Боловсруулсан багш

Н.Отгондаваа

2018 он

Эдийн засгийн онол хичээлийн ерөнхий агуулга

Эдийн засгийн онолын шинжлэх ухааны судлахзүйл

судалгааны аргууд

ЭЗО-ыншинжлэх ухааны үүсэл хөгжлийнтовчтойм

ЭЗО-ыншинжлэх ухааны үндсэн ойлголт макро, микро эдийн засаг

Норматив ба позитив эдийн засаг

ЭЗО-ын судлах зүйл

ЭЗО-ын судалгааны аргууд

Хичээлтэй холбоотой гол нэршил

Theory of economics

Economics

Economist

Political

Invisivil hand

Margin

ЭЗО-ын шинжлэх ухааны үүсэл хөгжлийнтовч тойм

Эдийн засгийн шинжлэх ухааны үүсэл хүний

үүсэл гаралттай давхцана.

Хүний хөгжлийн формацийн дагуу хөгжиж

эхэлсэн.

Одоогоос хоёр зуун жилийн өмнө эдийн засгийнухаан нь бие даасан шинжлэх ухааны хэлбэртэйболж, өнөөг хүртэл олон үе шат дамжиж хөгжсөөрирсэн.

Цаашид хүний нийгэм хөгжихийн хирээр эдийн

засгийн элементүүд шинээр үүсч, улам

боловсронгуй болсоор байжээ.

мөнгө

арилжаа наймаа

үйлдвэрлэл, үйлчилгээ

банк

татвар, гааль г.м

Нэр томьёоны тухайд:

Эрдэмтэд олон янзаар тайлбарласан байна.

Экономика хэмээх нэр томъёо нь "ойкономиа" гэсэнГрек үгнээс гаралтай бөгөөд "ойкос"- өрх гэр, аж ахуй"номос" хууль, журам буюу анх өрхийн аж ахуйн тухайшинжлэх ухаан гэсэн утгаар дэлгэрчээ.

Грекийн их гүн ухаантан Аристотель полис-төр хэмээхойлголтыг нэмж, төрийн зохион байгуулалт, улстөрийн бодлогын тухай ойлголт үүссэн.

XVII зуунд францын сэтгэгч А. Монкретьен "Улстөрийн эдийн засаг" гэсэн ойлголтыг нэвтрүүлсэн.

Харин Монголыг эдийн засагчид арвилан хэмнэх ухаан гэж утгачлан орчуулжээ.

Эдийн засгийн онолын томоохон төлөөлөгчид

АДАМ СМИТ \ШОТЛАНД\

ЖОН МЕЙНАРД КЕЙНС \АНГЛИ\

КАРЛ МАРКС \ГЕРМАН\

ДАВИД РИКАРДО \АНГЛИ\

АЛЬФРЕД МАРШАЛЛ \АНГЛИ\

Адам Смит: Эдийн засагт төр оролцох хэрэгггүй

XVIII зууны дунд үед Английн их сэтгэгч Адам Смитулс төрийн эдийн засаг утга агуулгыг үгүйсгэж, ернь төр засаг ард түмэнд юу ч өгдөггүй, ийм учраасхүн нэг бүрд чөлөөтэй амьдрах, ажил хийх,худалдаа арилжаа эрхлэх боломж олгох нь зүйтэйбөгөөд ингэвэл хүмүүс чинээлэг амьдарч чаднагэсэн санаа дэвшүүлсэн. Ингэж А. Смитийн "үлүзэгдэх гараар" эдийн засаг, хүмуүсийн хоорондоххарилцааг зохицуулах тухай онол гарч, эдийнзасгийн сэтгэлгээний түүхэнд сонгомолсургаалийн эхлэл тавигджээ.

.

XIX зууны сүүлчийн хагастМаржинал хувьсгал хэмээх эдийнзасгийн сэтгэлгээ дэлгэрч, эдийнзасгийн орчин үеийн шинэсонгомол онолын үндсийг тавьжээ. Гэхдээ XIX зууны эцэс, XX зууныэхэн үеийн эдийн засгийн сэтгэлгээихэнхдээ микро эдийн засгийнсалбарыг хамарч байсан.

Кейнс эдийн засагт төр оролцох ёстой

1929-1932 оны эдийн засгийн иххямрал макро эдийн засгийнсэтгэлгээг хэгжүүлэхэд маш их нөлөөүзүүлсэн. 1936 онд Английнэрдэмтэн Кейнс анх удаа макроэдийн засгийн удирдлагын голзарчмуудыг тодорхойлсоноор өнөөгхүртэл Кейнсийн онол давамгайлжбайна.

.

Эдийн засгийн онолын шинжлэх ухааныүндсэн ойлголт

Эдийн засгийн асуудал бол хүн төрөлхтөний ажамьдрал, хөгжил дэвшлийн бүхий л талтайхолбоотой. Тэр бүхэн нь ганцхан эдийн засаг дээр л суурилдаг. Ямар улс орны амьдрал өдөртутамдаа гурван үндсэн асуудлыгшийдвэрлэхийг шаарддаг.

Юуг –яаж - хэнд

Юуг –яаж - хэнд

1.Ямар ч товарыг хичнээн тоо хэмжээгээр хэзээүйлдвэрлэх вэ? гэдгийг сонгох

2.Эдгээр товарыг ямар түүхий эд, технологиор хэнээр хийлгэх вэ? гэдгийг шийдвэрлэх

З.Тэдгээр товараа хүмүүс өрх гэрийн хооронд хэрхэн хуваарилах вэ? гэдэг асуудлыг багтаадаг

Тодорхойлолт

Хязгааргүй өсөн нэмэгдэж буй хэрэгцээг

хязгаарлагдмал нөөц баялагаар хэрхэн яаж

хангах тухай шинжлэх ухаан

Хүний хэрэгцээ хязгааргүй **************

Хэрэгцээг хангах нөөц хязгаарлагдмал **

Хэрэгцээ /need. Wants / Хэрэгцээ гэдэг нь юуны өмнө өөртөө шаардлагатай

бараа,үйлчилгээг олж бэлтгэх,ашиглах хэрэглэгчийн хүсэл юм

Материаллаг хэрэгцээ

Материаллаг бус хэрэгцээ

Материаллаг хэрэгцээ

Материаллаг хэрэгцээг амьдралын нэн тэргүүний зүйлс, тансаг хэрэглээний зүйлс гэж хоёр ангилдаг. Үйлчилгээ гэдэг бол материаллаг бүтээгдэхүүний адилаар хэрэгцээг хангадаг үйл ажиллагааны хүрээ юм.

Анхан шатны хэрэгцээ - зайлшгүй

Тансаг хэрэглээ – орлогоос хамаарна.

Материаллаг бус хэрэгцээ

Оюун санааны хэрэгцээ

Сайшаал магтаал

Хүндлүүлэх

Хэргэм зэрэг

Хязгаарлагдмал нөөц Limited resourse

Эдийн засгийн нөөц гэдэг нь товар үйлдвэрлэх, үйлчилгээ үзүүлэхэд ашиглах байгалийн баялаг хүний нөөцийг ашигладаг бөгөөд түүнийг дараах категорид хуваадаг.

1. Материаллаг нөөц-газар,түүхий эд материал, капитал

2. Хүний нөөц-хөдөлмөр эзэмших чадвар ба авхаалж самбаа

Нөөцийн төрлүүд Хөдөлмөр \ажиллах хүч\

Капитал

Газар

Аж ахуй эрхлэх ур чадвар \менежмент\

Эдийн засгийн ухааны судлах зүйл

Зах зээлийн аж ахуйн эдийн засгийн шинжилгээ

Хамгийн бага зардал хамгийн их олз гэдэг зарчим мөрдөгдөнө.Олз зардлын харьцаагаар үр ашиг хэмжигдэнэ

Үр ашгийг дээшлүүлэх арга механизмыг судлах явдал эдийн засгийн судалгааны гол зорилт мөн.

судалгааны объектын талаас эдийн засгийг микро, макро эдийн засаг гэж хувааж судлана.

Эдийн засгийн ухааны ангилал

/classificition/

Macro economics

Micro economics

Normative economics

Positive economics

Микро ЭЗО-н хүрээнд дараах ойлголтуудыг

судалдаг.

Эрэлт, нийлүүлэлтийн онол

Хэрэглэгчийн онол

Пүүсийн онол

Зах зээлийн төрлүүд

Хүчин зүйлсийн зах зээл

Макро эдийн засаг Макро эдийн засаг нь улс орны хэмжээн дэх зах

зээлийн харилцаа, түүний бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг бүхэлд нь цогц байдлаар судлана. Жишээлбэл:

улс орны эдийн засгийг өндөр хурдацтай хөгжүүлэх

улсын төсвийн орлогыг бүрдүүлж, хуваарилах,

хүмүүсийг ажлаар хангах

инфляцыг зохицуулах

гадаад эдийн засгийн тэнцвэрийг хангах зэрэг улс орны амин чухал асуудлууд макро эдийн засагт хамаарагдана

Макро эдийн засгийн хүчин зүйл

Эдийн засгийн хүчин зүйл / economical /

Технологийн хүчин зүйл /technology /

Нийгэм соёлын хүчин зүйл / social & culture /

Улс төрийн хүчин зүйл /politicial /

Хууль эрхзүйн хүчин зүйл /legal /

Позитив эдийн засаг

Эдийн засгийн тодорхой үзэгдэл үйл явдлын өнгөрсөн үеийн өөрчлөлт,хөгжлийн талаарх статистик тоо баримтанд тулгуурлан түүний одоогийн байдалд үнэлэлт өгч,цаашдын хандлагын талаар хялбарчилсан загвар, үзэл баримтлал боловсруулахыг позитив эдийн засаг гэнэ. Позитив эдийн засаг нь эдийн засгийн тухайн асуудлын оршин тогтох, хөгжих бодит шинжлэх ухааны тайлбарыг эрж хайдаг.Иймд позитив эдийн засгийн ихэнх үндэслэлүүд маргаангүй батлагдаж нотлогдсон зүйл байдаг.

Тухайлбал: "Бусад хүчин зүйлс өөрчлөгдөхгүй тогтмол байхад тухайн барааны зах зэзлийн үнэ өсвөл эрэлт буурна." Тухайн бараанд өндөр татвар ногдуулвал түүний нийлүүлэлт багасна гэх мэт баталгаануудыг эсэргүүцэн маргах ямар ч үндэс алга ямар нэгэн барааны үнэ нэмэгдэхэд түүнийг худалдан авагчдын тоо цөөрдөг нь зүй тогтол. Энэ нь эдийн засгийн бодит хууль үйлчилж байна гэсэн үг.

Норматив эдийн засаг Норматив эдийн засаг нь гол төлөв субъектив,

хувийн үнэлгээнд тулгуурласан санааг дэвшүүлдэг. Боловсруулсан үзэл баримтлалыг практикт хэрхэн,ямар аргаар хэрэгжүүлэх талаар тодорхой зөвлөмж, шийдвэр гаргахыг норматив эдийн засаг гэнэ. Өөрөөр хэлбэл норматив эдийн засаг нь тухайн асуудлын талаар "тэгэх хэрэгтэй" "тэгвэл зохино" гэх зэргээр тодорхой зөвлөмж шийдвэр өгдөг Эдийн засагчид үзэл баримтлалаа боловсруулахдаа эдийн засгийн бодит хууль, зүй тогтлыг зөв таниж мэдэж, бүтээлчээр ашигласан нөхцөлд л зөвлөмж практикт хэрэгжинэ

эдийн засгийн систем

Өмнө тодорхойлсон эдийн засгийн байгуулалтын түүхэн тодорхой хэв шинжийг эдийн засгийн систем дараах үндсэн элментүүдээр тодорхойлогдож байдаг. Үүнд:

1. Аж ахуйн үйл ажиллагааны үр дүн ба эдийн засгийн нөөцийг өмчлөх нийгмийн хэлбэрийн доор суурилсан нийгмийн эдийн засгийн харилцаа.

2. Аж ахуйн үйл ажиллагааны зохион байгуулалтын хэлбэрүүд

3. Аж ахуйн субъектүүдийн хоорондох эдийн засгийн үндсэн асуудлуудыг хэрхэн яаж ямар аргаар шийдвэрлэж байгаагаас хамааруулан ангилдаг.

ЭЗ-ийн тогтолцоо

төвлөрсөн төлөвлөгөөт ЭЗ-ийн тогтолцоо

уламжлалт ЭЗ-ийн тогтолцоо

зах зээлийн ЭЗ-ийн тогтолцоо

төвлөрсөн төлөвлөгөөт ЭЗ-ийн тогтолцоо

Энэ тогтолцоо манай оронд 1990 оноос өмнөбайсан.

ЭЗ-ийн үндсэн асуудлуудыг төрөөс төвлөрсөн төлөвлөгөөгөөр дамжуулан шийдвэрлэж байсан.

Ямар нэг төрлийн бүтээгдэхүүнийг хичнээн хэмжээгээр ямар техник технологи ашиглаж үйлдвэрлэх ажилчидын авах цалин хөлс ямар хэмжээтэй байх хөдөлмөрийн бүтээмжийн түвшин ямар байх зэргийг бүгдийг төвлөрсөн журмаар төлөвлөж хэрэгжүүлдэг байжээ.

Зах зээлийн эдийн засгийн тогтолцоо

ЗЗЭЗТ гэдэг нь ЭЗ-н үндсэн асуудлуудыг зах зээлийн аргаар шийдвэрлэж байдаг тогтолцоо юм.

Дэлхий дахины өнөө үед зах зээлийн тогтолцоо нь онолд байдаг шиг цэвэр хэлбэрээр биш төрийн зохицуулалттай ЗЗЭЗТ буюу холимог хэлбэрээр амьдралд хэрэгжиж байна.

Монголын ард түмний сонгож авсан ЗЗЭЗТ нь төрийн зохицуулалттай нийгмийн чиг баримжаатай захзээлийн эдийн засгийн тогтолцоо юм.

Уламжлалт эдийн засгийн тогтолцоо

Эдийн засгийн тогтолцооны нэг төрөл бол уламжлалт эдийн засгийн тогтолцоо юм.

Энэ тогтолцооны үед эдийн засгийн үндсэн асуудлыг шийдвэрлэхдээ олон жилээр уламжилж ирсэн аргыг гол болгсж хэрэглэдэг байсан.

Одоо энэ тогтолцоо нь бие даасан цэвэр хэлбэрээрээ байх нь тун ховор болжээ. Харин эдийн засгийн бусад тогтолцооны төрөлтэй хамт байх нь практикт зонхилон тохиолдох болжээ.

Economics event Discover Mongolia

News.mn / source /

“Монголд хөрөнгө оруулаарай” Өнөөдөр 8 цаг 30 минут

“World Finance” сайтад бичсэнээр хөрөнгө оруулагчдын сонирхлыг хамгийн ихээр татаж буй байгалийн баялгийн асар их нөөцтэй орнуудыг Монгол, Мьянмар, Мозамбик тэргүүлж байгаа гэнэ. Үүний нэг нотолгоо нь “Invest in Mongolia” буюу Монголд хөрөнгө оруулаарай хэмээх сурталчилгаа дэлхийн нэр хүндтэй томоохон мэдээллийн сайтуудад тавигдсаар байгаа юм. Уг сайтад “Монгол Улс дэлхийд нөөцөөрөөтэргүүлэх орд газрууд нээгдэж буйгаас арав дахь удаагаа зохиогдож буй “Дисковер Монголия” чуулга уулзалтад оролцогчдын тоо жилээс жилд нэмэгдэж байгаа билээ. Өнгөрсөн зургадугаар сард болсон УИХ-ын сонгуулиас өмнө хөрөнгө оруулагчдын эмээж байсан зүйл нь гадаадын уул уурхайн компаниудыг шахах улс төрийн хүчин гарч ирэх вий гэдэг болгоомжлол байв. Гэвч сонгуулийн үр дүн итгэмээргүй хөрөнгөоруулагчдын таамаглаж байснаас өөрөөр гарсан нь гадаадын хөрөнгөоруулагчдыг гайхшруулсан. Монголд гадаадын хөрөнгө оруулагчдын хувьд хамгийн том эрсдэл нь УИХ дахь үндсэрхэг үзэлт хууль тогтоогчид томоохон төслийн гэрээнд саад учруулж, орд газрууд дахь гадаадын хөрөнгө оруулагчдын хувь эзэмшлийн хэмжээг хязгаарлах болов уу гэсэн түгшүүр. Тиймээс хөрөнгө оруулагчид Монголын Засгийн газраас хөрөнгөоруулах эрх зүйн таатай орчин бүрдүүлж, ОХУ, Хятад хэмээх хоёр хүчирхэг хөрштэй ядуу Монголчуудыг тэвчээртэй байлгахыг хүсч байгаа. Харин Ардчилсан намын дарга Н.Алтанхуягаар удирдуулсан шинэ Засгийн газар гадаадын хөрөнгө оруулалтын уур амьсгалыг тодорхойлж, газар доорх нүүрс, төмрийн хүдэр, алт, зэс, уран, газрын ховор элементийн асар их баялгийг хөрөнгө болгох үүрэг хүлээсэн.