1. 1. i DEPED COPY Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas EKONOMIKS Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa laranganngedukasyonnamag-emailngkanilangpunaatmungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph. Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi. Araling Panlipunan Gabay sa Pagtuturo
2. 2. ii DEPED COPY EKONOMIKS Araling Panlipunan Gabay sa Pagtuturo Unang Edisyon 2015 Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon 176 na Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-ari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung itoy pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad. Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa paghiling ng kaukulang pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Pinagsumikapang matunton upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaong nakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Gabay sa Pagtuturo. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya, makipag-ugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga may-akda. Maaaring tumawag sa FILCOLS sa telepono blg. (02) 439-2204 o mag-email sa filcols@gmail.com ang mga may-akda at tagapaglathala. Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, Ph.D. Inilimbag sa Pilipinas ng ____________ Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS) Office Address: 5th Floor Mabini Bldg, DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600 Telefax: (02) 634-1054 o 634-1072 E-mail Address: imcsetd@yahoo.com Mga Bumuo ng Gabay sa Pagtuturo Konsultant: Dr.Jose V. Camacho, Jr., Amella L. Bello, Nio Alejandro Q. Manalo, at Rodger Valientes Mga Manunulat: Bernard R. Balitao, Martiniano D. Buising, Edward D.J. Garcia, Apollo D. De Guzman, Juanito L. Lumibao, Jr., Alex P. Mateo, at Irene J. Mondejar Mga Kontibutor: Ninian Alcasid, Romela M. Cruz, Larissa Nano, at Jeannith Sabela Mga Tagaguhit: Eric S. de Guia, Ivan Slash Calilung, Gab Ferrera, Marc Neil Vincent Marasigan, at Erich Garcia Mga Naglayout: Ronwaldo Victor Ma. A. Pagulayan at Donna Pamella G. Romero Mga Tagapangasiwa: Dir. Jocelyn DR. Andaya, Dr. Jose D. Tuguinayo,Jr, Dr. Rosalie B. Masilang, Dr. Enrique S. Palacio, at Mr. Edward D. J. Garcia
3. 3. iii DEPED COPY Paunang Salita Pangunahing layunin ng K-12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang makahubog ng mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig. Ang gabay na ito ay nakatuon sa pag-aaral ng Ekonomiks. Ang suliranin ng kakapusan ay binigyang diin at ang kaugnayan nito sa matalinong pagdedesisyon upang matugunan ang maraming pangangailangan at kagustuhan ng tao. Inaasahan na ang mga kaalaman at mga gawain sa dokumentong ito ay makatutulong upang higit na maipaunawa ang mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa Ekonomiks at pambansang pag-unlad. Batid din na malilinang ang kasanayan ng mga mag-aaral sa pagsisiyasat, pagsusuri ng datos, pagbuo at pagsusuri ng mga graph, pagkokompyut, pagsasaliksik, mapanuring pag-iisip, mabisang komunikasyon, at pag-unawa sa mga nangyayari sa kapaligiran na kanilang ginagalawan. Ipinakilala rin ang mga estratehiya sa pagtuturo ng ekonomiks upang matamo ang mga inaasahang kasanayan para sa magtatapos ng araling ito. Upang higit na maging makabuluhan ang pag-aaral ng ekonomiks, ang mga nagsulat ng gabay na ito ay gumamit ng mga aktuwal at napapanahong datos mula sa mga ahensiya ng pamahalaan. Naglagay rin ng mga larawan, ilustrasyon, at dayagram upang mas madali ang pag-unawa sa mga konsepto at aralin. Ang ilang mga terminolohiya ay hindi isinalin sa Filipino upang hindi mabago ang kahulugan at lubos itong maunawaan ng mga mag-aaral. Sinikap ding ipaliwanag ang mga konsepto sa paraang madaling mauunawaan ng mga mag-aaral. Ang mga halimbawang ginamit ay kalimitang hinango sa karanasan ng mga mag-aaral sa araw-araw upang higit na maging kapana-panabik ang pagtuklas sa mga teorya at konseptong may kaugnayan sa ekonomiks. Binubuo ng apat na yunit ang gabay na ito. Ang bawat yunit ay nahahati naman sa bawat aralin. Ang Yunit 1 ay nakatuon sa pag-aaral ng Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks. Ang Yunit 2 ay nakatuon sa Maykroekonomiks. Ang Yunit 3 ay nakatuon sa Makroekonomiks. Samantalang ang Yunit 4 ay ang Mga Sektor Pang-ekonomiya at mga Patakarang Pang-ekonomiya. Halina at maligayang paglalakbay sa daigdig ng Ekonomiks at naway maging instrumento ka sa pagsulong at pag-unlad ng ating bansa.
4. 4. iv DEPED COPY Talaan ng Nilalaman Yunit I: Mga Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks Panimula at Gabay na Tanong..........................................................1 Mga Aralin at Saklaw ng Yunit...........................................................1 Mga Inaasahang Kakayahan.............................................................1 PanimulangPagtataya........................................................................4 Aralin 1: Kahulugan ng Ekonomiks Alamin..................................................................................................11 Paunlarin.............................................................................................14 Pagnilayan .........................................................................................16 Aralin 2: Kakapusan Alamin..................................................................................................18 Paunlarin............................................................................................20 Pagnilayan ..........................................................................................23 Aralin 3: Pangangailangan at Kagustuhan Alamin................................................................................................25 Paunlarin.............................................................................................27 Pagnilayan..........................................................................................30 Aralin 4: Alokasyon Alamin.................................................................................................33 Paunlarin............................................................................................35 Pagnilayan ........................................................................................36 Aralin 5: Pagkonsumo Alamin.................................................................................................39 Paunlarin.............................................................................................41 Pagnilayan..........................................................................................42 Aralin 6: Produksyon Alamin.................................................................................................45 Paunlarin............................................................................................48 Pagnilayan ........................................................................................51 Aralin 7: Mga Organisasyon ng Negosyo Alamin................................................................................................53 Paunlarin............................................................................................55 Pagnilayan at Unawain....................................................................57 Isabuhay.............................................................................................60 Pangwakas na Pagtataya...............................................................62
5. 5. v DEPED COPY Yunit II: Maykroekonomiks Panimula at Gabay na Tanong........................................................69 Mga Aralin at Saklaw ng Yunit........................................................70 Mga Inaasahang Kakayahan...........................................................70 Panimulang Pagtataya......................................................................72 Aralin 1: Demand Alamin..................................................................................................79 Paunlarin.............................................................................................82 Pagnilayan..........................................................................................86 Aralin 2: Elastisidad ng Demand (Price Elasticity of Demand) Alamin.................................................................................................89 Paunlarin.............................................................................................91 Pagnilayan..........................................................................................93 Aralin 3: Supply Alamin.................................................................................................95 Paunlarin.............................................................................................98 Pagnilayan at Unawain...................................................................106 Aralin 4: Interaksyon ng Demand at Supply Alamin................................................................................................109 Paunlarin............................................................................................111 Pagnilayan.........................................................................................115 Aralin 5: Ang Pamilihan at ang mga Istruktura Nito Alamin................................................................................................117 Paunlarin...........................................................................................121 Pagnilayan.........................................................................................127 Aralin 6: Ugnayan ng Pamilihan at Pamahalaan Alamin................................................................................................131 Paunlarin...........................................................................................134 Pagnilayan........................................................................................138 Isabuhay............................................................................................143 Pangwakas na Pagtataya...............................................................146
6. 6. vi DEPED COPY Yunit III: Makroekonomiks Panimula at Gabay na Tanong........................................................153 Mga Aralin at Saklaw ng Yunit.........................................................153 Mga Inaasahang Kakayahan...........................................................154 Panimulang Pagtataya......................................................................155 Aralin 1: Paikot na daloy ng Ekonomiya Alamin..................................................................................................161 Paunlarin.............................................................................................164 Pagnilayan..........................................................................................166 Aralin 2: Pambansang Kita Alamin..................................................................................................170 Paunlarin..............................................................................................172 Pagnilayan...........................................................................................174 Aralin 3: Ugnayan ng Kita, Pag-iimpok at Pagkonsumo Alamin..................................................................................................178 Paunlarin.............................................................................................180 Pagnilayan...........................................................................................186 Aralin 4: Implasyon Alamin..................................................................................................189 Paunlarin..............................................................................................191 Pagnilayan...........................................................................................194 Aralin 5: Patakarang Piskal Alamin..................................................................................................198 Paunlarin.............................................................................................201 Pagnilayan..........................................................................................203 Aralin 6: Patakarang Pananalapi Alamin.................................................................................................208 Paunlarin.............................................................................................210 Pagnilayan..........................................................................................214 Isabuhay..............................................................................................216 Pangwakas na Pagtataya.................................................................218
7. 7. vii DEPED COPY Yunit IV: Mga Sektor ng Ekonomiya at mga Patakarang Pang- Ekonomiya Nito Panimula at Gabay na Tanong..........................................................224 Mga Aralin at Saklaw ng Yunit...........................................................225 Panimulang Pagtataya........................................................................227 Aralin 1: Konsepto at Palatandaan ng Pambansang Kaunlaran Alamin....................................................................................................234 Paunlarin................................................................................................237 Pagnilayan.............................................................................................247 Aralin 2: Sektor ng Agrikultura Alamin....................................................................................................253 Paunlarin...............................................................................................255 Pagnilayan.............................................................................................261 Aralin 3: Sektor ng Industriya Alamin....................................................................................................266 Paunlarin................................................................................................268 Pagnilayan.............................................................................................272 Aralin 4: Sektor ng Paglilingkod Alamin....................................................................................................277 Paunlarin................................................................................................279 Pagnilayan.............................................................................................286 Aralin 5: Impormal na Sektor Alamin....................................................................................................291 Paunlarin...............................................................................................294 Pagnilayan.............................................................................................301 Aralin 6: Kalakalang Panlabas Alamin....................................................................................................304 Paunlarin................................................................................................308 Pagnilayan.............................................................................................314 Isabuhay.................................................................................................318 Pangwakas na Pagtataya...................................................................320
8. 8. viii DEPED COPY
9. 9. ix DEPED COPY
10. 10. x DEPED COPY BALANGKASNGARALINGPANLIPUNAN Deskripsyon NagingbatayanngK-12AralingPanlipunan(AP)KurikulumangmithiinngEdukasyonparasaLahat2015(EducationforAll2015)at angK-12PhilippineBasicEducationCurriculumFramework.Layonngmgaitonamagkaroonngmgakakayahangkinakailangansa siglo21upangmakalinangngfunctionallyliterateanddevelopedFilipino.Kayanaman,tiniyaknaangmgabinuongnilalaman,pamantayang pangnilalamanatpamantayansapagganapsabawatbaitangaymakapag-aambagsapagtatamongnasabingmithiin.Sapag-abotngnasabing mithiin,tunguhin(goal)ngK-12KurikulumngAralingPanlipunanangmakahubogngmamamayangmapanuri,mapagmuni,mapanagutan, produktibo,makakalikasan,makabansaatmakataonamaypambansaatpandaigdigangpananawatpagpapahalagasamgausapingpangka- saysayanatpanlipunan. Katuwangsapagkamitnglayuningitoayangpagsunodsateoryasapagkatutonakontruktibismo,magkatuwangnapagkatuto(col- laborativelearning),atpagkatutongpangkaranasanatpangkontekstoatangpaggamitngmgapamaraangtematiko-kronolohikalatpaksain/ konseptuwal,pagsisiyat,intregratibo,interdesiplinaryoatmultisiplinaryo.Sapagkamitngnasabingadhikain,mithingkurikulumnamahubog angpag-iisip(thinking),perpekstiboatpagpapahalagangpangkasaysayanatsaibapangdisiplinangaralingpanlipunansapamamagitanng magkasabaynapaglinangsakanilangkaalamanatkasanayangpang-disiplina. Mulasaunangbaitanghanggangika-labindalawangbaitang,naka-angkla(anchor)angmgapaksainatpamantayangpang-nilalaman atpamantayansapagganapngbawatyunitsapitongtema:I)tao,kapaligiranatlipunan2)panahon,pagpapatuloyatpagbabago,3)kultura, pananagutanatpagkabansa,4)karapatan,pananagutanatpagkamamamayan5)kapangyarihan,awtoridadatpamamahala,6)produksyon, distibusyonatpagkonsumo7)atungnayangpangrehiyonatpangmundoSamantala,angkasanayansaibat-ibangdisiplinangaralingpanlipu- nantuladpagkamalikhain,mapanuringpag-iisipatmatalinongpagpapasya,pagsasaliksik/pagsisiyasat,kasanayangpangkasaysayanatAraling Panlipunan,atpakikipagtalastasanatpagpapalawakngpandaigdiganpananaw,aykasabaynanalilinangayonsakinakailangangpag-unawa atpagkatutongmag-aaralsaparaangexpanding. Saibangsalita,layuninngpagtuturongK-12AralingPanlipunannamalinangsamag-aaralangpag-unawasamgapangunahing kaisipanatisyungpangkasaysayan,pangheograpiya,pampulitika,ekonomiksatkaugnaynadisiplinangpanlipunanupangsiyaaymakaalam, makagawa,magingganapatmakipamuhay(PillarsofLearning).Binibigyangdiinsakurikulumangpag-unawaathindipagsasaulongmga konseptoatterminolohiya.Bilangpagpapatunayngmalalimnapag-unawa,angmag-aaralaykinakailangangmakabuongsarilingkahulugan atpagpapakahulugansabawatpaksangpinag-aaralanatangpagsasalinnitosaibangkontekstolalonaangaplikasyonnitosabuhaynamay kabuluhanmismosakanyaatsalipunangkanyangginagalawan. Kto12BASICEDUCATIONCURRICULUM
11. 11. xi DEPED COPY BatayanngKto12AralingPanlipunanKurikulum NagingbatayanngK-12AralingPanlipunanKurikulumangmithiinngEdukasyonparasaLahat2015(EducationforAll2015)atangK-12Philip- pineBasicEducationCurriculumFramework.Layonngmgaitonamagkaroonngmgakakayahangkinakailangangsasiglo21upangmakalinang ngfunctionallyliterateanddevelopedFilipino.Nilalayondinngbatayangedukasyonangpangmatagalangpagkatutopagkataposngpormalna pag-aaral(lifelonglearning).Angistratehiyasapagkamitngmgapangkalahatanglayuningitoayalinsunodsailangteoryasapagkatutonakon- struktibismo,magkatuwangnapagkatuto(collaborativelearning),atpagkatutongpangkaranasanatpangkonteksto. AngsakopatdaloyngAPKurikulumaynakabataysakahulugannito: AngAralingPanlipunanaypag-aaralngmgataoatgrupo,komunidadatlipunan,kungpaanosilanamuhayatnamumuhay,angkanilangugnayan atinteraksyonsakapaligiranatsaisatisa,angkanilangmgapaniniwalaatkultura,upangmakabuongpagkakakilanlanbilangPilipino,taoat miyembronglipunanatmundoatmaunawaanangsarilinglipunanatangdaigidig,gamitangmgakasanayansapagsasaliksik,pagsisiyasat, mapanuriatmalikhaingpag-iisip,matalinongpagpapasya,likas-kayangpaggamitngpinagkukunang-yaman,atmabisangkomunikasyon.Layunin ngAralingPanlipunanangpaghubogngmamamayangmapanuri,mapagmuni,responsable,produktibo,makakalikasan,makabansa,atmakatao, namaypambansaatpandaigdigangpananawatpagpapahalagasamgausapinsalipunansanakaraanatkasalukuyan,tungosapagpandayng kinabukasan. LayuninngAPKurikulum NilalayonngAPKurikulumnamakalinangngkabataannamaytiyaknapagkakakilanlanatpapelbilangPilipinonglumalahoksabuhaynglipunan, bansaatdaigdig.Kasabaysapaglinangngidentidadatkakayanangpansibikoayangpag-unawasanakaraanatkasalukuyanatsaugnayansaloob nglipunan,sapagitannglipunanatkalikasan,atsamundo,kungpaanonagbagoatnagbabagoangmgaito,upangmakahubogngindibiduwal atkolektibongkinabukasan.Upangmakamitangmgalayuningito,mahalagangbigyangdiinangmgamagkakaugnaynakakayahansa AralingPanlipunan:(i)pagsisiyasat;(ii)pagsusuriatinterpretasyonngimpormasyon;(iii)pananaliksik;(iv)komunikasyon,lalonaangpagsulat ngsanaysay;at(v)pagtupadsamgapamantayangpang-etika. TemangAPKurikulum UpangtuhuginangnapakalawakatnapakaramingmgapaksananakapaloobsaAralingPanlipunan,itoangmagkakaugnaynatemanggagabaysa buongAPkurikulum,nahangosamgatemangbinuongNationalCouncilforSocialStudies(EstadosUnidos).1Hindiinaasahannalahatngtema aygagamitinsabawatbaitangngedukasyondahililansamgaito,katulad,halimbawa,ngika-animnatema,Produksyon,DistribusyonatPag- konsumo,aymasangkopsapartikularnakurso(Ekonomiks)kaysasaiba.Bagamattatalakayindinangilangmgakonseptonitosakasaysayanng Pilipinas,ngAsyaatngmundo.Iaangkopangbawattemasabawatbaitangngunitsakabuuan,nasasakopngkurikulumanglahatngmgatema. Kto12BASICEDUCATIONCURRICULUM
12. 12. xii DEPED COPY 1.Tao,LipunanatKapaligiran AngugnayanngtaosalipunanatkapaligiranaypundamentalnakonseptosaAralingPanlipunan.Binibigyangdiinngtemangitoangpagigingbahagi ngtaohindilamangsakanyangkinabibilangangkomunidadatkapaligirankundisamasmalawaknalipunanatsakalikasan.Saganitongparaan,mauu- nawaanngmag-aaralangmgasumusunod: 1.1Angmgabatayangkonseptongheograpiya,gamitangmapa,atlasatsimplengteknolohikalnainstrumento,upangmailugarniyaangkanyangsarili atangkinabibilanganniyangkomunidad; 1.2Angimpluwensiyangpisikalnakapaligiransataoatlipunanatangepektongmgagawaingpantaosakalikasan; 1.3Angmobilidad(pag-usad)ngtaoatpopulasyon,atmgadahilanatepektongmobilidadnaito;at 1.4Angpananagutanngindibidwalbilangmiyembronglipunanattaga-pangalagangkapaligiranattapagpanatilinglikaskayangpag-unlad 2.Panahon,PagpapatuloyatPagbabago Mahalagangmakitangmag-aaralangpag-unladnglipunanmulasasinaunangpanahonhanggangsakasalukuyanupanglalomaunawaanangkanyang sariliatbansaatsaganoongparaanaymakapagbuongidentidad(pagkakakilanlan)bilangindibiduwalatmiyembronglipunan,bansaatmundo.Sentral sapag-aaralngtao,lipunanatkapaligiranangkonseptongpanahon(time),nanagsisilbingbatayangkontekstoatpundasyonngpag-uunawangmga pagbabagosabuhayngbawatisa,nglipunangkanyangkinabibilangan,atngkanyangkapaligiran.Angkaisipangkronolohikalayhindinangangahulugan ngpagsasaulongmgapetsaopangalanngtaoatlugar,bagamatmayroongmgamahahalaganghistorikalfact(katotohan/impormasyon)nadapat matutunanngmag-aaral,kundiangpagkilalasapagkakaibangnakaraansakasalukuyan,angpagpapatuloyngmgapaniniwala,istruktura atibapasapaglipasngpanahon,angpag-unawangkonseptongkahalagahangpangkasaysayan(historicalsignificance),pagpahalagasakonstektong pangyayarisanakaraanmanosakasalukuyan,atangmgakaugnaynakakayahanupangmaunawaannangbuoangnaganapatnagaganap. 3.Kultura,PagkakakilanlanatPagkabansa Kaugnaysadalawangnaunangtemaangkonseptongkultura,natumutukoysakabuuanngmgapaniniwala,pagpapahalaga,tradisyon,at paraanngpamumuhayngisanggrupoolipunan,kasamaangmgaproduktonitokatuladngwika,sining,atibapa.Nakaangklasakulturaangidentidad nggrupoatngmgamiyembronito,nasabansangPilipinasatsaibangbahagingmundoaynapakaramiatiba-iba.Maymgaaspetongkulturananag- babagosamantalaangibanamanaypatuloynaumiiralsakasalukuyan.Sapag-aaralngtemangito,inaasahannamakabubuoangmag-aaralng sariingpagkakakilanlanbilangkabataan,indibidwalatPilipino,atmaunawaanatmabigyanggalangangibatibangkulturasaPilipinas.Angpagkakak- ilanlanbilangPilipinoaymagigingbasehanngmakabansangpananaw,nasiyanamangtutulongsapagbuongmasmalawaknapananawukolsamundo. 4.Karapatan,PananagutanatPagkamamamayan Nakabatayangkakayahangpansibikosapag-unawasapapelnaginagampananngbawatisabilangmamamayanatkasapinglipunanatsapagkilala atpagtupadngmgakarapatanattungkulinbilangtaoatmamamayan.Pananagutanngmamamayannaigalangangkarapatanngiba,anumanang kanilangpananampalataya,paniniwalangpampulitika,kultural,kasarian,etnisidad,kulayngbalat,pananamitatpersonalnapagpili.Kasamaritoang paggalangsaopinyonngibakahithindiitosang-ayonokatuladngsarilingpag-iisip,atrespetosapagkataongsinumansabansaatmundo.Angpag- unawasakarapatangpantaoatangpananagutangkaakibatditoaymahalagangbahagingAPkurikulumupangmakalahokangmagaaralnangganapat samakabuluhangparaansabuhayngkomunidad,bansaatmundo. Kto12BASICEDUCATIONCURRICULUM
13. 13. xiii DEPED COPY 5.Kapangyarihan,AwtoridadatPamamahala Bahagingpagkamamamayanayangpag-unawasakonseptongkapangyarihan,angpaggamitnitosabansaatsapang-araw-arawnabuhay,ang kahuluganatkahalagahanngdemokratikongpamamalakad,atanguringpamahalaansaPilipinas.SakopdinngtemangitoangSaligangBatas,na nagsasaadngmgakarapatanatpananagutanngmamamayanatngsambayanangPilipino.Angpag-unawasakonseptongawtoridadatlideratosa iba-ibangantasataspetongpamahalaan,kasamaangmabigatnatungkulinsapagigingisanglider,aytatalakayinsaAPkurikulum.Angkaranasan dinngmgabansasaAsyaatsaibangbahagingdaigidigngayonatsanakaraanaypinagmulanngmaraminghalimbawaataralinukolsatemangito. 6.Produksyon,DistribusyonatPagkonsumo Paanogagastusinangsarilingallowanceokitangmagulang?Paanopalalaguinangnaipongpondongpamilya?Angsagotsamgasimplengtanong naitoaymaykinalamansabatayangkonseptongpagpili(choice),pangangailangan,paggastos(expenditure),halagaatpakinabang(costand benefit)nasakopunang-unangEkonomiks,ngunitginagamitdinsapag-aaralngkasaysayanngPilipinasatmgalipunansarehiyonngAsyaatdaigidig. Sapag-aaralngtemangProduksyon,DistribusyonatPagkonsumo,magagamitngmag-aaralangmgakonseptongitosasariilngbuhayatmauunawaan angibangkonseptokatuladnginflation,GDP,deficit,nakaraniwangnababasasadyaryoonaririnigsabalitasaradyo.Mahalagaringmaunawaanng mag-aaralangpanlipunangepektongdesisyonngindibidwalnakonsyumeratngmgakumpanya,katuladngepektongkanilangpagpapasyasapresyo ngbilihinoangepektongpatakaranngpamahalaansapagdebelopngekonomiya,gamitangpamamaraangmatematikal.(ConsumerEd.Financial Literacy,Pag-iimpok) 7.UgnayangPanrehiyonatPangmundo SinusuportahanngtemangitoanglayuninngAPkurikulumnamakabuoangmag-aaralngpambansaatpandaigdigangpananawatpagpa- pahalagasamgapangunahingusapinsalipunanatmundo.AralingAsyanosabaitang7,KasaysayanngDaigdigsabaitang8,Ekonomikssabaitang 9atMgaKontemporaryongIsyusabaitang10.Makatutulongangkaalamantungkolsaibangbansasapag-unawanglugaratpapelngPilipinassa rehiyonatmundo,atkungpaanomaaaringkumilosangPilipinoatangbansasapaglutasngmgasuliraninbilangkasapingpandaigdigangkomunidad. Inaasahannasaika-11atika-12nabaitangaymagkakaroonngmgaelektibnakursongtatalakaysaibatibangisyu(lokal,pambansa,panrehiyon,at pandaigidig)upanglumawakangkaalamanngmgamag-aaralatmalinangangkanilangmgamapanuringkakayahan.Saganitongparaandinaylalong mahahasaangpagkakadalubhasangbawatAPnagurosapagdisenyongnilalamanngkursoatsaistratehiyangpagturonitoalinsunodsapangkala- hatangbalangkasngAP.Ilanghalimbawangmgapaksangelektibnakursoay: 1.Mgapanganibsakapaligiranatkalikasan,angpangangalaganitoatmgahakbangnamaaaringgawinngmgamag-aaralatngkomunidad upangmatugunanangmgapanganibnaito; 2.Anglayuninatpilosopiyangisangbatasopatakarangopisyal,angepektonitosataoatlipunan(atkalikasan),angmgaproblemasaimple- mentasyonatposiblengsolusyonsaproblema 3.Angugnayanngkulturasapagsulongnglipunan(komunidad,bansa)atmgaisyungkaugnaysakaunlarannglipunan 4.Mgapandaigdigangproblemasaklima,kalamidad(naturalatlikhangtao),atangpaglutasngmgasuliraningito Kto12BASICEDUCATIONCURRICULUM
14. 14. xiv DEPED COPY MgaKakayahan AngmgakakayahanngbagongAPkurikulumaynakaugatsamgalayuninngbatayangedukasyon:angkapaki-pakinabang(functional)naliterasi nglahat;angpaglinangngfunctionallyliterateanddevelopedFilipino;atangpangmatagalangpagkatutopagkataposngpormalnapag-aaral (lifelonglearning).MakikitaangmgapangkalahatanglayuningitosamgapartikularnakakayahanngAPkatuladhalimbawa,ngpagsisiyasatatpag- susuri.Samakatuwid,angAPkurikulumaydilamangbasesanilalaman(content-based)kundirinsamgakakayahan(competence-based).Sadyang inisa-isaangmgakakayahanngAPupang:(a)ipakitaangugnayannitosamgalayuninngbatayangedukasyon,at(b)bigyangdiinangmgamapanur- ingkakayahannahindimalilinangsapamamagitanngpagsasaulongimpormasyon. SaibabaangkabuuanngmgapangkalahatangkakayahansaAPkurikulumatsabawatkakayahan,angmgapartikularnakasanayan.Magkakaugnay angmgakakayahanatkapwanagpapatibayangmgaitosaisatisa.Nilalayonglinanginangmgakakahayansadebelopmentalnapamamaraanna angkopsabawatantasngbatayangedukasyonatsaprosesongscaffolding,upangmaitatagangpundasyonngmgakasanayanparasamasmalalim (atmaskomplex)nakakayahan. KakayahanPartikularnaKasanayan Pagsisiyasat 1.Natutukoyangmgasanggunianopinagmulanngimpormasyon 2.Nakagagamitngmapaatatlasupangmatukoyangibatibanglugar,lokasyonatibangimpormasyongpangheograpiya 3.Nakagagamitngmgakasangkapangteknolohikalupangmakakitaomakahanapngmgasangguniangimpormasyon Pagsusuriat interpretasyon ngdatos 1.Nakababasangistatistikalnadatos 2.Nakagagamitngpamamaraangistatistikalomatematikalsapagsuringkwantitatibongimpormasyonatngdatospenomenong pang-ekonomiya 3.Nakababasasamapanuringpamamaraanupangmaunawaananghistorikalnakontekstongsanggunianatangmotibo atpananawngmay-akda Pagsusuriat interpretasyon ng impormasyon 1.Nakauunawangkahulugan,uriatkahalagahanngprimaryangsanggunianatangkaibahannitosasekundaryangsanggunian 2.Nakabubuongkamalayansamgapagpapahalaga,gawiatkaugalianngpanahonatnakikilalaangimpormasyonpagkakaiba at/opagkakatuladngmgaiyonsakasalukuyan 3.Nakikilalaanghistorikalnaperspektibongawtoromanlilikha 4.Natutukoyangpagkakaibangopinyonatfact 5.Nakatatayangimpormasyonsapamamagitanngpagkilalasabiasopuntodebistangawtor/manlilikha 6.Nakakukuhangdatosmulasaibatibangprimaryangsanggunian 7.Nakahihinuhamulasadatosoebidensya 8.Nakapag-aayosatnakagagawangbuodngimpormasyonpangunahingkatotohananatideyasasarilingsalita 9.Nakauunawangugnayangsanhiatepekto(causeandeffect) 10.Nakapaghahambingngimpormasyonmulasamgamagkaugnaynasanggunianatnakikilalaangmgapuntongpagkakasundo atdipagkakasundo 11.Nakabubuonginterpretasyontungkolsamagkaibaatposiblengmagkasalungatnapaliwanagngisangpangyayari Kto12BASICEDUCATIONCURRICULUM
15. 15. xv DEPED COPY KakayahanPartikularnaKasanayan 12.Nakapagbibigaynghistorikalnakahalagahansamgatao,grupo,pangyayari,prosesookilusanatinstitusyon 13.Napag-iisipanangsarilingideyaopagtingintungkolsapinag-uusapanatmganatutuhanmulasasanggunian 14.Nakapaghahambingngsarilingkaisipansakaisipanngawtor/manlilikhaatnaipaliliwanagkungsaanatbakitsumasang- ayonohindiangdalawangkaisipan 15.Nakauunawangmobilidadatmigrasyonngpopulasyon,angdistribusyonnito,dahilanatepekto 16.Nakauunawangpapelatepektongheograpiyasapagbabagongpanlipunanatpangkalikasan 17.Nakagagamitngpamamaraangmatematikalsapag-unawangmgabatayangkonseptongEkonomiksatsapagsusuring kwantitatibongdatos 18.Nakabubuongkonklusyonbasesainterpretasyonngimpormasyon Pagsasaliksik 1.Nakasasagotngtanongbasesaangkopatsapatnaebidensya 2.Nakapag-aayosangresultangpagsasaliksiksalohikalnaparaan 3.Nakagagamitngteknolohikalnainstrumentosapagsasaliksik,pagsusuringdatos,pagsulatngsanaysayopapel,at paghandangpresentasyonngpananaliksik Komunikasyon 1.Nakapag-uugnayngsari-saringimpormasyonmulasamgaangkopnasanggunian 2.Naipakikilalaangsipimulasasanggunianatnagagamititonangtama 3.Naipararatingsamalinawatmaayosnaparaanangsarilingkaisipantungkolsakaganapanoisyungpinag-aaralanna pinatitibayngnararapatnaebidensyaodatos 4.Nakabubuongmaiklingunitmalinawnaintroduksyonatkonklusyonkapagnagpapaliwanag 5.Nakasusulatngsanaysay(namayhabang3-5pahinasamataasnabaitang)nanagpapaliwanagngisangpangyayari,isyu openomeno,gamitangnararapatatsapatnaimpormasyonoebidensiyasaangkopnapamamaraan Pagtupadsa pamantayang pang-etika 1.Nakauunawangkarapatanattungkulinbilangmamamayanupangmakalahoksamakabuluhangparaansabuhayng pamayanan,bansaatdagidig 2.Naigagalangatnabibigyangkahalagahanangpagkakaibangmgatao,komunidad,kultura,atpaniniwala,atang kanilangkarapatangpantao 3.Nagigingmaingatsasarilingnaisin,paniniwala,puntodebistaoposisyon 4.Nakapagpapakitangpantaynapakikitungoatpaggalangsamgamayibangpag-iisipkahithindiitosumasang-ayonsa sarilingideya,posisyonopagtingin 5.Natutukoyangsangguniangginamitsapapel(reaksyon,maiklingsanaysay)bilangpagkilalasakarapatansapag- aaringintelektuwalngawtor/manlilikha PamantayansaPrograma(CorelearningAreaStandard): Naipamamalasangpag-unawasamgakonseptoatisyungpangkasaysayan,pangheograpiya,pang-ekonomiya,pangkultura,pampamahalaan,pansibiko, atpanlipunangamitangmgakasanayangnalinangsapag-aaralngibatibangdisiplinaatlaranganngaralingpanlipunankabilangangpananaliksik,pag- sisiyasat,mapanuringpag-iisip,matalinongpagpapasya,pagkamalikhain,pakikipagkapwa,likas-kayangpaggamitngpinagkukunang-yaman,pakikipagta- lastasanatpagpapalawakngpandaigdigangpananawupangmagingisangmapanuri,mapagnilay,mapanagutan,produktibo,makakalikasan,makabansa atmakataonapapandaysakinabukasanngmamamayanngbansaatdaigdig.
16. 16. xvi DEPED COPY PangunahingPamantayanngBawatYugto(KeyStageStandards): K346710 Naipamamalasangpanimulang pag-unawaatpagpapahalagasasarili, pamilya,paaralan,atkomunidad,atsamga batayangkonseptongpagpapatuloyat pagbabago,distansyaatdireksyongamitang mgakasanayantungosamalalimngpag- unawatungkolsasariliatkapaligirangpisikal atsosyo-kultural,bilangkasapingsariling komunidadatngmasmalawaknalipunan. Naipamamalasangmgakakayahan bilangbatangproduktibo,mapanagutan atmakabansangmamamayangPilipino gamitangkasanayansapagsasaliksik, pagsisiyasat,mapanuringpag-iisip, matalinongpagpapasya,pagkamalikhain, pakikipagkapwa,likas-kayang paggamitngpinagkukunang-yamanat pakikipagtalastasanatpag-unawasa mgabatayangkonseptongheograpiya, kasaysayan,ekonomiya,pamamahala, sibikaatkulturatungosapagpapandayng maunladnakinabukasanparasabansa. Naipamamalasangmgakakayahan bilangkabataangmamamayangPilipino namapanuri,mapagnilay,malikhain,may matalinongpagpapasyaataktibongpakikilahok, makakalikasan,mapanagutan,produktibo, makataoatmakabansa,namaypandaigdigang pananawgamitangmgakasanayansa pagsisiyasat,pagsusuringdatosatibat ibangsanggunian,pagsasaliksik,mabisang komunikasyonatpag-unawasamgabatayang konseptongheograpiya,kasaysayan,ekonomiya, politikaatkulturatungosapagpapandayng maunladnakinabukasanparasabansa. PamantayansaBawatBaitang/Antas(GradeLevelStandards): BaitangPamantayansaPagkatuto KNaipamamalasangpanimulangpag-unawasapagkilalasasariliatpakikipag-ugnayansakapwabilangpundasyonsapaglinang ngkamalayansakapaligirangsosyal. 1Naipamamalasangkamalayanatpag-unawasasarilibilangkasapingpamilyaatpaaralanatpagpapahalagasakapaligirang pisikalgamitangkonseptongpagpapatuloyatpagbabago,interaksyon,distansyaatdireksyontungosapagkakakilanlanbilang indibidwalatkasapingpangkatnglipunan,komunidad. 2Naipamamalasangkamalayan,pag-unawaatpagpapahalagasakasalukuyanatnakaraanngkinabibilangangkomunidad,gamit angkonseptongpagpapatuloyatpagbabago,kapangyarihan,pamumunoatpananagutan,pangangailanganatkagustuhan, pagkakilanlan,mgasimplengkonseptongheograpikaltuladnglokasyonatpinagkukunang-yamanatngmgasaksingkasaysayan tuladngtradisyongoralatmgalabingkasaysayan. 3Naipamamalasangmalawaknapag-unawaatpagpapahalagangmgakomunidadngPilipinasbilangbahagingmgalalawigan atrehiyonngbansabataysa(a)katangiangpisikal(b)kultura;(c)kabuhayan;at(d)pulitikal,gamitangmalalimnakonsepto ngpagpapatuloyatpagbabago,interaksyonngtaoatkapaligirangpisikalatsosyal.
17. 17. xvii DEPED COPY BaitangPamantayansaPagkatuto 4Naipagmamalakiangpagka-PilipinoatangbansangPilipinasnamaypagpapahalagasapagkakaiba-ibangmgakulturang Pilipinobataysapaggamitngmgakasanayansaheograpiya,pag-unawasakulturaatkabuhayan,pakikilahoksapamamahalaat pagpapahalagasamgamithiinngbansangPilipinas. 5Naipamamalasangpag-unawaatpagpapahalagasapagkakabuongkapuluanngPilipinasatmgasinaunanglipunanhanggang samgamalalakingpagbabagongpang-ekonomiyaatangimplikasyonnitosalipunansasimulangika-labingsiyamnasiglo, gamitangbatayangkonseptokatuladngkahalagahangpangkasaysayan(historicalsignificance),pagpapatuloyatpagbabago, ugnayangsanhiatepektotungosapaglinangngisangbatangmamamayangmapanuri,mapagmuni,responsable,produktibo, makakalikasan,makataoatmakabansaatmaypagpapahalagasamgausapinsalipunansanakaraanatkasalukuyantungosa pagpandayngmaunladnakinabukasanparasabansa. 6Naipamamalasangpatuloynapag-unawaatpagpapahalagasakasaysayanngPilipinasmulasaika-20siglohanggangsa kasalukuyan,tungosapagbuongtiyaknapagkakakilanlanbilangPilipinoatmamamayanngPilipinas;Naipamamalasang malalimnapag-unawasakasaysayanngPilipinasbasesapagsusuringsipingmgapilingprimaryangsangguniangnakasulat, pasalita,awdyo-biswalatkumbinasyonngmgaito,mulasaiba-ibangpanahon,tungosapagbuongmakabansang kaisipannasiyangmagsisilbingbasehanngmasmalawaknapananawtungkolsamundo 7Naipamamalasangmalalimnapag-unawaatpagpapahalagasakamalayansaheograpiya,kasaysayan,kultura,lipunan, pamahalaanatekonomiyangmgabansasarehiyontungosapagbubuongpagkakakilanlangAsyanoatmagkakatuwangna pag-unladatpagharapsamgahamonngAsya 8Naipamamalasangmalalimnapag-unawaatpagpapahalagasasama-samangpagkilosatpagtugonsamgapandaigdigang hamonsasangkatauhansakabilangmalawaknapagkakaiba-ibangheograpiya,kasaysayan,kultura,lipunan,pamahalaanat ekonomiyatungosapagkakaroonngmapayapa,maunladatmatatagnakinabukasan 9Naipamamalasangmalalimnapag-unawaatpagpapahalagasamgapangunahingkaisipanatnapapanahongisyusaekonomiks gamitangmgakasanayanatpagpapahalagangmgadisiplinangpanlipunantungosapaghubogngmamamayangmapanuri, mapagnilay,mapanagutan,makakalikasan,produktibo,makatarungan,atmakataongmamamayanngbansaatdaigdig 10Naipamamalasangmalalimnapag-unawaatpagpapahalagasamgakontemporaryongisyuathamongpang-ekonomiya, pangkalikasan,pampolitika,karapatangpantao,pang-edukasyonatpananagutangsibikoatpagkamamamayansakinakaharap ngmgabansasakasalukuyangpanahongamitangmgakasanayansapagsisiyasat,pagsusuringdatosatibatibang sanggunian,pagsasaliksik,mapanuringpag-iisip,mabisangkomunikasyonatmatalinongpagpapasya
18. 18. xviii DEPED COPY SaklawatDaloyngKurikulum NaipamamalasangkamalayanbilangbatangPilipinosakatangianatbahagingginagampananngtahanan,paaralanatpamayanantungosa paghubogngisangmamamayangmapanagutan,maypagmamahalsabansaatpagmamalasakitsakapaligiranatkapwa. GradoDaloyngPaksaDeskripsyonTema K AkoatangAking kapwa Pagkilalasasariliatpakikipag-ugnayansakapwabilangpundasyonsapaglinangngkama- layansakapaligirangsosyal 1-2 1 Ako,angAking PamilyaatPaaralan Angsarilibilangkabahagingpamilyaatpaaralantungosapagkakakilanlanbilangindi- bidwalatkasapingkomunidad,gamitangkonseptongpagpapatuloyatpagbabago,inter- aksyondistansyaatdireksyonatangpagpapahalagasakapaligirangpisikalatpaaralan 1-3 2 AngAkingKomundad, NgayonatNoon Pag-unawasakasalukuyanatnakaraanngkinabibilangangkomunidad,gamitangkonsepto ngpagpapatuloyatpagbabago,interaksyon,pagkakasunod-sunodngpangyayari,mga simplengkonseptongheograpikaltuladnglokasyonatpinagkukunangyaman,atkonsepto ngmgasaksingkasaysayantuladngtradisyonoralatmgalabingkasaysayan 1-5 3 AngMgaLalawigansa AkingRehiyon Pag-unawasapinagmulanatpag-unladngsarilinglalawiganatrehiyonkasamaangaspe- ktongpangkultura,pampulitika,panlipunanatpangkabuhayangamitangmalalimnakon- septongpagpapatuloyatpagbabago,interaksyonngtaoatkapaligirangpisikalatsosyal 1-6 4AngBansangPilipinas Pagpapahalagasapambansangpagkakakilanlanatangmgakontribusyonngbawatrehi- yonsapaghubogngkulturangPilipinoatpambansangpag-unladgamitngmgakasanayan saheograpiya,pag-unawasakulturaatkabuhayan,pakikilahoksapamamahalaatpagpa- pahalagasamgamithiinngbansangPilipinas. 1-6 5 PagbuongPilipinas bilangNasyon PagkakabuongkapuluanngPilipinasatmgasinaunanglipunanhanggangsasimulang ika-20siglogamitangbatayangkonseptongkatuladngkahalagahangpangkasaysayan (historicalsignificance),pagbabago,pag-unladatpagpapatuloy. 1-6 6 MgaHamonatTugon saPagkabansa AngPilipinassaharapngmgahamonattugonngika-20siglohanggangsakasalukuyan tungosapagbuongtiyaknapagkakakilanlangPilipinoatmatatagnapagkabansa(strong nationhood) 1-6 7AralingAsyano Pag-unawaatpagpapahalagasakamalayansaheograpiya,kasaysayan,kultura,lipu- nan,pamahalaanatekonomiyangmgabansasarehiyontungosapagbubuongpagka- kakilanlangAsyanoatmagkakatuwangnapag-unladatpagharapsamgahamonngAsya 1-7
19. 19. xix DEPED COPY GradoDaloyngPaksaDeskripsyonTema 8KasaysayanngDaigdig Pag-unawaatpagpapahalagasasama-samangpagkilosatpagtugonsamgapandaigdi- ganghamonsasangkatauhansakabilangmalawaknapagkakaiba-ibangheograpiya, kasaysayan,kultura,lipunan,pamahalaanatekonomiyatungosapagkakaroonngmapay- apa,maunladatmatatagnakinabukasan. 1-7 9Ekonomiks Pag-unawasamgapangunahingkaisipanatnapapanahongisyusaekonomiksgamitang mgakasanayanatpagpapahalagangmgadisiplinangpanlipunantungosapaghubogng mamamayangmapanuri,mapagnilay,mapanagutan,makakalikasan,produktibo,makata- rungan,atmakataongmamamayanngbansaatdaigdig 1-7 10 MgaKontemporaryong Isyu Pag-unawaatpagpapahalagasamgakontemporaryongisyuathamongpang-ekonomi- ya,pangkalikasan,pampolitika,karapatangpantao,pang-edukasyonatpananagutang sibikoatpagkamamamayansakinakaharapngmgabansasakasalukuyangpanahongamit angmgakasanayansapagsisiyasat,pagsusuringdatosatibatibangsanggunian,pagsa- saliksik,mapanuringpag-iisip,mabisangkomunikasyonatmatalinongpagpapasya 1-7 BILANGNGORASSAPAGTUTURO:10weeks/quarter;4quarters/year GradeTimeAllotment 1-230min/dayx5days 3-640min/dayx5days 7-103hrs/week
20. 20. xx DEPED COPY EKONOMIKS PamantayangPangnilalaman:Naipamamalasangmalalimnapag-unawasamgapangunahingkaisipanatnapapanahongisyusaekonomiksat pambansangpag-unladgamitangmgakasanayanatpagpapahalagangmgadisiplinangpanlipunantungosa paghubogngmamamayangmapanuri,mapagnilay,mapanagutan,makakalikasan,produktibo,makatarungan,at makataongmamamayanngbansaatdaigdig. NILALAMAN (Content) PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (ContentStandard) PAMANTAYAN SAPAGGANAP (PerformanceStandard) PAMANTAYANSAPAGKATUTO (LearningCompetencies) CODE UNANGMARKAHAN-MgaPangunahingKonseptongEkonomiks:BatayanngMatalinongPaggamitngPinagkukunangYamantungo saPagkamitngKaunlaran A.KahuluganngEkonomiksAngmgamag-aaralay maypag-unawa: samgapangunahing konseptongEkonomiks bilangbatayanng matalinoatmaunlad napang-araw-arawna pamumuhay Angmgamag-aaralay: naisasabuhayang pag-unawasamga pangunahingkonsepto ngEkonomiksbilang batayanngmatalinoat maunladnapang-araw- arawnapamumuhay Angmgamag-aaralay 1.Nailalapatangkahuluganng ekonomikssapang-araw-araw napamumuhaybilangisang mag-aaral,atkasapingpamilya atlipunan. AP9MKE-Ia-1 2.Natatayaangkahalagahan ngekonomikssapang-araw- arawnapamumuhayngbawat pamilyaatnglipunan. AP9MKE-Ia-2 B.Kakapusan 1.KonseptongKakapusanatang KaugnayannitosaPang-araw- arawnaPamumuhay 2.PalatandaanngKakapusansa Pang-araw-arawnaBuhay 3.KakapusanBilangPangunahing SuliraninsaPang-araw-arawna Pamumuhay 4.MgaParaanupangMalabananang KakapusansaPang-araw-arawna Pamumuhay 3.Naipakikitaangugnayanng kakapusansapang-araw-araw napamumuhay. AP9MKE-Ia-3 4.Natutukoyangmgapalatandaan ngkakapusansapang-araw- arawnabuhay. AP9MKE-Ib-4 5.Nakakabuoangkonklusyon naangkakapusanayisang pangunahingsuliraning panlipunan. AP9MKE-Ib-5 6.Nakapagmumungkahingmga paraanupangmalabananang kakapusan AP9MKE-Ic-6
21. 21. xxi DEPED COPY NILALAMAN (Content) PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (ContentStandard) PAMANTAYAN SAPAGGANAP (PerformanceStandard) PAMANTAYANSAPAGKATUTO (LearningCompetencies) CODE C.PangangailanganatKagustuhan 1.PagkakaibangPangangailangan atKagustuhan 2.AngKaugnayanngPersonalna KagustuhanatPangangailangan saSuliraninngKakapusan 3.HirarkiyangPangangailangan 4.BatayanngPersonalna PangangailanganatKagustuhan 5.Saliknanakakaimpluwensiyasa PangangailanganatKagustuhan 7.Nasusuriangkaibahanng kagustuhan(wants)sa pangangailangan(needs) bilangbatayansapagbuong matalinongdesisyon AP9MKE-Ic-7 8.Naipakikitaangugnayanng personalnakagustuhanat pangangailangansasuliraninng kakapusan AP9MKE-Id-8 9.Nasusurianghirarkiyang pangangailangan. AP9MKE-Id-9 10.Nakabubuongsariling pamantayansapagpilingmga pangangailanganbataysamga hirarkiyangpangangailangan AP9MKE-Ie-10 11.Nasusuriangmgasalikna nakakaimpluwensiyasa pangangailanganatkagustuhan AP9MKE-Ie-11 D.Alokasyon 1.KaugnayanngKonseptong AlokasyonsaKakapusanat PangangailanganatKagustuhan 2.KahalagahanngPaggawa ngTamangDesisyonUpang MatugunanangPangangailangan 3.Ibat-IbangSistemangPang- ekonomiya 12.Nasusuriangkaugnayanng alokasyonsakakapusanat pangangailanganatkagustuhan AP9MKE-If-12 13.Napahahalagahanang paggawangtamangdesisyon upangmatugunanang pangangailangan AP9MKE-If-13 14.Nasusuriangmekanismo ngalokasyonsaibat-ibang sistemangpang-ekonomiya bilangsagotsakakapusan AP9MKE-Ig-14
22. 22. xxii DEPED COPY NILALAMAN (Content) PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (ContentStandard) PAMANTAYAN SAPAGGANAP (PerformanceStandard) PAMANTAYANSAPAGKATUTO (LearningCompetencies) CODE E.Pagkonsumo 1.KonseptongPagkonsumo 2.SaliksaPagkonsumo 3.PamantayansaMatalinong Pamimili 4.KarapatanatTungkulinBilang IsangMamimili 15.Naipaliliwanagangkonseptong pagkonsumo AP9MKE-Ig-15 16.Nasusuriangmgasalikna nakakaapektosapagkonsumo. AP9MKE-Ih-16 17.Naipamamalasangtalinosa pagkonsumosapamamagitan ngpaggamitngpamantayansa pamimili AP9MKE-Ih-17 18.Naipagtatanggolangmga karapatanatnagagampanan angmgatungkulinbilangisang mamimili AP9MKE-Ih-18 F.Produksyon 1.KahuluganatProsesong ProduksyonatangPagtugonnito saPang-arawarawnaPamumuhay 2.Salik(Factors)ngProduksyonat angImplikasyonnitosaPang- arawarawnaPamumuhay 3.MgaOrganisasyonngNegosyo 19.Naibibigayangkahuluganng produksyon AP9MKE-Ii-19 21.Napahahalagahanangmga salikngproduksyonatang implikasyonnitosapang-araw- arawnapamumuhay AP9MKE-Ii-19 22.Nasusuriangmgatungkulinng ibat-ibangorganisasyonng negosyo AP9MKE-Ij-20 IKALAWANGMARKAHAN-Maykroekonomiks A.Demand 1.KahuluganngDemand 2.MgaSaliknaNakakapektosa Demand 3.ElastisidadngDemand Angmgamag-aaralay maypag-unawa samgapangunahing kaalamansaugnayan ngpwersangdemand atsuplay,atsasistema ngpamilihanbilang Angmgamag-aaralay kritikalna nakapagsusurisamga pangunahingkaalaman saugnayanngpwersa ngdemandatsuplay,at sistemangpamilihan 1.Nailalapatangkahuluganng demandsapangaraw-arawna pamumuhayngbawatpamilya AP9MYK-IIa-1 2.Nasusuriangmgasalikna nakaaapektosademand AP9MYK-IIa-2 3.Matalinongnakapagpapasyasa pagtugonsamgapagbabagong salikna AP9MYK-IIb-3
23. 23. xxiii DEPED COPY NILALAMAN (Content) PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (ContentStandard) PAMANTAYAN SAPAGGANAP (PerformanceStandard) PAMANTAYANSAPAGKATUTO (LearningCompetencies) CODE batayanngmatalinong pagdedesisyonng sambahayanatbahay- bilangbatayan ngmatalinong pagdedesisyonng sambahayanatbahay- 4.Naiuugnayangelastisidadng demandsapresyongkalakalat paglilingkod AP9MYK-IIb-4 B.Supply(Suplay) 1.KahuluganngSuplay 2.MgaSalikngNakakapekto saSuplay 3.ElastisidadngSuplay 5.Nailalapatangkahuluganng suplaybataysapang-araw- arawnapamumuhayngbawat pamilya AP9MYK-IIc-5 6.Nasusuriangmgasalikna nakaaapektosasuplay AP9MYK-IIc-6 7.Matalinongnakapagpapasyasa pagtugonsamgapagbabagong saliknanakaaapektosasuplay AP9MYK-IId-7 C.InteraksyonngDemandatSuplay 1.Interaksyonngdemandatsuplay sakalagayanngpresyoatng pamilihan 2.ShortageatSurplus 3.MgaParaanngpagtugon/ kalutasansamgasuliraningdulot ngkakulanganatkalabisansa pamilihan 8.Naiuugnayangelastisidadng demandatsuplaysapresyong kalakalatpaglilingkod AP9MYK-IId-8 9.Naipapaliwanaganginteraksyon ngdemandatsuplaysa kalagayanngpresyoatng pamilihan AP9MYK-IIe-9 10.Nasusuriangmgaepektong shortageatsurplussapresyoat damingkalakalatpaglilingkod sapamilihan AP9MYK-IIf-9 11.Naimumungkahiangparaan ngpagtugon/kalutasansamga suliraningdulotngkakulanganat kalabisan AP9MYK-IIg-10
24. 24. xxiv DEPED COPY NILALAMAN (Content) PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (ContentStandard) PAMANTAYAN SAPAGGANAP (PerformanceStandard) PAMANTAYANSAPAGKATUTO (LearningCompetencies) CODE D.Pamilihan 1.KonseptongPamilihan 2.IbatibangIstrakturangPamilihan 3.GampaninngPamahalaansamga GawaingPangkabuhayansaIbat IbangIstrakturangPamilihan 12.Napapaliwanagangkahulugan ngpamilihan AP9MYK-IIh-11 13.Nasusuriangibatibang IstrakturangPamilihan AP9MYK-IIi-12 14.Napangangatwirananang kinakailangangpakikialamat regulasyonngpamahalaansa mgagawaingpangkabuhayan saibatibangistrakturang pamilihanupangmatugunan angpangangailanganngmga mamamayan AP9MYK-IIj-13 IKATLONGMARKAHAN-Makroekonomiks PaikotnaDaloyngEkonomiya 1.Bahagingginagampananngmga bumubuosapaikotnadaloyng ekonomiya 2.Angkaugnayansaisatisang mgabahagingbumubuosapaikot nadaloyngekonomiya Naipamamalasngmag- aaralangpag-unawa samgapangunahing kaalamantungkolsa pambansangekonomiya bilangkabahagi sapagpapabuting pamumuhayngkapwa mamamayantungosa pambansangkaunlaran Angmag-aaralay nakapagmumungkahing mgapamamaraankung paanoangpangunahing kaalamantungkolsa pambansangekonomiya aynakapagpapabutisa pamumuhayngkapwa mamamayantungosa pambansangkaunlaran 1.Nailalalarawanangpaikotna daloyngekonomiya AP9MAK-IIIa-1 2.Natatayaangbahaging ginagampananngmga bumubuosapaikotnadaloyng ekonomiya AP9MAK-IIIa-2 2.Nasusuriangugnayansaisatisa ngmgabahagingbumubuosa paikotnadaloyngekonomiya AP9MAK-IIIa-3 B.PambansangKita 1.Pambansangprodukto(Gross NationalProduct-GrossDomestic Product)bilangpanukatng kakayahanngisangekonomiya 2.Mgapamamaraansapagsukatng pambansangprodukto 3.Nasusuriangpambansang produkto(GrossNational Product-GrossDomesticProduct) bilangpanukatngkakayahanng isangekonomiya AP9MAK-IIIb-4 4.Nakikilalaangmgapamamaraan sapagsukatngpambansang produkto AP9MAK-IIIb-5
25. 25. xxv DEPED COPY NILALAMAN (Content) PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (ContentStandard) PAMANTAYAN SAPAGGANAP (PerformanceStandard) PAMANTAYANSAPAGKATUTO (LearningCompetencies) CODE 3.Kahalagahanngpagsukat ngpambansangkitasaekonomiya 5.Nasusuriangkahalagahanng pagsukatngpambansangkitasa ekonomiya AP9MAK-IIIc-6 C.UgnayanngKita,Pag-iimpok,at Pagkonsumo 1.Kaugnayanngkitasa pagkonsumoatpag-iimpok 2.Katuturanngconsumptionat savingssapag-iimpok 6.Naipapahayagangkaugnayan ngkitasapagkonsumoatpag- iimpok AP9MAK-IIIc-6 7.Nasusuriangkatuturanng consumptionatsavingssapag- iimpok AP9MAK-IIIc-7 D.Implasyon 1.KonseptongImplasyo 2.MgaDahilanngImplasyon 3.MgaEpektongImplasyon 4.ParaanngPaglutasng Implasyon 8.Nasusuriangkonseptoat palatandaanngImplasyon AP9MAK-IIId-8 9.Natatayaangmgadahilansa pagkaroonngimplasyon AP9MAK-IIId-9 10.Nasusuriangibatibangepekto ngimplasyon AP9MAK-IIIe-10 11.Napapahalagahanangmga paraanngpaglutasngimplasyon AP9MAK-IIIe-11 12.Aktibongnakikilahoksapaglutas ngmgasuliraningkaugnayng implasyon AP9MAK-IIIf-12 A.PatakarangPiskal 1.LayuninngPatakarangPiskal 2.KahalagahanngPapelna GinagampananngPamahalaan kaugnayngmgaPatakarang PiskalnaIpinapatupadnito 3.PatakaransaPambansangBadyet atangKalakaranngPaggastang Pamahalaan 13.Naipaliliwanaganglayuninng patakarangpiskal AP9MAK-IIIf-13 14.Napahahalagahanangpapelna ginagampananngpamahalaan kaugnayngmgapatakarang piskalnaipinatutupadnito AP9MAK-IIIg-14 15.Nasusuriangbadyetatang kalakaranngpaggastang pamahalaan AP9MAK-IIIg-15
26. 26. xxvi DEPED COPY NILALAMAN (Content) PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (ContentStandard) PAMANTAYAN SAPAGGANAP (PerformanceStandard) PAMANTAYANSAPAGKATUTO (LearningCompetencies) CODE Halimbawa: -PolicyonPriorityAssistance DevelopmentFund -PolicyonthePrivatizationofGOCCs -PolicyonConditionalCashTransfer -PatakaransaWastongPagbabayad ngBuwis(VATEVAT/RVAT) 4.MgaEpektongPatakarang PiskalsaKatataganng PambansangEkonomiya 16.Nakababalikatngpananagutan bilangmamamayansawastong pagbabayadngbuwis AP9MAK-IIIg-16 17.Naiuuugnayangmgaepektong patakarangpiskalsakatatagan ngpambansangekonomiya AP9MAK-IIIh-17 F.PatakarangPananalapi(Monetary Policy) 1.LayuninngPatakarangPananalapi 2.KahalagahanngPag-iimpokat Pamumuhunanbilangisangsalik saEkonomiya 3.MgaBumubuosaSektorng Pananalapi 4.AngPapelnaGinagampanng BawatSektorngPananalapi 5.MgaParaanatPatakaranng BangkoSentralngPilipinas(BSP) upangmapatataganghalagang salapi -MoneyLaundering -EasyandTight MonetaryPolicy 18.Naipaliliwanaganglayuninng patakarangpananalapi AP9MAK-IIIh-18 19.Naipahahayagangkahalagahan ngpag-iimpokatpamumuhunan bilangisangsalikngekonomiya AP9MAK-IIIi-19 20.Natatayaangbumubuong sektorngpananalapi AP9MAK-IIIi-20 21.Nasusuriangmgapatakarang pang-ekonomiyana nakakatulongsapatakarang panlabasngbansasabuhayng nakararamingPilipino AP9MSP-IVj-21 22.Natitimbangangepektongmga patakaranpang-ekonomiyana nakakatulongsapatakarang panlabasngbansasabuhayng nakararamingPilipino AP9MSP-IVj-22
27. 27. xxvii DEPED COPY NILALAMAN (Content) PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (ContentStandard) PAMANTAYAN SAPAGGANAP (PerformanceStandard) PAMANTAYANSAPAGKATUTO (LearningCompetencies) CODE IKAAPATNAMARKAHAN-MgaSektorPang-ekonomiyaatMgaPatakarangPang-Ekonomiya A.KonseptoatPalatandaan ngPambansangKaunlaran 1.PambansangKaunluran 2.Mgapalatandaanng Pambansangkaunlaran 3.Ibatibanggampaninng mamamayangPilipinoupang makatulongsapambansang kaunlaran 4.Sama-samaPagkilosparasa PambansangKaunlaran Angmgamag-aaralay maypag-unawa samgasektorng ekonomiyaatmga patakarangpang- ekonomiyanitosa harapngmgahamon atpwersatungosa pambansangpagsulong atpag-unlad Angmgamag-aaralay aktibongnakikibahagi samaayosna pagpapatupadat pagpapabutingmga sektorngekonomiya atmgapatakarang pang-ekonomiyanito tungosapambansang pagsulongatpag-unlad 1.Nakapagbibigayngsariling pakahulugansapambansang kaunlaran AP9MSP-IVa-1 2.Nasisiyasatangmga palatandaanngpambansang kaunlaran AP9MSP-IVa-2 3.Natutukoyangibatibang gampaninngmamamayang Pilipinoupangmakatulongsa pambansangkaunlaran AP9MSP-IVb-3 4.Napahahalagahanang sama-samangpagkilosng mamamayangPilipinoparasa pambansangkaunlaran AP9MSP-IVb-4 5.Nakapagsasagawangisang pagpaplanokungpaano makapag-ambagbilang mamamayansapag-unladng bansa AP9MSP-IVc-5 B.SektorngAgrikultura 1.Angbahagingginagampanan ngagrikultura,pangingisdaat paggugubatsaekonomiyaatsa bansa 2.Mgadahilanatepektong suliraninngsektorngagrikultura, pangingisda,atpaggugubatsa bawatPilipino 3.MgapatakarangpangEkonomiya nakatutulongsasektorng agrikultura 6.Nasusuriangbahaging ginagampananngagrikultura, pangingisda,atpaggugubatsa ekonomiyaatsabansa AP9MSP-IVc-6 7.Nasusuriangmgadahilanat epektongsuliraninngsektor ngagrikultura,pangingisda,at paggugubatsabawatPilipino AP9MSP-IVd-7 8.Nabibigyang-halagaangmga patakarangpang-ekonomiya nakatutulongsasektorng agrikultura AP9MSP-IVd-8
28. 28. xxviii DEPED COPY NILALAMAN (Content) PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (ContentStandard) PAMANTAYAN SAPAGGANAP (PerformanceStandard) PAMANTAYANSAPAGKATUTO (LearningCompetencies) CODE (industriyangagrikultura,pangingisda, atpaggugubat) Halimbawa: -ComprehensiveAgrarianReformLaw -PolicyonImportationofRice -PolicyonDrugPrevention (industriyangagrikultura, pangingisda,atpaggugubat) C.SektorngIndustriya 1.Bahagingginampananngsektor ngindustriya,tuladngpagmimina, tungosaisangmasiglang ekonomiya 2.Angpagkakaugnayngsektor agrikulturalatindustriyatungosa pag-unladngkabuhayan 3.Mgapatakarangpang-ekonomiya nakatutulongsasektorindustriya -FilipinoFirstPolicy -OilDeregulationLaw -PolicyonMicrofinancing -PolicyonOnlineBusinesses 9.Nasusuriangbahaging ginagampananngsektorng industriya,tuladngpagmimina, tungosaisangmasiglang ekonomiya AP9MSP-IVe-9 10.Nasusuriangpagkakaugnay ngsektoragrikulturalat industriyatungosapag-unladng kabuhayan AP9MSP-IVe-10 11.Nabibigyang-halagaangmga patakarangpang-ekonomiyang nakatutulongsasektorng industriya AP9MSP-IVe-11 D.SektorngPaglilingkod 1.Angbahagingginagampanan ngsektorngpaglilingkodsa pambansangekonomiya 2.Mgapatakarangpang-ekonomiya nanakakatulongsasektorng paglilingkod 3.BatasnaNagbibigayProteksyonat NangangalagasamgaKarapatan ngMangggawa -ContractualizationandLabor Outsourcing -SalaryStandardizationLaw 12.Nasusuriangbahaging ginagampananngsektorng paglilingkod AP9MSP-IVf-12 13.Napapahalagahanangmga patakarangpang-ekonomiya nanakakatulongsasektorng paglilingkod AP9MSP-IVf-13 14.Nakapagbibigayngsariling pakahulugansakonseptong impormalnasektorAP9MSP-IVg-14
29. 29. xxix DEPED COPY NILALAMAN (Content) PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (ContentStandard) PAMANTAYAN SAPAGGANAP (PerformanceStandard) PAMANTAYANSAPAGKATUTO (LearningCompetencies) CODE E.ImpormalnaSektor 1.MgaDahilanatAnyongImpormal naSektorngEkonomiya 2.Mgaepektongimpormalna sektorngekonomiya 3.MgaPatakangPang- ekonomiyanamay kaugnayan saImpormalnaSektor -Counterfeiting -BlackMarket 15.Nasusuriangmgadahilanng pagkakaroonngimpormalna sector AP9MSP-IVg-15 16.Natatayaangmgaepekto ngimpormalnasectorng ekonomiya AP9MSP-IVh-16 17.Napapahalagahanangmga patakarangpang-ekonomiya nanakakatulongsasektorng paglilingkodAP9MSP-IVh-17 F.KalakalangPanlabas 1.AngKalakaransaKalakalang PanlabasngPilipinas 2.AngugnayanngPilipinaspara sakalakalangpanlabasnitosa mgasamahanngtuladngWorld TradeOrganizationatAsiaPacific EconomicCooperationtungosa patasnakapakinabanganngmga mamamayanngdaigdig 18.Natatayaangkalakaranng kalakalangpanlabasngbansa AP9MSP-IVi-18 19.Nasusuriangugnayanng Pilipinasparasakalakalang panlabasnitosamga samahantuladngWorldTrade OrganizationatAsia-Pacific EconomicCooperationtungosa patasnakapakinabanganng mgamamamayanngdaigdig AP9MSP-IVi-19 20.Napahahalagahanang kontribusyonngkalakalang panlabassapag-unlad ekonomiyangbansa AP9MSP-IVi-20
30. 30. xxx DEPED COPY NILALAMAN (Content) PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (ContentStandard) PAMANTAYAN SAPAGGANAP (PerformanceStandard) PAMANTAYANSAPAGKATUTO (LearningCompetencies) CODE 3.MgaKontribusyonngKalakalang PanlabassaPag-unladng EkonomiyangPilipinas 4.Mgapatakaranpang-ekonomiya nanakakatulongsapatakarang panlabasngbansasabuhayng nakararamingPilipino -PolicyonASEANEconomicCommunity 2015 -PolicyonTradeLiberalization 21.Nasusuriangmgapatakarang pang-ekonomiyana nakakatulongsapatakarang panlabasngbansasabuhayng nakararamingPilipino AP9MSP-IVj-21 22.natitimbangangepektongmga patakaranpang-ekonomiyana nakakatulongsapatakarang panlabasngbansasabuhayng nakararamingPilipino AP9MSP-IVj-22
31. 31. xxxi DEPED COPY CODEBOOKLEGEND Sample:AP5KPK-IIIf-5 LEGENDSAMPLE FirstEntryLearningAreaandStrand/Sub- jectorSpecialization AralingPanlipunanAP5 GradeLevelBaitang5 UppercaseLetter/sDomain/Content/Component/ Topic PagbabagongKulturalsaPama- mahalangKolonyalngmga Espanyol KPK - RomanNumeral *Zeroifnospecificquarter QuarterIkatlongMarkahanIII LowercaseLetter/s *Putahyphen(-)inbetween letterstoindicatemorethana specificweek WeekIka-animnalinggof - ArabicNumberCompetencyNakapagbibigayngsarilingpan- anawtungkolsanagingepekto ngkolonyalismosalipunanng sinaunangPilipino 5
32. 32. xxxii DEPED COPY DOMAIN/COMPONENTCODEDOMAIN/COMPONENTCODEDOMAIN/COMPONENTCODE AkoayNatatangiNATAngPinagmulanngLahingPilipinoPLP HeograpiyaatMgaSinaunangKabihasnansa Daigdig HSK AngAkingPamilyaPAMPamunuangKolonyalngEspanyaPKEAngDaigdigsaKlasikoatTransisyonalnaPanahonDKT AngAkingPaaralanPAA PagbabagongKulturalsaPamamahalang KolonyalngmgaEspanyol KPKAngPag-usbongngMakabagongDaigdigPMD AkoatangAkingKapaligiranKAP MgaPagbabagosaKolonyaatPag-usbong ngPakikibakangBayan PKBAngKontemporanyongDaigdigAKD AngAkingKomunidadKOM KinalalagyanNgPilipinasAtAngMalayang KaisipanSaMundo PMKMgaPangunahingKonseptongEkonomiksMKE AngAkingKomunidadNgayonat Noon KNN PagpupunyagisaPanahonng KolonyalismongAmerikanoatIkalawang DigmaangPandaigdig KDPMaykroekonomiksMYK PamumuhaysaKomunidadPSK PagtugonsamgaSuliranin,IsyuatHamon saKasarinlanngBansa SHKMakroekonomiksMAK PagigingKabahagingKomunidadPKK TungosaPagkamitngTunayna DemokrasyaatKaunlaran TDK MgaSektorPang-EkonomiyaatMgaPatakarang Pang-EkonomiyaNito MSP AngMgaLalawiganSaAking Rehiyon LARHeograpiyangAsyaHASMgaIsyungPangkapaligiranatPang-ekonomiyaIPE AngMgaKwentoNgMga LalawiganSaSarilingRehiyon KLRSinaunangKabihasnansaAsyaHanggangKSAMgaIsyungPolitikalatPangkapayapaanIPP AngPagkakakilanlangKulturalNg KinabibilangangRehiyon PKR AngTimogatKanlurangAsyasa TransisyonalatMakabagongPanahon TKAMgaIsyusaKarapangPantaoatGenderIKP EkonomiyaAtPamamahalaEAP AngSilanganatTimog-SilangangAsyasa TransisyonalatMakabagongPanahon KIS MgaIsyungPang-EdukasyonatPansibikoat Pagkamamamayan(CivicsandCitizenship) AngAkingBansaAAB Lipunan,KulturaatEkonomiya ngAkingBansa LKE AngPamamahalaSaAkingBansaPAB KabahagiAkosaPag-unladng AkingBansa KPB
33. 33. 1 DEPED COPY YUNIT I MGA PANGUNAHING KONSEPTO NG EKONOMIKS PANIMULA AT MGA GABAY NA TANONG Bawat tao ay humaharap sa ibat ibang sitwasyon sa araw-araw. Kalimitan, magkakaiba ang kanilang mga karanasan ayon sa kanilang mga kagustuhan at pangangailangan. Ang kanilang pagtugon ay batay sa kanilang interes at preperensiya o pinipili. Sa kabila nito, hindi maikakaila na kaalinsabay ng pagtugon sa mga pangangailangan at kagustuhan ay nahaharap sila sa suliranin na dulot ng kakapusan ng pinagkukunang-yaman. Ang modyul na ito ay naglalayong maipamalas ng mga mag-aaral ang kanilang pag-unawa sa mga pangunahing konsepto ng Ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay. Layunin din nitong maisabuhay ng mga mag-aaral ang mga pangunahing konsepto ng Ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay. PAMANTAYAN SA PAGKATUTO Pamantayang Pangnilalaman Pamantayang Pagganap Naipamamalas ng mag-aaral ang pag- unawa sa mga pangunahing konsepto ng Ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay Naisasabuhay ang pag-unawa sa mga pangunahing konsepto ng Ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay Sa araling ito, inaasahan na matutuhan mo ang sumusunod: ARALIN 1: KAHULUGAN NG EKONOMIKS Nailalapat ang kahulugan ng ekonomiks sa pang- araw-araw na pamumuhay bilang isang mag-aaral at kasapi ng pamilya at lipunan Natataya ang kahalagahan ng ekonomiks sa pang- araw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya at ng lipunan
34. 34. 2 DEPED COPY ARALIN 2: KAKAPUSAN Naipakikita ang ugnayan ng kakapusan sa pang- araw-araw na pamumuhay Natutukoy ang mga palatandaan ng kakapusan sa pang-araw-araw na buhay Nakabubuo ng konklusyon na ang kakapusan ay isang pangunahing suliraning panlipunan Nakapagmumungkahi ng mga paraan upang mala- banan ang kakapusan ARALIN 3: ANGANGAILANGAN AT KAGUSTUHAN Nasusuri ang kaibahan ng kagustuhan (wants) sa pangangailangan (needs) bilang batayan sa pagbuo ng matalinong desisyon Naipakikita ang ugnayan ng personal na kagustuhan at pangangailangan sa suliranin ng kakapusan Nasusuri ang herarkiya ng pangangailangan Nakabubuo ng sariling pamantayan sa pagpili ng mga pangangailangan batay sa mga herarkiya ng pangangailangan Nasusuri ang mga salik na nakakaimpluwensiya sa pangangailangan at kagustuhan ARALIN 4: ALOKASYON Nasusuri ang kaugnayan ng alokasyon sa kakapusan, pangangailangan at kagustuhan Napahahalagahan ang paggawa ng tamang desisyon upang matugunan ang pangangailangan Nasusuri ang mekanismo ng alokasyon sa ibat ibang sistemang pang-ekonomiya bilang sagot sa kakapusan ARALIN 5: PAGKONSUMO Naipaliliwanag ang konsepto ng pagkonsumo Nasusuri ang mga salik na nakakaapekto sa pagkonsumo Naipamamalasangtalinosapagkonsumosapamamagitan ng paggamit ng pamantayan sa pamimili Naipagtatanggolangmgakarapatanat nagagampanan ang mga tungkulin bilang isang mamimili
35. 35. 3 DEPED COPY ARALIN 6: PRODUKSIYON Naibibigay ang kahulugan ng produksiyon Napahahalagahan ang mga salik ng produksiyon at ang implikasyon nito sa pang-araw-araw na pamumuhay ARALIN 7: MGA ORGANISASYON NG NEGOSYO Nasusuri ang mga tungkulin ng ibat ibang organi- sasyon ng negosyo GRAPIKONG PANTULONG Walang katapusang pangangailangan at kagustuhan Limitadong pinagkukunang- yaman KAKAPUSAN ALOKASYONPagkonsumo Produksiyon EKONOMIKS
36. 36. 4 DEPED COPY PANIMULANG PAGTATAYA Panuto: Isulat ang titik ng pinakatamang sagot sa sagutang papel. 1. Sa ilalim ng command economy, ang mga pagpapasya kung anong produkto at serbisyo ang dapat na likhain ay nakasalalay sa kamay ng: A.konsyumer B.prodyuser C.pamilihan D.pamahalaan 2. Ang kakapusan o scarcity ay maaaring umiral sa mga pinagkukunang-yaman tulad ng yamang likas, yamang tao, at yamang kapital. Bakit nagkakaroon ng kakapusan sa mga ito? A. Dahil limitado ang mga pinagkukunang-yaman at walang katapusan ang pangangailangan at kagustuhan ng tao B. Dahil sa mga bagyo at iba pang uri ng kalamidad na pumipinsala sa mga pinagkukunang-yaman C.Dahil sa mga negosyanteng nagsasamantala at nagtatago ng mga produktong ibinebenta sa pamilihan D. Dahil likas na malawakan ang paggamit ng mga tao sa pinagkukunang- yaman ng bansa 3. Kung ikaw ay isang taong rasyonal, ano ang dapat mong isaalang-alang sa paggawa ng desisyon? A. Isaalang-alang ang mga paniniwala, mithiin, at tradisyon B. Isaalang-alang ang mga hilig at kagustuhan C. Isaalang-alang ang opportunity cost sa pagdedesisyon D. Isaalang-alang ang mga dinadaluhang okasyon 4. Ang paikot na daloy ng ekonomiya ay naglalarawan ng ugnayan at pangunahing gawain ng bawat sektor ng ekonomiya. Alin sa sumusunod ang naglalarawan sa bahaging ginagampanan ng sambahayan? A. Nagmamay-ari ng salik ng produksiyon B. Gumagamit ng mga salik ng produksiyon C. Nagbabayad ng upa o renta sa lupa D. Nagpapataw ng buwis sa bahay-kalakal ( K ) ( K ) ( K ) ( K )
37. 37. 5 DEPED COPY 5. Ang produksiyon ay isang gawaing pang-ekonomiya na dapat bigyang-pansin ng pamahalaan. Ito ay may kinalaman sa: A. paggamit ng mga produkto at serbisyo B. paglikha ng mga produkto at serbisyo C. paglinang ng likas na yaman D. pamamahagi ng pinagkukunang-yaman 6. Alin sa sumusunod ang pinakaangkop na kahulugan ng Ekonomiks? A.Ito ay matalinong pagpapasya ng tao sa pagsagot ng mga suliraning pangkabuhayan na kinakaharap. B. Ito ay tumutukoy sa siyensiya ng kaasalan ng tao na nakakaimpluwensiya sa kanyang pagdedesisyon. C. Ito ay pag-aaral ng tao at ng lipunan kung paano haharapin ang mga suliraning pangkabuhayan. D. Ito ay pag-aaral kung paano matutugunan ng tao ang kanyang walang katapusang pangangailangan at kagustuhan sa harap ng kakapusan. 7. Ang kakapusan ay maaaring magdulot ng ibat ibang suliraning panlipunan. Alin sa sumusunod ang hindi nagpapakita ng suliraning ito? A. Maaari itong magdulot ng kaguluhan sa mga taong nakararanas nito. B.Tumataas ang presyo ng mga bilihin kung kaya nababawasan ang kakayahan ng mga mamimili na bumili ng ibat ibang produkto at serbisyo. C. Pag-init ng klima na nagdudulot ng mas malalakas na bagyo at mahabang panahon ng El Nio at La Nia. D. Nagpapataas ng pagkakataong kumita ang mga negosyante. 8. Sa bawat pagpapasya ay kalimitang may trade-off at opportunity cost. Ang trade-off ay ang pagpili o pagsasakripisyo ng isang bagay upang makamit ang ibang bagay at ang opportunity cost ay ang halaga ng bagay o ng best alternative na handang ipagpalit sa bawat paggawa ng desisyon. Bakit may nagaganap na trade-off at opportunity cost? A. Dahil walang katapusan ang kagustuhan ng tao B. Dahil sa limitado ang kaalaman ng mga konsyumer C. Dahil may umiiral na kakapusan sa mga produkto at serbisyo D. Upang makagawa ng produktong kailangan ng pamilihan ( P ) ( K ) ( P ) ( P )
38. 38. 6 DEPED COPY 9. Kung uunahin ang pangangailangan kaysa kagustuhan, ang sumusunod ay maaaring maganap maliban sa _______. A. hindi maisasakatuparan ang lahat ng layunin B. magiging pantay ang distribusyon ng mga pinagkukunang-yaman C. maaaring malutas o mabawasan ang suliranin sa kakapusan D. magiging maayos ang pagbabadyet 10.Si Abraham Maslow ay kilala sa modelo ng herarkiya ng pangangailangan. Batay dito, isaayos ang sumusunod mula sa pinakamababa hanggang pinakamataas ayon sa antas nito. 1.Responsibilidad sa lipunan 2.Pangangailangan sa seguridad 3.Pisyolohikal at biyolohikal 4.Pangangailangan sa sariling kaganapan 5.Pangangailangan sa karangalan A. 2, 3, 4, 5, 1 B. 1, 2, 3, 4, 5 C. 3, 2, 1, 5, 4 D. 4, 5, 1, 2, 3 11.Ang bawat salik ng produksiyon ay mahalaga sa paglikha ng mga produkto at serbisyo. Ang bawat salik kapag ginamit ay may kabayaran tulad ng A. Upa sa kapitalista, sahod sa lakas-paggawa, tubo sa may-ari ng lupa, at interes para sa entreprenyur B. Upa sa may-ari ng lupa, sahod sa lakas-paggawa, interes sa kapitalista, at tubo sa entreprenyur C. Sahod sa entreprenyur, upa sa lakas-paggawa, interes sa kapitalista, at tubo sa entreprenyur D. Tubo sa may-ari ng lupa, sahod sa lakas-paggawa, upa sa kapitalista, at interes sa entreprenyur ( P ) ( P ) ( P )
39. 39. 7 DEPED COPY Gamitin ang talahanayan sa ibaba sa tanong sa aytem 12. HOUSEHOLD FINAL CONSUMPTION EXPENDITURE AT CURRENT PRICES, IN MILLION PESOS Annual 2012 and 2013 ITEMS At Current Prices 2012 2013 Growth Rate (%) HOUSEHOLD FINAL CONSUMPTION EXPENDITURE 7,837,881 8,455,783 7.9 1. Food and Non-alcoholic Beverages 3,343,427 3,596,677 7.6 2. Alcoholic Beverages, Tobacco 100,930 110,059 9.0 3. Clothing and Footwear 108,492 116,635 7.5 4. Housing, water, Electricity, Gas, and Other Fuels 965,753 1,062,100 10.0 5.Furnishings, Household Equipment, and Routine Household Maintenance 310,249 326,101 5.1 6. Health 199,821 218,729 9.5 7. Transport 837,569 894,369 6.8 8. Communication 247,946 264,281 6.6 9. Recreation and Culture 142,851 154,391 8.1 10. Education 302,772 334,586 10.5 11. Restaurants and Hotels 291,460 318,553 9.3 12. Miscellaneous Goods and Services 986,611 1,059,301 7.4 Pinagkunan: http://www.nscb.gov.ph retrieved on 30 January 2014 12.Alin sa sumusunod na pahayag ang may katotohanan batay sa talahanayan? A.Malaking bahagi ng pagkonsumo ng sambahayan ay nagmumula sa edukasyon. B. Nagpakita ng pagbaba sa kabuuang pagkonsumo sa pagitan ng taong 2012-2013. C. Pinakamababa ang pagkonsumo ng sambahayan sa komunikasyon. D. Nagpakita ng pagtaas sa kabuuang pagkonsumo sa pagitan ng taong 2012-2013. ( P )
40. 40. 8 DEPED COPY 13.Sa mga punto ng Production Possibility Frontier o PPF ay maituturing na mayroong production efficiency. Ano ang kaugnayan ng PPF sa kakapusan? Piliin ang pinakatamang sagot. A. Ang hangganan ng PPF ay nagpapakita ng kakulangan sa mga pinagku- kunang-yaman. B. Ito ang mga plano ng produksiyon upang kumita nang malaki at mabawi ang gastos sa paggawa ng produkto. C. Ang PPF ay nagpapakita ng plano ng produksiyon batay sa kakayahan ng isang ekonomiya na lumikha ng produkto. D. Sa pamamagitan ng PPF ay maipakikita ang ibat ibang alternatibo sa paglikha ng produkto upang magamit nang episyente ang mga limita- dong pinagkukunang-yaman. 14.Ang kagustuhan at pangangailangan ay dalawang magkaibang konsepto. Maituturing na kagustuhan ang isang bagay kapag higit ito sa batayang pangangailangan. Kailan maituturing na batayang pangangailangan ang isang produkto o serbisyo? A. Magagamit mo ito upang maging madali ang mahirap na gawain. B. Nagbibigay ito ng kasiyahan at kaginhawaan. C. Hindi mabubuhay ang tao kapag wala ang mga ito. D. Makabibili ka ng maraming bagay sa pamamagitan nito. 15.Papaano mo ipaliliwanag ang kasabihang There isnt enough to go around na nagmula kay John Watson Howe? A. Limitado ang mga pinagkukunang-yaman kayat hindi ito sasapat sa pangangailangan ng tao. B. Walang hanggan ang pangangailangan ng tao gayundin ang mga pinagkukunang-yaman. C. Ang walang pakundangang paggamit ng pinagkukunang-yaman ay hahantong sa kakapusan. D. May hangganan ang halos lahat ng pinagkukunang-yaman sa buong daigdig. 16.Kung ikaw ay kabilang sa sistemang ipinag-uutos na ekonomiya, alin sa sumusunod ang hindi nagpapakita ng gampanin ng kasapi ng sistemang ito? A. Ang iyong katungkulan sa ekonomiya ay nagmumula sa utos ng pamahalaan batay sa plano. B. Malaya kang kumikilos ayon sa sariling interes nang walang pakikialam ng pamahalaan. C. Sama-samang isinasagawa ang mga gawain at pakinabang sa pinagkukunang-yaman. D. May kalayaan ang mamamayan ngunit may kontrol pa rin ang pamahalaan sa ilang gawain. ( U ) ( U ) ( U ) ( U )
41. 41. 9 DEPED COPY 17.Kailan masasabing matalino kang mamimili? A. Gumagamit ng credit card sa iyong pamimili at laging inaabangan ang pagkakaroon ng sale. B. Segunda mano ang binibili upang makamura at makatipid sa pamimili na pasok sa badyet. C. Sumusunod sa badyet at sinusuri ang presyo, sangkap, at timbang ng produktong binibili. D. Bumibili nang labis sa pangangailangan upang matiyak na hindi mauubusan sa pamilihan. 18.Sa papaanong paraan mo maitataguyod ang karapatan sa tamang impormasyon? A. Pag-aralan ang nakatatak sa etiketa ukol sa sangkap, dami, at komposisyon ng produkto. B. Palaging pumunta sa timbangang-bayan upang matiyak na husto ang biniling produkto. C. Pahalagahan ang kalidad at hindi ang tatak ng produkto o serbisyong bibilhin. D. Palagiang gumamit ng recycled na produkto upang mapangalagaan ang kapaligiran. 19.Ano ang ipinahihiwatig ng ilustrasyon sa ibaba ukol sa produksiyon? A. Ang produksiyon ay isang proseso ng pagsasama-sama ng output tulad ng produkto at serbisyo ubang mabuo ang input tulad ng lupa, paggawa, kapital, at kakayahan ng entreprenyur. B. Ang produksiyon ay ang proseso ng pagsasasama-sama ng mga input tulad ng lupa, lakas-paggawa, kapital, at entreprenyur upang makabuo ng produkto at serbisyo. C. Magaganap lamang ang produksiyon kung kompleto ang mga salik na gagamitin dito. D. Magiging mas produktibo ang produksiyon kung mas marami ang lakas- paggawa kaysa sa mga makinarya. Lupa Paggawa Kapital o Puhunan Entrepreneurship Pagsasama-sama ng materyales, paggawa, kapital, at entrepreneurship OutputProsesoInput ( U ) ( U ) ( U ) Kalakal o serbisyo pangkunsumo; Kalakal o serbisyo na gamit sa paglikha ng ibang produkto Entrepreneurship entrepreneurship
42. 42. 10 DEPED COPY 20.Alin sa sumusunod ang hindi nagpapahayag ng kahalagahan ng produksiyon sa pang-araw-araw na pamumuhay? A. Ang produksiyon ang pinagmumulan ng mga produktong kailangang ikonsumo sa pang-araw- araw B. Ang produksiyon ay lumilikha ng trabaho. C. Angpagkonsumoangnagbibigay-daansaproduksiyonngproduktoat serbisyo, kaya dahil dito masasabing mas mahalaga ang produksiyon kaysa sa pagkonsumo. D. Ang mga kinita mula sa bawat salik ng produksiyon ay nagagamit ng sambahayan sa pagbili ng produkto at serbisyo. Mga Sagot: 1. D 11. B 2. A 12. D 3. C 13. D 4. B 14. C 5. B 15. A 6. D 16. B 7. D 17. C 8. C 18. A 9. B 19. B 10. C20. C ( U )