mn/

Õàÿã:Ìîíãîë Óëñûí Õàðèëöàà õîëáîîíû çîõèöóóëàõ õîðîî, Ìåòðî áèçíåñ òºâ. À-áëîê. 5-ð äàâõàð, Ñ¿õáààòàð ä¿¿ðýã. Ñ¿õáààòàðûí ãóäàìæ-13, Óëààíáààòàð-14201, Ìîíãîë Óëñ.

Óòàñ: +976-11-36 39 99Ôàêñ: +976-11-31 77 20

Öàõèì øóóäàí: crc@mongol.netÖàõèì õàÿã: www.crc.gov.mn

6ÌÎÍГÎË ÓËÑЫÍ ÕÀÐИËÖÀÀ ÕÎËÁÎÎÍЫ ÇÎÕИÖÓÓËÀÕ ÕÎÐÎÎÍЫ 2012 ÎÍЫ 1 ä¯ГÝÝÐ ÓËИÐËЫÍ ¯ЙË ÀЖИËËÀГÀÀÍЫ ÒÀЙËÀÍГÀÀÑ ...

8 4G үйлчилгээг 2015 онд нэвтрүүлэх боломжтой

10АндЦхб-ын дэлхийн ЦАхилгААн холбооны стАндАртчиллын Ассемблейд бэлтгэх (WTSA-2012-3) болон дэлхийн ЦАхилгААн холбооны хөгжлийн хурАлд бэлтгэх 3 дугААр уулзАлт (WCIT-2012-3)

12

14

дөрөв дэх үеийн хөдөлгөөнт холбооны технологи тАнилЦуулАх семинАр зохион бАйгуулАгдлАА

дэлхийн рАдиогийн их хурАлд2012 (WRC12)

16мэдээлэл, хАрилЦАА холбоонысАлбАрын үндсэн стАтистиК үзүүлэлтүүд/2011 оны жилийн эЦсийн бАйдлААр/

5CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

22 тоон Контентийн зохиЦуулАлтын ерөнхий нөхЦөл шААрдлАгын тухАй

24 дэлхийн рАдио холбооны ээлжит их хурлын шийдвэрээс ...

26 өндөр хурдны мэдээлэл, холбооны сүлжээний хөгжлийн хАндлАгА бА туршлАгА

28

30

сүлжээний ЦАгийн сервэр (WWW.ICTTIme.mn–тун удАхгүй)

телевиз, рАдиогийн өргөн нэвтрүүлгийн зохиЦуулАлтын ерөнхий нөхЦөл шААрдлАгын биелэлтэнд хийсэн мониторингийн дүгнэлт 2011 оны 12-р сАрААс 2012 оны 1-2 сАр

32 инновАЦийг дэмжих гурвАлсАн холбооны зАгвАр (The TRIple helIx model of InnovATIon)

6 CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

монгол улсын харилцаа холбооны зохицуулах хорооны даргын баталсан 2012 оны бизнес төлөвлөгөө, төсвийн ерөнхийлөн захирагчтай байгуулсан үр дүнгийн гэрээ, 2012 онд нийлүүлэх бүтээгдэхүүн нийлүүлэлтийг хангах үйл ажиллагааны төлөвлөгөөнд тусгагдсан 4 стратегийн зорилтын хүрээний 5 бүтээгдэхүүний ангилал бүхий 25 төрлийн үндсэн ажил, үйлчилгээний нийтдээ 214 заалт бүхий зорилт, үйл ажиллагаа, арга хэмжээг хэрэгжүүлнэ. 2012 оны 1 дүгээр улиралд дараах томоохон ажил, үйлчилгээг хийж гүйцэтгэв. үүнд:

• харилцаа холбооны зохицуулах хорооны ээлжит хуралдааныг 2012 оны 1 дүгээр улиралд 5 удаа зохион байгуулав. эдгээр хуралдаанаар хэлэлцсэн асуудлаар нийт 22 тогтоол, 6 тэмдэглэл гаргасан байна. зохицуулах хорооны хуралдаанаар дараахь асуудлуудыг шийдвэрлэсэн байна. тухайлбал:

- мэдээлэл, шуудан, харилцаа холбооны чиглэлээр ашиглалт, үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрлийг шинээр олгох, сунгах болон зарим аж ахуйн нэгжийн эзэмшиж

буй тусгай зөвшөөрлийг түдгэлзүүлэх, хүчингүй болгох асуудлыг шийдэв.

- харилцаа холбооны тоног төхөөрөмжийн баталгаажилт хийх үнэ тарифийн саналыг боловсруулан зохицуулах хорооны 2012 оны 03 тоот тогтоолоор шийдвэрлэв.

- улс хоорондын ярианы үйлчилгээний зах зээлд зохицуулалт хийх санал боловсруулан улс хоорондын ярианы үйлчилгээ эрхлэгчдийн дунд хэлэлцүүлэг, санал асуулгыг хийж, зохицуулах хорооны 2012 оны 4 болон 5 тоот тогтоолоор шийдвэрлэв.

- телевиз радиогийн өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ эрхлэгчдийн гаргасан зөрчилд ноогдуулах анзийг баталсан зохицуулах хорооны 2011 оны 27 дугаар тогтоолд өөрчлөлт оруулах асуудлыг боловсруулан 2012 оны 20 дугаар тогтоолоор шинэчлэн батлав.

• харилцаа холбооны зохицуулах хорооны 2011 оны 21, 23-р тогтоолоор батлагдсан “Цахилгаан холбооны үйлчилгээ эрх-лэгчдийн хоорондын харилцан холболтын зарчим болон төлбөрийн хэмжээ”-г баталсан шийдвэрийг хэрэгжүүлэх ажлын

монгол улсын хАрилЦАА холбооны зохиЦуулАх хорооны 2012 оны 1 дүгээр улирлын үйл АжиллАгААны тАйлАнгААс...

7CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

хүрээнд сүлжээ хоорондын харилцан холболтын 39 гэрээ байгуулагдан тус хороонд бүртгэгдээд байна.

• монгол улсад үүрэн холбооны 4G буюу lTe үйлчилгээг нэвтрүүлэх асуудлаар 2012 оны 01 дүгээр сард семинар, хэлэлцүүлгийг зохион байгуулж, гадаад орны туршлага болон үндэсний хөдөлгөөнт үүрэн холбооны өмнөх үеийн сүлжээний нэвтрэлт, үр дүнгийн талаар хэлэлцэв. энэхүү үйлчилгээг монгол улсад нэвтрүүлэхэд шаардлагатай судалгааг хийх, хэрэгжүүлэх техник, технологийн шийдэл, бодлого, зохицуулалтын чиглэлийг боловсруулах ажлын хэсгийг харилцаа холбооны зохицуулах хорооны даргын тушаалаар зохион байгуулан ажиллаж байна.

• интернэтийн орчин дахь контент, зохиог-чийн эрхийн зохицуулалтын асуудал сэдвээр 2012 оны 02 дугаар сард вэб сайтын үйлчилгээ эрхлэгчдийн дунд оюуны өмчийн газар, вэб сайтын холбоодтой хамтран семинар зохион байгуулав.

• улаанбаатар хотын хэмжээнд давтамжийн зурвасыг чөлөөлөх шаардлагатай аж ахуйн нэгжүүдтэй хамтарсан хэлэлцүүлэг зохион байгуулж давтамж чөлөөлөх талаар өөрсдийн саналыг ирүүлэх,

хамтран ажиллах чиглэлийн талаар хэлэлцүүлэг зохион байгуулав.

• 2012-2013 онд шинээр боловсруулж, батлуулах үндэсний стандартын жагсаалтыг гаргаж, стандарт хэмжил зүйн газарт хүргүүлэв.

• 2012 оны 1 дүгээр улиралд суурин болон явуулын радио долгионы хяналт, шалгалтаар тусгай зөвшөөрөлгүй ба эрхийн бичиггүйгээр үйлчилгээ эрхэлсэн байгууллага, иргэдийн зөрчлүүдийг илрүүлэн эдгээрийг арилгах талаар арга хэмжээг зохион байгуулж, улсын байцаагчийн дүгнэлт, албан шаардлага хүргүүлэн, гарсан зөрчлийг арилгуулав. түүнчлэн тайлангийн хугацаанд хэмжилт шалгалт хийлгүүлэх тухай нийт 40 гаруй иргэн, хуулийн этгээд албан ёсоор хүсэлт ирүүлснээс хэмжилтэнд хамрагдсан байгууллага аж ахуйн нэгж 51, хийсэн хэмжилтийн тоо 75. үүнээс: радио давтамжийн харилцан нөлөөлөлийг тогтоох хэмжилт-38, хамрах хүрээний тархалын хэмжилт-2 зэрэг болно.

• уих-ын сонгуулийн тухай хууль шинэчлэн батлагдсантай холбогдуулан “олон нийтийн радио, телевизээс бусад радио, телевизээр сонгуулийн сурталчилгаа нэвтрүүлэх, түүнд хяналт тавих журам”-ын төслийг сех-той хамтран боловсруулж батлуулав.

© Monet restaurant.

8 CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

Сүүлийн үед хийгдэж байгаа ажлуу-дынхаа тухайманай унишигчдад танил-цуулна уу? хорооноос техник технологийн шийдэлтэй холбоотойгоор сүүлийн үед хийгдэж буй ажлуудын тухай, телевиз, радиогийн өргөн нэвтрүүлгийг тоон системд нэвтрүүлэх хөтөлбөрийн хүрээнд мшххтг-тай хамтран хөдөө орон нутагт тоон телевизийн туршилтыг хийж гүйцэтгэж байна. нэгэнт телевиз, радио тоон системд шилжиж байгаатай холбогдуулан телевизийн нэвтрүүлгийг тоон системээр дамжуулах хэлбэрийн нэг болох телевизийн олон сувгийг олон цэгт хүргэх (mmdS)-ийг тоон системд шилжүүлэх

ажлыг хийж эхлээд байна. энэ оны 1-р сард швейцар улсад болсон дэлхийн радиогийн их хурлаас тоон телевизийн зарим давтамжийн зурвасыг хөдөлгөөнт холбооны 4G системд хуваарилсан тул өөрийн орны шаардлагатай төлөвлөлтийг хийж эхлээд байна. мөн утасгүй сүлжээний системүүд шинэчлэгдэж байгаатай холбогдуулан утасгүй холболтын системийн төрөл болох Wifi технологийг шинээр төлөвлөх ажлууд хийгдэж байна.

Манай улсад саяхан л хөдөлгөөнт холбооны 3G технологи нэвтрээд удаагүй байтал 4G технологи гарчихлаа. Энэ талаар та юу гэж бодож байна? технологийн хөгжил өнөөдөр асар хурдан байна. шинэ шинэ технологиуд амьдралд хурдан нэвтэрч, хэрэглэгчийн хүсэл, сонирхол, хүсэл байнга шинэчлэгдэж байна. өнөөдөр дэлхийн улс орнууд 3G-ийн асуудалд биш 4G-г хэрхэн нэвтрүүлэх вэ гэдэгт анхаарал хандуулж эхэлсэн байна. бид ч бас хөгжлийн түвшингээс хоцрохгүй байхын тулд нэгэн ижил түвшинд ярьж, сэтгэх шаардлага гарч байна. иймээс манай орны хувьд 3G технологийг нэвтрүүлж дуусаагүй үр шимийг нь хүртэж эхлээгүй байхад 4G технологийг нэвтрүүлэх нь цагаа олсон асуудал мөн үү гэж хэлэлцүүлэх шаардлагатай байлаа. иймээс бид үүрэн холбооны оператор компаниудынхаа дунд хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан.

Операторуудын дунд зохион бай-гуулсан хэлэлцүүлгийн ач холбогдлын талаар... оператор компаниуд цагаа олсон асуудал байна гэж дэмжихээр барахгүй цаашид ашиглахаар сонирхож байгаа давтамжийн

CRC NEWS сэтгүүл энэ удаагийн дугаараар Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны Радио давтамж зохицуулалт, хяналтын албаны дарга М.Мэнд-Очиртой радио давтамжийн зохицуулалтын чиглэлээр сүүлийн үед хийгдэж байгаа ажлуудын явцын талаар ярилцлага хийснээр хүргэж байна.

4G үйлчилгээг 2015 онд нэвтрүүлэх боломжтой

© CRC.

ХХЗХ-ны РДЗХА-ны дарга М.Мэнд-Очир

9CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

зурвас, хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөө, өмнөх үеийн сүлжээний үр дүн гэх мэт нэлээд нарийн асуудлуудыг хөндөж ярьсан, санал ч гаргасан. энэхүү хэлэлцүүлгийн үр дүнгээс шалтгаалан 700 мгц-ийн давтамжийн зурваст тус үйлчилгээг эрхлэх сонирхолтой байгаагаа илэрхийлэх улмаар уг давтамжийн зурвасыг өөрийн улсад хуваарилуулах хүсэлтийг “дэлхийн радиогийн их хурал”-д баримтлан ажиллах шийдвэрийг гаргасан. уг шийдвэрийн талаар хуралд оролцсон монгол улсын төлөөлөгчдийн хувьд 700 мгц-ийн давтамжийн зурваст дэлхийн бусад орнуудын адил 4G технологийг нэвтрүүлэх шийдвэрийг уг хурлаар батлуулж чадсан нь чухал ач холбогдолтой алхам боллоо.

Хэлэлцүүлэгт гадны улсын турш-лагаас танилцуулсан гэж сонссон. Аль улсын туршлагыг танилцуулсан бэ? дэлхий дээр 4G технологи нэвтрүүлсэн цөөхөн орнууд (Япон, Ану, бнсу)-ын нэг бол мэдээж технологийн хөгжлөөр тэргүүлэгч Япон улс юм. иймээс Японы KddI компаний бизнес хөгжлийн газрын менежер Takeshi Inoue (ph.d) болон менежер Shinohara нар Японд хэрэгжүүлсэн 4G технологи нэвтрэлтийн туршлага, үр дүнгийн тухай хэд хэдэн сонирхолтой илтгэл тавьж, бас тэр болгон хүмүүст дэлгээд байдаггүй тоо, баримт, мэдээллийг хүргэсэн нь манай хөдөлгөөнт холбооны үйлчилгээ эрхлэгчдэд ихээхэн таалагдсан. хурлын үеэр ххзх-ны ажилтнууд болон оператор компаниудын төлөөлөл док. Фумио ватанаби-тай уулзаж санал солилцсон нь үр дүнтэй арга хэмжээ болсон.

Тоон телевизийн үндэсний хөтөлбөр ямар шатандаа яваа вэ? үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхийн тулд эхний шатны үр дүнгээс шалтгаалан дахин нарийвчилсан судалгаа хийх ажлын хэсгүүдийг байгуулаад ажиллаж байна. хөдөө орон нутагт суурилуулах тоон нэвтрүүлэгчийн суурилуулалтын ажлын туршилтыг мшххтг-тай хамтран гүйцэтгээд байна. энэхүү туршилтийн үр дүнгээс шалтгаалан цаашид улсын хэмжээний тоон телевизийн сувгийн төлөвлөлт, хамрах хүрээний төлөвлөлт зэргийг хийж гүйцэтгэхээр ажлаа төлөвлөн ажиллаж байна.

Ер нь Хорооноос гарч буй шийдвэр хэр цаг хугацааны дараа хэрэгжиж эхэлдэг вэ? шийдвэрийн хэрэгжилтийн тухайд нэг зүйлийг анхааруулахад бид өмнө нэг технологид шилжихдээ,хороо дотооддоо хэлэлцэн шийдвэр гаргаад л маргааш нь хэрэгжүүлэхээр ажиллах шаардлагатай болдог байсан нь операторуудын зүгээс ихээхэн шүүмжлэлтэй тулгардаг байсан тул сүүлийн үед шийдвэр гаргахын өмнө холбогдох мэргэжилтнүүд болон оператор компаниудын төлөөллүүдийг оролцуулан санал бодлоо солилцдог, хэлэлцүүлэг хийдэг уламжлалтай болсон. мөн шийдвэрийн хэрэгжиж эхлэх хугацааг нэлээд хугацааны өмнөөс мэдэгддэг болсон. үүний нэг жишээ нь тоон технологид 2014 онд шилжинэ гэдгийг эртнээс анхааруулж эхэлсэн явдал юм. Яг энэ шийдэл шиг бид 4G технологид манай улс 2015 онд шилжинэ гэдгийг хэлмээр байна.

Тэгвэл 4G технологид манай улс 2015 оноос л шилжиж эхлэнэ гэсэн үг үү? ингэж хэлснээрээ 4G технологид шилжих нь 2015 онд л яригдаж эхлэх юм байна гэж ойлгож болохгүй. уг хугацаа болтол төлөвлөлт, шилжилтийн арга замууд, хичнээн операторт боломж олгох зэрэг бүх төрлийн шийдэх ёстой асуудлаа шийдээд л явж байна гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. ингээд 2015 оноос 4G үйлчилгээг нэвтрүүлж болно гэсэн үг юм.олон улсын радио долгионы их хуралд оролцсон гэсэн хурлаас гарах шийдвэрийг яаж хэрэгжүүлэх гэж байна. эхний ээлжинд үндэсний хэмжээний радио давтамжийн төлөвлөлтийг шинэчлэн гаргахаар мшххтг-тай хамтран ажиллаж байна. Цаашид нэвтрүүлэх технологи бүрээр шаардлагатай давтамжийн зурвасын төлөвлөлтийг хийж гүйцэтгэнэ.

Ярилцлага өгсөн танд баярлалаа. Ажлын амжилт хүсье.

Баярлалаа.

Ярилцлага хийсэн. Т.Наранмандах ЭЗМЗА-ны ахлах мэргэжилтэн

www.crc.gov.mn

10

дэлхийн цахилгаан холбооны стан-дартчиллын ассемблей 4 жил тутамд зохион байгуулагддаг олон улсын цахилгаан холбооны байгууллагын стандартчиллын хамгийн дээд чуулга уулзалт юм. мөн дэлхийн цахилгаан холбооны хөгжлийн хурал энэ жил анх удаа зохион байгуулагдах гэж байна. эдгээр их хурлыг 2012 оны 12 дугаар сард Арабын бүгд найрамдах эмират улсын дубай хотноо зохион байгуулахаар шийдвэрлэсэн билээ. монгол улс гишүүн орны хувьд эдгээр их хуралд бэлтгэх цуврал уулзалтад идэвхтэй оролцож байна.

дээрх хуралд бэлтгэх АндЦхб-ын 3-р уулзалт хурлууд /WTSA-2012-3, WCIT-2012-3/ Австрали улсын Кэрнс хотноо 2012 оны 3 дугаар сарын 18-24-ны өдрүүдэд зохион байгуулагдлаа.

энэхүү чуулга уулзалтад нийтдээ АндЦхб-ын гишүүн 25 гаруй улс орон, ApnIC, CITel зэрэг дагалдах гишүүн олон улсын байгууллагын 100 гаруй зочид, төлөөлөгчид оролцсон юм. энэ удаагийн хуралд монголын талыг төлөөлж мэдээлэл, шуудан, харилцаа холбоо, технологийн газар (систем нэгтгэлийн

АндЦхб-ын дэлхийн ЦАхилгААн холбооны стАндАртчиллын Ассемблейд бэлтгэх

(WTSA-2012-3) болон дэлхийн ЦАхилгААн холбооны хөгжлийн хурАлд бэлтгэх

3 дугААр уулзАлт (WCIT-2012-3)

док (ph.d.) Д.Төмөрпүрэв. ххзх-ны зохицуулалтын албаны мэргэжилтэн

© CRC

CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

www.crc.gov.mn

11

албаны дарга б.отгончимэг ph.d), харилцаа холбооны зохицуулах хороо (зохицуулалтын албаны стандартчилал, судалгаа хариуцсан мэргэжилтэн д.төмөрпүрэв ph.d) оролцлоо.

АндЦхб-аас дэлхийн цахилгаан холбооны стандартчиллын ассемблейд бэлтгэх ажлын 4 дэд хэсэг /Correspondence Group-CG/-ийг байгуулсан бөгөөд монгол улсаас дэд хэсэг тус бүр дээр ажиллах гишүүдийн нэрийг дэвшүүлэн дэмжигдсэн юм. үүнд:

• CG1– ITU-T Working methods (т.наранмандах, ххзх)

• CG2– Strategic Standardization Issues and ITU-T Study Group Structure (д.төмөрпүрэв, ххзх )

• CG3 – Issues for developing Countries (б.отгончимэг, мшххтг)

• CG4–Regulatory/policy, Global Standards Symposium and other Issues

( ш.оюунчимэг.мшххтг)

АндЦхб-ын 3-р уулзалт хуралд /WTSA-2012-3/ CG-2 дэд ажлын хэсэгт д.төмөрпүрэв /ххзх/ туслах илтгэгчээр ажиллаж, хэлэлцүүлэг тайланд өөрийн орны саналаа тусган хамтран ажиллав. Ажлын дэд хэсэг нийт 4 хэлэлцүүлэх асуудал дэвшүүлэн хэлэлцүүлснээс гадна ITU-T Study Group

Structure буюу судлах багийн бүтцийг сонгох зарчмын тухай хэлэлцүүлж ажлын дэд хэсгийн хуралдаанаар хэлэлцүүлж дэмжигдлээ.

CG-3 дэд ажлын хэсгийн хуралдааныг б.отгончимэг /мшххтг/ даргалан явуулж нийт 7 хэлэлцүүлэг явуулж, 5 асуудал дэвшүүлэн нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлж дэмжигдэв.

дэлхийн цахилгаан холбооны хөгжлийн хуралд бэлтгэх 3-р уулзалтаар /WCIT-2012-3/ тус их хурлын бэлтгэл ажлын явц, боловсруулж буй тогтоол, шийдвэр, саналын төслүүд, цаашдын арга хэмжээний талаар санал шүүмж өрнүүлж, мэдээлэл хийлээ. ххзх-ны ахлах мэргэжилтэн, док (ph.d) т.наранмандахыг CG2-ын туслах илтгэгчээр монгол улсын саналыг уг уулзалтаас дэмжин баталгаажуулав.

Цаашид харилцаа холбооны зохицуулах хороо болон мэдээлэл, шуудан, харилцаа холбоо, технологийн газраас дэлхийн стандартчиллын хөтөлбөрийн хүрээнд зарлагдсан санал зөвлөмж боловсруулах, их хурал, чуулга уулзалтанд бэлтгэх зэрэг ажлуудад эртнээс идэвхтэй оролцож байх нь монгол улсын хувьд чухал ач холбогдолтой юм.

© ITU

© ITU

CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

www.crc.gov.mn

дөрөв дэх үеийн хөдөлгөөнт холбооны технологи тАнилЦуулАх семинАр зохион бАйгуулАгдлААМ.Наранбаатар. ххзх-ны рдзхА-ны ахлах мэргэжилтэн, монгол улсын зөвлөх инженер

12

монгол улсын харилцаа холбооны зохи-цуулах хорооноос 4 дэх үеийн хөдөлгөөнт холбооны технологи танилцуулах семинарыг 2012 оны 01 дүгээр сарын 13-ны өдөр улаанбаатар хотын Континентал зочид буудлын хурлын зааланд зохион байгууллаа. тус семинарт харилцаа холбооны зохи-цуулах хорооны даргын урилгаар Япон улсын KddI-ийн технологийн газрын дарга ноён шинохорА Япон улсад 4 дэх үеийн хөдөлгөөнт холбооны технологийг хэрхэн нэвтрүүлсэн туршлагаасаа танилцуулсан. семинарт радио давтамжийн зохицуулалт, хяналтын албаны

ахлах мэргэжилтэн м.наранбаатар “Монгол улсад LTE хэрэгжүүлэх тухай”, скайтел ххК-ийн төлөвлөлтийн мэргэжилтэн б.нямбаяр “LTE технологийг нэвтрүүлэх техникийн асуудлууд”, жи-мобайл ххК-ийн мэргэжилтэн г.оюунбаяр “LTE ба асуудлууд, санал”, мобиком ххК-ийн техникийн төлөвлөлтийн албаны ахлах инженер о.энхбаяр “What LTE will bring for Mobicom?” илтгэлүүдийг тус тус хэлэлцүүлсэн.

Тус семинарт нийт 10 гаруй байгууллагын 50 гаруй зочид төлөөлөгчид оролцлоо.

LTE гэж юу вэ?орчин үед 3.9 дүгээр үеийн үүрэн холбооны систем гэж нэрлэгдэж буй 3Gpp lTe нь Third-Generation partnership project (3Gpp) байгууллагаас боловсруулсан хөдөлгөөнт холбооны системд хийгдэж байгаа ээлжит томоохон хувьсгал бөгөөд Universal mobile Telecommunications System (UmTS)-г олон талаар сайжруулсан технологи 4G хөдөлгөөнт холбооны технологийг хөгжүүлэх, тухайлбал all-Ip сүлжээний архитектурыг бий болгоход чиглэгдсэн байдаг байна.

© CRC. Ñåìèíàðò îðîëöîã÷èä

CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

www.crc.gov.mn www.crc.gov.mn

4G-н ашиглах радио давтамжийн спектрийн тухай lTe-ийн стандартчлалын гол зорилт нь хөдөлгөөнт холбооны системүүдийг ерөнхийд нь, радиогийн интерфейсүүдийг тусгайлан тодорхойлоход чиглэж буй явдал юм. lTe-ийн хувьд радиогийн интерфейс нь Ip дамжуулалд бүрэн зохицсон байх ба ISdn трафикийг дэмжин ажиллахгүй, GSm-ийн сувагчилсан холболттой үйлчилгээг дэмжин ажиллах шаардлага тавигдахгүй юм. 2007 оны 11-р сард, ITU WRC (WRC-2007) нь International mobile Telecommunications (ImT)-гийн радиогийн хандалтын системүүдэд зориулж 450 mгц-ээс 3.6 ггц-ийн хооронд шинэ давтамжийн зурвасуудыг оноосон. иймээс ашиглаж байгаа зөөгчийн давтамжнаас хамаарч, lTe-н радио сувгийн шинж чанар нь ихээхэн өөр өөр байна.

Давтамжийн зурвасlTe нь GSm/pCS болон W-CdmA-ийн одоо ажиллаж байгаа зурвас, мөн түүнчлэн нэмэлт зурвасууд 800 mгц, 1900 мгц, 2300 мгц, 2500 мгц-ийн давтамжийн зурвасуудад ажиллаж чадна.

LTE-д зориулсан шинэ давтамжийн зурвасуудWRC-07 нь ImT-2000 болон ImT-Advanced-г агуулсан ImT-д зориулж нэмэлт давтамжийн зурвасуудыг тогтоосон. WRC-07-р тодорхойлсон хэд хэдэн зурвасууд бүрэн болон хагас хэлбэрээр глобаль түвшинд ашиглагдах юм. үүнд: • 450-470 mhz ImT-д глобаль байдлаар тодорхойлогдсон. энэ нь одоо ч гэсэн глобаль түвшинд

хөдөлгөөнт үйлчилгээнд ашиглагдаж байгаа. гэвч энэ зурвас тийм том зурвас биш юм.• 698-806 mhz нь бүх бүсэд хөдөлгөөнт үйлчилгээнд мөн өргөтгөл байдлаар ImT-д тодорхойлогдсон.

WRC-2000-гаар тодорхойлогдсон 806-960 mhz зурвастай хамтран, 698-806 mhz нь 698 to 960 mhz гэсэн өргөн давтамжийн зурвасыг үүсгэж байгаа юм. энэхүү давтамжийн зурвасын зарим хэсэг нь бүх бүсэд ImT-д ашиглахаар хэд хэдэн хувилбартайгаар тогтоогдоод байгаа.

• 2300-2400 mhz нь бүх 3-н бүсэд ImT-д ашиглахаар тогтоогдсон. • 3400-3600 mhz нь европ болон Азид хөдөлгөөнд үйлчилгээнд 1-р зэрэглэлээр оноогдсон ба

зарим хэсэг нь Америк тивийн зарим оронд оноогдсон. түүнчлэн энэ зурвасуудыг хиймэл дагуулд мөн ашиглаж байгаа.

Ажиллах зурвасын өргөнlTe нь uplink болон downlink-дээ өөр өөр хэмжээтэй спектрийн олголтонд ажиллаж чаддаг. тухайлбал, 1.25 mhz, 1.6 mhz, 2.5 mhz, 5 mhz, 10 mhz, 15 mhz, 20 mhz.

Өндөр түвшний антений техникөгөгдлийн хурдыг өсгөхийн тулд uplink болон downlink-д хоёуланд нь 4×4 эсвэл 2×2 олон оролт олон гаралт (mImo) ашиглагдаж болно.

Өгөгдлийн хурд(1) downlink-н хамгийн дээд өгөгдлийн хурд: 3Gpp lTe стандартуудад (5 бит/с/гц спектрийн үр

ашиг) тодорхойлогдсоноор 20 mhz зурвасын өргөнд 100 mбит/с. (2) uplink-н хамгийн дээд өгөгдлийн хурд: 3Gpp lTe стандартуудад (2.5 бит/с/гц спектрийн үр ашиг)

тодорхойлогдсоноор 20 mhz зурвасын өргөнд 50 mбит/с.

Хөдөлгөөнт байдал(1) 0-оос 15 kм/цаг хүртэлх нам хөдөлгөөнт хурданд хамгийн сайн зохицсон.(2) 15-аас 120 kм/цаг хүртэлх хөдөлгөөнт хурданд өндөр түвшиний үйлчилгээ үзүүлнэ.(3) 120-аас 350 kм/цаг (ашиглагдаж байгаа зурвасаас хамаарч 500 kм/цаг хүртэлх хурданд)

хөдөлгөөнд холбоог үзүүлнэ.

Бүрхэлт(1) 5 km хүртэлх үүрүүд: lTe-н стандартуудад тодорхойлогдсон спектрийн ашиглалт болон

хөдөлгөөнт байдлын шаардлагуудыг хангасан. (2) 30 km хүртэлх үүрүүд: гүйцэтгэлд нь бага зэргийн бууралт байдаг.(3) 100 km хүртэлх үүрүүд: үйлчилгээ явуулахыг хориглоогүй, гүйцэтгэлд нь бууралт гарахыг хүлээн

зөвшөөрсөн байдаг.

13CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

14 CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

ДЭЛХИЙН РАДИОГИЙН ИХ ХУРАЛД

2012 (WRC12)

олон улсын цахилгаан холбооны байгууллагаас зохион байгуулдаг дэлхийн радио холбооны ээлжит их хурал (WRC12) 2012 оны 01 дүгээр сарын 23-наас 02 дугаар сарын 17-нд Щвейцарь улсын женев хотноо болж өндөрлөлөө.

энэхүү хуралд монгол улсыг төлөөлж мэдээлэл, шуудан, харилцаа холбоо, технологийн газрын дарга ж.бат-эрдэнэ, мэргэжилтэн болорчимэг, харилцаа холбооны зохицуулах хорооны радио давтамж зохицуулалт, хяналтын албаны дарга м.мэнд-очир, мэргэжилтэн Ц.гантөгс, з.Амгалан нар оролцлоо.

энэхүү хурлын бүтэц нь 6 хороо болон хуралдаж 7 хэсэг бүхий 30 гаруй асуудлыг оуЦхб-ын гишүүн 165 орны 3000 гаруй төлөөлөгч, 100 гаруй ажиглагч, 700 гаруй хувийн хэвшлийн болон олон улсын байгууллагын төлөөлөгчдийн санал, оролцоо нөр их хөдөлмөрийн үр дүнд зөвшилцөн шийдвэрлэсэн болно.

З.Амгалан. ххзх-ны рдзхА-ны мэргэжилтэн

© CRC

15CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

дэлхийн рАдиогийн их хурАл ирээдүйн чиг хАндлАгыг тодорхойллоо

2012 оны 2-р сарын 17-нд женев хотноо радиогийн их хурлын төлөөлөгчид радио давтамжийн зохицуулалтыг хянан үзэж, түүний ашиглалт, хиймэл дагуулын орбитуудыг удирдах олон улсын гэрээнд гарын үсэг зурсан.

их хурлыг Арабын нэгдсэн эмират улсын төлөөлөгч тарик Ал Алавид даргалж хурлын үйл ажиллагааг дүгнэж хэлсэн үгэндээ энэхүү хурлаар радио холбоотой холбоотой маш олон хүнд асуудлуудыг бүтэн сарын турш санал гаргах, хэлэлцүүлэг явуулсны үр дүнд шийдвэрлэж, харилцаа холбооны ирээдүйг тодорхойлж өглөө гэж онцолсон.

оуЦхб-н ерөнхий нарийн бичгийн дарга dr hamadoun Touré хурлын үр дүнд сэтгэл хангалуун байгаагаа илэрхийлж, WRC-12 нь радиогийн үйлчилгээг зохицуулах шинэ, илүү сайн арга замуудыг тодорхойлж, дэлхийг илүү сайн сайхан газар болгоход томоохон хувь нэмэр орууллаа гэж дүгнэсэн. тэрээр WRC-12-н амжилтын талаар дурьдахдаа 700 мгц давтамжийн зурвасыг хөдөлгөөнт өргөн зурвасын үйлчилгээнд бүх бүсэд ашиглах боломжтой болж байгаа цохон тэмдэглэсэн. 2012 оны 2-р сарын 24-нд оуЦхб-н ерөнхий нарийн бичгийн дарга дэлхий даяараа дараа үеийн дэвшилтэт хөдөлгөөнт холбооны сүлжээг яаралттай нэвтрүүлэхийг уриалсан. тэрээр хөдөлгөөнт холбооны операторуудад

хандан ImT-Advanced хөдөлгөөнт холбооны өргөн зурвасын сүлжээнүүдийг дэлхий даяараа яаралтай ашиглахыг уриалсан, мөн улс орнуудын засгийн газруудад хөдөлгөөнт холбооны секторын ирээдүйн өсөлтийг саатуулж болох мххт-н төхөөрөмж болон үйлчилгээнүүдэд оноосон татваруудыг бууруулах эсвэл бүр байхгүй болгохыг уриалсан.

мөн 2012 оны 1-р сарын 16-20-ны хооронд болсон радио холбооны ассемблей дээр ImT-Advanced дараа үеийн өндөр хурдны үүрэн өргөн зурвасын сүлжээний үндсийг дараахь 2 технологи хангана гэдгийг албан ёсоор дэмжиж баталгаажуулсан. үүнд: lTe-Advanced болон WirelessmAn-Advanced технологиуд орох бөгөөд эдгээр технологиуд нь хоёулаа хөдөлгөөнгүй үедээ 1 гегабитt/сек хурдыг, хөдөлгөөнтэй үедээ 100 мбит/сек хурдыг дэмжих чадвартай тул ImT-Advanced-н шаардлагыг хангасан байна.

түүнчлэн WRC-12 нь 30 орчим хэлэлцэх асуудлын хүрээнд спектр болон орбитийн нөөцийг үр ашигтай хамтран ашиглах, давтамж болон давтамжийн оноолттой холбоотой асуудлуудыг шийдвэрлэсэн. үүний үр дүнд, хөдөлгөөнт холбоо, хиймэл дагуулын холбоо, далай болон нисэх онгоцны тээвэр, байгаль орчин, цаг агаар, гамшгаас урьдчилан сэргийлэх, шинжлэх ухааны зорилгоор өндөр чанартай радио холбооны үйлчилгээг явуулах хүргэх боломжийг бүрдүүлж өгсөн.

© ITU

© ITU. WRC12 õóðàëäààí

16 CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

мэдээлэл, хАрилЦАА холбоонысАлбАрын үндсэн стАтистиК үзүүлэлтүүд

/2011 оны жилийн эцсийн байдлаар/

Б.Мөнхбат. ххзх-ны гишүүн, ззүтА-ны дарга, Н.Цэнд-Аюуш. ххзх-ны ззүтА-ны мэргэжилтэн.

мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын хурдацтай хөгжлийн үр дүнд улс орны нийгэм, эдийн засагт эзлэх байр суурь өргөжин тэлж, нийгмийн амьдралын бүхий л салбарт гүнзгий нэвтэрч улмаар хүн амын өдөр тутмын зайлшгүй хэрэглээ болоод байна. харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарт зах зээлийн өрсөлдөөн, зохицуулалтын таатай орчинг бий болгосноор үүрэн холбооны хэрэглэгчийн нягтрал, үйлчилгээний хамрах хүрээ, интернэтийн үйлчилгээний хүртээмж, радио телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн нэвтрэлт зэрэг үзүүлэлтүүдээр дэлхийн дунджаас давсан үзүүлэлттэй байгаа нь монгол улсын мэдээлэл, харилцаа холбооны салбар хурдацтой хөгжиж байгааг харуулж байна. түүнчлэн мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарт хийгдсэн зохицуулалтын үр дүнд үүрэн холбооны 3 дахь үеийн технологи, дуу дүрсний өндөр чанар бүхий IpTv үйлчилгээг нэвтрүүлсэн, хөдөө орон нутагт өндөр хурдны интернэтийн үйлчилгээг хүргэсэн, олон сувгийн телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг дамжуулсан, хот ба хөдөөд суурин, үүрэн холбооны газар

зүйн ялгаваргүй үнэ тарифийг нэвтрүүлснээр хот, хөдөөгийн тоон ялгааг багасгах шийдвэртэй алхам болсон. монгол улсын мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарт 2011 оны жилийн эцсийн байдлаар 11 ангиллын 29 төрлөөр 736 үйлчилгээний тусгай зөвшөөрөл, радио давтамж ашиглах 464 тусгай зөвшөөрөл, 736 эзэмших эрхийн бичиг тус тус олгосон байна. харилцаа холбооны зохицуулах хороо 2011 оноос эхлэн шинээр тоон контентийн үйлчилгээ, түүний зохицуулалтын талаар эрчимтэй ажиллаж байна.

Үүрэн холбоо, суурин холбооны үйлчилгээ өнөөдрийн байдлаар мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарт үүрэн холбооны 4 үйлчилгээ эрхлэгч үйл ажиллагаа явуулж байна. тэдгээр нь монгол улсын хүн амын суурьшлын 95 орчим хувь, 350 сум, суурин газарт үйлчилгээгээ хүргээд байна. үүрэн холбооны үйлчилгээнд 2009 оноос үүрэн холбооны 3 дахь үеийн буюу 3G технологи, түүнд суурилсан үйлчилгээ

© CRC.

17CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

нэвтэрч 2011 оны жилийн эцсийн байдлаар улаанбаатар хот болон 23 аймгийн төв, томоохон суурин газруудад үйлчилгээгээ хүргээд байна. харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын үндсэн статистик үзүүлэлтүүдийг үйлчилгээ тус бүрээр нь нарийвчлан гаргаж, олон улсын дундаж үзүүлэлтүүдтэй харьцуулан үзэж дүн шинжилгээ хийдэг. манай улсад үүрэн холбооны нийт хэрэглэгчдийн тоо 2011 оны жилийн эцсийн байдлаар 2.9 саяд хүрснээр 100 хүнд ноогдох үүрэн телефон хэрэглэгчийн нягтрал 103.8 болсон нь дэлхийн дундаж үзүүлэлтээс даруй 19 нэгжээр дээгүүр байна. үүрэн холбооны нийт хэрэглэгчдийн 88.5 хувь урьдчилсан төлбөрт хэрэглэгч, 11.5 хувь нь дараа төлбөрт хэрэглэгч гэсэн бүтэцтэй байна. мөн үүрэн холбооны 3G

хэрэглэгчдийн тоо 2010 онд 154,124 байсан бол 2011 онд 284,282-т хүрч өмнөх онтой харьцуулахад 84.5 хувиар өссөн байна. харин мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарт суурин телефон холбооны хэрэглэгчдийн тоо 2011 оны жилийн эцсийн байдлаар 143,856, утасгүй суурин телефоны хэрэглэгчдийн тоо 43,705-д хүрээд байна. харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос гаргасан үүрэн холбооны үйлчилгээний үнэ тарифийг газар зүйн бүсээс үл хамаарсан нэг тарифийн системд шилжүүлсэн шийдвэрийг дэлхийн банкнаас үүрэн холбооны үйлчилгээ өргөжин тэлэх бололцоог бүрдүүлж, тархмал суурьшилтай алслагдсан, амьдралын түвшин доогуур иргэд ашиглах бололцоог бүрдүүлсэн оновчтой шийдэл болсон гэж өндрөөр үнэлжээ.

Үүрэн холбооны хэрэглэгчдийн тоо 2007-2011 он

3.500.000

3.000.000

2.500.000

2.000.000

1.500.000

1.000.000

500.000

-

2007 îí 2008 îí 2009 îí 2010 îí 2011 îí

1.194.583

1.763.178

2.249.023

2.510.470

2.942.313

17.2%

47.8%

27.5%

11.6%

Үүрэн телефон холбооны хэрэглэгчдийн тоогоор зах зээлд эзлэх хувь 2011 он

Ìîáèêîì ÕÕÊ 42.90%

Ñêàéòåë ÕÕÊ 19.70%

Þíèòåë ÕÕÊ 21.20%

Æèìîáàéë ÕÕÊ 16.20%

Суурин холбооны хэрэглэгчдийн тоогоор зах зээлд эзлэх хувь 2011 он

ÌÖÕ ÕÊ 85.00%

ÓÁÒÇ ÕÍÍ 7.60%

Òºðèéí õîëáîîíûãàçàð 2.10%

Þíèâèøí ÕÕÊ 5.30%

www.crc.gov.mn

18

Үүрэн, суурин телефон холбооны 100 хүнд ноогдох телефон цэгийн нягтрал

¯¿ðýí /Äýëõèé/

¯¿ðýí /Ìîíãîë/

Ñóóðèí /Äýëõèé/

6.56.8 6.8

6.9 6.6

16.517.217.818.5

19.0

45.3

59.750.2

65.7

67.0

82.2

90.0

76.2

85.0

103.8

120.0

2008 îí 2009 îí 2010 îí 2011 îí

100.0

80.0

60.0

40.0

-

20.0

2007 îí

Ñóóðèí /Ìîíãîë/

Интернэт хэрэглэгчдийн тоо 2007-2011 он

500.000

400.000

300.000

200.000

100.000

-

2007 îí 2008 îí 2009 îí 2010 îí 2011 îí

17.32941.835

106.048

199.849

457.642Èíòåðíýò õýðýãëýã÷äèéí òîî

CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

Cуурин телефон холбооны үйлчилгээ

250.000

2008 îí 2009 îí 2010 îí 2011 îí

200.000

150.000

100.000

50.000

-

184.813 188.875 193.239187.561

148.236 144.336 143.138 143.856

36.57744.539 50.101 43.705

Ñóóðèí WLL Íèéò

Интернэтийн үйлчилгээ монгол улс 1995 онд анх интернэтийн үйлчилгээг ашиглаж эхэлснээс хойш өдгөө улс орны бизнесийн бүх салбарт өргөн ашиглагдаж, өдөр тутмын энгийн хэрэглээ болтлоо хөгжөөд байна. интернэт хэрэглэгчдийн тоо 2009 оноос эрс нэмэгдсэн нь интернэтийн үйлчилгээний зах зээлд нээлттэй, чөлөөт өрсөлдөөнийг нэвтрүүлснээс гадна харилцаа холбооны

зохицуулах хорооноос үүрэн холбооны үйлчилгээ эрхлэгчдэд гурав дахь үеийн технологийг нэвтрүүлэхээр шийдвэрлэсэн нь эерэг нөлөөллийг үзүүлсэн байна. 2011 оны жилйин эцсийн байдлаар интернэтийн үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрлийн тоо 85, интернэт гэрээт хэрэглэгчдийн тоо 457,642-д хүрч 2009 онтой харьцуулахад 1.3 дахин өссөн байна.

www.crc.gov.mn

19

он dial-up xdSl шилэн кабель

Киоксаль кабель

GpRS, edGe,

3G, evdo

Wi-fi Wimax vSAT vpn нийт

2009 он 2,166 19,159 24,439 949 54,740 184 3,142 195 1,074 106,048

2010 он 1,447 25,276 37,274 1,123 128,479 432 4,428 185 1,205 199,849

2011 он 24 27,964 51,073 9 354,760 3,325 18,554 175 1,758 457,642

Интернэт хэрэглэгчдийн тоо холболтын төрлөөр

CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

үндэсний статистикийн хорооноос 2010 онд хийсэн хүн ам, орон сууцны тооллогоор 6 ба түүнээс дээш настай хүн амын 30.6 хувь нь интернэт хэрэглэж байна. тухайлбал улаанбаатар хотод хүн амын 49.3 хувь, төвийн бүсийн аймгуудад хүн амын 22.6 хувь, баруун бүсийн аймгуудад хүн амын 11.0 хувь, зүүн бүсийн аймгуудад хүн амын 13.8 хувь, хангайн бүсийн аймгуудад хүн амын 14.4 хувь нь интернэтийн үйлчилгээг ашиглаж, хэрэглэж байна. интернэт хэрэглэгчдийг хүйсээр нь авч үзвэл 46 хувь буюу 325.3 мянга нь эрэгтэй, 54 хувь буюу 384.2 мянга нь эмэгтэй байна. мэдээлэл холбооны үндсэн сүлжээний үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөшөөрөлтэй мэдээлэл холбооны сүлжээ төК, мобиком корпораци ххК, жемнэт ххК, рэйлком бизнес үйлчилгээний төв, скайнэтворкс ххК зэрэг компаниуд үйл ажиллагаа явуулж байна. дээрх үйлчилгээ эрхлэгчдийн шилэн кабелийн дамжуулах сүлжээний нийт урт 16,838.8 км-т хүрээд байна. 2011 оны жилийн байдлаар харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос интернэтийн бөөний үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрлийг мэдээлэл холбооны сүлжээ төК, мобиком корпорацт ххК, рэйлком бизнес үйлчилгээний төв, жемнэт ххК гэсэн 4 аж ахуйн нэгжид олгосон. эдгээр интернэтийн бөөний үйлчилгээ эрхлэх үйлчилгээ эрхлэгчид нь оху (транстелеком) болон бнхАу (чайна телеком, чайна Юником) гэсэн чиглэлд олон улсын гарцаар холбогдож байна.

Монгол Улсын түрээслэн авч буй улс хоорондын интернэт урсгалын хэмжээ (Мбит/c)

2008 îí 2009 îí 2010 îí 2011 îí

35.000

30.000

25.000

20.000

15.000

10.000

5.000

-

1.248

8.112

17.188

30.004

Телевиз радиогийн олон сувгийн үйлчилгээ телевиз радиогийн олон сувгийн үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрлийг 2011 оны жилийн эцсийн байдлаар 82 аж ахуйн нэгж болон иргэнд олгосон байна. телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг дамжуулахдаа сансрын хиймэл дагуул, агаараар болон газрын сүлжээг ашиглан үзэгчдэд хүргэж байна. монгол улсын засгийн газраас радио телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг тоон технологид шилжүүлэх үндэсний хөтөлбөрийг баталсан. батлагдсан хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд 2011 онд телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг тоон технологид шилжүүлэхтэй холбогдуулан дамжуулалын dvB-T2 форматын сонголтыг хийсэн. түүнчлэн радио, телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг тоон технологид шилжүүлэхтэй холбогдуулан мэдээлэл, шуудан, харилцаа холбоо, технологийн газар, харилцаа холбооны зохицуулах

www.crc.gov.mn

20

Êàáåëü

ÌÌDS

Õèéìýë äàãóóëààð

Íèéò õýðýãëýã÷

2008 îí 2009 îí 2010 îí 2011 îí2007 îí

350.000

300.000

250.000

200.000

150.000

100.000

50.000

-

72.700 71.98988.253

103.190

136.219

210.883

294.492

66.00065.197

81.22187.487

105.296

113.108 119.427

6.700 6.7927.032

15.703

3.000

27.923

58.349113.072

61.99339.426

2006 îí2005 îí

Телевиз радиогийн олон сувгийн кабелийн телевизийн хэрэглэгчдийн тоо

Óëààíáààòàðò 47.37%

Îðîí íóòàãò 14.23%

Õèéìýë äàãóóëààð38.40%

Êàáåëèàð 40.55%

MMDS 18.56%

Õèéìýë äàãóóëààð38.40%

Òîîí 52.60%

Àíàëîã 47.40%

IPTV 2.49%

www.crc.gov.mn

CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

хороо болон үйлчилгээ эрхлэгчид хамтран ажиллах, тоног төхөөрөмжийн шинэчлэлт хийхтэй холбогдуулан шаардагдах хөрөнгө оруулалтын талаар судалгаа хийж байна. телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг хэрэглэгчдэд хүргэж буй интернэт протоколд суурилсан IpTv 2 үйлчилгээ эрхлэгч, телевизийн олон суваг (CaTv, mmdS, mUdS) дамжуулах 82 үйлчилгээ эрхлэгч, хиймэл дагуулаар

телевизийн олон сувгийг дамжуулах 1 үйлчилгээ эрхлэгч хүргэж байна. сансрын хиймэл дагуул ашиглан улс орон даяар олон сувгийн телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн тоон технологиор дамжуулж эхэлснээр хөдөө орон нутаг, малчид монгол улсын бүх сувгийн телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг чанарын өндөр түвшинд үзэх техникийн боломжийг бүрдүүлээд байна.

Кабелийн телевизийн хэрэглэгчдийн 47.37 хувь улаанбаатар хотод, 14.23 хувь нь орон нутагт байгаа бол 38.4 хувь нь хиймэл дагуулаас эфирийн телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг хүлээн авч байна. хэрэглэгчдийн 52.6 хувь нь телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг тоон технологиор, 47.4 хувь нь телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг аналоги технологиор хүлээн авч үзэж байна. телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг хэрэглэгчдийн 40.55 хувь нь кабелийн телевиз ашиглаж, 18.56 хувь нь mmdS- олон сувгийг олон цэгт дамжуулах үйлчилгээг ашиглаж, 38.40 хувь хиймэл дагуулын антенн ашиглаж, 2.49 хувь интернэт протокол /IpTv/ ашиглаж тус тус хүлээн авч үзэж байна.

Мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын орлого мэдээлэл, харилцаа холбоо салбарын нийт орлогын хэмжээ жил тутам өсөн нэмэгдэж 538.9 тэрбум төгрөгд хүрээд байгаа ба нийт орлогын бүтцийг үндсэн үйлчилгээнүүдийн төрлөөр авч үзвэл үүрэн телефоны үйлчилгээ нь зах зээлд орлогоороо тэргүүлж байна. үүрэн телефоны үйлчилгээний орлогын өсөлт нь хэрэглэгчдийн тооны өсөлт, хөдөө орон нутагт үйлчилгээний

www.crc.gov.mn

21

600

500

400

300

200

100

0

283.5

365.2

449.2 470.9

538.9

2007 îí 2008 îí 2009 îí 2010 îí 2011 îí

Îðëîãî

òýðáóì

/òº

ã

120

100

80

60

40

20

0

108.7

76.4

94.4 89.9

107.7

2007 îí 2008 îí 2009 îí 2010 îí 2011 îí

Õºðºí㺠îðóóëàëò

òýðáóì

/òº

ã

7.800

7.600

7.400

7.200

7.000

6.800

6.600

2007 îí 2008 îí 2009 îí 2010 îí 2011 îí

6.950 7.000

7.150

7.260

7.650

Àæèëëàõ õ¿÷èí

www.crc.gov.mn

CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

Мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын хөрөнгө оруулалт мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарт 2011 оны жилийн эцсийн байдлаар оруулсан хөрөнгө оруулалтын хэмжээг 2010 оны жилийн эцсийн дүнтэй харьцуулахад 19.7 хувийн өсөлттэй байна. нийт хөрөнгө оруулалтыг үйлчилгээ тус бүрээр авч үзвэл 81.2 хувийг үүрэн холбооны, 4.1 хувийг интернэтийн, 3.9 хувийг телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн, 3.6 хувийг шуудангийн, 3.1 хувийг сүлжээний, 2.1 хувийг суурин холбооны, 1.7 хувийг кабелийн телевизийн үйлчилгээнд тус тус зарцуулсан байна /үүнд улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтын хэмжээ тусгагдаагүй болно/. мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарт хийгдсэн нийт хөрөнгө оруулалтын

хэмжээнд дүгнэлт хийж онцлон үзэхэд өмнөх онд хийгдэж байсан хөрөнгө оруулалтын хэмжээнээс 2011 онд хийсэн хөрөнгө оруулалтын хэмжээ өссөн үйлчилгээнүүдэд радио, телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг аналоги технологиос тоон технологид шилжүүлж байгаатай холбогдуулан эфирийн телевиз, кабелийн телевиз, радио өргөн нэвтрүүлэг зэрэг үйлчилгээнүүд багтаж байна.

Мэдээлэл харилцаа холбооны салбарын хөрөнгө оруулалт /тэрбум,төг/

Хүний нөөц мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарт 2011 оны эцсийн байдлаар нийт 7650 үндсэн албан хаагчид, инженер техникийн болон үйлчилнээний ажилтнууд ажиллаж байна. мөн тус салбарт үйлчилгээ эрхлэгчдийн үйлчилгээний гэрээт борлуулагчид, суурин болон гар утас хэрэглэгчдийн төгсгөлийн төхөөрөмжийн худалдаа, засвар үйлчилгээний чиглэлээр 20000 орчим хүн ажлын байраар, кабель шугамын угсралтын ажил гүйцэтгэх чиглэлээр 1000 орчим хүн улиралын чанартай ажлын байраар тус тус хангагдаж байна.

хамрах хүрээгээ нэмэгдүүлсэнтэй холбоотой байна. мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын 2011 оны жилийн эцсийн орлогыг 2010 оны жилийн эцсийн орлогтой харьцуулан үзэхэд 14.4 хувийн өсөлттөй байна. тус салбарын нийт орлогыг 69.3 хувийг үүрэн холбоо үйлчилгээнээс, 6.8 хувийг контентийн үйлчилгээнээс, 6.4 хувийг интернэтийн үйлчилгээнээс, 4.4 хувийг сүлжээний үйлчилгээний, 4.0 хувийг телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээнээс, 3.5 хувийг суурин холбооны үйлчилгээнээс, 2.4 хувийг кабелийн телевизийн үйлчилгээнээс, 2.0 хувийг шуудангийн үйлчилгээнээс, 1.2 хувийг олон улсын ярианы үйлчилгээнээс тус тус бүрдүүлж байна.

22 CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

тоон Контентийн зохиЦуулАлтын ерөнхий нөхЦөл шААрдлАгын тухАй

Контент буюу агуулгыг зохицуулах гэсэн утгатай энэхүү нөхцөл шаардлагыг харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос 2011 оны 2 сард боловсруулан баталсан нь хэд хэдэн шалтгаантай юм. интернэтийн үйлчилгээ хурдтай нэмэгдэж, түүгээр дамжуулах мэдээллийг боловсруулж буй үйл ажиллагаа нь бие даасан бизнес болон хөгжсөнөөр контентийн хэмээх нэгэн шинэ зах зээлийг бий болгож улмаар уг зах зээл дээрх өрсөлдөөнийг зөв, шударга хөгжүүлэх хэрэгцээ бий болсон. мөн тэдгээр мэдээлэл нь хууль ёсны, ёс зүйтэй, үндэсний эрх ашгийг дээдэлсэн, нийгэмд хор хөнөөлгүй байх, иргэдэд зөв зүйтэй хэрэглээг

Ч.Оюунгэрэл. ххзх-ны зохицуулалтын албаны ахлах мэргэжилтэн

хөгжүүлэх зэрэг зайлшгүй шаардлага бий болсон юм. зах зээлд зохицуулалт хийх нэг арга хэлбэр нь тусгай зөвшөөрөл олгож, түүгээр дамжуулан нөхцөл шаардлагыг хангуулан ажилладаг ба 2010 оны 12–р сард Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуулийн 15.16.3-д мэдээлэл, харилцаа холбооны чиглэлээр “Контентийн” тусгай зөвшөөрөл олгох гэж нэмэгдсэн нь энэхүү нөхцөл шаардлагын гол үндэслэл болсон. Контентийн үйлчилгээний бизнест орол-цогч талуудыг дараах байдлаар тодор-хойлж, хуулинд заасан шинэ ангиллын тусгай зөвшөөрлийг контентийн агрегатор, контентийн хостингийн үйлчилгээ эрхлэгчдэд олгохоор заасан. нөхцөл шаардлагын 5.3-д зааснаар интер-нэтийн үйлчилгээ эрхлэгчдээс бусад харилцаа холбооны үйлчилгээ эрхлэгчид буюу үүрэн холбооны, АйПитв-ийн, мобайл тв-ийн үйлчилгээ эрхлэгч нь контентийн агрегатор байж болохгүй. хэрвээ энэ чиглэлээр үйлчилгээ эрхлэх бол тусдаа компани байгуулан тусгай зөвшөөрөл авах нь нээлттэй юм. энэ нь үйлчилгээ эрхлэгчид зөвхөн өөрийн бэлтгүүлж, захиалсан контентийг өөрийн хэрэглэгчид хүргэх, уг контентийг бусад үйлчилгээ эрхлэгчийн хэрэглэгч хүртэх боломжийг хязгаарлах, шинээр контент агрегатор “төрөх” боломжийг хаах, ингэснээр контентийн зах

хүснэгт 1: Контентийн үйлчилгээний орлого хувиарлалт

оролцогч талууд үйлчилгээ эрхлэгчийн төлбөрийн системийг ашиглаж буй бол бусад тохиолдолд

үйлчилгээ эрхлэгч < 20% < 10%

Контентын агрегатор > 80% > 90%

Êîíòåíèéí àãðåãàòîð/content aggregator/

Êîíòåíò õîñòèíã/content hosting/

Õàðèëöàà õîëáîîíû ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷/operator/

Êîíòåíòèéã íèéë¿¿ëýã÷

/content provider/

ÇÎÕÈÖÓÓËÀËÒÛÍ ÕÀÌÐÀÕ Õ¯ÐÝÝ

Êîíòåíòèéã á¿òýýõ

áýëòãýõ õýñýã

äóó÷èä

õºãæèì÷èä

çîõèîë÷èä

ïðîãðàìì õàíãàìæ

àøèãëàí êîíòåíòèéã

á¿òýýã÷èä ãýõ ìýò

Êîíòåíòèéã õóâèðãàõ,

õºðâ¿¿ëýõ õýñýã

Êîíòåíò àãðåãàòîð

êîìïàíè

Àðèëæààíû âýá ñàéòóóä

ÒÂ-èéí ñòóäè

Ñòóäè, ïðîäàêøí

ãýõ ìýò

Êîíòåíòèéã áàéðøóóëàõ

õýñýã

Õîñòèíãèéí ¿éë÷èëãýýíèé

êîìïàíè

ISP

IPTV ãýõ ìýò

Êîíòåíòèéã äàìæóóëàõ, õýðýãëýã÷èä

õ¿ðãýõ õýñýã

¯¿ðýí õîëáîîíû êîìïàíè

ISP

ÊàÒÂ

Ìîáàéë ÒÂ

IPTV ãýõ ìýò.

© CRC.

23CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

нөхцөл шаардлагыг бүрэн эхээр нь болон дээрхи хуулийн заалтуудын түүвэр, эмхэтгэлийг харилцаа холбооны зохицуулах хорооны www.crc.gov.mn хаягаар орж үзэх боломжтой.

холбогдох хуулиуд холбогдох заалтууд заалтуудын ерөнхий агуулга

1зохиогчийн эрх болон түүнд хамаарах эрхийн тухай хууль

12.1, 12.2, 20.1, 21.1, 22.1, 25.1

зохиогч, уран бүтээлч, фонограм бүтээгч, радио, телевизийн байгууллага нь өөрийн бүтээлийг зөвшөөрөх болон хориглох онцгой эрхтэй тухай

2 зар сурталчилгааны тухай хууль

6.5.5, 6.5.7, 6.5.8, 7-р зүйл, 13.4, 13.6, 13.8, 14-р зүйл, 16-р

зүйл, 17.2

зар сурталчилгаа бүтээх түгээхэд хориглох ерөнхий заалтууд, хууль бус зар сурталчилгаа болон эрүүл мэнд, байгаль орчны салбар, хүүхдийн эрх, банк, санхүү, хөрөнгө оруулалтын сан, даатгалын үйл ажиллагаа, үнэт цаастай холбоотой хориглох зар сурталчилгааны тухай

3 их хурлын сонгуулийн тухай хууль 37.15.4 улс төрийн чансаа тогтоох зорилгоор шалгаруулалт зохион байгуулах,

бусдыг гүтгэн доромжлох, хуурамч мэдээлэл тараахыг хориглох тухай

4 хүүхдийн эрхийг хамгаалах тухай хууль

13 дугаар зүйлийн 1.6

6 дугаар зүйлийн 5

эцэг эх, асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч болон хүүхэд өөрөө хүсээгүй бол хүүхдийг сурталчилгаанд ашиглахыг хориглох, хүүхдийн хөгжилд хохирол учруулах үйлдвэрлэл, худалдаа, үйлчилгээ эрхлэх, хүмүүжил, ёс суртахуунд нь сөрөг нөлөө үзүүлэх мэдээлэл тараах, хүчирхийлэл, садар самууныг сурталчлах зэрэг үйл ажиллагаа явуулахгүй байх

5гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх тухай хууль

11.4

хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр хүчирхийлэл, аллага хядлага, садар самуун, гэмт хэрэг үйлдэхийг өөгшүүлэн сурталчилсан, гэмт хэрэг үйлдэх аргыг нарийвчлан харуулсан нийтлэл, нэвтрүүлэг хийхийг хориглох

6садар самуун явдалтай тэмцэх тухай хууль

5.1, 5.2хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр садар самууныг сурталчлах, эротик хэвлэл, ном зохиол, дүрс бичлэгийг 18 насанд хүрээгүй хүнд худалдахыг хориглох

7 Архидан согтуурахтай тэмцэх тухай хууль 9.2 согтууруулах ундаа сурталчлахыг хориглох тухай заалтууд

8

мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөт бодисын эргэлтэд хяналт тавих тухай хууль

13.1.2

мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөт бодис, тэдгээрийн түүхий эдийг бэлтгэх, хэрэглэхийг аргачлан заах, тэдгээрийн хууль бус эргэлт, хэрэглээг сурталчилсан кино, дүрс бичлэгт хуурцаг, ном товхимол, хэвлэмэл зургийг нийтэд түгээх, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, компьютерийн сүлжээг ашиглан сурталчлахыг хориглох

9 эрүүгийн хууль 123, 86, 1783, 179, 144

үндэсний эв нэгдлийг бусниулах, шашны харгис үзэл номлол сурталчлах, тараах, терроризмыг сурталчлах, нийтийн эмх замбараагүй байдал бий болгосон бол эрүүгийн хариуцлага хүлээх тухай

10үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлал

3.6.1.2 нийгмийн сэтгэл зүй, тогтвортой байдал, хувь хүний ухамсар, ёс зүйд хөндлөнгөөс нөлөөлөхийг хориглох тухай

зээлийг өргөжин тэлэхэд саад учруулж, шударга бус өрсөлдөөний нөхцлийг бий болгохоос сэргийлэх юм. харин интернэтийн үйлчилгээ эрхлэгчийн хувьд интернэтийн сүлжээний нээлттэй байдал, онцлогоос шалтгаалж, ийм нөхцөл, боломж нь бага юм. мөн нөхцөл шаардлагын 5.1-д зааснаар харилцаа холбооны үйлчилгээ эрхлэгч нь бүх агрегаторуудад ижил тэгш, шударга хандах нөхцлийг бүрдүүлэх үүрэгтэй. нөхцөл шаардлагын 5.6-д үүрэн холбооны үйлчилгээ эрхлэгч, контентийн агрегатор 2-ын орлого хуваарилах хувь хэмжээг дараах байдлаар зааж өгсөн. Контентийн агрегатор нь контентийг бүтээж (бүтээгч нь өөр этгээд байж болох ба агрегатор бүтээгчтэйгээ өөрөө зохицоно), тухайн сүлжээнийн хэрэглэгч үзэх, хэрэглэх боломжтой хэлбэрт хөрвүүлэн бэлтгэж өгснийхөө төлөө орлого авч байгаа

бол үүрэн холбооны үйлчилгээ эрхлэгч нь уг контентийг дамжуулсан, хэрэглэгчээс орлого хурааж авч өгсөний төлөө орлогын хувь авна. энэ нь тухайн контент чанартай, хэрэглэгчийн сонирхол татахуйц, өрсөлдөөнтэй байх эсэх нь контентийн агрегатороос хамаарч буй тул орлогын дийлэнх хувь нь контент агрегаторт ноогдоно гэж олон улсын хэмжээнд үзэж буй зарчимд тулгуурласан болно. ингэснээр зах зээлд сайн контент бүтээх, нийлүүлэх хүсэл, санаачлагыг бий болгох учиртай байна. нөхцөл шаардлагын 4 дүгээр бүлэгт контентийг бүтээж, түгээхэд монгол улсын холбогдох хуулиуд болон үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлалыг (уих-ын 2010 оны 48-р тогтоол) мөрдлөг болгохыг нийт зохицуулалтад хамаарч буй үйлчилгээ эрхлэгчдэд үүрэг болгосон.

24 CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

олон улсын цахилгаан холбооны байгууллагаас зохион байгуулдаг дэлхийн радио холбооны ээлжит их хурлын (WRC12) үеэр хэлэлцсэн олон асуудлуудаас мэдээлэл хүргэх зорилгоор олон улсын цахилгаан холбооны байгууллагын 1-р бүсэд 694-790 мгц-н зурваст ImT-г нэвтрүүлэх асуудлыг хэрхэн авч хэлэлцсэн, шийдвэрлэсэн талаар хүргэж байна. уг их хурлын үеэр европийн холбооны улсууд болон оросын холбооны улс нэгдүгээр бүсэд 694-790 мгц-н зурваст ImT-г нэвтрүүлэх асуудлаар эсрэг байр суурьтай байсан. харин монгол улс, Арабын холбооны улсууд, Африкийн холбооны улсууд дэмжсэн. талууд урт удаан үргэлжилсэн хэлэлцүүлэг, санал солилцох, уулзалт зохион байгуулсны эцэст зөвшилцөлд хүрч дараахь шийдвэрийг гаргасан. үүнд:

НЭМЭЛТ: B34/503/25.3xx. нэгдүгээр бүсэд нисэх онгоцны хөдөлгөөнт холбооноос бусад хөдөлгөөнт холбоонд ашиглагдах 694-790 мгц давтамжийн зурвасын ашиглалтыг “тогтоол Com5/10(WRC-12)”-нд заасан нөхцөл шаардлагаар зохицуулна гэж шийдвэрлэв.

НЭМЭЛТ: B34/503/14ТОГТООЛ COM5/10 (WRC 12)нэгдүгээр бүсэд нисэх онгоцны хөдөлгөөнт холбооноос бусад хөдөлгөөнт холбооны

үйлчилгээнд ашиглагдах 694-790 мгц давтамжийн зурвасын ашиглалт болон холбогдох судалгаанууд:

дэлхийн радио холбооны их хурал (женев, 2012) дараахь хүчин зүйлийг харгалзан үзсэн. үүнд:• ImT системүүд нь байрлал, сүлжээ болон

ашиглаж байгаа терминалаас үл хамааран дэлхий даяар харилцаа холбооны үйлчилгээг хүргэхээр төлөвлөгдсөн;

• зарим орнууд 694-862 мгц зурвасыг, эсвэл энэхүү зурвасын тодорхой хэсгийг ImT-д ашиглахаар төлөвлөсөн байна;

• 470-806/862 мгц давтамжийн зурвасыг бүх гурван бүсэд өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээнд нэгдүгээр зэрэглэлээр оноосон байдаг ба энэхүү үйлчилгээнд ихэвчлэн ашигладаг, мөн Ge06 гэрээг монгол улсаас бусад нэгдүгээр бүсийн бүх орнууд, мөн гуравдугаар бүсийн орнуудаас исламийн бүгд найрамдах иран улс дагаж мөрддөг;

• 645-862 mhz зурвасыг no.5.312-д дурьдсан орнуудад нисэх онгоцны радионавигацийн үйлчилгээнд нэгдүгээр зэрэглэлээр оноосон;

• 1ггц-ээс доош зурвасуудад гуравдугаар бүсэд үүрэн хөдөлгөөнт холбооны системүүд олон төрлийн сувагчлалын хуваарилалт ашиглан ажиллаж байдаг;

• үнэ өртгийн байдлаас болоод цөөн тооны бааз станцууд суулгах болдог газруудад тухайлбал хөдөө орон нутаг, эсвэл хүн амын нягтрал цөөн газруудад, ерөнхийдөө 1ггц-ээс доош давтамжууд хөдөлгөөнт холбооны системүүдийг тухайлбал ImT-г нэвтрүүлэхэд тохиромжтой байдаг;

• 1ггц-ээс доош давтамжийн зурвасууд нь ялангуяа хөгжиж байгаа орнуудад мөн газар нутаг томтой, хүн амын нягтрал бага, эдийн засгийн шийдэл зайлшгүй хэрэгтэй орнуудад ихээхэн чухал ач холбогдолтой;

дэлхийн рАдио холбооны ээлжит их хурлын шийдвэрээс ...Ц.Гантөгс. ххзх-ны рдзхА-ны мэргэжилтэн

© ITU. WRC12 õóðàëäààí

25CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

радиогийн их хурлаас дараахь асуудлуудыг цохон тэмдэглэж, ач холбогдол өглөө. үүнд:• телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг аналоги

системээс тоон системд шилжүүлж байгаатай холбогдуулан зарим улс орнууд 694-862 мгц зурвасыг эсвэл уг зурвасын зарим хэсгийг хөдөлгөөнт үйлчилгээний хэрэглээнд хэрэглэх боломжтой болгож байгаагаар төлөвлөх;

• өргөн нэвтрүүлгийг аналоги системээс тоон системд шилжүүлэх шилжилт нь Ge06 гэрээний 12.6-д заасан нөхцлийн дагуу 2015 оны 7-р сарын 17-нд дуусгах;

зөвлөмж ITU-R m.819 нь ImT-гаар хөгжиж байгаа орнуудын хэрэгцээг хангах, хөгжиж байгаа болон хөгжсөн орнуудын хоорондох харилцаа холбооны хөгжлийн зөрөөг арилгах зорилтуудыг тодорхойлсон;

• түүнчлэн зөвлөмж ITU-R m.1645 нь ImT-гийн бүрхэлтийн хамрах хүрээг тодорхойлсон;

• WRC-12 WRC 15 болохоос өмнө ITU-R-р хийгдэх судалгаануудыг агуулсан тогтоол [IMT-WRC12] (WRC-12)-г баталсан;

дараахь асуудлуудыг анхааралдаа авахыг уриалав. үүнд:• хөгжиж байгаа орнууд болон газар

нутаг томтой, хүн амын нягтрал бага орнуудын хувьд өртөг зардал багатайгаар ImT-г нэвтрүүлэх хэрэгцээг байгаа, түүнчлэн nos.5.286AA болон 5.317A-д тодорхойлогдсон 1ггц-ээс доош давтам-жийн зурвасын цацаргалтын шинж чанар нь илүү том үүрүүдийг хамардаг;

• түүнчлэн зарим орнууд 470-862 мгц зурвасыг hdTv болон бусад илүү өндөр тодролтой хэлбэрүүдэд ашиглахаар төлөвлөж байгаа;

• нэгдүгээр бүсэд no.5.296-д заасны дагуу олон орон өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээний нэмэлт хэрэглээнүүдийг 2-р зэрэглэлээр ашиглаж байгаа ба эдгээр нь өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээнд зориулсан өдөр тутмын контентийн бүтээгдэхүүнд хэрэглэх арга хэрэгслийг хангаж байдаг;

• Ge06 гэрээнд газрын өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ болон бусад нэгдүгээр зэрэглэлийн газрын үйлчилгээнүүдэд зориулсан нөхцөл шаардлага,

тоон телевизийн төлөвлөгөө болон бусад нэгдүгээр зэрэглэлийн газрын үйлчилгээнүүдийн жагсаалтыг агуулсан;

• өргөн нэвтрүүлгийг аналоги системээс тоон системд шилжүүлэх шилжилтийн хугацаа болон шилжилтийн үе бүх оронд адил байх албагүй;

• улс орнуудын хувьд Ge06 төлөвлөгөөний спектрт 790 мгц-с доош давтамжийг хөдөлгөөнт үйлчилгээнд шинээр олгосноос гарах үр дагаварыг дүгнэж үзэх хэрэгцээ шаардага байгаа;

олон улсын цахилгаан холбооны бай-гууллагаас зохион байгуулдаг дэлхийн радио холбооны ээлжит их хурлаас (WRC12) дараахь тогтоолыг гаргасан болно. үүнд:1. нэгдүгээр бүсэд 694-790 мгц давтамжийн

зурвасыг энэхүү зурваст 1-р зэрэглэлээр олгосон бусад үйлчилгээнүүдтэй зэрэгцүүлэн 1-р зэрэглэлээр, нисэх онгоцны хөдөлгөөнт үйлчилгээнээс бусад хөдөлгөөнт үйлчилгээнд ашиглахаар оноосугай, мөн энэ зурвасыг ImT-д зориулсан гэж тэмдэглэсүгэй;

2. тогтоолын 1-р заалтад оноосон оноолт нь WRC-15-н дараа шууд хүчин төгөлдөр болно;

3. тогтоолын 1-р заалтад заасан давтамжийн хуваарилалтын ашиглалт нь no.5.312-д дурьдсан орнуудын нисэх онгоцны радионавигацийн үйлчилгээнд харгалзах no.9.21-д заасан гэрээгээр зохицуулагдана;

4. доорх оуЦхб-н радиогийн хэлтсийг “урьж байна” гэсэн хэсэгт дурьдсан оуЦхб-н радиогийн хэлтсийн судалгаанууд болон нэгдүгээр бүсийн орнуудын хэрэгцээ, ялангуяа хөгжиж байгаа орнуудын хэрэгцээг хангалзан үзэж энэхүү олгосон давтамжийн зурвасын доод хязгаарыг WRC 15 дээр дахин хянан үзэж, сайжруулсугай;

5. WRC 15 нь доорх оуЦхб-н радиогийн хэлтсийг “урьж байна” гэсэн хэсэгт дурьдсан оуЦхб-н радиогийн хэлтсийн судалгаануудад үндэслэж, тогтоолын 1-р заалтад заасан хөдөлгөөнд үйлчилгээний оноолтонд ашиглах техникийн болон зохицуулалтын нөхцлүүдийг тодорхойлж өгнө;

www.crc.gov.mn

26

Өргөн зурвасын сүлжээ ба үйлчилгээний хөгжил дэлхийн хэмжээнд интернэт, хөдөлгөөнт холбоо, өргөн зурвасын хэрэглэгчдийн тоо өндөр хурдацтай нэмэгдэж байгаа боловч, айл өрхийн өргөн зурвасын интернэт, үйлчилгээний хэрэгцээ өндөр байна. өргөн зурвасын үйлчилгээ (broadband), утасгүй холбооны технологийн ололтууд (Wi-fi, Wimax, WlAn, WpAn, RfId), хөдөлгөөнт холбооны 3 дахь үеийн үйлчилгээ (3G) ба хэрэглээний зах зээл эрчимтэй нэмэгдэж, мэдээлэл холбооны дэд бүтэц, сүлжээ нь өргөн зурвасын өндөр хурдтай байх шаардлага зайлшгүй тавигдаж байна. оуЦхб-аас 2012 оны 01 дүгээр сард дэлхийн улс орнууд, бүс нутгийн 2011 оны мэдээлэл, харилцаа холбооны үндсэн индикатор үзүүлэлтийг нэгтгэн гаргасан байна. энэхүү мэдээллээс үзэхэд, дэлхийн хэмжээнд нийтдээ 5,9 тэрбум үүрэн холбооны хэрэглэгчтэй болсон байгаа бөгөөд үүнээс 1,2 тэрбум нь үүрэн холбооны 3-р үеийн 3G үйлчилгээний хэрэглэгч болжээ. хөгжиж буй улс орнуудад үүрэн холбооны 100 хүн тутамд ногдох хэрэглэгчийн тооны нягтрал 86,7 байгаа бол дэлхийн дундаж 79 тус тус болжээ. бүс нутгийн хэмжээнд үүрэн холбооны 100 хүнд ногдох нягтралын статистик мэдээллээс үзэхэд, европд 119,3, Америк тивд 103,3, Арабын орнуудад 96,7, Ази номхон далайн бүс нутагт 73,9, Африк тивд 53,0 хувь тус тус ногдож байна. нийтдээ дэлхийн 159

улсад үүрэн холбооны 3G үйлчилгээ нэвтэрсэн ба дэлхийн хүн амын 45 хувь нь 3G үйлчилгээнд хамрагдсан байна. дэлхий хэмжээнд 1,8 тэрбум айл өрх байгаа гэж үздэг бөгөөд 0,7 тэрбум айл өрх гэртээ компьютертэй, 0,6 тэрбум айл өрх интернэтэд холбогджээ. тэгвэл хөгжингүй улс орнууд болон хөгжиж буй орнуудын тоон ялгаа хэвээр байсаар байна. тухайлбал, хөгжингүй орнуудад нийт айл өрхийн 74 хувь компьютертэй, 71 хувь нь интернэт холболттой байгаа бол хөгжиж улс орнуудад нийт айл өрхийн 25 хувь компьютертэй, 20 хувь нь интернэтэд тус тус холбогдсон ажээ. дэлхийн хэмжээнд хөдөлгөөнт өргөн зурвасын холболт бүхий хэрэглэгчийн тоо сүүлийн 4 жилд дунджаар 40-44 хувиар огцом өссөн байна. өргөн зурвасын сүлжээнд холбогдсон хэрэглэгчдийн тоогоор европын улс орнууд тэргүүлж, 100 хүнд ногдох суурин өргөн зурвасын хэрэглэгчийн нягтрал 25,8, хөдөлгөөнт өргөн зурвасын хэрэглэгчийн нягтрал 54,1 хувь болсон байна. дэлхийн дундаж 9/18, Ази номхон далайн улс орнуудад дээрх тоо 8/10 ба Африк тивд 1/4 гэсэн харьцаатай тус тус болсон статистик мэдээлэл гарчээ. өргөн зурвасын интернэтийн үйлчилгээнд олон улсын интернэт дамжуулах зурвасын өргөн буюу хурд ихээхэн чухал үзүүлэлтийг оуЦхб-аас нэгтгэн гаргасан ба 2006 онд 11 гбит/с байсан бол 2011 оны эцсээр 18 гбит/с болол өсчээ. нэг интернэтийн хэрэглэгчид ногдох олон улсын зурвасын өргөний хэмжээ дэлхийд 28772 бит/с, европд 78678 бит/с, Азид 10742 бит/с, Америк тив 27244 бит/с тус тус ногдож байна. оуЦхб-аас дэлхийн хэмжээнд мэдээлэл, холбооны үйлчилгээний үнэ тариф сүүлийн 2 жилд дунджаар 18 буурчээ. суурин интернэтийн үйлчилгээний үнэ тариф хамгийн их хурдтай буюу дунджаар 52,2 хувь болж буурсан ажээ. гэвч мэдээлэл, харилцаа холбооны үйлчилгээ, хүртээмж тэгш бус буюу тоон ялгаа их хэвээр байсаар байгаа нь дээрх стаистик мэдээллээс харагдаж байна. тухайлбал, швейцарь, бнсу, голланд, дани улсын нийт айл өрхийн 82,7-91 хувь нь өндөр хурдны интернэтийн холболттой болжээ [1].

өндөр хурдны мэдээлэл, холбооны сүлжээний хөгжлийн хАндлАгА бА туршлАгА

док (ph.d.) Т.Наранмандах. эзмзА-ны орлогч дарга

Үргэлжлэл, түрүүч нь ХХЗХ-ны мэдээ-№03 /04/

www.crc.gov.mn

CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

© CRC.

www.crc.gov.mn

27

Мэдээлэл татах хурдны хэрэгцээ /нэг айл өрх/ хүснэгт-1

хэрэглээ (Application) шаардлагатай зурвас, хамгийн их хурд (Required bandwidth,peak rates)

интернэт протоколд суурилсан телефон (voIp) 0.032 мбит/с

видео он- деманд үйлчилгээ, програм бүрт 2 мбит/с (video-on-demand, 4 mbit/s per programme)

8 мбит/с

тоон Ай-Пи телевиз, нэг сувагт 8-12 мбит/с (Ip digital television) 16–24 мбит/с

өндөр тодролтой телевиз, нэг сувагт 8-10 мбит/с (high-definition television, 8–10 mbit/s per channel)

16–20 мбит/с

3 хэмжээст стандарт телевиз (3d standard-definition television) 20 мбит/с

тоглоом (Gaming) 4 мбит/с

Файл татах (file downloading) 4 мбит/с

вэб (Web surfing) 2 мбит/с

дүрст хурал (video conferencing) 2 мбит/с

нийт (Total per household) 72–80 мбит/с

Source: ITU, Cisco Systems and Athens Information Technology, 2011

мххт-ийн хөгжлийн өнөөгийн түвшин, үйлчилгээний хамрах хүрээ, хурдаас хамаарч олон улсын байгууллага, улс орнуудын техник технологи ба сүлжээний онцлог, зохицуулах байгууллагын үзэмж зэргээс хамаарч өргөн зурвасын хүртээмж /broadband access/ гэсэн тодорхойлолтыг янз бүрээр тайлбарладаг байна. иймээс олон улсын цахилгаан холбооны байгууллага-/оуЦхб, International Telecommuni-cation Union-ITU/-аас өргөн зурвасын хүртээмж бүхий хэрэглэгчийг тодорхойлохдоо “...мэдээлэл татан авах болон дамжуулах хурд нь 256 кбит/сек ба түүнээс дээш байх тохиолдолд өргөн зурвасын хүртээмжтэй гэж үзнэ...” (ITU defines: Broadband access as speeds of 256 kbit/s or more in down and upstream directions) гэж үзсэн байна [3]. гэвч оуЦхб-аас томоохон интернэтийн үйлчилгээ эрхлэгчидтэй хамтран 2010-2011 онд ойрын ирээдүйд нэг айл өрхийн цахим хэрэглээнд шаардлагатай мэдээлэл татах дундаж хурдны хэмжээг (household bandwidth

Ашигласан материал:[1] The World in 2011: ICT facts and figures // ITU, Geneva, 2012. [2] The Broadband Bridge: linking ICT with Climate Action for a low-Carbon economy // ITU and UneSCo, Geneva, 2012.[3] Telecommunications Regulation handbook: Tenth Anniversary edition // ITU, World Bank, Infodev and IfC, Geneva, 2011.[4] Broadband Strategies handbook //The World Bank and Indodev, 2011.[5] darrell m. West., An International look at high-Speed Broadband // Governance Studies, The Brookings Institution, nW, USA,

2010. [6] Jack n. and lillian R. Berkman., next Generation Connectivity: A Review of Broadband Internet Transitions and policy from

around the World // harvard law School, Berkman Center for Internet and Society, harvard University, USA, 2010.[7] Trends in Telecommunications Reform-2010-11: Tomorrow’s digital World // ITU, Geneva, 2011.[8] Yongsoo Kim, Tim Kelly, Siddhartha Raja., Building Broadband: Strategies and policies for the developing World // World

Bank, Washington dC, USA, 2010. http://www.broadbandcommission.org

requirements of various applications) тооцоолон гаргасан нь дээрх өргөн зурвасын талаархи тодорхойлолтыг эргэн харах шаардлагатай гэсэн дүгнэлтэнд хүрчээ /хүснэгт-1/. дээрх хүснэгтээс үзэхэд, ойрын үед хөгжингүй орнуудын айл өрхийн мэдээлэл татах хурдны хэмжээ буюу өргөн зурвасын хэрэглээний хэрэгцээ, хэмжээг урьчилан таамаглаж болно. тухайлбал, хэрэглэгч болон айл өрх нь дунджаар 70-100 мбит/сек хурдны мэдээлэл татах сүлжээ, интернэтийн хурд шаардлагатай гэж тооцоолжээ [4]. интернэтийн хэрэглээний өсөлт, агуулга боловсруулалтын хэмжээ нэмэгдсэнтэй холбогдон өргөн зурвасын холболтын хэрэгцээ, хурдны хэмжээ нь эрчимтэй өсч байна. жишээ нь, 256 кбит хурдтай холболт бүхий хэрэглэгч өндөр чанарын киног татаж авахад 1,5 өдөр шаардлагатай бол 100 мбит холболттой хэрэглэгч 5 минут хүрэлцээтэй. эндээс өндөр хурдны өргөн зурвасын холболт хамгийн чухал асуудал болж байна [5].

www.crc.gov.mn

CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

28

харилцаа холбооны зохицуулах хороо нь сүлжээний цагийн (network Time server - nTp) сервэрийгинтернэт хэрэглэгчид болон үйлчилгээ эрхлэгчиддээ зориулан зохион байгууллаа. уг сүлжээний цагийн сервэр нь Stra-tum 1 түвшинд ажиллахаар зохион байгуулсан ба монгол улсын стандартчилал, хэмжилзүйн газрын Цаг, давтамжийн эталонцагтай шууд холбогдож,интернэт орчинд цаг түгээх анхны сүлжээний цагийн сервэр болж байна.уг сүлжээний цагийн сервэр ньЦаг, давтамжийн эталон лабораторт мэргэжилтэнүүдийн тогтмол хяналт шалгалтад байх ба бусад GpS ашигладаг сүлжээний цагийн сервэрээс илүү өндөр нарийвчлалтай, алдааны залруулгыг цаг алдахгүй хийх зэрэг олон давуу талтай юм. интернэтэд холбогдсон nTp протокол дэмждэг хэрэглэгчийн болон үйлчилгээ эрхлэгчийн төхөөрөмжүүд энэхүү сүлжээний цагийн сервэртэй холбогдож системүүдийн цагаа тохируулах боломж нээгдэж байна. ингэснээр холбогдсон хэрэглэгч болон үйлчилгээ эрхлэгчдийн цагийн зөрүү нэг секундын ч зөрүүгүй болно. энэхүү цагийн сервэрийг интернэтийн сүлжээнд холбогдсон байгууллагууд тухайн салбартаа өргөнөөр

ашиглах боломж бүрдэж байна. тухайлбал:• хөрөнгийн зах зээлд хувьцаа худалдан авах,

зарах, нээлт хаалтыг зохион байгуулах;• Агаарын тээврийн нислэгийн хуваарь,

хяналт, зохицуулах;• тв хөтөлбөр ба түүний хянах;• системийн алдаа, тайлан бүртгэлийн

цагийн зөрүү арилгах;• сүлжээний мониторинг, гэмтэл, хэмжилт,

хяналтын цагийн зөрүү арилгах;• сүлжээгээр компьютер тоглоом тоглох,

теле-хурал, онлайн сургалтын оролцогчид цагаас болж хоцрох зэрэг цаг буруу байдгаас амьдрал дээр үүдэн гардаг жижиг мөртөлөө нийтлэг алдаанууд засагдах зэрэг болно.

сүлжээний цагийн сервэртэй холбогдох, ашиглах заавар хэрэв та интернэт хэрэглэгч бол дараах зааврын дагуу цагаа тохируулан ашиглаарай.

Windows үйлдлийн системтэй хэрэглэгчид тохируулах:1. дэлгэцийн баруун доод талд байрлах цаг

дээр очиж хоёр дарна.

сүлжээний ЦАгийн сервэр (WWW.ICTTIme.mn–тун удАхгүй)

О.Энхмөнх. ххзх-ны зохицуулалтын албаны мэргэжилтэн © CRC.

www.crc.gov.mn

CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

ciscoswitch# ntp server slave.icttime.mnciscoswitch# exit мөн бид олон нийтэд түгээн дэлгэрүүлэх, сурталчилан хэрэглүүлэх, системүүдийн цагийг тохируулах заавар, зөвлөгөө өгөхөөр www.icttime.mn вэб сайтыг нээж ажиллуулахаар ажиллаж байна.

Кибер аюулгүй байдалын санаачлага(www.cybersafety.mn) Cybersafety.mn вэб сайт нь үндэсний хэмжээнд кибер орчинд аюулгүй байдлаа хангах, урьдчилан сэргийлэх тухай мэдлэг боловсролыг бага насны болон өсвөр насны хүүхэд, залуучууд, эцэг эхчүүд, багш нар, нийт хэрэглэгчдэд олгох зорилготой юм. өнөөгийн нийгэмд интернэтийн гүйцэтгэх үүрэг чухал хэдий чсул тал цөөнгүй байна. үүнээс дурьдвал олон нийтийн сүлжээ, сайтыг зүй зохистойгоор ашиглаагүйгээс үүдэн гарах хохирол, гэмт хэргийн золиос болох, өөрийн мэдээллээ буруу зорилгоор ашиглуулах, доромжлуулах зэрэг сөрөг талууд гарч байна. тиймээс интернэтийн орчинд ажиллаж, амьдарч буй иргэн кибер орчин дах аливаа үйлчилгээг хэрэглэхдээ өөрийн хувийн мэдээллийн нууцлалыг хадгалах, алдагдахаас сэргийлэх аргуудыг мэддэг ашигладаг байх нь зүйтэй юм. зохицуулах хороо нь энэхүү арга, аргачлалыг мэдэж танихыг салбарынхаа тулгамдаж буй асуудлуудын нэгээр тооцож, кибер орчин дах хувь хүний мэдээллийн аюулгүй байдлын хангахыг чухалчилан үзэн cy-bersafety.mn сайтыг нээж, үүгээр дамжуулан интернэт хэрэглэгчиддээ энэ талын хэрэгцээт мэдээ, мэдээллийг түгээх болно.

мөн зохицуулах хороо нь энэ талын судалгаа шинжилгээ хийдэг, энэ талаар олон нийтэд хэрэгцээтэй мэдээ мэдээлэл хүргэх сонирхолтой мэргэжилтнүүдтэй хамтран ажиллаж, энэ талаархи танин мэдэхүйн мэдээ мэдээлэл, нийтлэл, заавар зөвлөмж зэргийг хүлээн авч байна.

29

2. гарч ирэх цонхны “Internet Time” гэсэн таб уруу орно.

3. “Automatically synchronize with an Internet time server” гэсэн сонгох хэсгийг сонгоно.

4. Цагийн сервэрийн хаяг оруулах хэсэгт ntp.icttime.mnгэж өгөөд “Update now” товчийг дарна.

хэрэв та дээрхи дөрвөн алхамыг амжилттай хийсэн тохиолдолд хэсэг хугацааны дараа энэ мессежийг харах болно “Your time has been suc-cessfully synchronized” зураг-2-т харуулав.

Зураг-2,Windows XP үйдлийн систем дээр NTP client тохируулсанзураг.

хэрэв та үйлчилгээ эрхлэгч бол дараах мэдээллийг ашиглан сүлжээний төхөөрөмжүүд болон бусад сервэрүүдийн цагаа nTp сервэр үрүү зааж өгнө. жишээ зааварыг Cisco router, Cisco switch дээр дараах байдлаар харуулав.

Cisco router дээр тохиргоо хийх зааварCisco-router> enablepassword: *********ciscorouter# config tciscorouter(config)# ntp update-calendarciscorouter(config)# ntp server master.icttime.mnciscorouter(config)# ntp server slave.icttime.mnciscorouter(config)# exitciscorouter# wr mem

Cisco switch дээр тохиргоо хийх зааварcisco-switch> enablepassword: *********ciscoswitch# set ntp client enableciscoswitch# ntp server master.icttime.mn

www.crc.gov.mn

CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

© CRC.

www.crc.gov.mn

30

ирүүлэх тухай сануулга, шаардлагыг мөн хүргүүлж мониторингийн нэгдсэн дүнг тус хорооны вэб хуудсаар дамжуулан олон нийтэд ил тод мэдээлсэн билээ. мониторингийн 2011 оны 12 сараас 2012 оны 2 сарын мэдээг нэгтгэн гаргаж байна. илэрсэн зөрчлийг телевиз тус бүрээр дараах хүснэгтүүдээс харж болох бөгөөд цаашид энэхүү ерөнхий нөхцөл шаардлагыг удаа дараа зөрчсөн тохиолдолд тус хороо нь зөрчлөөс хамааруулан тусгай зөвшөөрлийн гэрээнд заасан захиргааны болон эдийн засгийн хариуцлага хүлээлгэх, тусгай зөвшөөрлийг түдгэлзүүлэх, хүчингүй болгох хүртэлх арга хэмжээг дэс дараалан авч хэрэгжүүлэх эрхтэйгээс гадна гаргасан зөрчил, зөрчлийг арилгуулахаар авсан шийдвэрийг тухай бүрт нь холбогдох талууд болон олон нийтэд ил тод мэдээлж байх болно. харилцаа холбооны зохицуулах хороо

нь 2011 оны 07 дугаар тогтоолоор “телевиз, радиогийн өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалтын ерөнхий нөхцөл шаардлага”-ыг баталж өргөн нэвтрүүлгийн хяналтыг 2011 оны 3 дугаар сарын 1-ний өдрөөс хэрэгжүүлж эхэлсэн бөгөөд эфирийн 14 телевизийн дотоод контент, чат, мессеж ашигласан нэвтрүүлэг, зар сурталчилгааны хэтэрсэн хугацаа болон телевизийн хөтөлбөр, цагийн хуваарьт мониторинг хийж байна. мониторингийн 2011 оны 3-аас 6-р сарын дүгнэлтийн дагуу холбогдох телевизүүдэд зөрчлийг арилгах тухай сануулга, шаардлагыг хүргүүлсэн болно.

мониторингийн 2011 оны 7-11 сарын дүгнэлтээр телевизийн хөтөлбөрт илэрсэн зөрчлүүд давтагдаж байгааг харгалзан үзэж энэхүү нөхцөл шаардлагыг хангахгүй байгаа талаархи шалтгаан, учирч байгаа хүндрэл бэрхшээл, холбогдох саналаа тайлбарлан

телевиз, рАдиогийн өргөн нэвтрүүлгийн зохиЦуулАлтын ерөнхий нөхЦөл шААрдлАгын биелэлтэнд хийсэн мониторингийн дүгнэлт

2011 оны 12-р сАрААс 2012 оны 1-2 сАр

П.Золбоо. ххзх-ны зохицуулалтын албаны мэргэжилтэн.

© Univision

www.crc.gov.mn

CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

© CRC.

www.crc.gov.mn www.crc.gov.mn

31

д/д эФирийн телевиз

телевиз, рАдиогийн өргөн нэвтрүүлгийн зохиЦуулАлтын ерөнхий нөхЦөл шААрдлАгА

6.4 нэг цаг тутамд дамжуулах зар сурталчилгаа нь арван таван минутаас хэтрэхгүй байх тухай

заалтыг зөрчсөн байдал

6.3 үзэгчээс ирүүлсэн чат, мессежийн агуулгыг зурагтын дэлгэц дээр шууд

харуулахгүй, хяналт тавих тухай заалтыг зөрчсөн байдал

2011.12 сар 2012.1 сар 2012.2 сар 2011.12 сар 2012.1 сар 2012.2 сар

1 с1 ••• • •••

2 eagle

3 боловсрол •••• ••••

4 эх орон

5 mn-25 ••••• ••••

6 мүонтв

7 монгол тв

8 nTv •••• •• ••••

9 SBn ••• • ••

10 Tm ••• • ••• • •

11 Tv-5 ••••• • ••••

12 Tv-8 ••• • ••• ••• ••• ••

13 Tv-9 •••• ••••

14 UBS •••• ••• ••••

тАйлбАр

зар сурталчилгааны хэтэрсэн хугацаа /сард/:• - 1 цаг хүртэл•• - 1-5 цаг••• - 5-10 цаг•••• - 10-20 цаг ••••• - 20 цагаас дээш хэтрэлт

илэрсэн зөрчлийн тоо:• - 1 үзүүлэлт (кирил үсэгт шилжүүлэг хийгээгүй)•• - 2 үзүүлэлт (зорилго тодорхой бус, сануулга тавиагүй)••• - 3 үзүүлэлт (дээрхи бүх үзүүлэлтүүд орно)

д/д эФирийн телевиз

телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ эрхлэх тусгАй зөвшөөрлийн нөхЦөл шААрдлАгА

3.9 а. хөтөлбөрийн цагийн хуваариас зөрсөн зөрчлийн тоо

3.9 б. хөтөлбөрт тусгагдаагүй нэвтрүүлэг цацсан зөрчлийн тоо

2011.12 сар 2012.1 сар 2012.2 сар 2011.12 сар 2012.1 сар 2012.2 сар

1 с1 40 44 75 58 31 6

2 eagle 129 68 38 83 22 27

3 боловсрол 66 89 132 7 47 100

4 эх орон 214 228 296 104 49 40

5 mn-25 32 44 67 3 6 5

6 мүонтв 25 117 174 4 107 152

7 монгол тв 3 8 1 25 4 6

8 nTv 95 122 174 53 29 30

9 SBn 237 202 102 47 50 17

10 Tm 92 83 86 12 12 27

11 Tv-5 283 350 219 5 8 0

12 Tv-8 16 10 22 1 3 5

13 Tv-9 58 61 44 14 12 14

14 UBS 164 214 229 10 20 19

хүснэгт-1

хүснэгт-2

www.crc.gov.mn

CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

32 CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

инноваци гэж шинэ ба шинэчилсэн бүтээгдэхүүнийг зах зээлд нэвтрүүлэх, тех-нологийн процессыг боловсронгуй болгох, нийгмийн үйлчилгээг сайжруулах чиглэлээр явуулж буй үйл ажиллагааны эцсийн үр дүн гэж тодорхойлжээ.

Инновацид суурилсан эдийн засаг дэлхийн хөгжингүй улс орнуудын эдийн засгийн хөгжлийн гол түлхүүр нь инновацид суурилсан шинжлэх ухаан, өндөр технологийн үйлдвэрлэл болж байдаг. олон улсад шинжлэх ухааны шинэ ололтыг үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд нэвтрүүлэх ажилд хамгийн их амжилт олж байгаа салбарууд нь нанотехнологи, биотехнологи, мэдээллийн технологи, үйлдвэрлэлийн автоматжуулалт болон эрчим хүч, экологийн салбаруудад явагдаж байна.

засгийн газрууд улс орны өрсөлдөх чадвар, аж үйлдвэрлэлийн хөгжлийг тодор-хойлох болсон инновацийг бодлогоор дэмжин хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг ихэсгэх хандлагатай байна.

өнөөдөр дэлхийн 40 гаруй орон өндөр технологийг хөгжүүлэх хөтөлбөртөй болжээ. өндөр технологийг хөгжүүлэхэд их хэмжээний анхдагч хөрөнгө оруулалт шаардагддаг, салбар хоорондын хамтран ажиллах уялдаа холбоо шаардагддаг, судалгаа шинжилгээний ажлын үргэлжлэх хугацаа урт, төрийн бодлого, зохицуулалт шаардагддаг онцлогтой.

инновацийн эдийн засгийн үр ашгийг нэмэгдүүлэхэд хүний нөөц голлох үүрэгтэй. өндөр хөгжилтөй улс орнуудын нийт ажиллах хүчний 25-35 хувийг шинжлэх ухаан, технологийн судалгаа, шинжилгээний салбарт ажиллаж буй ажиллагсад эзэлж байна.

инновАЦийг дэмжих гурвАлсАн холбооны зАгвАр (The TRIple helIx model of InnovATIon)Г.Сэлэнгэ. ххзх-ны захиргааны ажилтан

Инновацийн хөгжилд шинжлэх ухаан, боловсролын тогтолцооны үүрэг

их сургууль нь яагаад мэдлэгт суурилсан нийгэмд голлох үүрэгтэй оролцдог шалтгаан нь бусад мэдлэг бүтээгч байгууллагууд болох Компаний судалгаа, хөгжлийн төв, засгийн газрын лабораториудаас их сургууль нь илт давуу өрсөлдөөнт чанартай гэдэгтэй маргах аргагүй. учир нь их сургууль боловсролын үндэс буюу байнгын төгсөлтийн үйл ажиллагаагаараа тасралтгүй инноваци бүтээж буй оюутнуудтай. хөгжингvй улс орнууд шинжлэх ухаан, технологи, инновацийг хөгжvvлэхэд эрдэм шинжилгээний төрөлжсөн байгууллагуудаас гадна төрийн өмчийн их сургуулиудад их ач холбогдол өгч их сургуулиа дэмжих бодлого хөтөлбөр боловсруулан хэрэгжvvлж байна. их сургуулиудын дэргэд байгуулагдсан эрдэм шинжилгээний хvрээлэн, судалгааны төвvvдийг бодлоготойгоор дэмжин хөрөнгө оруулж материаллаг баазыг нь бэхжvvлэхийн хамт судлаачдыг бэлтгэхэд зориулсан хөрөнгө оруулалтыг их сургуульд хийж байна.

их сургуулиуд инновацийн хүрээнд дараах хэд хэдэн үндсэн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг. үүнд: • инженер техникийн болон инновацийн

хүний нөөцийг бэлтгэх,• суурь болон хавсарга судалгаа явуулж, үр

дүнг нь хэрэглээнд нэвтрүүлж, эргэлтэнд оруулах,

• инноваци, технологийн менежментийн болон үндэсний инновацийн тогтолцооны хүрээнд бусад шаардагдах чиглэлээр эрдэм шинжилгээ, сургалтын материал бэлтгэх, шинжлэх ухаан технологийн мэдлэг, мэдээллийг түгээн оролцох,

33CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

• төрийн инновацийн бодлого, стратеги, шинжлэх ухаан технологийн хөгжлийн урт хугацааны таамаглал боловсруулахад оролцох,

• эрдэм шинжилгээ, судалгааны бүтээлч хамтлаг үүсгэх, “шинжлэх ухаан – боловсрол - бизнесийн хүрээнд” үр ашигтай харилцаа холбоо тогтоон, инновацийн хамтын ажиллагааг хөгжүүлэн, инновацийн түншлэл бий болгоход дэмжлэг үзүүлэх,

• шинжлэх ухаан технологи, инновацийн талаарх мэдлэгийг нийтэд түгээн дэлгэрүүлэх, сурталчилан таниулах,

• судалгаа ба хөгжлийн салбарт ажиллах бизнес эрхлэгчид, менежерүүд болон технологийн шинжилгээ, сонголт хийх, инновацийн төслийг хэрэгжүүлэх, шинжлэх ухаан технологийн гэрээ хэлцэл байгуулах мэргэжилтнүүд, венчур хөрөнгө оруулалтын сан, компани болон технопарк, технологи, бизнесийн инкубаторуудад ажиллах мэргэжлийн менежрүүдийг сургаж бэлтгэх, шинжлэх ухаан технологийн мэдлэг, мэдээллийг түгээн дэлгэрүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх зэрэг юм.

“Их сургууль-үйлдвэрлэл-Засгийн газар” буюу Гурвалсан холбооны загвар.

гурвалсан холбоо нь их сургууль, үйлдвэр, засгийн газрын хоорондын бие даасан байдлуудыг дэмжин, уялдаатай хамтран ажиллах метафор бөгөөд гол санаа нь их сургуулиуд, компаниуд, засгийн газар нь хэдийгээр хоорондоо ялгаатай онцлог, үүрэг гүйцэтгэдэг хэдий ч бусдаасаа зарим чадавхи, боломжуудыг авах явдал юм. дээрх холбоо нь инновацийг дэмжин, харилцан үйлчилж, хамтран ажиллах чадамжийг өсгөх замаар харилцан ашигтай байдаг.

дэлхийн глобал чиг хандлага институтууд нь бие даасан салангид бус хоёр болон гурван тал хоорондын харилцан үйлчлэлтэй, нэг болон хоёр хамтарсан холбооноос их сургууль-үйлдвэр-засгийн газар хамтарсан байгууламж руу шилжих болсон. инновацийн

системүүдийн хэв шинжүүд нь олон үндэсний, олон төлвүүдтэй байдаг. үүнд:

гурвалсан холбооны загвар 1 нь: бүтцийн гурвалсан холбоо (Statist Triple helix) буюу академ болон үйлдвэрлэлийг хамаардаг ба тэдгээрийн хоорондын харилцааг зохи-цуулдаг. засгийн газар дэмжлэгтэй гурвалсан холбоо буюу засгийн газар нь инновацийг санаачлагч, зохион байгуулагчын үүрэг гүйцэтгэдгийг бнхАу харуулж байна.

загвар 2 нь: хөндлөнгийн оролцоогүй гурвалсан холбооны загвар (laissez-faire Triple helix) нь бие даасан институтүүдээс тогтдог. энэ нь засгийн газар, их сургууль, үйлдвэр тус тусдаа үйл ажиллагаагаа эрхэлдэг. энэ загварт их сургууль нь суурь судалгаа болон бэлтгэгдсэн хүний нөөцөөр хангадаг. үйлдвэрлэлийн фирмүүд нь өрсөл-дөөнт хамаарлаасаа шалтгаалан бусдаасаа бүрэн тусгаар үйл ажиллагаагаа явуулдаг. засгийн газар хувийн секторын зах зээлд гарч буй уналтыг шийдэхэд туслах нь хязгаартай байдаг.

загвар 3 нь: харилцан үйлчилсэн загвар хамааралтайгаар бие даасан институтуудээс бүрддэг.

хөгжингүй болон хөгжиж буй орнуудын аль аль нь их сургууль -үйлдпвэрлэл-засгийн газрын хамтын ажиллагааны гурвалсан загвар дахь институуд болон функцуудын тохиромжтой, сайн шийдлийг олохоор туршин үздэг байна.

одоогоор ихэнх бүс нутаг болон улс орнууд “гурвалсан холбооны загвар 3” руу хүрэхээр тэмүүлэх буюу их сургууль фирмээс нэмэгдэл ашигтай, мэдлэгт суурилсан эдийн засгийн хөгжил болон фирмүүдийн стратегийн түншлэл дэх гурван талт эвслийг үүсгэх, академын судалгааны баг болон засгийн газрын лабораториудтай болохоор тэмүүлж байна.

энэ бүтцийн зохион байгуулалт нь ихэвчлэн засгийн газрын дэмжлэгээр буюу шинэ дүрэм журам, шууд болон шууд бус санхүүгйин тусламжтайгаар бүтдэг.

34 CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

34 CRC NEWS 1(5) 2012 May 2012

www.crc.gov.mn

34

монгол улсын ерөнхий сайдын 2010 оны 60 дугаар захирамж болон засгийн газрын 2010 оны 325 дугаар тогтоолын хэрэгжилтийг хангах зорилгоор тус хорооноос олгодог тусгай зөвшөөрлийн ангилалд өөрчлөлт оруулсан бөгөөд шинэ ангиллын дагуу дараахь арга хэмжээг авч хэрэгжүүлсэн. үүнд:- шуудангийн сүлжээ байгуулах, түүнийг

ашиглах “А” ангиллын тусгай зөвшөөрөл- шуудангийн үйлчилгээ эрхлэх “б”

ангиллын тусгай зөвшөөрөл гэсэн 2 үндсэн ангилалын нөхцөл шаардлагуудыг шинэчлэн боловсруулж 2011 оноос эхлэн мөрдөж байна.

энэхүү өөрчлөлтийн талаар гаалийн ерөнхий газрын улс хоорондын шуудан илгээмжийн гаалийн газартай хамтран ажиллах төлөвлөгөөний дагуу гаалийн улсын байцаагч нарын сургалтыг 2012 оны 3-р сарын 13-14-ний өдрүүдэд явууллаа. сургалтаар монгол улсын шуудангийн тухай хууль, шуудангаар үйлчилгээ үзүүлэхэд мөрдөх дүрэм, шуудангийн үйлчилгээний багц стандартуудын талаар танилцуулга

илтгэлүүд тавигдсан бөгөөд шуудангийн илгээлт, карго ачааны технологи ажиллагааны ялгаа, гаалийн үзлэг шалгалтын горимын талаар харилцан ярилцлага боллоо. шуудангийн тусгай зөвшөөрлийн ангилал, үйлчилгээний хамрах хүрээ түүнд тавигдах нөхцөл шаардлага нь шуудангийн үйлчилгээний технологи ажиллагаагаар тодорхойлогддог тул тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нарын үйл ажиллагаанд хяналт тавих, зөрчил гаргахаас урьдчилан сэргийлэхэд энэхүү сургалт чухал ач холбогдолтой юм. Цаашид шуудангийн сүлжээ түүгээр дамжих илгээлтийн стандартын талаархи cургалтыг тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нарын ажлын байран дээр үргэлжүүлэн явуулснаар улс хоорондын шуудангийн илгээлтийн гаалийн хяналт шалгалтыг түргэн шуурхай хийх нөхцлийг бүрдүүлж байгаа юм. сургалтын үр дүнд шуудангийн илгээлтийн үйлчилгээний стандарт технологи ажиллагааны мөрдөлтийг сайжруулж хэрэглэгчдэд ойлгомжтой шинэлэг үйлчилгээг хүргэх боломж бүрдүүллээ.

шуудАнгийн үйлчилгээний технологи, стАндАртын сургАлт док (ph.d.) Ю.Баярсайхан. ххзх-ны шуудангийн албаны ахлах мэргэжилтэн

© CRC. Øóóäàíãèéí ñåìèíàð

www.crc.gov.mn

www.crc.gov.mn www.crc.gov.mn