Fieri

• Fieri është një qytet në Shqipërinë e jugut rrethit të Fierit. Përsa i përket qytetit të Fierit popullsia e tij pas viteve '90 të shekullit të XX numëronte 40 000 banorë, kurse në ditët e sotme, si rezultat i dyndjes së popullsisë nga rrethi i Mallakastrës dhe nga rrethet veriore të vendit, vlerësohet që popullsia e qytetit të Fierit të ketë arritur në 85 000 banorë. Ndersa e qarkut 260 mije banorë. Fieri eshte nje nga qytetet me te zhvilluara. Meshtetet ne bujqesi dhe blegtori intensive me mjete moderne.

Qyteti i Fierit

12 km larg qytetit të Fierit, ndodhen rrënojat e qytetit antik të Apolonisë. Qyteti u themelua ne vitin 558 p.e.s në një kodër pranë detit dhe afër grykëderdhjes së lumit Aoos (Vjosa) nga kolone të ardhur nga Korinti e Korfuzi. Ne lulëzimin e tij mendohet të ketë patur një popullsi prej 50,000-60,000 banorësh. Për rëndësine ekonomike dhe kulturore dhe për hapësirën e madhe të shtrirjes së tij, Ciceroni e ka quajtur “ qytet të madh dhe hijerëndë “. Monumentet më të rëndësishme arkeologjike janë : muri rrethues, biblioteka, Odeoni, Portiku dhe Kisha Bizantine e shekullit te XIII. Kërkimet e para mbi thesarin historik te Apolonisë u bënë gjatë Luftes së Parë Botërore nga arkeologët austriak, që zbuluan dhe eksploruan muret e mëdha që rrethonin qytetin e dikurshëm. Zbulimet sistematike filluan në vitin 1924 nga Misioni Arkeologjik Francez drejtuar nga Leon Rey. Ata nxorrën në dritë kompleksin e monumenteve të qendrës së qytetit. Zbulimet kanë vazhduar nga arkeologët shqiptarë pas çlirimit. Qendra të tjera të popullimit parahistorik në rrethin e Fierit kanë qenë edhe Stefanafana, Nemfeumis, kështjella Argyas, Kolkondasi, Cakrani, Margellici, Portëza , Petova etj.

Popullsia

• Pasurite social-kulturore• Jeta shpirterore• Folklori• Veshjet e burrave• Veshjet e grave • Kenget dhe vallet• Traditat dhe zakonet• Gatimet

Turizmi

R R E T H I I F I E R I T O F R O N D H E P O T E N C I A L E T Ë R Ë N D Ë S I S H M E N AT Y R O R E P Ë R Z H V I L L I M I N E T I J . N Ë P Ë R G J I T H Ë S I K E M I T E B Ë J M Ë M E N J Ë R A J O N F U S H O R M E L A R T Ë S I N G A 1 – 1 0 0 M M B I N I V E L I N E D E T I T D H E M E T O K A S H U M Ë P J E L L O R E . E D H E R E L I E V E T K O D R I N O R E J A N Ë P Ë R G J I T H Ë S I S H T T Ë B U TA D H E T Ë M U N D S H M E P Ë R S H F RY T Ë Z I M B U J Q Ë S O R . N E Z O N AT E R R A F S H Ë TA Z H V I L L O H E N T O K AT E H I R TA K A F E . K E M I E D H E L L O J E T E V E Ç A N TA T O K A S H S I A L U V I O N A L E Q Ë TA K O H E N N Ë L U G I N AT E S E M A N I T E V J O S Ë S , T O K AT E K R I P U R A Q Ë S H T R I H E N N Ë H O X H A R E S I D H E T O K AT M O Ç A L I S H T E T Ë R O S K O V E C I T. N Ë R R E T H I N E F I E R I T S H T R I H E T N J Ë P J E S Ë E M Y Z E Q E S E S Ë M A D H E , M Y Z E Q E J A E V O G Ë L D H E F U S H AT E F R A K U L L Ë S E T Ë C A K R A N I T.

F I E R I A S H T U S I E G J I T H Ë S H Q I P Ë R I A B Ë N P J E S Ë N Ë B R E Z I N E K L I M Ë S M E S D H E TA R E , D H E D A L L O H E T P Ë R T I PA R E M Ë T Ë S H P R E H U R A M E S D H E TA R E , E C I L A K A R A K T E R I Z O H E T N G A V E R A E N X E H T Ë D H E E T H AT Ë M E S H K Ë L Q I M T Ë M A D H T Ë D I E L L I T D H E D I M Ë R I B U T Ë D H E M E R R E S H J E T Ë M Ë D H A . N G R I C AT D H E D Ë B O R A J A N Ë D U K U R I T E P Ë R T Ë R R A L L A . I N X E H T I F I L L O N Q Ë P R E J M E S I T T Ë P R A N V E R Ë S D H E VA Z H D O N D E R I N Ë F U N D T E T E T O R I T. K L I M A E F I E R I T Ë S H T Ë E N G R O H T Ë S E P S E F I E R I L A G E T N G A D E T I D H E Ë S H T Ë I M B R O J T U R N G A L I N D J A P R E J E R Ë R AV E T Ë F T O H TA . F I E R I D A L L O H E T P Ë R N U M E R I N E L A R T Ë T Ë D I T Ë V E M E D I E L L , M E S ATA R I S H T 2 8 0 0 O R E N Ë V I T. R R E S H J E T K A N Ë R R E G J I M K O H O R S H U M Ë T Ë Ç R R E G U L LT AT O J A N Ë P Ë R Q E N D R U A R K RY E S I S H T N Ë G J Y S M Ë N E F T O H T Ë T Ë V I T I T, S A S I A M E S ATA R E E T Y R E A R R I N 9 8 0 – 1 0 0 0 M M / V I T. V E R A N Ë F I E R Ë S H T Ë E T H AT Ë D H E S H P E S H N U K B I E S H I P Ë R J AV Ë T Ë T Ë R A . M U A J T M Ë T Ë L A G E S H T J A N Ë N Ë N T O R I D H E J A N A R I , K U R S E M U A J T M Ë T Ë T H AT Ë K O R R I K U D H E G U S H T I . E R Ë R AT F RY J N Ë N Ë D R E J T I M E T Ë N D RY S H M E P O R G J AT Ë D I M R I T M B I Z O T Ë R O N E R A E J U G U T, E C I L A S J E L L E D H E R R E S H J E T Ë M Ë D H A , N D Ë R S A G J AT Ë V E R Ë S E R A F RY N N G A V E R I U D H E V E R I P E R Ë N D I M I . A F Ë R S I A M E D E T I N B Ë N Q E K L I M A T E J E T Ë E B U T Ë D H E V E T Ë M N E R A S T E T E P Ë R T E R R A L L A T E M P E R AT U R AT T Ë B I E N N Ë N Z E R O . T E M P E R AT U R A M E S ATA R E V J E T O R E L E K U N D E T N G A 1 5 0 C - 1 6 0 C . K L I M A E F I E R I T L E J O N Z H V I L L I M I N E N J Ë B U J Q Ë S I E S H U M Ë D E G Ë S H E . G J I T H A S H T U T O K AT B U J Q Ë S O R E M U N D T Ë S H F RY T Ë Z O H E N 2 - 3 H E R Ë N E V I T. N E K U A D R I N E PA S U R I V E N AT Y R O R E R Ë N D Ë S I T Ë V E Ç A N T Ë K A N Ë PA S U R I T Ë U J O R E , K U P Ë R V E Ç D E T I T A D R I AT I K , R R E T H I P Ë R S H K O H E T N G A L U M E N J T Ë S E M A N , V J O S Ë E G J A N I C A . S E M A N I - 2 8 1 K M I G J AT Ë F O R M O H E T N G A B A S H K I M I I D E V O L L I T M E O S U M I N N Ë A F Ë R S I T Ë B E R AT I T. S I P E R FA Q J A E P E L L G U T U J Ë M B L E D H Ë S Ë S H T Ë 5 9 4 9 K M 2 , P R U R J A M E S ATA R E V J E T O R E E T I J A R R I N N Ë 9 6 M 3 / S E K . S E M A N I Ë S H T Ë N D Ë R L U M E N J T Ë M Ë E R O Z I V, D U K E E B Ë R Ë L U M I N M E E R O Z I V N Ë V E N D .

Karakteristika të përgjithshme të mjedisit natyror

Plazhet ne derdhje te lumit Vjose

Plaxhi Hidrovor-HoxharPlazhi Vjosë-SemanPlazhi Seman

Plazhet ne Fier

• Rethi i Fierit është ekonomikisht një nga rrethet më të zhvilluara të Shqipërisë. Në këtë zhvillim veçojmë tre periudha të rëndësishme kohore : paraçlirimit, vitet 45-90-të dhe pas vitit 1990.Në periudhën paraçlirimit Fieri ka qenë një zone e prapambetur bujqësore, që vuante nga kënetëzimi masiv dhe malaria. Shumica e popullsisë jetonte në fshat ku ruheshin akoma disa karakteristika të feudalizmit. Një pjesë e fshatarësisë kishte tokë, ndërsa pjesa tjetër punonte në çifligjet e shtetit dhe në ato private. Ne vitin 1925 shoqëria anglo-persiane OIL Company mori për ta shfrytëzuar për kërkimin e vendburimeve të naftës një sipërfaqe prej 250.000 ha. Pas largimit të kësaj kompanie, vjen shoqëria AIPA që morri për shfrytëzim një sipërfaqe prej 164.000 ha. Në vitin 1938 ekzistonin magazina të mëdha mallrash dhe një rrjet i dendur tregtar. Degët kryesore të ekonomisë në këto vite përfaqësoheshin me disa fabrika të industrisë së lehtë dhe ushqimore. Në 1937 dhoma e tregetisë së qytetit numëronte 309 zejtarë, tregtarë dhe industrialistë. Pas pushtimit italian vërshuan shumë sipërmarrës, punëtore , fermerë , nënpunës, njerëz të profesioneve të ndryshme dhe bashkë me ta dhe prodhimet e industrisë italiane. Ky fenomen u shoqerua me pasoja negative për prodhuesit vendas, kryesisht artizanë, duke i rrenuar ekonomikisht dhe duke i detyruar të mbyllnin punishtet e tyre, gjë qe solli keqësimin e gjendjes ekonomike të familjeve të tyre. Pas kapitullimit të Italisë, pronat e shoqerisë AIPA i morri në dorë shoqëria gjermane Continental Oil.

Ekonomia

• Muzeu historik• Libraria• Teatri Bylis• Qyteti antik i

Bylisit

Objektivat vizitonjëse

Apolonia [Pojan] Qyteti antik i Apolonisë Kryeqendra e historisë se Fierit ka qenë qyteti antik i Apolonisë i themeluar në vitin 587 p.e.s. nga kolonët korkyras. Apolonia jetoi rreth 1200 vjet dhe në kulmin e lulëzimit të saj në një sipërfaqe prej 140 ha jetonin 60 000 banorë. Zhvillimi i madh kulturor që mori qyteti vërtetohet me faktin se në shekullin e I p.e.s. Perandori i parë romak Oktavian Augusti studioi në Akademinë e Apolonisë. Apolonia është një qendër që tërheq më tepër vizitore e turistë të huaj të apasionuar pas arkeologjisë dhe historisë së lashtë të këtij qyteti. Monumentet kryesore të qytetit antik të Apolonisë janë Sheshi i Portikëve, Odeoni, Temosi, Nimfeu, Buletarioni. Pranë Apolonisë ndodhet Manastiri i Pojanit një simbol i historisë dhe kulturës së shekullit XIII. Me një stil bizantin ai konsiderohet si një kompleks arkitektonik mjaft interesant së bashku me kishën dhe inferieret me dekorimet dhe pikturat murale të veçantë. Para 30 vjetësh ky manastir u shndërrua në një muze, ku ruhen statujat e periudhës iliro – helenike dhe asaj romake, duke u shndërruar kështu në një qendër mjaft të rëndësishme kulturore artistike qe pasurohet dhe me zbulimet e reja arkeologjike.

Panorama

NË QYTETIN E FIERIT USHTROJNË VEPRIMTARINË E TYRE DISA STACIONE RADIOFONIKE DHE TELEVIZIVE, KU PËRMENDEN TV APOLLON, TV KOMBI DHE AVN (NJË NDËR STACIONET MË TË HERSHME PRIVATE QË TRANSMETONIN NË SHQIPËRI). KURSE NDËR RADIOT VEÇOHEN RADIO FIERI 107.2 MHZ, RADIO STAR 105.5 MHZ DHE RADIO +3 91.6 MHZ.

FIERI NDODHET RRETH 115 KM LARG TIRANËS, KRYEQYTETIT TË SHQIPËRISË. NDODHET RRETH 40 KM LARG VLORËS DHE RRETH 40 KM LARG BERATIT. ËSHTË NJË NGA NYJET KRYESORE TË JUGUT PËRSA I PËRKET TRANSPORTIT. FIERI ËSHTË PJESË E RRJETIT HEKURUDHOR SHQIPTAR.

Transporti;radiot & televizioni

Suksesi gjigand i Apolonisë u rrit nga zhvillimi i madh i tregtisë së skllevërve dhe i bujqësisë. Monedha ilire e shekullit V me zhvillimin e tregtisë u përhap shumë. Në vitin 229 sundimi romak sapo kishte filluar të hidhte rrënjët. Kohë më vonë, rreth vitit 168, sundimi romak kishte nën kontroll të tërë qytetin. Për 200 vjet qyteti ishte qendra kryesore e Romës dhe e kolonive të saj dhe mendohet të ketë qenë gjithashtu stacioni kryesor i rrugës së famshme të asaj kohe, rrugës Egnatia. Ishte monopoli kryesor për Çezarin në luftën civile midis Pompeit dhe Çezarit. Si mbretëri Apolonia qëndroi si një qendër e suksesshme, por, filloi te rrëzohej e shkatërrohej pak e nga pak, ndërsa lumi Vjosa ndryshoi rrjedhën dhe bregdeti ndryshoi si rezultat i tërmetit të madh që ndodhi në mesin e shekullit III. Nga porti gjigand i Apolonisë mundën të shpëtonin vetëm 100 anije. Leon Rei, drejtuesi i misionit francez të arkeologëve, në vitin 1924 zbuloi në Apoloni dy banesa të kohës romake. Më pas gërmimet e misionit francez, i cili shoqërohej nga arkeologu shqiptar, Hasan Ceka, zbuluan një sasi monumentesh interesante si agonotetet, odeonin, bibliotekat...

Zhvillimi

Faleminderit!