55
GÜNEŞTEN GELEN GÜÇ DIŞ KUVVETLER

Dış kuvvetler

Embed Size (px)

DESCRIPTION

dış kuvvetler

Citation preview

Page 1: Dış kuvvetler

GÜNEŞTEN GELEN GÜÇ

DIŞ KUVVETLER

Page 2: Dış kuvvetler

RÜZGÂR VE OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER

Rüzgarın etkili olabilmesi için bölgenin kurak olması, bitki örtüsünden yoksun olması ve taş yapısının kolay ufalanabilir olması ve rüzgarın hızlı olması gerekir.

Bu tür yerlere örnek olarak Orta Asya, Kuzey Afrika çölleri, İç Anadolu bölgesi örnek verilebilir.

Page 3: Dış kuvvetler

AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ 1. MANTAR KAYA

Page 4: Dış kuvvetler

2. ŞAHİT KAYA

Page 5: Dış kuvvetler

3. TAFONİ

Page 6: Dış kuvvetler

BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ• Biriktirme şekilleri içinde kumul, barkan ve lösler

bulunur.

• Aşağıdaki şekilde de kumul ve barkan görülmektedir.

Page 7: Dış kuvvetler

AKARSULAR VE OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER

• Akarsuyun akmaya başladığı yere kaynak, döküldüğü yere de ağız denir. Eğer ağız denize ulaşıyorsa açık havza, ulaşamıyorsa kapalı havzadır. Eğer bir akarsu kapalı havza ise; ya iklimi kuraktır, ya da yer şekillerinden dolayıdır.

• Bir akarsu aşındırma gücünü yitirirse o akarsu genel taban seviyesine ulaşmış olur yani denge profilini oluşturmuştur. Bir akarsuyun su toplama alanına havza denir. İki havzayı ayıran sınıra su bölümü çizgisi denir.

Page 8: Dış kuvvetler
Page 9: Dış kuvvetler

• Bir akarsuyun yıl içinde taşıdığı su miktarına akımveya debi denir. Bir akarsuyun akım miktarının yıl içindeki değişikliğine rejim denir. Yıl içi akım miktarı çok değişiyorsa düzensiz rejim az değişiyorsa düzenli rejimdir.

• Soru: Akım miktarı iklim, bitki örtüsü, kayaç, insan vb gibi etkenlere göre değişir. Tek etken iklim olsaydı. Hangi iklim bölgesinde rejim düzenli olurdu?

• Soru: Önceki soruyu bilemeyenler hâlâ neden yaşıyor? Tunceli Üniversitesi kontenjanlarını kontrol ettiniz mi?

Page 10: Dış kuvvetler
Page 11: Dış kuvvetler

DENGE PROFİLİ• Bir akarsu denge profiline ulaşmış ise ;

• Akış hızı azaldığı için aşındırma gücü bitme aşamasındadır.

• Hidroelektrik potansiyeli yoktur. Üzerinde ulaşım yapılabilir.

Page 12: Dış kuvvetler

AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ • 1.VADİ

a) Çentik vadi: V şekilli vadilerdir. Aşındırmanın en güçlü olduğu vadidir.

b) Boğaz vadi: (yarma vadi) Yüksek dağ sıralarını yarıp geçen akarsular tarafından oluşturulur.

Page 13: Dış kuvvetler

c) Tabanlı Vadi: Akarsu yana aşındırma ve biriktirme yaparak oluşturduğu vadilerdir.

Soru: Bir akarsu denge profiline ulaşmış olması jeolojik zaman olarak bize nasıl bilgi verir?

Page 14: Dış kuvvetler

• 2. KIRGIBAYIR: Şiddetli erozyonla oluşmuş parçalanmış yamaçlardır. (Kırgıbayır varsa; bitki örtüsü cılızdır. Yamaç kırıntılı tortuldur. Yağış rejimi düzensizdir.)

Page 15: Dış kuvvetler

3) Peri Bacası

• Soru: Peri bacaları hangi taş grubunun özgün şeklidir?

Page 16: Dış kuvvetler

• 4)Şelale ve Dev Kazanı:

• Şelale varsa; akım hızlı, denge profiline ulaşılmamış demektir.

Page 17: Dış kuvvetler
Page 18: Dış kuvvetler

• 5) Peneplen (yontuk düzlük)

Yoğun aşındırma sonucu oluşan dalgalı düzlüklerdir.

Page 19: Dış kuvvetler

• 6) Plato

Akarsular tarafından derince yarılmış yüksek düzlüklerdir. Ya da çevresine göre yüksekteki düzlüklerdir.

Page 20: Dış kuvvetler
Page 21: Dış kuvvetler
Page 22: Dış kuvvetler

AKARSU BİRİKTİRME1)BİRİKİNTİ KONİSİ: Akarsuyun bir anda hızını yitirmesi ile o bölgede

malzemelerini biriktirmesiyle ortaya çıkar. Geniş olanına yelpaze adı verilir.

Page 23: Dış kuvvetler

• 2) Dağ eteği ovası: Yelpazelerin birleşmesiyle oluşur.

• 3) Dağ içi ovası: Dağ içlerinde eğimin azaldığı yerlerde görülür.

Page 24: Dış kuvvetler

• 4) Taban seviyesi ovası:

Page 25: Dış kuvvetler

• 5) Delta: olması için akıntı ve gel-git olmayacak. Bol alüvyon gelecek ve deniz derin olmayacaktır.

Page 26: Dış kuvvetler
Page 27: Dış kuvvetler

• 6) Kum adacıkları:

Page 28: Dış kuvvetler

HEM AŞINDIRMA HEM DE BİRİKTİRME

1)Menderes: akarsuyun büklüm yaparak akmasıdır.

Page 29: Dış kuvvetler
Page 30: Dış kuvvetler

• 2) Seki (taraça)

Page 31: Dış kuvvetler

KARSTİK ŞEKİLLER

• Bir yerde karstik şekil olabilmesi için alçıtaşı, jips, kaya tuzu ve en önemlisi kalker bulunmak zorundadır. Yani kimyasal tortul kayaçlar….

• Bu bölgede aynı zamanda karstik kaynak bulunur. Ve bu bölgede su yer altına çabuk sızar.

• Bu bölgedeki kaynaklarda da tuz ve kireç oranı diğer kaynaklara nazaran daha yüksektir.

Page 32: Dış kuvvetler
Page 33: Dış kuvvetler

AŞINMA ŞEKİLLERİ:

• LAPYA: Karstik kayacın yağmur suyu tarafından oluk oluk eritilmesi il oluşur.

Page 34: Dış kuvvetler

• Dolin ve Uvala: Dolin erime sonucu oluşan çukurdur. Bunlar birleşirse uvala oluşur.

• Düden:karstik alanlarda su bazen bir çukura girip kaybolduğu gözlenir. Bu kuyulara düden denir.

Page 35: Dış kuvvetler

• Obruk: Bunlar mağara çökmesi ile oluştuğu için dolinden farkı sadece derin olmasıdır.

Page 36: Dış kuvvetler

• Polye: Karstik erimeylan oluşan ovalardır.

Page 37: Dış kuvvetler

• Mağara: erime sonucu oluşan yer altı boşluğudur.

Page 38: Dış kuvvetler

BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ• Sarkıt, dikit, sütun

Page 39: Dış kuvvetler

• traverten

Page 40: Dış kuvvetler

BUZUL• Yükseldikçe ve kutuplara yaklaştıkça etkinliği artar.

• Erimeyen buzula kalıcı (toktağan) kar örtüsü veya buzul denir.

• Sirk buzulu, yeni oluşan veya eski buzul kalıntısı olan buzullardır.

• Vadi buzulu, sirk buzulundan büyük vadi boyunca uzanan buzullardır. Buzul vadileri tekne şeklindedir.

• Örtü buzulu, geniş sahaları kaplayan buzullardır. Grönland ve Antarktika bunlara örnektir.

• Küçükten büyüğe doğru sıralayacak olursak sirk < vadi< örtü olarak sıralanır.

Page 41: Dış kuvvetler

BUZUL AŞINIM ŞEKİLLERİ

a) Buzul Vadisi

Vadi buzulu eridiğinde ortaya çıkan tekne şekilli vadidir.

Page 42: Dış kuvvetler

b) Hörgüç Kaya: Ana kayanın buzul tarafından işlenmesi ile ortaya çıkar.

c) Sirk Çanağı: Sirk buzulunun erimesiyle oluşan çukurlardır.

BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ:

a)Moren (buzul taş)

Buzulun aşındırdırdığı malzemelerinin birikmesiyle oluşur. Oluşumu lös ve alüvyon ile aynıdır.

b)Sander Düzlükleri:

c)Drumlin:

Page 43: Dış kuvvetler

DALGA VE AKINTILARIN OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER:

1. Aşındırma Şekilleri:

a) Falez: Kıyıya yakın kesimde oluşan uçurumlardır.

Page 44: Dış kuvvetler

KIYI BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ

1. Kıyı oku ve Kordonu

Page 45: Dış kuvvetler

2. Tombolo: Kıyı oku ile adanın birleşmesi ile oluşur.

Page 46: Dış kuvvetler

3. Lagün: kıyı kordonunun koyu kapatmasıyla oluşur.

Page 47: Dış kuvvetler

KIYI TİPLERİ

1. Enine kıyılar: *Dağlar denize diktir. *İç kesimle ulaşım kolaydır. *koy körfez ada çoktur. *Denizin etkisi iç kısımlara ulaşır.

Page 48: Dış kuvvetler

2. Boyuna Kıyı: *Dağlar denize paraleldir. *Ada koy, körfez çok azdır. *Doğal liman çok az, iç kesimle ulaşım zordur. Deniz etkisi iç kesime ulaşmaz.

Page 49: Dış kuvvetler

3. Liman Tipi Kıyılar: kıyının önünün doğal setle kapanmasıyla oluşur.

Page 50: Dış kuvvetler

4. Ria Tipi Kıyı: Eski akarsu vadilerinin sular altında kalmasıylan oluşan kıyılardır.

Page 51: Dış kuvvetler

5. Haliç Kıyı Tipi: * Gel-git sonucu oluşurlar. * okyanus kıyılarında bulunur. İngiltere, Hollanda, Fransa gibi ülkelerde görülür. Türkiye’de yoktur.

Page 52: Dış kuvvetler

5. Dalmaçya Kıyı Tipi : *Hırvatistan’da görülür. Türkiye’de Kaş ilçesinde görülür (Antalya). Kıyıya yakın sıradağların sular altında kalmasıyla oluşur.

Page 53: Dış kuvvetler

7. Fiyort Tipi Kıyı: Buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşur. Akarsu vadisi olsaydı Ria adını alırdı.

Page 54: Dış kuvvetler
Page 55: Dış kuvvetler

8. Skyer Tipi Kıyılar: Buzul vadisinin yanında Morenlerinde sular altında kalmasıyla oluşur. Tek fark çok sayıda ada vardır.