Xabier Munibe Ikastola BHIGIZARTE ZIENTZIAK 2, GEOGRAFIA ETA HISTORIA. AZTERKETA2. EbaluazioaGoi Erdi Aroa. Erdi Aroaren hasiera2014ko otsaila

OHARRA: zuzenketan, txukuntasuna eta zuzentasuna kontuan hartuak izango dira.

IZEN-DEITURAK__________________________________NOTA:____

Osatu: frankoak, Justiniano, Konstantinopla, aurreratua, Meka, errege, meskita, Korana, Kordoba, hiru zatitan, Mahoma, 778. urtean, bisigodoenak, 476. urtean, Ramadan, kalifa, hiriburua, kristau ortodoxoak, Afrikako iparraldera, Bizantziar Inperioa, VIII. mendean, Karlomagno, iparraldean, Arabiako penintsulan.

1. Erreinu Germaniarrak

- Germaniar herriak Erromatar Inperioaren ………………….…………… bizi ziren, Rhin eta Danubio ibaietatik haratago. III. mendetik aurrera Erromatar Inperioan sartzen hasi ziren. Batzuetan, lurralde batean era baketsuan jartzen ziren bizitzen (migrazioak). Beste batzuetan, berriz, lur erromatarrak lortzeko erromatarrak garaitu behar izaten zituzten borroka militarren bitartez.

-………………… germaniarrek Mendebaldeko Erromatar Inperioko azken enperadorea garaitu zuten eta Mendebaldeko Erromatar Inperioa desagertu zen, mila urte baino gehiago iraun ondoren. Oso gertaera garrantzitsua izan zenez, data horretan kokatzen da ANTZINAROAREN amaiera eta beste aro historiko baten hasiera: ERDI AROA.

- Europa Mendebaldea zenbait erreinutan banatu zen eta horietako bakoitzean germaniar tribu edo leinu bat jarri zen bizitzen: ………………………, bisigodoak, ostrogodoak, bandaloak, sueboak, angloak eta saxoiak, besteak beste.

- Erreinu bakoitza ……………………. batek zuzentzen zuen, nobleen eta gerlarien kontseiluaren laguntzarekin. Garai horretan, bestalde, hiriak desagertu egin ziren eta ekonomiaren oinarria batez ere, nekazaritza eta abeltzaintza izaten hasi zen. Merkataritza ere desagertu egin zen eta kulturak ere beherakada izan zuen. Germaniar artearen arrasto oso gutxi daude gaur egun: eliza bisigodoak eta urregintza.

-Sortu berriak ziren Erreinu Germaniar gehienek, dena dela, oso bizitza laburra izan zuten. Galiako Frankoen Erreinuak eta Hispaniako …………………………………… baino ez zuten  egonkortasuna lortu.

- ……………………, Frankoen Erreinua Europa Mendebaldeko garrantzitsuena izatera heldu zen. Erregea …………………… zen, eta Europa erdialdean, Italian eta Iberiar penintsulako iparraldean lurralde asko konkistatu zituen. Hain zen boteretsua non enperadore izendatu zuten.

- …………………… Karlomagnoren armadak porrot egin zuen Orreagako guduan edo batailan, baskoien eta musulmanen aurka.

- Karlomagnoren inperioa (edo Inperio Karolingioa) konderri eta marka ezberdinetan banatuta zegoen. Lurralde horiek gobernatzen zituzten

kondeek eta markesek enperadoreari leial izango zitzaizkiola zin egiten zuten eta haien aginduak jarraitu behar izaten zituzten. Garai hartako bizimodua, bestalde, nahiko atzeratua zen: hiriak txikiak ziren eta ekonomiak nekazaritzan eta abeltzaintzan zuen oinarria. IX. mendearen erdialdean, Inperio Karolingioa …………………………… banatu eta desagertu egin zen.

2. Bizantziar Inperioa

- Ekialdeko Erromatar Inperioak germaniar herrien erasoei aurre egin zien eta mila urtetan bertan garatzen jarraitu zuen, ……………………… izenarenpean.

- Garai gorenean, Bizantziar Inperioa Ekialde Hurbilera, Europako ekialdera eta hegoaldera eta ……………………………… zabaltzen zen.

- Inperioko ……………………………………Konstantinopla hiria zen.

-Bizantziar Inperioa enperadoreak (“basileus”) gobernatzen zuen, eta enperadorerik famatuena ……………… (VI. mendea) izan zen.

- Bizantziar Inperioan, hiriak (………………………………………, Efeso eta Tesalonika) oso garrantzitsuak ziren eta merkataritzak garapen handia bizi izan zuen.

- Grekera izan zen hizkuntza ofiziala Bizantziar Inperioan eta erlijioz …………………… ziren.

- Artea luxuzkoa zen, eta elizak (Santa Sofiako baseliza, Konstantinoplan) eta mosaikoak dira aipagarrienak.

3. Islama

- Islama erlijio berria izan zen, eta Mahomak ……………………… sortu zuen VII. mendean.

- Musulmandarrek Jainko bakarrarengan sinisten dute, Ala, eta …………… haien profeta nagusia dela uste dute.

- Haien liburu sakratua …………… da eta ……………… hiri sakratua edo santua.

- Musulmanek oinarrizko bost betebehar dituzte: fede aitortza; egunean bost aldiz otoitz egitea; Mekara peregrinazioa egitea; ……………… hilabetean baraua egitea; eta limosna.

- ………………… musulmanek otoitz egiteko lekua da.

- Islama Erdi Aroan sortu eta laster zabaldu zen konkista militarra zela eta. Hori dela eta, Islamdar Inperioa sortu zen, ………… agintari nagusi zuen inperioa.

- Islamdar zibilizazioa batez ere hiritarra izan zen. Hiri garrantzitsuenak Damasko, Bagdad, …………… eta Kairo izan ziren.

- Nekazaritzak, gainera, garapen handia bizi izan zuen garai honetan (ureztatzea, landare berriak); artisautza islamiarra kalitate handikoa izan zen eta merkataritza, berriz, oso bizia.

- Islamdar zibilizazioa oso …………………………………… zegoen, bai arte munduan bai zientzia munduan (matematikan, medikuntzan eta astronomian, adibidez).