Gesty obok słów - mowa ciała dla bibliotekarzy

Gesty obok słów:mowa ciała

dla bibliotekarzy

Bożena JaskowskaBiblioteka Uniwersytetu Rzeszowskiego

Konferencja naukowa „Psychologia w bibliotece II”, Chorzów, 4 kwietnia 2008 r.

Mowa jest srebremmilczenie złotem

a mowa ciała?

Na początek…

80% komunikacji to sygnały wysyłane przez ciało, a nie słowa

Nie o to chodzi, co powiedziałeś, ale jak wyglądałeś, kiedy to mówiłeś

Kiedy umysł się zamyka, ciało robi to samo Dlaczego mężczyznom tak trudno utrzymać kontakt

wzrokowy? Ponieważ piersi nie mają oczu Zwiąż Włochowi ręce za plecami, a odejmie mu mowę Ten, kto się śmieje, żyje dłużej

Komunikacja

Komunikowanie się jest procesem, który umożliwia przekazywanie informacji między jednostkami

Przedmiotem przekazu są fakty, myśli, uczucia itp.; można je przekazywać na różne sposoby, np. za pomocą mowy, gestów, symboli

Podstawowym środkiem przekazywania informacji między ludźmi jest język

Komunikatom werbalnym przekazywanym rozmówcy nieodłącznie towarzyszy ekspresja niewerbalna, która dostarcza kontekstu ułatwiającego interpretację usłyszanej wypowiedzi

Ekspresja niewerbalna

Wykorzystanie i interpretowanie mowy ciała pomaga skuteczniej przekazać werbalne treści, zrozumieć reakcje partnera i odpowiednio zareagować

Umiejętność komunikowania niewerbalnego jest niezwykle ważna w bibliotece: w interakcjach z współpracownikami w służbie informacyjno-bibliotecznej w kontaktach

z użytkownikami w relacjach z innymi klientami zewnętrznymi instytucji

Dlaczego mowa ciała ? Zasada 10x30x60

Skuteczność naszego przekazu zależy od: w 10% od tego co mówimy w 30% jest konsekwencją tego jak mówimy

(ton głosu, sposób artykułowania, precyzja wypowiedzi)

w 60% zależy od mowy ciała, a więc zachowań towarzyszących rozmowie i sygnalizujących nasze nastawienie psychiczne

Trzy zasady rozumienia mowy ciała

Czytaj gesty w grupach Szukaj zgodności Odczytuj gesty w kontekście

1. Czytaj gesty w grupach

Język ciała ma swoje „słowa”, „zdania”, „interpunkcję”, a nawet „gramatykę” – dlatego komunikaty niewerbalne należy odczytywać i interpretować w grupach

Osoba „spostrzegawcza” to ktoś, kto potrafi odczytywać „zdania” mowy ciała i właściwie zestawiać je ze zdaniami wypowiadanymi przez rozmówcę

Najważniejszy błąd interpretowanie pojedynczego gestu w oderwaniu od innych sygnałów czy całego kontekstu sytuacji

2. Szukaj zgodności

Sygnały niewerbalne wywierają pięciokrotnie większy wpływ niż te przekazywane słowami

Jeśli sygnały płynące ze słów nie są zgodne z przekazem niewerbalnym – zwracamy uwagę na mowę ciała (często całkiem ignorując słowa)

Obserwacja grup gestów oraz zgodności kanałów werbalnego i niewerbalnego to klucz do trafnej interpretacji zachowań poprzez mowę ciała

3. Odczytuj gesty w kontekście

Wszystkie sygnały niewerbalne powinno się rozpatrywać w kontekście w którym się pojawiają

Ważna jest sytuacja towarzysząca: warunki pogodowe, czynniki osobowościowe i fizyczne, pora dnia, sposób ubrania (moda), stan zdrowia, pozycja społeczna i zawodowa itd. oraz uwarunkowania

kulturowe

Czy można udawać mowę ciała? NIE

Brak zgodności pomiędzy gestami głównymi, mikrosygnałami płynącymi z ciała i wypowiadanymi słowami

Mowę ciała łatwiej udawać wobec mężczyzn niż kobiet, ponieważ, ogólnie rzecz biorąc, mężczyźni nie są zbyt dobrzy w jej odczytywaniu

Jak się doskonalić w mowie ciała?

Poświęć 15 minut dziennie na analizowanie mowy ciała innych – postaraj się świadomie zwracać uwagę na ich gesty i zachowania

Oglądaj telewizję (video, DVD) bez dźwięku – spróbuj zrozumieć co się dzieje na ekranie

Obserwuj ludzi i ich interakcje w miejscach publicznych

Obserwuj siebie i swoją mowę ciała, ćwicz swoją wrażliwość na uczucia i emocje innych

Mowa ciała

1. Ekspresja mimiczna2. Ach te oczy3. Gesty dłoni, rąk, ramienia czyli

gestykulacja4. Pozycje ciała5. „Bańka” czyli o strefach i terytoriach6. Naśladowanie7. Image8. Intonacja i głos

I. Mimika – od brody do czoła

Radość Wściekłość (złość) Rozczarowanie (zaskoczenie) Strach Wstręt (pogarda) Smutek

Gesty ręki dotykającej twarzy

Radość Śmiejące się oczy Uniesione do góry dolne

powieki Opuszczone brwi Zmarszczki wokół oczu Usta w kształcie litery „U” Zwykle widoczne zęby

Rozczarowanie (zaskoczenie)

Szeroko otwarte, a nawet wytrzeszczone oczy

Uniesione brwi Podłużne zmarszczki

na czole Opuszczone usta,

często otwarte

Wściekłość (złość)

Opuszczone górne powieki (tworzące prawie skośne oczy)

Opuszczone do dołu brwi Pionowe zmarszczki

na czole Usta zaciśnięte bądź

otwarte w kształcie prostokąta

Strach Otwarte oczy Uniesione,

ściągnięte brwi Napięte dolne

powieki Usta opuszczone

do dołu

Wstręt (pogarda)

Przymrużone oczy Dolna powieka uniesiona

ku górze Brwi opuszczone do dołu Poprzeczne zmarszczki

na czole rozciągające się w kierunku nosa

Silne zarysowane zmarszczki nosowo-wargowe

Smutek

Ściągnięte brwi, wewnętrzną stroną uniesione ku górze

Wydęte, otwarte lub zamknięte usta z opadłymi do dołu kącikami

Uwaga na fałszerstwo!!!

Gesty ręki dotykającej twarzy

Zakrywanie ust Dotykanie nosa Pocieranie oka lub ucha Podpieranie policzka Głaskanie brody Pocieranie i poklepywanie głowy, karku

Zakrywanie ust

Mówienie nieprawdy

Jeśli usta zakrywa osoba, która słucha tzn. że uważa, że jej rozmówca kłamie

Dotykanie nosa Zamaskowana forma

gestu zasłonięcia ust Kilka delikatnych

potarć lub jeden szybki ruch

Gest występujący zarówno u mówiącego jak i słuchacza

Mówienie nieprawdy, kłamstwo

Pocieranie oka lub ucha

Próba ukrycia oszustwa

Uniknięcie patrzenia prosto w oczy

Próba „niesłyszenia” złych wiadomości

Podpieranie policzka, podbródka

Oznaka znudzenia wypowiedzią rozmówcy

Podpieranie podbródka

Ocena Negatywne myśli

Głaskanie brody

Podejmowanie decyzji Ocena

Pocieranie i poklepywanie głowy, karku

„Ból w karku”, drapanie się po karku – kłamstwo, frustracja, gniew

Drapanie szyi (ok. 5 razy), poprawa kołnierzyka – wątpienie, niepewność

II. Ach te oczy

Mieć błysk w oku Zabójcze spojrzenie Nie rób takich oczu! Miej oczy szeroko otwarte! Maślane spojrzenie Patrz mi prosto w oczy! Strzec jak źrenicy oka Spędzać sen z powiek Rozmowa w cztery oczy

Źrenica zwierciadłem oka

Ciemne kółeczko w środku oka – źrenica to doskonały wskaźnik stopnia zaangażowania w relację rozmówców

Rozszerzona źrenica – duże zainteresowanie

Zwężona źrenica – małe zainteresowanie

Oczy szeroko zamknięte? (1)

Ważne w tym przypadku – wskaźniki behawioralne jak: czas, sygnały towarzyszące (wtórne), reakcja

Oczy wytrzeszczone podziw, zaskoczenie, zdumienie, bezradność, olbrzymia ciekawość i in.

Oczy szeroko otwarte strach, radość, otwartość na innych i świat, duchowa produktywność, niewinność, zainteresowanie i in.

Oczy otwarte przeciętne zainteresowanie, optymistyczna otwartość na otoczenie i in.


Oczy przymknięte pobudzenie, napięcie, wyczerpanie, znudzenie, obojętność, tępota i in.

Oczy przymrużone uważna obserwacja, czyhanie, przebiegłość, nieufność, nieczyste zamiary, groźba, upór i in.

Oczy zamknięte reakcja obronna zabarwiona niechęcią, fizyczny ból, nieprzyjemne myśli i in.


Zamknięte jedno oko gotowość do obwieszczenia nowych wieści, kokieteria, adoracja, tajne porozumienie, pewność siebie, cwaniactwo, łobuzerstwo, wywyższanie się i in.

Oczy swobodnie zamknięte zamyślenie, chęć rozkoszowania się jakąś ideą, komunikat typu „wszystko jasne”, wyraz osiągniętego porozumienia się i in.

Sposób patrzenia (1)

Spojrzenie prosto w oczy - należy zawsze patrzeć w oczy swojemu rozmówcy, powstają wówczas korzystne warunki do rzeczowej dyskusji zainteresowanie, uznanie, ważne syndromy wtórne oraz siła spojrzenia

Ale uwaga na wpatrywanie się!

Dobry kontakt wzrokowy to taki, w którym intensywne, stałe spoglądanie jest dynamiczne, wprowadza w ruch gałki oczne, porusza się po krzywych o promieniu kilku milimetrów


Spojrzenie boczne i ukośne – z reguły kłóci się ono z otwartością i przyjaznym nastawieniem;

ktoś próbuje uniknąć „unaoczniania” prawdy, ucieka przed konfrontacją, wykazuje brak zainteresowania lub nieracjonalne pretensje


Gest przymkniętych oczu – odgrodzenie się od rozmówcy, poczucie wyższości (wraz z przechyleniem głowy do tyłu), reakcja negatywna

Rodzaje spojrzeń

Spojrzenie biznesowe

Spojrzenie towarzyskie

Spojrzenie intymne

III. Gestykulacja

Gesty dłoni Uścisk Gesty ręki i ramienia

Gesty dłoni

Dłoń otwarta ku górze – uległość, prośba, otwartość

Dłoń otwarta zwrócona ku dołowi – dominacja

Zamknięta dłoń wskazująca na coś – agresywność

Uścisk (1)

Przejęcie kontroli

Oddanie kontroli

„Męski uścisk dłoni”

Uścisk (2)

„rękawiczka” (tzw. uścisk polityka) – chęć sprawienia wrażenia, że jest się godnym zaufania i uczciwym człowiekiem

„śnięta ryba” – (miękka, wilgotna dłoń) dowód słabego charakteru

„strzelające kostki” – uścisk agresywny którego celem jest trzymanie na dystans od stref intymnych inicjatora

Gesty rąk – zacieranie dłoni Szybkie zacieranie rąk

Przekazywanie pozytywnych emocji

Spodziewanie się zwycięstwa

Powolnie zacieranie rąk Chytrość, spiskowanie

Gesty rąk – splecione dłonie

Pozycja podniesiona pewność siebie, ale zarazem chęć tłumienia

negatywnych emocji

Pozycja środkowa tłumienie negatywnych

emocji

Pozycja obniżona tłumienie negatywnych

emocji (jeszcze silniejsze)

Gesty rąk – tzw. „wieżyczka”

Gest często używany w oderwaniu od innych gestów

Pewność siebie („wiem to wszystko”)

Podniesiona wieżyczka Obniżona wieżyczka

-występuje częściej u osoby słuchającej-występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn

Chwytanie dłoni, ramion i nadgarstków (1)

Jedna dłoń ujmuje drugą dłoń za plecami – gest „dłoń w dłoń”

Gest wyższości, pewności siebie, gotowość „do przyjęcia ciosów”

Uspokojenie, opanowanie

Chwytanie dłoni, ramion i nadgarstków (2)

Gest ręki chwytającej nadgarstek i ramię

Frustracja, próba zapanowania nad sobą

Im wyżej ręka chwyta drugą rękę tym większe osoba odczuwa oburzenie, zdenerwowanie: „trzymaj się”, „opanuj się”

IV. Pozycje ciała

Bariery rąk Bariery nóg Inne popularne gesty i ruchy

Bariery rąk

Próba ochronienia siebie, zablokowanie ewentualnego zagrożenia lub niepożądanych okoliczności

Oznaka negatywnego stosunku zarówno osoby mówiącej jak i słuchającej

Skrzyżowanie rąk Próba „ukrycia się” przed

niekorzystną sytuacją Postawa

defensywna, negatywna Stanowczość

Wzmocnione skrzyżowanie rąk

Skrzyżowanie rąki dodatkowo zaciśnięte pięści

Postawa wroga, defensywna, agresywna

Częściowe skrzyżowanie rąk

Jedna ręka przenosi się wzdłuż ciała, aby pochwycić lub dotknąć drugą rękę tworząc barierę

Ściskanie dłoni Brak pewności

siebie, dodawanie sobie otuchy

Nerwowość

Bariery nóg

Skrzyżowanie nóg jest sygnałem, że może wystąpić postawa defensywna i obronna

Uwaga na skrzyżowanie nóg u kobiet – często jest to skutkiem przekonania, iż „tak powinny siedzieć damy”

Skrzyżowanie nóg Pozycja typowa dla kultur

europejskich Sygnalizować może:

postawę nerwową, pełną rezerwy lub defensywną

Postawa pomocna występująca przy innych negatywnych gestach i nie powinno się jej interpretować oddzielnie

Amerykańska pozycja czwórki

Postawa argumentacyjna

Postawa współzawodnicząca

Klamra nożna w pozycji czwórki – dodatkowo oznaka nieustępliwości i uporu

Skrzyżowanie nóg w pozycji stojącej

Postawa defensywna

Zazwyczaj spotykana wśród osób sobie obcych lub mało znanych

Skrzyżowanie stóp Wstrzymywanie negatywnej postawy, emocji,

nerwowości lub strachu, „zagryzanie warg”

Zamknięcie stóp (spotykane szczególnie u kobiet) Górna część stopy zamyka („zawija”) się wokół drugiej Wzmocnienie pozycji defensywnej Odosobnienie i zamknięcie się w swoich myślach Oznaka nieśmiałości, bojaźliwości

Pokonywanie barier – „otwieranie” innych

Przyjęcie postawy otwartej Szanowanie stref i terytorium rozmówcy Naśladowanie „pozytywnych” gestów

rozmówcy Podejście do rozmówcy z innej strony Uśmiech Zmiana tematu rozmowy Inne kruczki np. podanie ręki, podarunek,

alkohol itp.

Uwaga! Jeśli jesteś przyzwyczajony siedzieć / stać z

założonymi rękami, skrzyżowanymi nogami lub stopami – bo tak jest po prostu wygodnie – STARAJ SIĘ TO ZMIENIĆ!

Mimo, iż nie chcesz prezentować postawy defensywnej, negatywnej lub obronnej – tak niestety z reguły jesteś odbierany co może powodować trudności w komunikacji międzyludzkiej

Inne popularne gesty i ruchy (1)

„Siedzenie okrakiem” na krześle (tyłem do przodu) – zachowanie ochronne, próba schronienia się za „tarczą”

Zdejmowanie wyimaginowanej nitki z ubrania Osoba słuchająca: wstrzymywanie się od

wyrażenia swej opinii, brak zgody z mówiącym, skrępowanie

Osoba mówiąca: brak przekonania co do słuszności swojej wypowiedzi


Przechylanie głowy w jedną stronę – wyraz zainteresowania

Pochylanie i spuszczanie głowy – postawa negatywna, osądowa, dezaprobata

Zaplecione ręce z tyłu głowy – poczucie pewności, dominacji, „znam odpowiedź na wszystkie pytania”


Palenie – zewnętrzna manifestacja wewnętrznego podniecenia lub konfliktu; czynność typowo rozładowująca, uwalniająca od napięć i stresu Palenie fajki (czyszczenie, nabijanie, pykanie)

zmniejszanie napięcia, zyskanie czasu do namysłu i podjęcia decyzji

Palenie papierosów zmniejszenie napięcia wewnętrznego, „wykręcenie” się

od decyzji Palenie cygar

atrybut wyższości, elitarności Wydmuchiwanie dymu:

Do góry – pewność siebie, wyniosłość, postawa pozytywna Do dołu – podejrzliwość, tajemniczość, postawa negatywna


Okulary w ustach – gra na zwłokę Spojrzenie znad okularów –

nastawienie krytyczne, osądowe, analityczne

Poprawa kołnierzyka – kłamstwo, frustracja (zapewnienie dostępu świeżego powietrza)

Poprawa krawatu - zalotność, adoracja

V. „Bańka” czyli o strefach i terytoriach

Strefa intymna: 15-45 cm

Strefa osobista: 46-120 cm

Strefa społeczna: 120-360 cm

Strefa publiczna: powyżej 360 cm

Jak jeździć windą? ;)

Z nikim nie rozmawiaj, nawet ze znajomym Unikaj kontaktu wzrokowego Zachowuj „kamienną twarz” niezdradzającą

żadnych emocji Jeśli masz książkę lub gazetę, udawaj że jesteś

pogrążony w lekturze W większym tłoku nie pozwalaj sobie na żadne

ruchy Przez cały czas obserwuj migające numery pięter

VI. Naśladowanie

Naśladowanie gestów i postawy innych jest oznaką zgodności myśli i postaw

Jak widzisz myślę tak samo jak ty, toteż naśladuję twoją postawę i gesty

Zgodność i akceptacja Podjęcie wyzwania

VII. Image czy jak go zwą…

Solidnie utrwalony stereotyp atrakcyjności fizycznej ktoś kto jest piękny i zadbany jest również utalentowany, dobry i posiada pożądane społecznie cechy

Podstawowe funkcje wyglądu fizycznego: Funkcja poczucia JA Funkcja kierowania wrażeniem:

Wiarygodność Sympatia Atrakcyjność interpersonalna Dominacja

Jak wygląda bibliotekarka?

librarian by day bacardi by night

VIII. Intonacja i głos Czym nasz głos różni się od innych?

Głośność, ton, tempo, czas trwania, barwa, rytmiczność, artykulacja, wymowa, cisza

Rola sygnałów wokalnych w komunikacji: Funkcja wyrażania emocji (złości, radości, nerwowości,

smutku, szczęścia itp.) Funkcja kierowania wrażeniem

Określanie osobowości mówiącego Kierowanie wrażeniem (wiarygodność, atrakcyjność

interpersonalna i dominacja) Funkcja regulacyjna

Mądre kierowanie rozmową

To co wszyscy wiemyale nie zawsze pamiętamy… (1)

Wyraz twarzy staraj się zwrócić do słuchaczy całą twarzą, miej ożywiony wyraz twarzy

Kontakt wzrokowy utrzymuj cały czas ze słuchaczami kontakt wzrokowy, nie unikaj wzroku słuchaczy, ale też nie wpatruj się uporczywie w jedną osobę

Otwarta postawa nie krzyżuj rąk i nóg, nie zaciskaj dłoni, nie kul się, nie chowaj głowy w ramiona; rozmawiając kiwaj głową, a słuchając przechylaj ją


Uśmiech uśmiechaj się życzliwie, od czasu do czasu błyskaj bielą zębów

Pozycja pochyl się lekko w stronę słuchacza (to sygnalizuje, że utrzymujesz z nim kontakt), twoje odchylenie do tyłu może być odebrane jako dezaprobata

Gestykulacja wspomaganie głosu odpowiednimi gestami za pomocą rąk czyni twoje wystąpienie bardziej komunikatywnym. Bądź ekspresyjny – ale bez przesady (miej złączone palce, dłonie trzymaj poniżej linii podbródka)


Uwaga na dźwięki nieartykułowane itp. westchnienia, kaszlnięcia, odchrząkiwanie, „strzelanie długopisem” (mówią o naszym nastroju, samopoczuciu, stanie psychofizycznym)

Terytorium stój tak blisko rozmówcy, żebyś czuł się komfortowo

Odzwierciedlenie subtelnie odzwierciedlaj mowę ciała innych ludzi

Zagadki

????

Pamiętajmy o trzech zasadach rozumienia mowy ciała

Czytaj gesty w grupach Szukaj zgodności Odczytuj gesty w kontekście

!

Literatura:

Pease Allan, Język ciała: jak czytać myśli ludzi z ich gestów Kraków: „Gemini”, 1992

Pease Allan i Barbara, Mowa ciała Poznań: „Rebis”, 2007

Leathers Dale G., Komunikacja niewerbalna: zasady i zastosowania Warszawa: PWN, 2007

Sikorski Wiesław, Gesty zamiast słów: psychologia i trening komunikacji niewerbalnej Kraków: „Impuls”, 2005

Rysunki i zdjęcia:

Rysunki pochodzą z książki: Pease Allan, Język ciała: jak czytać myśli ludzi z ich gestów Kraków: „Gemini”, 1992

Zdjęcia: Agencja Fotograficzna PAP:

Radek Pietruszka, Tomasz Gzell, Barbara Ostrowska, Bartłomiej Zborowski, Bogdan Borowiak, Grzegorz Michałowski, Jacek Turczyk, Jerzy Undro, Leszek Szymański, Paweł Kula, Paweł Supernak, Tom Kalnins

Marcin Łobaczewski Agencja Gazeta:

Wojciech Olkuśnik, Bartosz Bobkowski, Dominik Sadowski, Maciej Zienkiewicz, Wojciech Surdziel

kozaczek.pl, lysakowski.wordpress.com,

PODZIĘKOWANIA

Wielkie dzięki dla Łukasza Chudego z PAP http://zdjecia.pap.pl za bezpłatne udostępnienie zdjęć agencyjnych

Wielkie dzięki dla Patrycji Kwas z Agencji Gazeta http://agencja.gazeta.pl za zgodę na wykorzystanie zdjęć AG w prezentacji

Dziękuję również Marcinowi Łobaczewskiemu, Pawłowi Strykowskiemu oraz Radkowi Pietruszce za możliwość wykorzystania ich zdjęć w prezentacji

Dziękuję za uwagę

Bożena [email protected]

Education

Gesty obok słów - mowa ciała dla bibliotekarzy