30
Arystoteles - filozof systematyczny Logika, czyli narzędzie nauki Fizyka i metafizyka Różnice między filozofią Platona i Arystotelesa Filozofia - Filozofia Arystotelesa Artur Machlarz 2013-10-01 Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Filozofia Arystotelesa

Embed Size (px)

DESCRIPTION

 

Citation preview

Page 1: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Artur Machlarz

2013-10-01

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 2: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

Tematyka wykładu

1 Arystoteles - filozof systematyczny

2 Logika, czyli narzędzie nauki

3 Fizyka i metafizykaFizykaMetafizyka

4 Różnice między filozofią Platona i ArystotelesaRóżnice w metodzie uprawiania naukiKrytyka platońskiej teorii idei

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 3: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

Podział nauk

Arystoteles podzielił wszystkie dyscypliny wiedzy na trzy grupy:

nauki teoretyczne (metafizyka, fizyka),

nauki praktyczne (etyka, polityka, ekonomia, medycyna),

wiedzę wytwórczą.

Wśród pism Arystotelesa pierwsze miejsce zajmują pisma poświęconelogice - zasadom rozumowania stosowanym we wszystkich dyscyplinachnaukowych. Logika jednak, jako narzędzie, nie była uznawana przezArystotelesa za naukę.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 4: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

Pisma Arystotelesa

Lista prac Arystotelesa jest imponująca. Obejmuje bardzo szeroki zakreswiedzy: Arystoteles zajmował się fizyką, astronomią, botaniką, zoologią,logiką, etyką, psychologią, poetyką itd. Jego prace dotyczą zatemzarówno bardzo teoretycznych problemów metafizycznych jak i zagadnieńczysto empirycznych.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 5: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

Logika

Logika jest narzędziem nauki. Jej zadaniem jest odkrycie i opisaniepoprawnych form rozumowania: tzn. takich, w których wniosek zkonieczności wynika z przesłanek. Logika Arystotelesa to przedewszystkim logika dedukcji: wśród przesłanek musi występować zdanieogólne.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 6: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

Najważniejsze części logiki Arystotelesa

Najważniejszymi częściami logiki Arystotelesa są:

Sylogistyka, czyli lista form poprawnego rozumowania (uprawnionychprzejść od przesłanek do wniosku).

Teoria sądu, czyli definicja podstawowej formy wypowiedzi, któramoże być przesłanką lub wnioskiem.

Lista kategorii, czyli lista przedmiotów i pojęć, które mogą składaćsię na sądy.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 7: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

Sylogistyka - podstawowe informacje

Rozumowanie sylogistyczne ma następującą postać:

przesłanka 1przesłanka 2

wniosek

Na przykład:

Każdy człowiek jest śmiertelnyA jest człowiekiem

Wniosek: A jest śmiertelny.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 8: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

Sylogistyka - podstawowe informacje

Niektóre konfiguracje przesłanek określonego typu z określonego typuwnioskami są uzasadnione, niektóre zaś nie. Zadaniem logiki jestodróżnienie jednych od drugich.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 9: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

Teoria sądu

Na miejscu przesłanki i wniosku mogą stać zdania o ustalonej postaci:

sąd ogólno-twierdzący (każde S jest P),

sąd szczegółowo-twierdzący (niektóre S są P),

sąd ogólno-przeczący (żadne S nie jest P),

sąd szczegółowo-przeczący (niektóre S nie są P).

Każdą prawdziwą lub fałszywą wypowiedź o rzeczywistości da się -zdaniem Arystotelesa - sprowadzić do postaci sądupodmiotowo-orzecznikowego, w którym orzeka się jakąś własność oprzedmiocie.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 10: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

Kategorie

Kategorie - podstawowe i nieredukowalne formy rzeczywistości ijednocześnie podstawowe i nieredukowalne rodzaje pojęć.

Arystotelesa lista kategorii zawiera 10 pozycji. Część z nich to kategorie,które mogą być podmiotem z sądzie, część może być tylko orzecznikiem,część zaś wyłącznie podmiotem. Wyłącznie podmiotem może byćsubstancja w podstawowym sensie, tzn. przedmiot konkretny. Jestto najważniejsza z kategorii - podstawowa forma rzeczywistości.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 11: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

FizykaMetafizyka

Przedmiot fizyki

Przedmiotem fizyki jest ruch i jego przyczyny. Fizyka Arystotelesama charakter jakościowy, w przeciwieństwie do fizyki współczesnej, wktórej opisuje się ilościowe aspekty zjawisk. W fizyce Arystotelesa nie mamiejsca dla matematyki.

Lista kategorii to lista możliwych pytań o przyczyny danego stanurzeczy.Ruch to wszelkiego rodzaju zmiana zachodząca w przedmiocie lub w

jego stosunku do innych przedmiotów.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 12: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

FizykaMetafizyka

Przedmiot fizyki

Przedmiotem fizyki jest ruch i jego przyczyny. Fizyka Arystotelesama charakter jakościowy, w przeciwieństwie do fizyki współczesnej, wktórej opisuje się ilościowe aspekty zjawisk. W fizyce Arystotelesa nie mamiejsca dla matematyki.Lista kategorii to lista możliwych pytań o przyczyny danego stanu

rzeczy.

Ruch to wszelkiego rodzaju zmiana zachodząca w przedmiocie lub wjego stosunku do innych przedmiotów.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 13: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

FizykaMetafizyka

Przedmiot fizyki

Przedmiotem fizyki jest ruch i jego przyczyny. Fizyka Arystotelesama charakter jakościowy, w przeciwieństwie do fizyki współczesnej, wktórej opisuje się ilościowe aspekty zjawisk. W fizyce Arystotelesa nie mamiejsca dla matematyki.Lista kategorii to lista możliwych pytań o przyczyny danego stanu

rzeczy.Ruch to wszelkiego rodzaju zmiana zachodząca w przedmiocie lub w

jego stosunku do innych przedmiotów.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 14: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

FizykaMetafizyka

Pojęcie ruchu

Uwaga historyczna: opis ruchu nie pojawia się u Platona, Eleatom zaśwydaje się niemożliwy.

Jak Arystoteles opisuje ruch?

własność przedmiotu może istnieć w tym przedmiocie aktualnie

lub potencjalnie

Potencjalnie X może być człowiekiem majętnym, aktualnie wręczprzeciwnie. Zmiana pewnego stanu rzeczy polega na aktualizacji tego, copotencjalne - np. wzbogaceniu się X-a.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 15: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

FizykaMetafizyka

Pojęcie ruchu

Uwaga historyczna: opis ruchu nie pojawia się u Platona, Eleatom zaśwydaje się niemożliwy.Jak Arystoteles opisuje ruch?

własność przedmiotu może istnieć w tym przedmiocie aktualnie

lub potencjalnie

Potencjalnie X może być człowiekiem majętnym, aktualnie wręczprzeciwnie. Zmiana pewnego stanu rzeczy polega na aktualizacji tego, copotencjalne - np. wzbogaceniu się X-a.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 16: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

FizykaMetafizyka

Podział przyczyn

Odpowiedź na pytanie o przyczynę danego stanu rzeczy powinna zawieraćodpowiedź na pytanie o cztery przyczyny:

1 przyczynę materialną (z czego jest dana rzecz),2 przyczynę formalną (czym dana rzecz jest),3 przyczynę sprawczą (co wywołało zmianę),4 przyczynę celową (jaki jest cel zmiany).

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 17: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

FizykaMetafizyka

Podział przyczyn

Przyczyny formalna i materialna opisują statyczny aspekt przedmiotu.

Przyczyny sprawcza i celowa są konieczne do wyjaśnienia dynamikizjawisk.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 18: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

FizykaMetafizyka

Podział przyczyn

Przyczyny formalna i materialna opisują statyczny aspekt przedmiotu.Przyczyny sprawcza i celowa są konieczne do wyjaśnienia dynamikizjawisk.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 19: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

FizykaMetafizyka

Forma i materia

Materia danej rzeczy: np. ciało ludzkie, drewno, z którego powstał stółitp.

Forma: nie należy jej mylić z kształtem geometrycznym; jest to definicjadanej rzeczy, wszystko to, co jest zawarte w jej określeniu gatunkowym.Każde indywiduum jest złożeniem formy i materii. Na przykład: studentX składa się z ciała (materii) i określenia gatunkowego - człowiek (forma).

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 20: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

FizykaMetafizyka

Forma i materia

Materia danej rzeczy: np. ciało ludzkie, drewno, z którego powstał stółitp.Forma: nie należy jej mylić z kształtem geometrycznym; jest to definicjadanej rzeczy, wszystko to, co jest zawarte w jej określeniu gatunkowym.Każde indywiduum jest złożeniem formy i materii. Na przykład: studentX składa się z ciała (materii) i określenia gatunkowego - człowiek (forma).

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 21: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

FizykaMetafizyka

Pojęcie przyczyny celowej

Po co coś powstało?

w przypadku wytworów sztucznych odpowiedź na to pytaniewymaga odkrycia zamiaru twórcy;

w przypadku rzeczy naturalnych przyczyna celowa tkwi w samymprzedmiocie - jego formie; każda rzecz naturalna dąży do pełnejrealizacji cech gatunkowych w swojej materii - do doskonałości.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 22: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

FizykaMetafizyka

Pojęcie przyczyny celowej

Po co coś powstało?

w przypadku wytworów sztucznych odpowiedź na to pytaniewymaga odkrycia zamiaru twórcy;

w przypadku rzeczy naturalnych przyczyna celowa tkwi w samymprzedmiocie - jego formie; każda rzecz naturalna dąży do pełnejrealizacji cech gatunkowych w swojej materii - do doskonałości.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 23: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

FizykaMetafizyka

Przedmiot metafizyki

Czym zajmuje się metafizyka?

Pierwszymi i ostatecznymi przyczynami (w przeciwieństwie do fizyki,która zajmuje się przyczynami bliższymi);

ogólnym pojęciem bytu;

substancją, czyli ustaleniem podstawowej formy rzeczywistości i jejcech.

W przeciwieństwie do fizyki, metafizyka zajmuje się rzeczywistościąnieobserwowalną, ponadzmysłową i najogólniejszymi własnościamiwszystkich rzeczy.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 24: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

FizykaMetafizyka

Przedmiot metafizyki

Czym zajmuje się metafizyka?

Pierwszymi i ostatecznymi przyczynami (w przeciwieństwie do fizyki,która zajmuje się przyczynami bliższymi);

ogólnym pojęciem bytu;

substancją, czyli ustaleniem podstawowej formy rzeczywistości i jejcech.

W przeciwieństwie do fizyki, metafizyka zajmuje się rzeczywistościąnieobserwowalną, ponadzmysłową i najogólniejszymi własnościamiwszystkich rzeczy.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 25: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

FizykaMetafizyka

Pojęcie bytu

“Byt“ w filozofii Arystotelesa - w przeciwieństwie do koncepcji Eleatów -jest pojęciem wieloznacznym:

coś może istnieć aktualnie lub potencjalnie;

”bytem“ jest każda z dziesięciu kategorii;

”bytem“ jest substancja oraz jej przypadłości;

”bytem“ jest korelat sądu prawdziwego.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 26: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

Różnice w metodzie uprawiania naukiKrytyka platońskiej teorii idei

Szkoła Ateńska Rafaela (frg.)

Rysunek: Gra gestów Arystotelesa i Platona: Arystoteles wydaje się tonowaćPlatona, kierującego naszą uwagę gdzieś do góry, z dala od ziemi.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 27: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

Różnice w metodzie uprawiania naukiKrytyka platońskiej teorii idei

Różnice w metodzie uprawiania nauki

1 Arystoteles dąży do systematyzacji wiedzy. To dążenie było obcePlatonowi, uprawiającemu tzw. otwarte filozofowanie.

2 Arystoteles w przeciwieństwie do Platona nie doceniał wagimatematyki w opisie przyrody.

3 Arystoteles wiele prac poświęcił szczegółowym zagadnieniomempirycznym.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 28: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

Różnice w metodzie uprawiania naukiKrytyka platońskiej teorii idei

Forma Arystotelesa a idea Platona

1 W systemie Arystotelesa nie ma potrzeby przyjmowania, że istniejeponadnaturalny świat idei, ponieważ można wyjaśnić świat zjawiskbez odwoływania się do rzeczy ponadnaturalnych.

2 Forma występuje zawsze w połączeniu z materią - nie istniejesamodzielnie (analogicznie do idei Platońskich).

3 Podstawową formą istnienia w filozofii Platona jest idea - imogólniejsza, tym bardziej doskonała; w filozofii Arystotelesapodstawowym składnikiem rzeczywiskości jest przedmiotjednostkowy.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 29: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

Różnice w metodzie uprawiania naukiKrytyka platońskiej teorii idei

Krytyka teorii idei

Dlaczego Arystoteles uważa, że teorię idei należy odrzucić? WgArystotelesa:

1 Jeśli możemy wyjaśnić zjawiska bez odwoływania się do bytówfikcyjnych, to nie powinniśmy przyjmować istnienia bytów fikcyjnych.

2 Każde indywiduum powinno mieć ideę, której byłoby niedoskonałymodzwierciedleniem oraz

3 każda własność - a zatem także nie-białość, nie-wysokość itp. -musiałyby mieć swoje idee. To sprawia, że świat idei wygląda jedyniena zwielokrotnienie świata obserwowalnego.

4 Zupełnie nie wiadomo, w jaki sposób idee miałyby przyczynić się doistnienia przedmiotów świata materialnego.

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa

Page 30: Filozofia Arystotelesa

Arystoteles - filozof systematycznyLogika, czyli narzędzie nauki

Fizyka i metafizykaRóżnice między filozofią Platona i Arystotelesa

Różnice w metodzie uprawiania naukiKrytyka platońskiej teorii idei

Dziękuję za uwagę i zapraszam do stawiania pytań!

Artur Machlarz

e-mail: [email protected]: http://www.uni.opole.pl/∼machlarz

Artur Machlarz Filozofia - Filozofia Arystotelesa