วชาเศรษฐศาสตรกบการเขาใจปญหาของสงคมมนษยของสงคมมนษย

สฤณ อาชวานนทกลFringer | คนชายขอบ

http://www.fringer.org/28 พฤศจกายน 2552

งานน8เผยแพรภายใตลขสทธ> Creative Commons แบบ Attribution Non-commercial Share Alike (by-nc-sa) โดยผสรางอนญาตใหทาซ8า แจกจาย แสดง และสรางงานดดแปลงจากสวนใดสวนหนWงของงานน8ไดโดยเสร แตเฉพาะในกรณทWใหเครดตผสราง ไมนาไปใชในทางการคา และเผยแพรงานดดแปลงภายใตลขสทธ>เดยวกนน8เทาน8น

หวขอบรรยาย

1. พ8นฐานเรWองเศรษฐศาสตร2. การเตบโตทางเศรษฐกจ3. พ8นฐานเรWองระบบตลาด4. พรมแดนของเศรษฐศาสตร4. พรมแดนของเศรษฐศาสตร5. การบรหารจดการทรพยากร: ทWดนในศรลงกา6. แนะนาเศรษฐศาสตรพฤตกรรม

1. พ8นฐานเรWองเศรษฐศาสตร

เศรษฐศาสตรคออะไร?

“โจทยใหญ” ของเศรษฐศาสตร

• มนษยมความตองการไมส 8นสด• แตทรพยากรมจากด

– ทนธรรมชาต (ทWดน ฯลฯ)– ทนมนษย (แรงงาน ปญญา ฯลฯ)– ทนมนษย (แรงงาน ปญญา ฯลฯ)– ทนเงนตรา– ทนทางสงคม ฯลฯ

• ควรใชและจดสรรทรพยากรแตละชนด “อยางไร”?

• เราม “ทางเลอก” อะไรบาง?

สมมตฐานเบ8องตนของเศรษฐศาสตร

• คนเปน “สตวเศรษฐกจ” 100%?

• คน “มเหตมผล” 100%?

• ถาสมมตฐานเหลาน8ไมเปนจรง • ถาสมมตฐานเหลาน8ไมเปนจรง

ทฤษฎเศรษฐศาสตรอาจอธบาย

“โลกแหงความจรง” ไมได

• บรบท และ เงWอนไข เปนสWงสาคญ

เศรษฐศาสตรศกษาโจทยในหลายระดบ

โลก / ประเทศ

สWงแวดลอม การเมอง สถาบน

ขอมล

พฒนา

การเงน

อตสาหกรรม

ปจเจก

เครอขาย

ชWอเสยง

การคลง

สวสดการ

องคกร

คาถามใหญของเศรษฐศาสตร• ระบอบเศรษฐกจควรผลตสนคาและบรการ

ประเภทใดบาง? – เนนการผลตในภาคเกษตร หรออตสาหกรรม หรอบรการ หรอขอมล หรอ ฯลฯ? หรอควรเนนกจกรรมดานกฬา การพกผอน หรอทWอยอาศย?

• ระบอบเศรษฐกจควรผลตสนคาและบรการ• ระบอบเศรษฐกจควรผลตสนคาและบรการอยางไร? – ใชแรงงานเปนหลก, ทWดนเปนหลก, หรอทนเปนหลก? ทาอยางไรใหเกดประสทธภาพ?

• ใครควรไดใชสนคาและบรการท#ผลต? – แบงให ทกคนไดเทาๆ กน? ใหคนรวยไดมากกวา? ให คนทางานหนกไดมากกวา?

Stock vs. Flow

• Positive Statements:

– สามารถพสจนวาเปนจรงหรอเทจได ดวยการเชคขอมลหรอคนควาวจยเพWมเตม

• Normative Statements:

– เปน “ความเหน” หรอ “ความรสกสวนตว” ทWพสจนวาเปน

Positive & normative economics

– เปน “ความเหน” หรอ “ความรสกสวนตว” ทWพสจนวาเปนจรงหรอเทจไมไดดวยการคนควาวจย

องคความรจากเศรษฐศาสตรแขนงใหมๆ เชน เศรษฐศาสตรสWงแวดลอม เศรษฐศาสตรความสข และเศรษฐศาสตรพฤตกรรม

กาลงชวยขยบขยาย “ขอบเขต” ของสWงทWนกเศรษฐศาสตร ศกษา � แปลง Normative เปน Positive economics

4

5

6

Price

“นกเศรษฐศาสตรพดอะไรกได”?

0

1

2

3

0 1 2 3 4 5 6

Quantity

“นกเศรษฐศาสตรพดอะไรกได”?

4

5

6

Price

S0

S1

S2

0

1

2

3

0 1 2 3 4 5 6

Quantity

D0

“นกเศรษฐศาสตรพดอะไรกได”?

4

5

6

Price

S0

0

1

2

3

0 1 2 3 4 5 6

Quantity

D0

D1

D2

กจกรรมทางเศรษฐกจ

บรโภคหรอลงทน?

บรโภคหรอลงทน?

บรโภคหรอลงทน?

บรโภคหรอลงทน?

บญญตพ8นฐานของวชาเศรษฐศาสตร

บญญต #1: ภาวะไดอยาง-เสยอยาง• บญญตทW 1: คนทกคนเผชญภาวะ “ไดอยาง-

เสยอยาง” (tradeoffs) เสมอ

• ประสทธภาพ vs. ความยตธรรม - แตข8นอย

กบวาเรานยามสองคาน8อยางไรดวย

• เรยน vs. เลน, บรโภค vs. ลงทน

• “โลกน8ไมมอะไรฟร” (there is no free

lunch) – เพราะอะไร?

บญญต #2: ตนทนคอสWงทWเรายอมเสย• บญญตทW 2: ตนทนของอะไรกตามคอสWงทW

คณยอมเสยไปเพWอใหไดส Wงน8นมา

• “โลกน8ไมมอะไรฟร” (there is no free

lunch) เพราะอยางนอยเราทกคนกม “ตนทน

คาเสยโอกาส” (opportunity cost)

• ตวอยางตนทนเชน เวลา เงน ความสข ความ

สบาย ฯลฯ

บญญต #3: คดทละหนวย (margin)• บญญตทW 3:คนทWมเหตมผลคดแบบ “เพWมทละ

หนวย” (margin) คอคานงถงประโยชนและ

ตนทน “ทWเพWมข8น” ไมใชคาเฉลWย

• สมมตวาตนทนในการบนของเครWองบนขนาด

200 ทWนWง เทากบ $100,000

• ถาเทWยวบนเหลอทWนWง 10 ทW ผโดยสารอยาก

จายแค $300 สายการบนควรขายใหหรอไม?

บญญต #4: คนตอบสนองตอสWงจงใจ• บญญตทW 4:คนตอบสนองตอสWงจงใจ

• “เชคชวยชาต”

• มาตรการภาษ

• ซ8อ 2 แถม 1

• ราคาศนยบาท = “emotional hot button”

วธวทยาของเศรษฐศาสตร(economic methodology)(economic methodology)

สWงบนเทงคาใ

ชจา

ยในกา

รบรโ

ภค (

บาท

)

อาหาร

เศรษฐศาสตรเลาเรWองดวยแผนภาพ

O

คาใ

ชจา

ยในกา

รบรโ

ภค

รายไดตอเดอน (บาท)

เศรษฐศาสตรเลาเรWองดวย Time Series

6,0006,0006,0006,000

8,0008,0008,0008,000

60%60%60%60%

80%80%80%80%

ผลตภณฑมวลรวมในประเทศและอตราการสงออกของไทยพนลานบาท

0000

2,0002,0002,0002,000

4,0004,0004,0004,000

2533253325332533 2534253425342534 2535253525352535 2536253625362536 2537253725372537 2538253825382538 2539253925392539 2540254025402540 2541254125412541 2542254225422542 2543254325432543 2544254425442544 2545254525452545 2546254625462546 2547254725472547 25482548254825480%0%0%0%

20%20%20%20%

40%40%40%40%

GDP GDP GDP GDP ของไทยของไทยของไทยของไทย การสงออกเปนรอยละของ การสงออกเปนรอยละของ การสงออกเปนรอยละของ การสงออกเปนรอยละของ GDPGDPGDPGDP

ทWมา: กระทรวงพาณชย, ธนาคารแหงประเทศไทย

อตราสวนกใช “เลาเรWอง” ได

250250250250300300300300350350350350400400400400450450450450500500500500

อตราสวนการใชเช?อเพลงตอรายไดตอหว ป 2548(จานวนตนหรอเทยบเทา ตอรายได 1 USD)

000050505050

100100100100150150150150200200200200250250250250

สหรฐ

อเมร

กาสห

รฐอเ

มรกา

สหรฐ

อเมร

กาสห

รฐอเ

มรกา

ญปน

ญปน

ญปน

ญปน

องก

ฤษ

องก

ฤษ

องก

ฤษ

องก

ฤษ

ฟน

แลน

ดฟ

นแล

นด

ฟน

แลน

ดฟ

นแล

นด

อนโด

นเซ

ยอน

โดน

เซย

อนโด

นเซ

ยอน

โดน

เซย

มาเล

เซย

มาเล

เซย

มาเล

เซย

มาเล

เซย

ฟลป

ปนส

ฟลป

ปนส

ฟลป

ปนส

ฟลป

ปนส

สงคโ

ปร

สงคโ

ปร

สงคโ

ปร

สงคโ

ปร

ไทย

ไทย

ไทย

ไทย

เกาห

ลใต

เกาห

ลใต

เกาห

ลใต

เกาห

ลใต

ฮองก

งฮอ

งกง

ฮองก

งฮอ

งกง

จนจน จนจน

อนเด

ยอน

เดย

อนเด

ยอน

เดย

ทWมา: British Petroleum Statistical Review of World Energy 2006, World Bank

ขอมล cross-section “เลาเรWอง” ไดดกวาสดสวนหน ตอรายไดของครวเรอนไทย แบงตามช นรายได

10.0

15.0

20.0

25.0

0.0

5.0

10.0

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

2000 2004 Poly. (2000) Poly. (2004)

ช 8นรายไดของครวเรอน (percentile)

ทWมา: สานกงานสถตแหงชาต

75

100

scale ของกราฟ มผลทางจตวทยาการบรโภคอาหารตอป (ตอคน)

ปรม

าณท

Wซ8 อต

อป (

กโลกร

ม)

รายไดของรายไดของผบรโภค ผบรโภค ((บาทบาท))

ปรมาณทWซ8อปรมาณทWซ8อตอป ตอป ((กโลกรมกโลกรม))

fig

0

25

50

0 10 000 20 000 30 000 40 000 50 000 60 000

ปรม

าณท

Wซ8 อต

อป

รายไดของผบรโภคตอป (บาท)

ผบรโภค ผบรโภค ((บาทบาท)) ตอป ตอป ((กโลกรมกโลกรม))

05,000

10,00015,00020,000

10254570

100

300

400

scale ของกราฟ มผลทางจตวทยา (ตอ)ป

รมาณ

ทWซ

8 อตอป

(กโ

ลกร

ม) รายไดของรายไดของผบรโภค ผบรโภค ((บาทบาท))

ปรมาณทWซ8อปรมาณทWซ8อตอป ตอป ((กโลกรมกโลกรม))

05,000

1025

fig

0

100

200

0 5000 10 000 15 000 20 000

การบรโภคอาหารตอป (ตอคน)

ปรม

าณท

Wซ8 อต

อป

รายไดของผบรโภคตอป (บาท)

5,00010,00015,00020,000

254570

100

อตรา

การว

างงา

น(%

)

9

10

11

12

5

10

15

เมWอไหรทW “ขาวด” เปนขาวดจรงๆ?

fig

อตรา

การว

างงา

น

Unemployment

1989 1991 1992

4

5

6

7

8

Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3-10

-5

0

1990

อตราการเป

ลWยน

แปลงข

องอตราการวางงาน

Rate of changein unemployment

9

10

11

12

5

10

15

อตรา

การว

างงา

น(%

)เมWอไหรทW “ขาวด” เปนขาวดจรงๆ? (ตอ)

fig

อตราการเป

ลWยน

แปลงข

องอตราการวางงาน

(%)

Unemployment

1989 1990 1991 1992

4

5

6

7

8

Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3-10

-5

0

อตรา

การว

างงา

น

มลคา = ปรมาณ x ราคา• การ “แยกสวน” ตวเลขตางๆ ออกเปนองคประกอบ จะทาใหเราเขาใจไดดข 8นวา ใคร

ไดหรอเสยประโยชนจากตวเลขทWสงข8นหรอลดลง• ยกตวอยางมลคาการสงออกขาวเปรยบเทยบ 2545 เทยบกบ 2548:

80808080

100100100100

70

93

23พนลานบาทสวนตางทWเกดจากปรมาณขาว

มลคาสงออกขาว สวนตางมลคาสงออก

7%

• จะเหนไดวามลคาสงออกขาวทWเพWมข8นน8นเกดจากราคาขายทWสงข8นเปนสวนใหญ (93%) มาจากปรมาณเพWมข8นเปนสวนนอย (7%)

• เมWอเทยบตวเลขน8กบราคาทWรฐบาลรบซ8อขาวเปลอก จะพบวาคนทWไดประโยชนสวนใหญจากมาตรการน8คอพอคาคนกลาง ไมใชเกษตรกร

0000

20202020

40404040

60606060

2545254525452545 2548254825482548

70

สวนตางทWเกดจากราคาขาว

93%

ทWมา: กรมสงเสรมการสงออก

2. การเตบโตทางเศรษฐกจ

การเตบโตทางเศรษฐกจ

ประโยชนของการเตบโตทางเศรษฐกจ

นกเศรษฐศาสตรโดยมากเชWอวา...• การเตบโตทางเศรษฐกจทาใหเราผลตทกอยางได

มากข8น โดยเฉพาะสนคาอปโภค• สนคาอปโภคบรโภคมากข8น � มาตรฐานความ

เปนอยดกวาเดม � คณภาพชวตดข 8น

ประโยชนของการเตบโตทางเศรษฐกจ

เปนอยดกวาเดม � คณภาพชวตดข 8น • เศรษฐกจโต � รฐเกบภาษไดมาก � โครงสรางและ

สวสดการพ8นฐานดข8น (ถนน โรงพยาบาล ฯลฯ)• ความมWงคWงทWสรางน8นจะ “ไหลรน” ลงมาสคนจนโดย

อตโนมต เชน ผานการจางงาน และเมWอรฐบาลเกบภาษจากคนรวยไดมากข8น กจะชวยคนจนไดมากข8น

“ตนทน” ของการเตบโตทางเศรษฐกจ

“ตนทน” ของการเตบโตทางเศรษฐกจ

ตวอยางตนทนของการเตบโตทางเศรษฐกจ• คนรวยรวยข8น คนจนอาจจนลงหรอลาบากกวาเดม �

“รวยกระจก จนกระจาย”• “ผลไหลรน” ในความเปนจรงไมคอยไหล

คอรรปชWนบWนทอนการกระจายรายไดและลดทอน• คอรรปชWนบWนทอนการกระจายรายไดและลดทอนคณภาพของบรการภาครฐ

• องคประกอบของการเตบโตบางอยางอาจไมเปนผลดตอประชาชน เชน เพWมงบประมาณทางทหารเกนจาเปน

• องคประกอบ (composition) สาคญกวา ผลรวม (sum)

ตนทนดานสWงแวดลอม

คาเสยโอกาสของการเตบโตทางเศรษฐกจ• เนWองจากทรพยากรมจากด เราจงมกจะตองเลอกวาจะ

เนนการผลตอะไรมากกวากน ณ ชวงเวลาใดเวลาหนWง ระหวาง

�สนคาทน (capital goods) กบ�สนคาอปโภคบรโภค (consumer goods)�สนคาอปโภคบรโภค (consumer goods)

• การเตบโตทางเศรษฐกจในระยะยาวตองอาศยการลงทนในสนคาทน เชน เครWองจกร ถนนหนทาง ทรพยสนทางปญญา อยางตอเนWอง เนWองจากเปน “ปจจยการผลต” ทWผลตสรางการเตบโตในระยะยาว

• แตกละเลยสนคาอปโภคบรโภคไมได เพราะรวมปจจยสW + เครWองอานวยความสะดวก + ปรบปรงคณภาพชวต

ปรมาณสนคาทน

K2

ภาวะไดอยาง-เสยอยางของการเตบโต

คาเสยโอกาสของคาเสยโอกาสของสนคาทน สนคาทน KK22--KK1 1 = = สนคาอปโภคบรโภค สนคาอปโภคบรโภค CC11--CC2 2 ทWตอง ทWตอง ““เสยสละเสยสละ” ” ((ไมไดผลตไมไดผลต))

ปรมาณสนคาอปโภคบรโภคC1C2

K1

ตนทน

ประโยชน““เสยสละเสยสละ” ” ((ไมไดผลตไมไดผลต))

B

การเตบโตและศกยภาพในการผลต

ปรมาณสนคาทน เมWอประเทศยงใชศกยภาพเมWอประเทศยงใชศกยภาพในการผลตไมเตมทW ในการผลตไมเตมทW เศรษฐกจจะขยายตวจากเศรษฐกจจะขยายตวจากจด จด A A ไป ไป B B ได ท 8งสนคาได ท 8งสนคาทนและสนคาอปโภคทนและสนคาอปโภค

C1

A

B

K1

K2

C2

ปรมาณสนคาอปโภคบรโภค

ทนและสนคาอปโภคทนและสนคาอปโภคบรโภคเพWมข8นบรโภคเพWมข8น

A

BK2

ปรมาณสนคาทน

ในระยะยาว ตองเพWมศกยภาพในการผลต

เมWอประเทศผลตเตมเมWอประเทศผลตเตมศกยภาพแลว การเตบโตศกยภาพแลว การเตบโตตองอาศยการเพWมศกยภาพ ตองอาศยการเพWมศกยภาพ เชน เพWมทรพยากร เชน เพWมทรพยากร ((คนพบคนพบน8ามนน8ามน, , แรงงานตางดาวแรงงานตางดาว) ) หรอปรบปรงประสทธภาพหรอปรบปรงประสทธภาพ

C1

K1

C2

ปรมาณสนคาอปโภคบรโภค

หรอปรบปรงประสทธภาพหรอปรบปรงประสทธภาพในการผลต ในการผลต ((เทคโนโลยเทคโนโลย, , ปรบปรงการศกษาปรบปรงการศกษา))

AB

K2

การเพWมศกยภาพทWดระยะส 8นแตอาจไมยWงยนปรมาณสนคาทน การเพWมศกยภาพทWเอยงการเพWมศกยภาพทWเอยง

ไปขางสนคาอปโภคไปขางสนคาอปโภคมากกวาสนคาทน เชน มากกวาสนคาทน เชน เงนลงทนจากตางชาตเงนลงทนจากตางชาตอาจเนนผลตสนคาอาจเนนผลตสนคาอปโภคบรโภคเพWออปโภคบรโภคเพWอ

C1

K1

K2

C2ปรมาณสนคาอปโภคบรโภค

อปโภคบรโภคเพWออปโภคบรโภคเพWอสงออก ประเทศเตบโตในสงออก ประเทศเตบโตในระยะส 8น แตยWงยนหรอระยะส 8น แตยWงยนหรอเปลาเปลา? ? ((อยาลมวาสนคาอยาลมวาสนคาทนเสWอมตามกาลเวลาทนเสWอมตามกาลเวลา))

ววฒนาการ (?) ของระบบเศรษฐกจระ

ดบ

เสรภ

าพท

างเศ

รษฐก

จของ

ประ

ชาช

น

ทนนยมเสร(แนวคด

กระแสหลก)

“ทนนยมธรรมชาต” “ทนนยมกาวหนา”

ทนนยมเสรมเพยงบางธรกจในบางประเทศ ในระดบโลกยงเปนทนนยมสามานยอย

เศรษฐกจผกขาดโดยรฐ

ทนนยมผกขาด/ทนนยมสามานย/ทนนยมพวกพอง

ระดบ

เสรภ

าพท

างเศ

รษฐก

จของ

ประ

ชาช

น

ระดบความยWงยนของระบบเศรษฐกจ

ทนนยมในไทยยงเปน “ทนนยมสามานย” อย สาเหตหลกๆ อาจเปนเพราะ:

• ธนกจการเมองยงเฟWองฟ • โครงสรางศกดนา/อานาจนยมยงอย• กฎหมายปองกนการผกขาดไมมผล• กฎหมายคมครองผบรโภค สงคม ฯลฯ

ยงใชไมไดจรง

ปญหาของสงคม: ‘มายาคต’ ทWไมเปนจรง (1)

• เงนซ8อไดทกอยาง• GDP วด ‘สขภาพสงคม’ ได • ประโยชนจากทนนยมเสร จะ

‘ไหล’ ลงมาสคนทกระดบช 8น

มายาคต

• เงนซ8อความสข, ความปลอดภย, ฯลฯ ไมได ถากลไกตางๆ ไมทางาน

• Human Development Index (Amartya Sen) วด

ขอเทจจรง

‘ไหล’ ลงมาสคนทกระดบช 8นเอง โดยทWรฐไมตองแทรกแซงตลาด – “The rising tide lifts all boats”

• รฐไมควรแตะ “สวนเกน” ของคนรวย เพราะสวนเกนเหลาน8นมาจากการทางานหนกซWงกอใหเกดผลผลตทWเปนประโยชน

Index (Amartya Sen) วดระดบ ‘ความสข’ ของประชาชนไดดกวา GDP

• ความมWงคWงของคนจานวนมากมาจากมรดกหรอการเกงกาไร ไมใชการทางานหนก

• “In the long run, we’re all dead” (John M. Keynes)

ปญหาของสงคม: ‘มายาคต’ ทWไมเปนจรง (2)

• ทกภาคสวนควรมงเนนการสรางประสทธภาพสงสดอยางเดยว

• เนWองจากระบบตลาดเปน

มายาคต• ประสทธภาพอยางเดยวอาจไมทา

ใหเกดความเปนธรรมในสงคม (หรออยางนอยกสงคมทWมมนษยธรรม) : สถานการณทWมเศรษฐไมกWคนในขณะทWคนหลาย

ขอเทจจรง

• เนWองจากระบบตลาดเปนระบบทWดทWสดในการสรางประสทธภาพ รฐจงควรปลอยใหระบบตลาดทางานดวยตวของมนเอง

เศรษฐไมกWคนในขณะทWคนหลายลานคนตองอดอาหารตายอาจ “มประสทธภาพสงสด” (Pareto optimal) แลว หากไมมทางทWจะชวยใหใครรอดชวตโดยไมทาให เศรษฐเสยประโยชน

• มแนวโนมสงทWจะเกด “ทนนยมสามานย” หากรฐไมควบคมตลาดอยางแขงขนและเปนอสระอยางแทจรงจากภาคธรกจ

ปญหาของสงคม: ‘มายาคต’ ทWไมเปนจรง (3)

• สมองมนษยมศกยภาพพอทWจะเขาใจการทางานของธรรมชาตอยางสมบรณ

• ธรรมชาตเปรยบเสมอนเปน

มายาคต

• ปญหาสWงแวดลอมหลายประการ เชน โลกรอน กาลงบอนทาลายโลก และชดเจนวาเกดจากน8ามอมนษย

ขอเทจจรง

• ธรรมชาตเปรยบเสมอนเปน ‘เครWองจกร’ ทWเดนอยางเทWยงตรงตามกฎเกณฑแนนอนตายตว

• ดงน8น มนษยจงสามารถเอาชนะและควบคมธรรมชาตได

• กฎวทยาศาสตรใหมๆ เชน Relativity, Uncertainty, Incompleteness พสจนชดเจนวา ความไมแนนอนและความไมสมบรณเปนสจธรรมของโลก และพรมแดนความรของมนษยแปลวาไมมวน ‘เอาชนะ’ ธรรมชาตได

• ทกบรษทควรต 8งเปาหมายทW“ผลตอบแทนสงสดตอผถอหน” เพราะผถอหนยอมคานงถงประโยชนของสวนรวมอยแลว

มายาคต• ปญหาขอมลไมเทาเทยมกน

(asymmetric information) ระหวางผบรหารบรษทกบผถอหน และระหวางบรษทกบผบรโภค/สงคม ทาใหเกดการหลอกลวงและ

ขอเทจจรง

ปญหาของสงคม: ‘มายาคต’ ทWไมเปนจรง (4)

สวนรวมอยแลว• ดงน8น บรษททWมงเนน

เปาหมายน8จะชวยใหเกดประโยชนสงสดตอสวนรวมโดยอตโนมต

สงคม ทาใหเกดการหลอกลวงและฉอฉลงายและปกปดงายดวย

• ทกฝายมผลประโยชนทบซอน• แนวโนมทWจะไดกาไรสงกวาจาก

การเกงกาไรระยะส 8นในตลาดหน เทยบกบเงนปนผลในระยะยาวทาใหผถอหน ‘มกงาย’ กวาทWควร

• ผถอหนในตลาดหลกทรพยสมยใหมไมกระจกตวเหมอนในอดต – ‘ความเปนเจาของ’ ลดลง

• ทกคนควรทาแตในสWงทWตวเองเชWยวชาญทWสด ภาคธรกจกควรทาธรกจ ภาคสงคมกทางานดานสงคม ภาครฐกนาเงนภาษไปสราง

มายาคต• นอกเหนอจากเงน ภาคสงคมยง

ตองการระบบ & องคความรในการบรหารจดการ ซWงภาคธรกจมความรความเชWยวชาญดทWสด

• ระบบราชการของรฐยงไร

ขอเทจจรง

ปญหาของสงคม: ‘มายาคต’ ทWไมเปนจรง (5)

ภาครฐกนาเงนภาษไปสรางระบบสวสดการสงคม

• นกธรกจทWอยากชวยเหลอภาคสงคมนอกเหนอจากเงนภาษทWจายรฐ กทาไดโดยผานกจกรรม ‘สงคมสงเคราะห’ ตางๆ เชน การบรจาค เทาน8นกพอแลว

• ระบบราชการของรฐยงไร ประสทธภาพ คอรรปชWน และไมเหลยวแลผดอยโอกาสทWสด ซWงไมมสทธมเสยงในระบอบการเมอง

• ‘สงคมสงเคราะห’ ไมสามารถใช แกปญหาเชงโครงสราง เชน ความเสWยงในชวตและทรพยสน ไมมทWดนทากน ไรการศกษา ฯลฯ

• ผทาหนาทWบรหารเงนไดดทWสดคอนกการเงน ไมใชนกพฒนาสงคม

• กรรมสทธ>สวนบคคลเปนปจจยสาคญในการผลกดนความเจรญทางเศรษฐกจ เพราะคนทWสามารถอาง ‘ความเปนเจาของ’ เทาน8น ทW

มายาคต• คนจานวนมากไมไดสรางสรรคเพWอ

เงน แตเพWอแบงปนใหกบผอWน• พ8นทWสาธารณะมากมายมสมาชกใน

ชมชนเปนผรวมกนดแลอยางดโดยไมเคยตองมเอกสารสทธ

ขอเทจจรง

ปญหาของสงคม: ‘มายาคต’ ทWไมเปนจรง (6)

‘ความเปนเจาของ’ เทาน8น ทWจะมแรงจงใจในการผลตงาน

• ‘พ8นทWสาธารณะ’ ทWปราศจากเจาของจะไรคนดแล

• ดงน8น รฐจงตองตกรอบและมอบกรรมสทธ>สวนบคคล และคมครองกรรมสทธ>น 8นอยางเครงครด

ไมเคยตองมเอกสารสทธ• ระบบลขสทธ>ทWเขมงวดคมครอง

ผสรางมากเกนไป และนาไปสการผกขาดความร ตอยอดไมได

• ในหลายกรณ ความเหนแกตวของนกธรกจหนาเลอดและความไร ประสทธภาพของรฐ คอสาเหตทWพ8นทWสาธารณะทรดโทรม

• ระบบยอมออกสทธบตรแมกระทWงธรรมชาต เชน DNA, พนธพช

GDP เปนองคประกอบเดยวของ “ความสข”

53

ท �มา: Deutsche Bank Research, 2007

เศรษฐกจขบเคลWอนดวยพลงงานทWไมยWงยน

54

ท �มา: Carol King, “Will we always be more capable in the future?”;

Worldchanging.com -http://www.worldchanging.com/archives/007962.html

ความสาคญของ “ความยตธรรมทางสงคม”• การเตบโตของเศรษฐกจทWม “ฐานกวาง” นWนคอ เตบโต

ในทางทWคนสวนใหญไดประโยชน ไมใชในทางทWความมWงคWงกระจกตวอยในมอชนช 8นนาน8น เปนการเตบโตทWทาใหคณภาพชวตของคนดข8น และเอ8ออานวยตอกระแสประชาธปไตย ซWงชวยใหคนในสงคมรจกอดทนอดกล 8นตอความคดเหนทWแตกตาง แทนทWจะทะเลาะจน

55

อดกล 8นตอความคดเหนทWแตกตาง แทนทWจะทะเลาะจนนาไปสความรนแรง หรอถกกดขWโดยผครองอานาจ

• การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทW “ด” ทWมฐานกวาง จงชวยใหสงคมมระดบ “คณธรรม” สงข8นกวาเดม และระดบคณธรรมทWสงข8นน8นกจะทาใหสงคมยWงยน มสนตสขและเสถยรภาพมากกวาในสงคมทWความเจรญกระจกตวอยในมอคนเพยงไมกWคน

ลกษณะของนโยบายพฒนาในอดมคต• ต 8งเปาหมายทWการสงเสรมและดารง “ความอยดมสข”

ของประชาชนในสงคม• ใชทรพยากรธรรมชาตอยางยWงยน : “การพฒนาอยาง

ยWงยน” (Sustainable Development) หมายความวา ไมใชทรพยากรธรรมชาตในอตราทWเรวกวาความสามารถ

56

ไมใชทรพยากรธรรมชาตในอตราทWเรวกวาความสามารถของมนษยในการผลตทรพยากรทดแทน และไมท8งทรพยากรธรรมชาตในอตราทWเรวกวาอตราทWธรรมชาตจะสามารถดดซบมนกลบเขาไปในระบบ

• ประเมนผลดและผลเสยจากนโยบายอยางรอบคอบสาหรบผมสวนไดเสยทกฝาย โดยเฉพาะผดอยโอกาส

• มองทรพยากรทWมวนหมดตางๆ รวมท 8งผลกระทบภายนอกวาเปน “ตนทน” ทWผกอตองรบภาระ

ลกษณะของนโยบายพฒนาในอดมคต (ตอ)• เปาหมายควรอยทWการพฒนา “ศกยภาพ” ของมนษย

ไมใชแค “ระดบรายได” (Amartya Sen)• สงเสรม “ความยตธรรมทางสงคม” โดยรฐตองคมครอง

สทธมนษยชนข 8นพ8นฐานของประชาชน จดบรการสาธารณปโภคข 8นพ8นฐานทWไดคณภาพ ดาเนนนโยบาย

57

สาธารณปโภคข 8นพ8นฐานทWไดคณภาพ ดาเนนนโยบายทWมจดมงหมายทWการลดความเหลWอมล8าทางรายได และสงเสรมการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน

• สามารถรองรบความหลากหลายของแตละวฒนธรรมทองถWนในทกระดบได เพราะการใชชดนโยบายพฒนาทWยดเยยดแบบ “สาเรจรป” อาจนาไปสความขดแยงและความรนแรงในสงคม และดงน8นจงไมอาจเรยกวาเปนระบบเศรษฐกจทWยWงยนได

อนาคต ? มงทาเงนสงสดCO2 850 ppm

อณหภม +6ºC

700

800

900

1000ppm

CO2

มงทาเงน +พลงงาน“สะอาด”

CO2 590 ppm+

เงน+สWงแวดลอมประสานท 8งโลก

380ppm300

400

500

600

2000 2020 2040 2060 2080 2100

CO2 550 ppm

อณหภม +2ºC

CO2 590 ppmอณหภม +2.4ºC

เงน+สWงแวดลอมประสานท8งโลก

มงทาเงนสงสด + พลงงานสะอาด

vs

การตลาดเพWอท8งขวาง

ทมา : www.storyofstuff.com

จากดขยะผลต

สนคาสกดวตถดบ จดจาหนาย

บรโภค

ผลตสนคา

เงน+สWงแวดลอมประสานท8งโลก

มงทาเงนสงสด + พลงงานสะอาด

vs

จดจาหนาย

บรโภค

สกดวตถดบ

ยWงยน

3. พ8นฐานเรWองระบบตลาด

ความรทWวไปเกWยวกบ “ตลาด”� ในทางเศรษฐศาสตร “ตลาด” หมายถงบรบททWมการตก

ลงซ8อขายสนคาหรอบรการระหวางผซ?อกบผขาย โดยทWท 8งสองฝายไมจาเปนตองมาพบปะกนโดยตรงหรอมสถานทWต 8งทWแนนอน ตราบใดทWมการตกลงซ8อขายสนคาหรอบรการ กถอวาตลาดไดเกดข8นแลว อาจไมตองสงมอบและชาระเงนกนในทนทกได

62

ตองสงมอบและชาระเงนกนในทนทกได � หากมการตกลงซ8อขายสนคาหรอบรการชนดใด กมกจะ

เรยกชWอตามสนคาหรอบรการน8น เชน “ตลาดขาวเปลอก” หรออาจเรยกตามประเภทของสนคาทWซ8อขายกนโดยรวม เชน “ตลาดผลผลต” หรอ “ตลาดการเงน” หรออาจแยกพจารณาตามขอบเขตบรเวณ เชน “ตลาดในประเทศ” และ “ตลาดโลก” เปนตน

ความรทWวไปเกWยวกบ “ตลาด” (ตอ)� “ระบบตลาด” คอระบบเศรษฐกจทWเนนภาคการผลต,

การกระจายสนคา และการแลกเปลWยนสนคาเปนหลก ควบคมโดยปจเจกบคคลหรอบรรษทเอกชนมากกวารฐบาล หากรฐเขามาแทรกแซงกถอเปนสวนนอย

� โครงสรางตลาด หมายถง จานวนผขายและผซ8อทWมอยในตลาดสนคาหรอบรการชนดน8นๆ รวมถง

63

� โครงสรางตลาด หมายถง จานวนผขายและผซ8อทWมอยในตลาดสนคาหรอบรการชนดน8นๆ รวมถงสภาพแวดลอมในการแขงขน

� ราคาและปรมาณผลผลตของสนคาหรอบรการจะถกกาหนดข8นมาไดอยางไร ยอมข8นอยกบโครงสรางตลาด

ขอสมมตของระบบตลาด� หากแบงประเภทตลาดตามโครงสรางจะแบงไดเปน 2 ประเภท คอ ตลาด

แขงขนสมบรณ (perfect competition) และตลาดแขงขนไมสมบรณ (imperfect competition)

� ตลาดแขงขนสมบรณ หมายถงตลาดทWมลกษณะดงตอไปน8� มผซ 8อผขายจานวนมาก และเปนรายเลก ๆ หรอรายยอยเทาน8น ผผลตแต

ละรายเปนผขายสนคาตามราคาตลาดหรอเปนผรบราคา (price taker)� ผขายสามารถเขาและออกจากตลาดไดอยางอสระ (free-entry and

64

� ผขายสามารถเขาและออกจากตลาดไดอยางอสระ (free-entry and free-exit) โดยไมถกกดกน

� สนคาของผขายแตละรายมลกษณะเหมอนกนทกประการ (homogeneous products) จงสามารถใชทดแทนกนไดอยางสมบรณ

� ผซ 8อและผขายมความรอบรในขอมลขาวสารอยางสมบรณ (perfect information) การเคลWอนยายสนคาและทรพยากรการผลตสามารถทาได อยางสะดวกและรวดเรว

� ในทางทฤษฎ ตลาดแขงขนสมบรณคอตลาดทWนาสงประโยชนสทธสงสดตอทกฝาย เปนตลาดทWมประสทธภาพ ปรบตวเขาสดลยภาพไดอยางรวดเรว

� ลกษณะของตลาดแขงขนสมบรณ จงเปน “เง#อนไขแหงความสาเรจ” ของระบบตลาด

เงWอนไขแหงความสาเรจของระบบตลาด� การมผซ ?อและผขายเปนจานวนมาก และแตละรายเปนราย

เลก ๆ หรอรายยอย แสดงวา ปรมาณสนคาของผผลตแตละรายจะมสดสวนเพยงนอยนดเมWอเทยบกบสนคาท 8งหมดในตลาด ดงน8นหากผผลตรายหนWงรายใดเปลWยนแปลงพฤตกรรมในการผลต กจะไมสงผลกระทบตอปรมาณสนคาในตลาด กลาวคอ จะไมมผผลตใดมอทธพลเหนอตลาดในแงทWจะกาหนดปรมาณหรอ

65

ไมมผผลตใดมอทธพลเหนอตลาดในแงทWจะกาหนดปรมาณหรอราคาสนคาชนดน8นได แมคดจะรวมตวกนกทาไดยาก และผผลตแตละรายตองเปนผรบราคา ในทานองเดยวกน ฝายผซ8อกเปนรายเลกๆ และมจานวนมากเชนกน จงไมสามารถรวมตวเพWอเรยกรองใหฝายผขายลดราคาลงมาตามความตองการของตนเองได

� ดงน8น ราคาสนคาจงถกกาหนดโดยกลไกของตลาด = อปสงคและอปทานของตลาด

� การท#ผผลตสามารถเขาและออกจากตลาดไดอยางอสระ แสดงวาถาผผลตรายใหมจะเขามาทาการผลตเพWอแขงขนกบผผลตทWมอยเดมกยอมทาได เพราะไมมขอกดกนใดๆ ไมวาจะเปนกฎเกณฑของรฐ หรอการรวมตวกนของผผลตรายเดมเพWอกดกนรายใหม (collusion หรอ “ฮ 8ว”) สวนผผลตรายเดม ถาจะออกจากตลาดหรอเลกกจการไป กสามารถทาไดงายโดยไมม

เงWอนไขแหงความสาเรจของระบบตลาด (ตอ)

66

ออกจากตลาดหรอเลกกจการไป กสามารถทาไดงายโดยไมมอปสรรคใดๆ เชนกน

� คณสมบตขอน8บงช8วา ผผลตแตละรายสนองตอบตอแรงจงใจทางราคาไดอยางรวดเรว

เงWอนไขแหงความสาเรจของระบบตลาด (ตอ)� การท#สนคาของผผลตแตละรายมลกษณะเหมอนกนทก

ประการ ซWงทาใหสนคาของผผลตแตละรายสามารถใชทดแทนกนไดอยางสมบรณน8น แสดงใหเหนวาผซ 8อหรอผบรโภคจะซ8อสนคาของผผลตรายใดกได การตดสนใจซ8อสนคาของผบรโภครายใดข8นอยกบราคาเพยงประการเดยว นWนคอ ถาผผลตรายใดขายตWากวารายอWนๆ ผบรโภคกจะซ8อจากผผลตรายน8น ในทาง

67

ขายตWากวารายอWนๆ ผบรโภคกจะซ8อจากผผลตรายน8น ในทางตรงกนขามหากผผลตรายใดขายในราคาทWสงกวารายอWนๆ ผบรโภคจะไมซ8อสนคาของผผลตรายน8น

� ท ?งผซ ?อและผขายมขอมลครบถวนสมบรณและเทาเทยมกน และการเคลWอนยายสนคาสามารถไดอยางสะดวกและรวดเรวดวย

� เศรษฐกจแบบตลาดโดยธรรมชาตของตวมนเอง มลกษณะออกจากศนยกลาง, ยดหยน, ไดผลในทางปฏบต และเปลWยนแปลงได การกาหนดราคาเกดข8นจากกลไกของ “มอทWมองไมเหน”

� สาเหตหลกทWทาใหเศรษฐกจแบบตลาดไดผลในทางปฏบต คอ หลกการของมนใหความสาคญกบ “ประสทธภาพ” และ “เสรภาพ” ซWงในทWน8หมายถง

ประโยชนของระบบตลาด

68

ซWงในทWน8หมายถง � “เสรภาพ” ของผบรโภคทWจะเลอกบรโภคสนคาหรอบรการใด ๆ

ทWมอยในตลาดทWผผลตแขงขนกนเสนอให � “เสรภาพ” ของผผลตทWจะเรWมหรอขยายธรกจและรบหรอ

กระจายความเสWยง รวมท 8งผลตอบแทนออกไปได � “เสรภาพ” ของแรงงานทWจะเลอกงานหรออาชพ เขารวมกบ

สหภาพแรงงาน หรอแมแตเปลWยนเจานายได

� ระบบตลาดเอ8อใหเกดการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ และความกาวหนาทางเทคโนโลย และการปรบปรงประสทธภาพอยางตอเนWอง

� แตระบบตลาดไมมภมคมกนหรอกลไกใดๆ สาหรบประเดนความยตธรรมทางสงคม นโยบายสาธารณะ และ “ผลกระทบตอภายนอก” (externalities) เชน เงนเฟอ, การวางงาน, มลภาวะ,

ขดจากดของระบบตลาด

69

ภายนอก” (externalities) เชน เงนเฟอ, การวางงาน, มลภาวะ, ความเหลWอมล8าของชวตความเปนอย, ความยากจน และอปสรรคทางการคาระหวางประเทศ

� สถาบนอWนๆ เชน รฐ และ ชมชน มบทบาทในการแกไขปญหาทWระบบตลาดไมสามารถแกไขเองได (“ความลมเหลวของตลาด”) และจดการกบประเดนสาธารณะทWอยนอกขอบเขตของระบบตลาด

ความลมเหลวของตลาด� ความลมเหลวของตลาด (Market Failure) หมายถง ภาวะทWกลไก

ตลาดไมสามารถจดสรรทรพยากรใหมประสทธภาพได หรอภาวะทWตลาดไมสามารถตอบสนองความตองการของสาธารณะท 8งในแงของปรมาณหรอราคาของสนคาได รวมท 8งการทWตลาดไมสามารถสะทอนตนทนหรอประโยชนทWแทจรงได

70

� สาเหตแหงความลมเหลวประการหลกๆ ไดแก1) สารสนเทศไมสมบรณ คอสถานการณทWฝายหนWงมขอมลมากกวาอกฝายหนWง ทาใหเกดปญหาเชน � ปญหา Lemon market คอตลาดทWผขายรวาสนคามคณภาพตWา

แตผซ 8อรไมมากเทา เชน ตลาดรถมอสอง วธแกไขคอผขายตองสรางชWอเสยง (Reputation) ใหผซ 8อไววางใจ หรอสรางมาตรฐานสนคา (Standardize)

ความลมเหลวของตลาด (ตอ)1) สารสนเทศไมสมบรณ (ตอ) � ปญหา Adverse selection เกดเมWอกาหนดใหสนคาบรการทWม

คณภาพตางกนมราคาเทากน จนทาใหสนคาและบรการทWมคณภาพตWาไลสนคาคณภาพสงออกไปจากตลาด วธแกไขคอ การสงสญญาณตลาด (market signaling) ใหผซ 8อรขอมลของสนคาบรการน8น ๆ มากข8นกวาเดม

71

สนคาบรการน8น ๆ มากข8นกวาเดม� ปญหา Moral hazard เกดข8นจากการทWฝายหนWงเปลWยนแปลง

พฤตกรรมจากเดมไปจนทาใหอกฝายหนWงทWมตนทนในการตดตามพฤตกรรมสง (high monitoring cost) และตองรบภาระจากพฤตกรรมน8นๆ

� ปญหา Principal-agent เกดข8นจากการทW agent (เชน นายหนาขายบาน) ทางานเพWอความตองการของตนเอง โดยไมสนความตองการของ Principal (ลกคา) และ Principal มตนทนในการตดตามพฤตกรรมของ agent สง

ความลมเหลวของตลาด (ตอ)2) ผลกระทบภายนอก (externalities) เปนผลกระทบทWมตอ

บคคลทWสามทWไมไดต 8งใจใหเกด และตนทนจากผลกระทบไมได ถกนบรวมเขาไปในตนทนของผผลต ผลกระทบภายนอกมท 8งดานดและดานไมด เชน การกระจายความรดานเทคโนโลย (technology spillover) หรอ มลพษทWเกดจากโรงงาน ปญหาน8แกไขไดโดยการพยายามนาผลกระทบภายนอกมาคดเปนตนทนของผผลตใหได (internalize externalities)

72

ของผผลตใหได (internalize externalities)3) อานาจเหนอตลาด คอมผผลตรายหนWงรายใดทWมอานาจมากกวา

ผผลตอWน ๆ ทาใหเกดการผกขาด นามาซWงการกาหนดราคาทWไมเปนไปตามกลไกตลาด เชน ราคาสงเกนควร

4) สนคาสาธารณะ (public goods) คอสนคาทWใชแลวไมหมดไปและไมสามารถกดกนผอWนในการบรโภคได กอใหเกดปญหา “free-riders” คอผทWไดประโยชนจากสนคาหรอบรการ โดยทWไมจายราคาในการใชน8น เมWอมปญหาน8มากเขาจะทาใหไมมผใดยอมจาย สดทายสนคาชนดน8นกจะไมเกดข8นในตลาด

การแทรกแซงของรฐเพWอแกความลมเหลวของตลาด – แตตองระวงเรWองไดอยาง-เสยอยาง

� การแทรกแซงราคาหรอการควบคมราคา� กฎระเบยบปองกนการผกขาด � นโยบายสงเสรมการแขงขน� การใชนโยบายภาษเพWอกาจดแรงจงใจหรอเพWมตนทนในการทา

กจกรรมทWมผลกระทบตอภายนอกในทางลบ เชน ภาษน8าเสย ภาษขยะ ภาษสารเคม ภาษกาไรจากการผกขาด เปนตน

73

ภาษขยะ ภาษสารเคม ภาษกาไรจากการผกขาด เปนตน� การสนบสนนกจกรรมทWเกดประโยชนตอสาธารณะ เชน การจดให

มสนคาสาธารณะ การใหความชวยเหลอหรอสทธพเศษ เปนตน� นกเศรษฐศาสตรบางสวนเชWอวา ระบบตลาดเสรในตวของมนเอง

ยอมมปญหาอยแลว ดงน8นจงมองวาความลมเหลวของตลาดเปนภาวะปกตของระบบตลาด

4. พรมแดนของเศรษฐศาสตร

เศรษฐศาสตรกระแสหลก

• เศรษฐศาสตรกระแสหลก หมายถง “กระบวนทศนหลก” ทWนกเศรษฐศาสตรสวนใหญใชวเคราะหและอธบายปรากฎการณทางเศรษฐกจในปจจบน ปจจบนหมายถง สานกคลาสสค หรอสานกนโอคลาสสค

• นยมใชแบบจาลองทางคณตศาสตรหรอเศรษฐมตเปน• นยมใชแบบจาลองทางคณตศาสตรหรอเศรษฐมตเปนเครWองมอในสรางแบบจาลองหรอทฤษฎตางๆ ในการวเคราะห

• ขอสมมตหลกคอ คนเปนสตวเศรษฐกจ และตลาดเสรมประสทธภาพสงสด

เศรษฐศาสตรกระแสรอง

• ยงมนกเศรษฐศาสตรคนอWนๆ ทWมองตางออกไป.....• และสงสยในขอสมมตหลกวาในโลกความเปนจรง มน

เปนเชนน8นหรอไม • ถาขอสมมตเปนจรง ทาไมจงยงเกดภาวะเศรษฐกจ

ตกตWาคร 8งใหญข8น และตามมาดวยวกฤตเศรษฐกจและตกตWาคร 8งใหญข8น และตามมาดวยวกฤตเศรษฐกจและการเงนหลายคร8ง นกเศรษฐศาสตรสวนหนWงจงหนไปหาทางออกอWนๆ – สานกเคนส – สานกนโอเคนส– ฯลฯ

พรมแดนของเศรษฐศาสตร

• เมWอมการพฒนาความรตางๆ มากข8น พรมแดนของเศรษฐศาสตรกขยายกวางข8น แตกแขนงออกเปนหลายสาขา– เศรษฐศาสตรการเมอง– เศรษฐศาสตรสถาบน– เศรษฐศาสตรสถาบน– เศรษฐศาสตรส Wงแวดลอม– เศรษฐศาสตรความสข– เศรษฐศาสตรพฤตกรรม

เศรษฐศาสตรการเมอง

• คอ การศกษาทางเศรษฐศาสตรทWนาเอาปจจยดานสงคม เศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรม ประเพณ กฎหมาย พฤตกรรมของมนษย อานาจ ชนช 8น ฯลฯ เขามาศกษาดวย

• เพWออธบายวาสถาบนการเมอง, สภาวะแวดลอมทางการเมอง และระบบเศรษฐกจมอทธพลตอกนอยางไร

• หรออาจหมายรวมถงหวขอเรWองนโยบายสาธารณะ เชน นโยบาย• หรออาจหมายรวมถงหวขอเรWองนโยบายสาธารณะ เชน นโยบายการคลง, นโยบายการปกปองตลาด และการแสวงหาคาเชาทางเศรษฐกจ

• อ. ศรพร ยอดกมลศาสตร นยามวา “เปนการศกษาเรWองความสมพนธเชงอานาจ ทWโยงยดอยกบผลประโยชนทางเศรษฐกจ”

เศรษฐศาสตรการเมอง• โดยวธการศกษาหรอการต 8งขอสมมต มกจะวเคราะหทW

โครงสรางมากกวาทWจะใชเทคนคทางคณตศาสตร พดงายๆ วาเปนการศกษาเศรษฐศาสตรในเชงสงคมศาสตรมากกวาจะพยายามทาใหเปนวทยาศาสตร โดยการวเคราะหสวนใหญจะพจารณาบรบทของประวตศาสตรดวย

• คาวาเศรษฐศาสตรการเมองเกดข8นคร 8งแรกในป 1615 โดยนก• คาวาเศรษฐศาสตรการเมองเกดข8นคร 8งแรกในป 1615 โดยนกเศรษฐศาสตรสานกธรรมชาตนยม (Physiocrats)

• นกเศรษฐศาสตรการเมองทWมชWอเสยงไดแก Adam smith, David Ricardo, Thomas Malthus และวพากษตอยอดโดย Karl Marx

• เศรษฐศาสตรการเมองเอง กเกWยวพนกบหลายๆ ศาสตร ไมวาจะเปนสงคมวทยา, รฐศาสตร, มนษยวทยา, จตวทยา, ประวตศาสตร, กฎหมาย, นเวศวทยา, ความสมพนธระหวางประเทศ ฯลฯ

เศรษฐศาสตรการเมอง

• งานศกษาดานเศรษฐศาสตรการเมองในปจจบนมคอนขางหลากหลาย – การศกษาการแสวงหาคาเชาทางเศรษฐกจในประเดนตางๆ

เชน ในการเลอกต 8ง เปนตน– การศกษาเรWองนโยบายการคลง– การศกษาเรWองนโยบายการคลง– การศกษาเรWองกระบวนการผลตนโยบายของรฐ

เศรษฐศาสตรสถาบน• เนนการศกษาและทาความเขาใจบทบาทของสถาบนตางๆ ไมวา

จะเปนสถาบนทางสงคม สถาบนการเงน และสถาบนธรกจ ในการเปลWยนแปลงพฤตกรรมทางเศรษฐกจของมนษย

• เศรษฐศาสตรสถาบนมองวาตลาดเปนผลลพธของการปฏสมพนธกนระหวางสถาบนหลายๆ สถาบน เชน ปจเจกบคคล, บรษท, รฐ, ธรรมเนยมทางสงคมบรษท, รฐ, ธรรมเนยมทางสงคม

• ขอสมมตของเศรษฐศาสตรสถาบนจะมองวาคนมความเปนเหตเปนผลทWจากด (bounded rationality) ทWมการววฒนาการเปลWยนแปลงไปดวย (คนไมไดมความชอบทWคงทW, มเหตมผลสมบรณเสมอ) และมขอมลไมสมบรณ

• สวนสถาบนเองกมการเปลWยนแปลง ซWงสงผลตอแรงจงใจของสถาบนน8นๆ ทWมตอมนษย

• นกเศรษฐศาสตรสถาบนทWมชWอเสยงไดแก Thorstein Veblen, John Kenneth Galbraith, Gunnar Myrdal ฯลฯ

เศรษฐศาสตรสถาบน

• หวขอทWนกเศรษฐศาสตรสถาบนทาการศกษา มความหลากหลายมาก เชน– การศกษาพฤตกรรมการเลอกทWอยอาศยของคนผวขาว และผวดา– การศกษาเรWองความเปนธรรมในสงคม– การศกษาเรWองทนวฒนธรรม– การศกษาเรWองทนทางสงคม– การศกษาเรWองทนทางสงคม– การศกษาเรWองชนช 8น– การศกษาผลกระทบขององคกรโลกบาลทWมตอประชาคมโลก

เศรษฐศาสตรส Wงแวดลอม

• นาวธคดแบบเศรษฐศาสตร มาประยกตใชกบเรWองทรพยากรธรรมชาต พรอมท 8งผสมผสานกบแนวคดเรWองระบบนเวศนและประเดนทางสWงแวดลอมใหมๆ

• โจทยหลกคอ จะทาอยางไรใหใชทรพยากรธรรมชาต (ทWมอยอยางจากด) ใหเกดประสทธภาพสงสด และทา(ทWมอยอยางจากด) ใหเกดประสทธภาพสงสด และทาอยางไรใหเกดการใชทรพยากรอยางยWงยน

• นกเศรษฐศาสตรส WงแวดลอมจะศกษาความสมพนธระหวางระบบเศรษฐกจกบสWงแวดลอม เพWอเปาหมายทาใหเกดการพฒนาระบบเศรษฐกจทWยWงยนและมประสทธภาพ เชน จะจบปลา, ตดตนไม, ถลงแร ฯลฯ อยางไร ใหคนรนหลงยงมทรพยากรเหลาน8ใช

เศรษฐศาสตรส Wงแวดลอม

• ตวอยางงานศกษาทางเศรษฐศาสตรส Wงแวดลอมในปจจบน– การศกษาเรWองการใชพลงงานทดแทน– การศกษาประเดนเรWองโลกรอน– การศกษาเรWองคารบอนเครดต– การศกษาเรWองคารบอนเครดต– การศกษาเรWองการจดการผงเมอง

2008

2008 2012 2008 2012

2008

2012 2012

$$$$

เศรษฐศาสตรความสข• เมWอมผลการวจยพบวา คนมความมWงคWงมากข8นกจรง

แตกลบมความสขลดลง จงเรWมมคนหนมาสนใจศกษาเรWองความสขมากข8น

• เศรษฐศาสตรความสข คอการศกษาระดบ “ความสข” ของคน โดยใชเทคนคทางเศรษฐศาสตรและจตวทยาของคน โดยใชเทคนคทางเศรษฐศาสตรและจตวทยา

• พยายามสรางดชนความสขข8นมาเปนตวช8วดระดบความสขเฉลWย เชน HLE (Happy Life Expectancy), HDI ทWหมายรวมถง อายขย, ระดบการศกษา, มาตรฐานความเปนอย บางดชนกถามถงระดบความพอใจในบรการสาธารณะ, ความปลอดภยในชวตความเปนอย, ธรรมภบาล, การคา, ความยตธรรมในสงคม, การจดสรรทรพยากร, การศกษา และปญหาในชมชน

เศรษฐศาสตรพฤตกรรม

• เศรษฐศาสตรพฤตกรรมพฒนาแยกออกมาจากการวเคราะหทางเศรษฐศาสตรและการเงน

• โดยใชวธวจยทางวทยาศาสตรมาประยกตปจจยเรWองมนษย, สงคม, การรบร และปจจยทางดานอารมณ เพWอนามาทาความเขาใจการตดสนใจทางเศรษฐกจเพWอนามาทาความเขาใจการตดสนใจทางเศรษฐกจของผบรโภค, ผก, นกลงทน

• และศกษาวาปจจยเหลาน8 มผลตอราคาตลาด, ผลตอบแทนและการจดสรรทรพยากรอยางไรบาง

• รวมท 8งเนนศกษาเรWองผลกระทบทWเกดจากการตดสนใจภายในตลาด และทางเลอกสาธารณะดวย

เศรษฐศาสตรพฤตกรรม

• ขอสมมตเบ8องตน จะมองวามนษยมความจากดดานเหตและผล (bounded rationality)

• ยกตวอยาง ในตลาดการเงน นกลงทนสวนใหญไมไดลงทนโดยคานงถงปจจยพ8นฐาน แตหลายคร 8งกมพฤตกรรมแหตามกน (herding behavior) หรอเรยกงายๆ วาแมงเมาบนเขากองไฟ

• การศกษาเศรษฐศาสตรพฤตกรรมสาขาหลกๆ เชน • การศกษาเศรษฐศาสตรพฤตกรรมสาขาหลกๆ เชน เศรษฐศาสตรพฤตกรรมในตลาดการเงน ทWมองวาความไร ประสทธภาพตางๆ ไมใชแค “ความลมเหลว” แตเปน “ธรรมชาต” ของตลาด

• นกเศรษฐศาสตรพฤตกรรมทWมชWอเสยงอยางเชน Dan Ariely, Robert Shiller, Andrei Shleifer เปนตน

5. การบรหารจดการทรพยากร: ทWดนในศรลงกาศรลงกา

การแยงกนใชประโยชนจากทWดนในศรลงกา� ในทศวรรษ 1980 บรเวณพ8นทWแหงแลงเขตแฮมบนโตตา (Hambantota) ของศรลงกา

ถกแยงกนใชทาประโยชนโดยกลมผลประโยชน 3 กลม ทWมชนช 8นทางสงคมแตกตางกน ประกอบดวย� กลมเจาของปศสตว (Gambaraya) ฐานะรWารวยและมการรวมกลมกนไดดมาก ม

อาชพเปนเจาของทWดนและเล8ยงสตว� กลมชาวนาฐานะปานกลางและมการรวมกลมกนไดดพอควร มอาชพทานาทดน8า� กลมชาวไร (chena) ฐานะยากจนและไมสามารถรวมกลมกนไดด มอาชพถางและ

เผาทWดนทาไรเลWอนลอย

90

เผาทWดนทาไรเลWอนลอย� เมWอประชากรเพWมมากข8นและทWดนยงคงมจากด ทาใหการแยงกนใชประโยชนจากทWดน

รนแรงข8น โดยผดแลจะปลอยใหสตวเดนเรรอนหากนตามทงไรทองนา ซWงเปนกรรมสทธ>ของชาวไรชาวนา ทาใหผลผลตในชวงเกบเกWยวเสยหายเปนจานวนมาก การปองกนเบ8องตนตองลอมร 8วลวดหนามรอบไรนา ซWงสรางตนทนมหาศาลใหกบชาวไรชาวนาทWมรายไดตWา

� เจาของสตวทWมอานาจในการตอรองสงกวา อางวาตนมสทธในการใชพ8นทWเหลาน8 อกท 8งยงไมยอมจากดขนาดฝงสตวและควบคมดแลฝงสตวไมใหทาลายผลผลตของชาวไรชาวนาอกดวย

ผลกระทบภายนอกทWเกดจากความขดแยง� มขอสนนษฐานวาปญหาความขดแยงกนของผลประโยชนน8 ไป

ขดขวางการปรบปรงเทคโนโลยเพWอการใชประโยชนจากทWดนอยางยWงยน เปนอปสรรคตอการเปลWยนวถการทาเกษตรจากการทาไรเลWอนลอยไปเปนการบรหารจดการระบบน8าเพWออนรกษหนาดนอกดวย

� โครงการ Kirindi oya irrigation and settlement project : KOISP

91

� โครงการ Kirindi oya irrigation and settlement project : KOISP พยายามสงเสรมใหชาวไรชาวนาใชเทคโนโลยปลกปาและทาเกษตรแบบใหมทWยWงยนข8น แตกลบไมสาเรจเนWองจากสาเหต เชนขาดแคลนน8า, แมลงกดทาลาย, เมลดพนธและดนไมไดคณภาพ และถกทาลายโดยปศสตว

แนวทางการแกไขผลกระทบภายนอก

� แนวทางการแกไขปญหาม 3 รปแบบหลกๆ ไดแก� แนวทางเสรนยมใหม : ทฤษฎของโคส

(Coase) และการทางานของกลไกตลาด

92

(Coase) และการทางานของกลไกตลาด� การแทรกแซงของรฐ : มาตรการทางดาน

ภาษและการออกกฎหมายหรอกฎระเบยบบงคบ

� วถชมชน : ววฒนาการของบรรทดฐาน ธรรมเนยมและประเพณของสงคม

การแกไขตามแนวทางเสรนยมใหม� ทฤษฎของโคสมขอสมมตวาตนทนธรกรรมในการเจรจาตอรองเปนศนย และ

ไมคานงถงความเทาเทยมกนทางสงคม ซWงแปลวาต 8งอยบนสมมตฐานวา ทกฝายมขอมลขาวสารทWเทาเทยมกน

� แนวทางน8เชWอวาจะสามารถแกปญหาและเกดการจดสรรทรพยากรทWมประสทธภาพข8นได โดยปลอยใหกลไกตลาดทางาน โดยชาวไรชาวนาซWงเปนเจาของกรรมสทธ>ในทWดน สามารถ “ซ8อ-ขาย” สทธในการทาลายผลผลตใหกบเจาของปศสตวได (โดยไมมตนทน) หากแตชาวไรชาวนาตองสามารถ

93

ใหกบเจาของปศสตวได (โดยไมมตนทน) หากแตชาวไรชาวนาตองสามารถระบไดวาความเสยหายมมากแคไหนและใครตองรบผดชอบ

� จากน8นจะเกดการพจารณาวาการปลกพชกบการเล8ยงสตวอยางไหนให ประโยชนมากกวา กเลอกทากจกรรมน8นๆ โดยรฐไมควรเขามาแทรกแซงเลย

� แตในความเปนจรงแลว การตอรองเจรจามตนทนใหท 8ง 2 ฝายตองแบกรบ อกท 8งยงตองคานงถงการกระจายรายไดและความเทาเทยมกนทางสงคมอยแลว

� ในกรณน8 เจาของสตวทWรWารวยมสถานะทางสงคมสงเจรจากบชาวไรชาวนาทWมรายไดตWากวาเสนความยากจน หมายความวาอานาจในการตอรองและขอมลขาวสารของท 8งคไมเทาเทยมกน ดงน8น จงไมอาจนาไปสผลลพธทWมประสทธภาพได เปนความลมเหลวของตลาดนWนเอง

การแกไขโดยการแทรกแซงจากรฐ� รฐมมาตรการแกไขปญหาผลกระทบภายนอกอย 4 แนวทาง

� การเกบภาษ (Pigouvian Tax) ในการเล8ยงปศสตว � ออกกฎหรอพ.ร.บ. กาหนดใหเจาของดแลไมใหสตว เรรอนหากน หากฝาฝน

เจาหนาทWมสทธยดสตวน8นไว จนกวาจะจายคาชดเชย� ออกกฎหรอพ.ร.บ. กาหนดใหเล8ยงสตวในบรเวณทWหางไกลจากพ8นทWทาเกษตร แต

ตองมการกาหนดพ8นทWและวนทWเร Wมทาเกษตรแนนอน เพWอใหเจาของปศสตวเคลWอนยายสตวออกนอกพ8นทW หากฝาฝนตองเสยคาปรบออกกฎหรอพ.ร.บ. กาหนดใหเจาของสตวจายชดเชยแกชาวไรชาวนา เพWอรบผดชอบ

94

� ออกกฎหรอพ.ร.บ. กาหนดใหเจาของสตวจายชดเชยแกชาวไรชาวนา เพWอรบผดชอบตอความเสยหายทWเกดข8น ถาไมยอมจายชาวไรชาวนามสทธยดสตวไวจนกวาเจาของจะยอมจาย โดยใหเจาหนาทWรฐควบคมดแล หากไมมใครรบผดชอบ เจาหนาทWรฐจะนาสตวออกประมลเพWอหารายไดมาชดเชยใหชาวไรชาวนา

� อยางไรกตาม แนวทางเหลาน8ตองประสบกบปญหา ถอเปนความลมเหลวของกลไกภาครฐ� มาตรการภาษ แมจะเปนเครWองมอทWมประสทธภาพ แตในกรณน8 ยากทWจะประเมน

“มลคาความเสยหาย” รวมท8งจากผลกระทบภายนอก ดงน8นจงยากทWจะวด� มาตรการใหจายคาชดเชยในกรณน8 บงคบใชไมสาเรจ เพราะเมWอมผฝาฝน ชาวไร

ชาวนากไมไปแจงตารวจเพราะมกาแพงทางสงคมและตนทนสง รวมท8งกลมเจาของสตวมความสมพนธกนอยางเหนยวแนน จงรวมกนไมประมลสตวทWเจาหนาทWยดไว สดทายชาวไรชาวนากไมไดรบการจายคาชดเชย

การแกไขตามแนวทางชมชน� สถาบนทWไมเปนทางการอยางเชน บรรทดฐาน ธรรมเนยม วฒนธรรมของชมชน ซWง

ววฒนาการขามเวลา สามารถเปนเครWองมอในการแกไขปญหาผลกระทบภายนอก

� ตามวฒนธรรมด 8งเดม เจาของสตวน8นไดชดเชยใหชาวไรชาวนาอยแลว แตจะอยในรปของการอปถมภทางสงคมตามระบบความสมพนธเชงอปถมภ มากกวาจะจายเปนตวเงน คอเจาของสตวซ WงสวนมากเปนเจาของทWดนดวย จะจางชาวนาชาวไรมาเปนแรงงานในการทาเกษตรกรรม อกท 8งยงเปนเจาหน8และคคาของชาวนาชาวไรอกดวย

ชมชนเองกมบทบาทในการควบคมพฤตกรรมของเจาของสตวเปนอยางด นWนคอ

95

� ชมชนเองกมบทบาทในการควบคมพฤตกรรมของเจาของสตวเปนอยางด นWนคอ เจาของสตวคนไหนทWไมยอมชวยเหลอชาวไรชาวนา กจะถกสงคมลงโทษ

� อยางไรกดกลไกของชมชนน8ไดออนแอลงเมWอความสมพนธเชงอปถมภเรWมลมสลายไป ชาวไรชาวนาเรWมแยกตวออกจากกลมแรงงานต 8งแตป 1960 รวมท8งการกอต 8ง semi-formal credit organization ทาใหชาวไรชาวนามทางเลอกในการกยมมากข8น ไมตองพWงพาเจาของสตวอกตอไป อกปจจยหนWงคอ ชาวไรชาวนามการอพยพยายถWนกนมากในชวงหลง ทาใหไมมปฏสมพนธกบเจาของสตวเหมอนเดม สวนเจาของสตวกรสกวาไมจาเปนตองรบผดชอบหรอกลวการลงโทษของสงคม เนWองจากมองวาโครงการทWเขามาชวยเกษตรกรมารบกวนสทธในการเล8ยงสตวของพวกเขาเชนกน ดงน8น จงเกดความลมเหลวของชมชน (ไมรวมมอกนเหมอนแตกอน)

ทางแกทWผสานท 8ง 3 แนวทาง� เนWองจากเกดความลมเหลวของท8งตลาด, รฐ และชมชน จงทาใหเกดทางเลอกในการ

แกไขปญหาแบบใหมทWผสานแนวคดของท8ง 3 อยางเขาดวยกน ในกลางทศวรรษ 1990

� ทางเลอกน8เสนอใหนกการเมองและเจาหนาทWทองถWนเปนตวกลางในการเจรจาระหวางชาวไรชาวนาและเจาของสตว โดยทาหนาทWเปนผตอรองผลประโยชนใหกบกลมชาวนาชาวไร พรอมท8งเสนอทWดนทWกนไวเปนพเศษสาหรบเล8ยงสตวทWไมทบซอนกบทWดนทาการเกษตรในชวงเพาะปลก เพWอหลกเลWยงปญหาความขดแยงทWอาจเกดข8น

96

การเกษตรในชวงเพาะปลก เพWอหลกเลWยงปญหาความขดแยงทWอาจเกดข8น

� ชาวนาชาวไรถอเปนฐานเสยงสวนใหญ ทาใหนกผลงสมครรบเลอกต 8งทWอยากไดรบเลอก มแรงจงใจทWจะตอบสนองความตองการของชาวไรชาวนา และเหนวาปญหาความเสยหายของผลผลตเปนเรWองเรงดวน สวนกลมเจาของสตวถอเปนเสยงสวนนอย แตมบทบาทในสงคมสง มรายไดด สามารถสนบสนนโครงการรณรงคหาเสยงได ทาใหผลงสมครรบเลอกต 8งตองตอบสนองความตองการของคนกลมน8เชนกน

� ตลอดมารฐไดพยายามสนบสนนใหเจาของสตวยกระดบเทคโนโลยการเล8ยงสตวให กลายเปนแบบเขมขนมากข8น คอฝงเลกลงแตมคณภาพมากข8น แตเจาของสตวกไมเคยสนใจ เพราะเล8ยงฝงใหญแลวไดรบคาตอบแทนมากกวาถาจะไปลงทนพฒนาเทคโนโลย ซWงตองใชเงนมาก

ทางแกทWผสานท 8ง 3 แนวทาง (ตอ)� อาจกลาวไดวา ยWงเจาของสตวมตนทนคาเสยโอกาสตWาเทาใด แรงจงในการ

พฒนาเทคโนโลยและแนวโนมในการลดขนาดฝงสตวกจะลดลงไปดวย� แตทายทWสด เจาของสตวตองยอมรบขอเสนอใหพฒนาเทคโนโลยและไป

เล8ยงสตวภายในพ8นทWทWจดสรรไวใหตางหาก เพราะนกการเมองขวา หากฝาฝนจะออกกฎหมายบงคบอยางจรงจงและจะออกหนาจดการแทนชาวไรชาวนาเอง

� คาขน8นาเชWอถอเพราะเจาของสตวกเหนวา ชาวนาชาวไรเปนเสยงสวนใหญทWนกการเมองตองเอาใจ หากไมทาตามอาจจะตองลดขนาดฝงสตวโดยทWไมได

97

นกการเมองตองเอาใจ หากไมทาตามอาจจะตองลดขนาดฝงสตวโดยทWไมได รบการจดสรรทWดนให ซWงกจะทาใหผลตอบแทนทWไดลดลง

� แนวทางน8จงสามารถแกไขปญหาความขดแยงและผลกระทบภายนอกลงไปได ในทWสด แตอยางไรกด ในระยะยาวตองมาพจารณากนวาแนวทางน8จะสรางความยWงยนและกอใหเกดการปรบปรงพฒนาทางเทคโนโลยหรอไม อยางไร

6. แนะนาเศรษฐศาสตรพฤตกรรม

• สาขาทWโตเรวทWสดของเศรษฐศาสตร (ไมใชในไทย �)• นกเศรษฐศาสตรพฤตกรรมศกษาวาคนมกระบวนการ

ตดสนใจอยางไรในโลกจรง โดยใชเทคนคและระเบยบวธวจยจากสาขาจตวทยาและเศรษฐศาสตร

• สมมตฐานหลกคอ ความมเหตมผลของมนษยมขดจากด (bounded rationality) – คนไมมเวลาและ

เศรษฐศาสตรพฤตกรรม

• สมมตฐานหลกคอ ความมเหตมผลของมนษยมขดจากด (bounded rationality) – คนไมมเวลาและศกยภาพเพยงพอทWจะชWงน8าหนกขอดและขอเสยของทางเลอกตางๆ กอนตดสนใจ

• นอกจากน8 คนยงตดสนใจผดพลาด • แตเราศกษาความผดพลาดเหลาน8นได (predictable

irrationality)

คนเรามWนใจเกนไปวาพยากรณอนาคตได

Behavioral Economics Concepts

Alternative

Nearby additional

Endogenous

Determination of

Time Preference

Loss Aversion;

Endowment Effect;

Status Quo Bias

Availability

Effects

Past Expected Future

Relevant

Observed

Current

Multiple

Alternative

Hedonic

Adaptation

Placebo

Effect;

Stereotypes

Peer Effects;

Relative

Standing

Paradox of

Choice

Anchoring;

เตาบารบควเตาน8 “แพง” หรอเปลา?

$5,984.05

from www.barbecue-grill-

Beefeater Signature SL - 6 Burner BBQ

from www.barbecue-grill-guide.com

ตอนน8ละ?

$5,984.05$6,299.00

Beefeater Signature SL - 6 Burner BBQ

แลวตอนน8?

$5,984.05$6,299.00

Beefeater Signature SL - 6 Burner BBQ

คราวน8เปนไง?

$5,984.05$6,299.00

Beefeater Signature SL - 6 Burner BBQ

$12,500.00Beefeater Signature SL - 6 Burner

BBQ: Gold Plated Edition

• ถาใหเลอกระหวางได 1,000 บาทวนน8 กบ 1,100 บาทในอก 1 สปดาห คณจะเลอกอะไร?

• แลวถาใหเลอกระหวาง 1,000 บาทในอก

ลองมาทดลองกนเลนๆ...

• แลวถาใหเลอกระหวาง 1,000 บาทในอก 1 ป กบ 1,100 บาทในอก 1 ปกบ 1 สปดาหละ?

• ไมเบสบอลกบลกบอลรวมกนมราคา 11 ดอลลาร ไมเบสบอลแพงกวาลกบอล 1

ลองดอกเรWอง...

แพงกวาลกบอล 1 ดอลลาร

• ไมเบสบอลมราคาเทาไหร?

• ไมเบสบอลกบลกบอลรวมกนมราคา 11 ดอลลาร ไมเบสบอลแพงกวาลกบอล 10

ลองดอกเรWอง... (อกท)

แพงกวาลกบอล 10 ดอลลาร

• ลกเบสบอลมราคาเทาไหร?