Upload
dives-gallaecia
View
2.308
Download
6
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Evolución do latín: orixe, latín culto e vulgar, etapas, expansión e fragmentación do latín. As linguas romances.
Citation preview
Evolución do latín.As linguas romances
Álvaro P. Vilariñov.1.0
1
IndexNacemento do latín
Primeiros documentos do latín
Latín literario ou culto
Latín vulgar
Etapas do latín culto: introdución
Etapas do latín culto I
Etapas do latín culto II
Expansión do latín vulgar
Fragmentación do latín
As linguas romances
☝
☞2
Nacemento do latínIndoeuropeos en Italia
intercambio lingüístico e cultural
diversidade de pobos e linguas
Hexemonía de Roma, pequena aldea do Lacio:
dominio militar
imposición da súa lingua e costumes aos demais pobos itálicos
O latín: lingua de Roma☜ ☞
☝
3
Primeiros documentos do latínNon literarios, arcaísmo e rusticidade
documentos oficiais
cantos rituais
textos de loubanza das familias nobres
Exemplo: lapis niger
☜ ☞
☝
4
Lapis niger
O Lapis Níger (pedra negra), está situado na parte noroeste do Foro, datado nos séculos VI-V a.C.
A lectura do texto está suxeita a debate, xa que, aínda que as palabras son claras, están fragmentadas. Así pois é complicada a súa interpretación.
Crese que se refire a unha Lex Sacra do santuario que avisaría dunha maldición para quen violasen o lugar sagrado.
☜
Imaxe: http://www.imperioromano.com/99/lapis-niger.html
☝
5
Latín literario ou latín cultoNacemento da literatura latina (s. III-II a.C.)
Perfeccionamento do idioma
Loubanza das victorias de Roma
Grecia, modelo a seguir:
canon literario
préstamos léxicos e sintácticos
Xéneros literarios:
historiografía, épica, lírica, teatro, filosofía, epistolografía, oratoria
☜ ☞
☝
6
Latín vulgarVulgus: “pobo”: Fala dos soldados, labregos, comerciantes, escravos
Tamén chamado: sermo plebeius, sermo cotidianus, sermo rusticus
Distanciamento progresivo entre o latín culto e o vulgar
Latín vulgar: lingua non fixada pola gramática
Evolución libre e rápida
abundancia de neoloxismos
Poucos testemuños escritos (a diferencia do latín culto)
Graffitis de Pompeia
pegadas no latín literario (novela “O Satiricón”, de Petronio)
comparación das linguas romances (lingüística comparada)☜ ☞
☝
7
Graffiti pompeianos
Imaxe: http://terraeantiqvae.blogia.com/2005/010902-graffiti-la-permanencia-de-lo-efimero.-pompeya-en-un-grito-mudo.php
Imaxe: http://www.proel.org
☜
☝
8
Etapas do latín culto: introdución
Evolución co paso do tempo
Latín literario: lingua uniforme, estable dende o III a.C. (inicio latín literario) ata o V d.C. (caída do Imperio romano)
O latín, como lingua escrita, seguiu moitos séculos sendo lingua de prestixio, de obras literarias e científicas
A aparción das linguas romances (s. IX) e a súa utilización posterior como lingua literaria supuxo un progresivo abandono do latín
☜ ☞
☝
9
Etapas do latín culto I
Período arcaico
s. III-II a.C.
Livio Andronico (Épica, “Odussia”)Nevio, Ennio (Teatro e Épica)Plauto e Terencio (Teatro)
Período clásico
s. I a.C. - I d.C.
Cicerón (Oratoria)César e Tito Livio (Historiografía)Virxilio (Épica, Didáctica)Horacio, Catulo, Ovidio (Lírica)
Período post-clásico s. I-II d.C.
Séneca (Filosofía, Teatro)Marcial, Xuvenal (Lírica: Epigrama)Tácito (Historiografía)
Latín tardío s. III-VII d.C.
Autores cristiáns: Tertuliano, S. Xerome, S. Agostiño
☜ ☞
☝
10
Etapas do latín culto II
Latín medieval
s.VIII - XIV
Latín literario: igrexa, corte, escolaLatín vulgar: evolución aceleradaLatín lingua franca: intelectuais, políticos da época de CarlomagnoOs copistas medievais: a transmisión da cultura clásica
Latín renacentista s.XV - XVI
A volta cara a Antigüidade ClásicaPetrarca, Erasmo, Luis Vives, NebrijaUso simultáneo das linguas nacionais > enriquecemento a partir do latín (cultismos)
Latín científico
s.XVII - XVIII
Descartes, Newton, Spinoza, LeibnizLinneo: sistema de clasificación das plantas (+ adiante tamén a zooloxía)
Latín eclesiástico s.XXI Lingua oficial da igrexa católica (publicacións
en latín, misa en latín, etc.)
☜ ☞
☝
11
Expansión do latín vulgar
Definición de romanización
Desprazamento das linguas vernáculas > trunfo do latín
Latín: lingua dunha cultura moi superior
lingua de prestixio
facilidade nas relacións comerciais, culturais e sociais
Fases da adopción do latín:
1ª fase: cidades (centros administración, milicia e comercio)
2ª fase: esténcese a zonas rurais, bilingüismo
3ª fase: latín en tódolos ámbitos
☜ ☞
☝
12
Fragmentación do latín vulgar
Unidade política e latín como lingua oficial
Separación xeográfica > variantes dialectais (acento, léxico, etc)
A caída do Imperio romano: s. III-V (invasións bárbaras)
Ruptura de comunicacións entre provincias
crise na escola > libre evolución da lingua (sen normas nin correcións)
Fragmentación en dialectos do latín
Influenza das linguas das tribus xermánicas invasoras
Disgregación política > fragmentación lingüística
☜ ☞
☝
13
As linguas romances
Introdución
Linguas romances
☜ ☞
☝
14
Introdución813: Concilio de Tours. Autorización de sermones na rustica romana lingua. Van aparecendo as novas linguas.
Lingua latina: herdanza máis importante de Roma.
Linguas procedentes do latín: romances ou neolatinas
Resultado da fragmentación do latín en dialectos.
Co paso do tempo os dialectos convértense en linguas.
Rasgos distintivos de cada lingua, resultado de:
paso do tempo
contacto con linguas veciñas
influenza dos substratos lingüísticos (substrato, adstrato, superestrato)
presion doutros pobos☜ ☞
☝
15
Linguas romancesPortugués, galego, castelá, catalá, provenzal, francés, sardo, italiano, rumano e retorromano.
☜ ☞
☝
LatínVulgar
Galego-portugués Castelán Catalán Provenzal Francés Sardo Italiano Rumano
*septe sete siete set set sept sette sette sapte
*vacca vaca vaca vaca vaca vache bakka vacca vaca
*forte forte fuerte fort fort fort forte forte foarte
*herba herva hierva herba erba herbe erva erba iarba
*porcu porco puerco porc porc porc porcu porco porc
16
O castelán e variantes dialectaisLingua romance máis estendida no mundo (300 millóns s. XXI)
Descubrimento do Novo Mundo: México, América Central e do sur (excepto Brasil e Guaiana), USA (Arizona, Novo México, Colorado, Nova Iorque...)
Variantes dialectais:
extremeño
andaluz
murciano
canario
español de América
xudeoespañol (sefardíes)
☜ ☞
☝
Foto: páxina 72 do Códice Emilianense 60 de San Millán de la Cogolla
17
Galego e portuguésLinguas distintas pero de orixe común: galego-portugués da Idade Media.
Portugués:
Portugal, antigas colonias, Azores, Madeira e Brasil.
Galego:
Galicia, Bierzo, zonas limítrofes.
Cooficialidade na Constitución de 1978.
Galego normativo <> outras correntes (lusista)
☜ ☞
☝
Ilustración: cantigas de Santa María de Alfonso X o sabio
18
CatalánCatalunya, Valencia, Baleares, Andorra e sur de Francia (Rosellón e Cerdaña), zona fronteiriza de Aragón e Alguer (Cerdeña).
Cooficialidade na República
☜ ☞
☝
Mapa: wikimedia
19
Dialectos históricosAstur-leonés:
Asturias, León, Zamora e Salamanca
Bable, asturianu
Terminacións masculinas en -u (perru, añu, otru)
Plurais en -es (vaques, cases)
n- incial como ñ- (ñariz, ñabu)
Navarro-aragonés
Puntos illados dos pirineos
Fabla (dialecto artificial): sen esdrúxula en pajaro, arboles, diminutivo en -ico.
☜ ☞
☝Mapa: wikimedia
20
FrancésDominio lingüístico:
Europa: Francia, sur de Bélxica e parte de Suíza.
América: Canadá (Quebec), Haití, Pequenas Antillas, Guaiana e Illas Reunión e Mauricio
África: Marrocos, Alxeria, Túnez, Mozambique, etc.
Oceanía: polinesia francesa
Francia: lingua oficial o latín e francés lingua oficial en Inglaterra ata o século XV.
☜ ☞
☝
Mapa: wikimedia
21
ProvenzalSur de Francia (Provenza < antiga “provincia” de Roma)
Occitano ou Lingua de Oc (oposto a oil=oui)
☜ ☞
☝
Mapa: http://www.proel.org
22
RetorromanoLingua romance menos estendida
Conxunto de dialectos falados nos Alpes centrais e orientais (Suíza, Tirol, Italia)
4ª lingua oficial de Suíza
Retorromano < Retia (antiga provincia do Imperio romano)
Tamén chamado “romanche” ou “ladino”
☜ ☞
☝
23
ItalianoDominio lingüístico
Italia
República de San Marino
Cantón suízo de Tesino
Córcega e Malta
Gran cantidade de dialectos
Son resultado dos moi distintos sustratos lingüísticos + aportación de pobos invasores
lombardo, emiliano, veneciano, calabrés, napolitano, siciliano...
uso en familia
Italiano actual formado dende o dialecto toscano medieval
lingua literaria no s. XIII (Dante, Petrarca, Bocaccio)☜ ☞
☝
24
Sardo
Dominio lingüístico
Illa de Cerdeña (antiga Sardinia)
Non chegou a ter lingua literaria
Moitos dialectos
Na localidade de Alguer fálase o catalán (posesión da coroa de Aragón durante séculos)
☜ ☞
☝
25
RumanoDominio lingüístico
Actual Rumanía (antiga provincia romana da Dacia)
Zonas da antiga Iugoslavia, Bulgaria, Albania, Istria e Grecia
Zona inmersa no dominio lingüístico eslavo
Semellanzas co italiano
Plurais masculinos en -i (lupi: “lobos”; porci: “porcos”)
☜
☝
26