Hafta 2-3-4

Hafta 2-3:Hafta 2-3:

Ulaşımın şehirleri ve Ulaşımın şehirleri ve yaşanabilirliğini etkilemesi, yaşanabilirliğini etkilemesi,

Kentsel ulaşım politikalarındaki Kentsel ulaşım politikalarındaki ikilem ikilem

Doç. Dr. Darçın AkınDoç. Dr. Darçın AkınŞehir ve Bölge Planlama Şehir ve Bölge Planlama

BölümüBölümüwww.slideshare.net/dakin66/

ŞBP 543 Kentsel Ulaşım Politikaları ve Uygulamaları

Dr. Darçın Akın, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, [email protected], www.darcinakin.tk

22

Ulaşımın şehirleri ve Ulaşımın şehirleri ve yaşanabilirliğini etkilemesiyaşanabilirliğini etkilemesi

• Tarihsel olarak, Tarihsel olarak, ulaşımulaşım pek çok şehrin pek çok şehrin konumunun belirlenmesinde kritik faktördür.konumunun belirlenmesinde kritik faktördür.

• NY, San Francisco, Naples, Glasgow, İzmir, NY, San Francisco, Naples, Glasgow, İzmir, İskenderun, İstanbul, Trabzon, Samsun, İskenderun, İstanbul, Trabzon, Samsun, Antalya, Mersin limanların etrafında Antalya, Mersin limanların etrafında kurulmuşlardır.kurulmuşlardır.

• Şehirler kurulduktan sonra, fiziksel büyümeleri Şehirler kurulduktan sonra, fiziksel büyümeleri ve ekonomileri üzerinde de ulaşım önemli bir ve ekonomileri üzerinde de ulaşım önemli bir rol oynamıştır.rol oynamıştır.

• Başlangıçta şehirlerin sınırları ulaşım imkanları Başlangıçta şehirlerin sınırları ulaşım imkanları ile sınırlı kalmış, 1825’de lokomotifin icadı ile ile sınırlı kalmış, 1825’de lokomotifin icadı ile bu zorlukta aşılmıştır.bu zorlukta aşılmıştır.


33


Mekanize ulaşım sistemlerinin icadına Mekanize ulaşım sistemlerinin icadına kadar ki dönemde şehirlerin büyümesinin kadar ki dönemde şehirlerin büyümesinin önündeki engel, kentsel alanda kişilerin önündeki engel, kentsel alanda kişilerin hareket hızıdır, bu da yürüme yada atlı hareket hızıdır, bu da yürüme yada atlı arabaların hızına eşit bir hızdır.arabaların hızına eşit bir hızdır.

YYürüme hızına bağlı olarak oluşan kentsel ürüme hızına bağlı olarak oluşan kentsel form oldukça yoğundur: yerleşim form oldukça yoğundur: yerleşim alanlarının yürüme mesafesinde yüksek alanlarının yürüme mesafesinde yüksek yoğunluklu konutlar dükkanyoğunluklu konutlar dükkan (ticaret) (ticaret) ve ve fabrikalarla fabrikalarla (sanayi) (sanayi) beraber yer almıştır.beraber yer almıştır.

Nüfus hızla artınca, yüksek yoğunluk Nüfus hızla artınca, yüksek yoğunluk neticesinde kötü yerleşim ve yaşam neticesinde kötü yerleşim ve yaşam koşulları ortaya çıkmıştır.koşulları ortaya çıkmıştır.


44


Elektrikli tramvayın 1890’larda keşfi ile, Elektrikli tramvayın 1890’larda keşfi ile, önceki duruma göre daha hızlı ve daha önceki duruma göre daha hızlı ve daha ucuz ulaşım imkanı doğmuştur.ucuz ulaşım imkanı doğmuştur.

Tramvay kentsel alanda yüksek mobilite Tramvay kentsel alanda yüksek mobilite ve kentsel aktivitelere kolay ulaşım imkanı ve kentsel aktivitelere kolay ulaşım imkanı sağlamıştır.sağlamıştır.

Bu yüksek mobilite daha fazla iş ve yüksek Bu yüksek mobilite daha fazla iş ve yüksek gelir, eğitim, sağlık, su ve elektrik gelir, eğitim, sağlık, su ve elektrik imkanları birleşince, nüfusun izole imkanları birleşince, nüfusun izole alanlardan şehirlere kaymasına neden alanlardan şehirlere kaymasına neden olmuştur.olmuştur.


55

Mekan/Zaman DaralmasıMekan/Zaman Daralması


66

Kaliforniya NY arasındaki posta Kaliforniya NY arasındaki posta teslim süresiteslim süresi


77



88


Bu yüzyılda kentleşme doğal nüfus Bu yüzyılda kentleşme doğal nüfus artışı ile beraber şehirlerin artışı ile beraber şehirlerin büyümesine neden olmuştur.büyümesine neden olmuştur.

Sonrasında da ana yollar ve banliyö Sonrasında da ana yollar ve banliyö hatları boyunca banliyö yerleşimlerinin hatları boyunca banliyö yerleşimlerinin büyüdüğü “toplu taşıma kentleri” ve büyüdüğü “toplu taşıma kentleri” ve banliyö merkezlerinin oluşumu banliyö merkezlerinin oluşumu izlemiştir.izlemiştir.

Kent merkezinden radyal bir şekilde Kent merkezinden radyal bir şekilde uzaklaşarak yayılan tipik bir kent uzaklaşarak yayılan tipik bir kent formu oluşmuştur.formu oluşmuştur.


99

Şehirlerin BüyümesiŞehirlerin Büyümesi

Gerek Amerikan gerekse Avrupa şehirleri endüstri devriminden bu yana benzer Gerek Amerikan gerekse Avrupa şehirleri endüstri devriminden bu yana benzer teknolojik gelişmelerle değişime uğramışlardır. Bununla beraber, özeilikle 20. yy’lın teknolojik gelişmelerle değişime uğramışlardır. Bununla beraber, özeilikle 20. yy’lın ikinci yarısından sonra Avrupa şehirleri ile Amerikan şehirleri arasında farklı bir ikinci yarısından sonra Avrupa şehirleri ile Amerikan şehirleri arasında farklı bir kentsel dönüşüm gerçekleşmiştir. kentsel dönüşüm gerçekleşmiştir.

Avrupa şehirleri toplu taşımaya yönelirken, Kuzey Amerikan şehirlerinde otomobil Avrupa şehirleri toplu taşımaya yönelirken, Kuzey Amerikan şehirlerinde otomobil daha fazla kullanılır olmuştur. Bu gelişim, kentsel form üzerinde doğrudan etkili daha fazla kullanılır olmuştur. Bu gelişim, kentsel form üzerinde doğrudan etkili olmuş olup, kentsel ulaşımın gelişiminde şu dört önemli dönem tanımlanabilir:olmuş olup, kentsel ulaşımın gelişiminde şu dört önemli dönem tanımlanabilir:


1010

Şehirlerin BüyümesiŞehirlerin BüyümesiI - Yürüme-Atlı araba dönemi (1800-1890):I - Yürüme-Atlı araba dönemi (1800-1890):

Bu dönemde toplu taşıma aracı yoktur. Kişiler 4-6 Bu dönemde toplu taşıma aracı yoktur. Kişiler 4-6 km’lik bir erişim menzilinde (45 dakika) yürümek km’lik bir erişim menzilinde (45 dakika) yürümek durumundadırlar. durumundadırlar.

Yerleşilebilir alan erişim dolayısıyla kısıtlandığı için Yerleşilebilir alan erişim dolayısıyla kısıtlandığı için kentsel yoğunluklar oldukça yüksektir.kentsel yoğunluklar oldukça yüksektir.

Bütün ekonomik aktiviteler yerleşim alanları boyunca Bütün ekonomik aktiviteler yerleşim alanları boyunca uzanan merkezde toplanmıştır.uzanan merkezde toplanmıştır.

Bu yüksek yoğunluk düşük mobilitenin bir sonucudur.Bu yüksek yoğunluk düşük mobilitenin bir sonucudur. Atlı araba bu dönemde ortaya çıkmıştır. Sonraki Atlı araba bu dönemde ortaya çıkmıştır. Sonraki

dönemde geçerli olacak koridorların gelişimini dönemde geçerli olacak koridorların gelişimini mümkün kılmıştır.mümkün kılmıştır.

1850’lerden sonra, özellikle Avrupa ve eski Amerikan 1850’lerden sonra, özellikle Avrupa ve eski Amerikan şehirlerinde (örn. NY) raylı sistemler istasyonların şehirlerinde (örn. NY) raylı sistemler istasyonların çevresinde radyal büyümeyi mümkün kılmıştır.çevresinde radyal büyümeyi mümkün kılmıştır.


1111

Şehirlerin BüyümesiŞehirlerin BüyümesiII – Cadde Tramvayı Dönemi (1890-1920): II – Cadde Tramvayı Dönemi (1890-1920):

İlk kentsel toplu taşıma türleri erişilebilirlik kısıtının İlk kentsel toplu taşıma türleri erişilebilirlik kısıtının etkisini azaltıp, şehirlerin tramvay hatları boyunca etkisini azaltıp, şehirlerin tramvay hatları boyunca yayılmasını koridor oluşturarak mümkün kılmışlardır. yayılmasını koridor oluşturarak mümkün kılmışlardır.

Elektrikli tramvaylar kentsel ulaşımın hızını 3 kata Elektrikli tramvaylar kentsel ulaşımın hızını 3 kata çıkartarak, kentsel yapının büyümesine neden oldu. Bu çıkartarak, kentsel yapının büyümesine neden oldu. Bu ticari ve hizmet aktiviteleri ile uzmanlaşmış kent ticari ve hizmet aktiviteleri ile uzmanlaşmış kent merkezinin oluşumuna yol açtı. merkezinin oluşumuna yol açtı.

Avrupa’da tramvay hatları komşu şehirleri de içine Avrupa’da tramvay hatları komşu şehirleri de içine alacak şekilde gelişmişler ve böylece komşu şehirler alacak şekilde gelişmişler ve böylece komşu şehirler yayılan şehirle entegre olmuşlardır. Bu da kentsel yayılan şehirle entegre olmuşlardır. Bu da kentsel aktivitelerin kent sınırları dışında gelişmesine yol aktivitelerin kent sınırları dışında gelişmesine yol açmıştır.açmıştır.

Tramvaya erişim olan daha fazla insan şehir sınırlarının Tramvaya erişim olan daha fazla insan şehir sınırlarının dışına yerleşme kararı aldıkça, ticaret gelişim merkezleri dışına yerleşme kararı aldıkça, ticaret gelişim merkezleri bu akslar boyunca ortaya çıkmaya başlamıştır.bu akslar boyunca ortaya çıkmaya başlamıştır.


1212

Şehirlerin BüyümesiŞehirlerin BüyümesiII – Cadde Tramvayı Dönemi (1890-1920): II – Cadde Tramvayı Dönemi (1890-1920):

Bu durum sosyal ayrışmayı güçlendirmiş ve Bu durum sosyal ayrışmayı güçlendirmiş ve yerleşimlerin (mahallelerin) ekonomik yerleşimlerin (mahallelerin) ekonomik statüye göre farklılaşarak ortaya çıkmasını statüye göre farklılaşarak ortaya çıkmasını desteklemiştir.desteklemiştir.

Kısıtlı mobiliteleri açısından daha az şanslı Kısıtlı mobiliteleri açısından daha az şanslı kimseler, kent merkezlerinde kalırken, daha kimseler, kent merkezlerinde kalırken, daha zengin sınıf ilk banliyölere yerleşmişlerdir.zengin sınıf ilk banliyölere yerleşmişlerdir.

İlk banliyö trenleri hizmete girmiş ve İlk banliyö trenleri hizmete girmiş ve uzmanlaşmış endüstriyel alanlar oluşmaya uzmanlaşmış endüstriyel alanlar oluşmaya başlamıştır.başlamıştır.


1313

Şehirlerin BüyümesiŞehirlerin Büyümesi III - Automobile era (1920-1945)III - Automobile era (1920-1945). Motorized . Motorized

transportation, mainly buses and cars, radially expanded transportation, mainly buses and cars, radially expanded cities, once again lessening the accessibility constraint. cities, once again lessening the accessibility constraint. Never has a technical innovation had a greater impact on Never has a technical innovation had a greater impact on spatial organization than the automobile. Initially, only spatial organization than the automobile. Initially, only wealthy classes could afford their own automobiles which wealthy classes could afford their own automobiles which were used mainly recreational purposes. The private car were used mainly recreational purposes. The private car is linked with the emergence of the firsts low density is linked with the emergence of the firsts low density suburbs with increased ethnic and economic segregation. suburbs with increased ethnic and economic segregation. This went on par with the decentralization of commercial This went on par with the decentralization of commercial and industrial activities. It is during this phase that and industrial activities. It is during this phase that European and North American urban development started European and North American urban development started to diverge. In order to facilitate the diffusion of the road to diverge. In order to facilitate the diffusion of the road as a mode of urban transportation in the United States, as a mode of urban transportation in the United States, several oil and car companies bought and dismantled several oil and car companies bought and dismantled tramway systems. For instance, in 1938 General Motors tramway systems. For instance, in 1938 General Motors and Standard oil bought the Pacific Electric Railway of Los and Standard oil bought the Pacific Electric Railway of Los Angeles, dismantled it and replaced tramways with buses. Angeles, dismantled it and replaced tramways with buses. Consequently, the influence of streetcars in the urban Consequently, the influence of streetcars in the urban development in North America was being removed, while development in North America was being removed, while it endured in many European cities. it endured in many European cities.


1414

Şehirlerin BüyümesiŞehirlerin Büyümesi IV - The highway era (1945-2000)IV - The highway era (1945-2000). The post . The post

World War Two era saw the large diffusion of the World War Two era saw the large diffusion of the automobile with a growth of individual mobility. automobile with a growth of individual mobility. Highways favored the extension of full fledged Highways favored the extension of full fledged suburbs, especially in North America. This process suburbs, especially in North America. This process also took place in Europe, but to a lower extent and also took place in Europe, but to a lower extent and involved higher densities along existing transit axis. involved higher densities along existing transit axis. No new technologies urban transport techniques No new technologies urban transport techniques emerged during this era but improvements of emerged during this era but improvements of transport infrastructures significantly increased transport infrastructures significantly increased accessibility. Residential and employment accessibility. Residential and employment decentralization was thus accentuated. Also, several decentralization was thus accentuated. Also, several sub-centers emerged to serve suburbs, a process sub-centers emerged to serve suburbs, a process favored by the construction of ring roads around favored by the construction of ring roads around metropolitan areas. The development of new metropolitan areas. The development of new highways which circle urban perimeters have highways which circle urban perimeters have encouraged an agglomeration of commercial, encouraged an agglomeration of commercial, distribution and manufacturing activities around distribution and manufacturing activities around high accessibility clusters in suburban areas. high accessibility clusters in suburban areas.


1515

Şehirlerin BüyümesiŞehirlerin Büyümesi Ulaşım ve kentsel formun gelecekteki ilişkisi Ulaşım ve kentsel formun gelecekteki ilişkisi

üzerine 21.yy’da ortaya çıkan bir takım konular üzerine 21.yy’da ortaya çıkan bir takım konular vardır. vardır.

Özellikle K. Amerika’da telekomünikasyon Özellikle K. Amerika’da telekomünikasyon çağında bireysel mobilite ve aktivite çağında bireysel mobilite ve aktivite yoğunluğunda bir düşüş beklenmektedir.yoğunluğunda bir düşüş beklenmektedir.

Bu süreç, bireysel mobiliteye ait yüksek fiyatlar Bu süreç, bireysel mobiliteye ait yüksek fiyatlar ve aynı zamanda telekomünikasyonun özellikle ve aynı zamanda telekomünikasyonun özellikle üçüncü ve dördüncü sektörlerde olmak üzere üçüncü ve dördüncü sektörlerde olmak üzere bazı aktivite sektörlerinde ulaşımın yerini bazı aktivite sektörlerinde ulaşımın yerini alması ile ilişkilendirilecektir.alması ile ilişkilendirilecektir.

Gelecekteki kentsel yapılar yüksek Gelecekteki kentsel yapılar yüksek yoğunlukların çevresinde yoğunlaşan yoğunlukların çevresinde yoğunlaşan kümelenmeler şeklinde olacaktır. kümelenmeler şeklinde olacaktır. Telekomünikasyonun kentsel mobilite ve Telekomünikasyonun kentsel mobilite ve kentsel form üzerindeki etkilerinin kentsel form üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi hala sürmektedir.değerlendirilmesi hala sürmektedir.


1616


Yolculuk ve kentsel şartları değiştiren bir Yolculuk ve kentsel şartları değiştiren bir sonraki önemli gelişme ise, otomobilin yaygın sonraki önemli gelişme ise, otomobilin yaygın bir şekilde kullanımıdır. Bu da kentlerin bir şekilde kullanımıdır. Bu da kentlerin şartlarının dramatik bir şekilde değiştirmiştir.şartlarının dramatik bir şekilde değiştirmiştir.

Otomobilin sağladığı rahatlık onun çok yaygın Otomobilin sağladığı rahatlık onun çok yaygın olarak kullanımını netice vermiştir.olarak kullanımını netice vermiştir.

Fakat, diğer türlerle ulaşım alternatiflerine Fakat, diğer türlerle ulaşım alternatiflerine göre otomobilin gerektirdiği alan oldukça göre otomobilin gerektirdiği alan oldukça fazla olan gereksinimleri, orta ve büyük fazla olan gereksinimleri, orta ve büyük şehirlerde trafik sıkışıklığı probleminin şehirlerde trafik sıkışıklığı probleminin azmasını netice vermiştir.azmasını netice vermiştir.


1717


Bahsi geçen bu trafik sıkışıklığı, Bahsi geçen bu trafik sıkışıklığı, otomobilin en önemli özelliği olan otomobilin en önemli özelliği olan yüksek mobiliteyi yok etmekle yüksek mobiliteyi yok etmekle kalmamış, ulaşımın verimsizliği ve kalmamış, ulaşımın verimsizliği ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerinin çevre üzerindeki olumsuz etkilerinin oluşmasına neden olmuştur.oluşmasına neden olmuştur.

Bu çağımızın en önemli probleminin Bu çağımızın en önemli probleminin ana nedenidir.ana nedenidir.

Birisinin dediği gibi yaşanan durum, Birisinin dediği gibi yaşanan durum, şehir ve otomobillerin çatışmasıdır.şehir ve otomobillerin çatışmasıdır.


1818


Kentsel alanda bireylerin günlük Kentsel alanda bireylerin günlük yaşamları üzerindeki trafiğin olumsuz yaşamları üzerindeki trafiğin olumsuz etkileri uzun zamandır bilinmekte ve etkileri uzun zamandır bilinmekte ve tartışılmaktadır.tartışılmaktadır.

Fakat, kentlerde aşırı bir şekilde Fakat, kentlerde aşırı bir şekilde otomobil ile yolculuk yapmanın otomobil ile yolculuk yapmanın kentlerin formu, yaşam tarzı ve sosyal kentlerin formu, yaşam tarzı ve sosyal ilişkiler üzerindeki güçlü olumsuz ilişkiler üzerindeki güçlü olumsuz etkileri anlaşılabilmiş değildir.etkileri anlaşılabilmiş değildir.


1919


Bununla beraber, son 20-30 yılda Bununla beraber, son 20-30 yılda “yaşam tarzı” kavramı veya “kentsel “yaşam tarzı” kavramı veya “kentsel alanlarda yaşanabilirlik” modern alanlarda yaşanabilirlik” modern toplumun önemli bir boyutu ve toplumun önemli bir boyutu ve problemi olarak algılanmaya problemi olarak algılanmaya başlanmıştır.başlanmıştır.


2020


Yaşanabilirliğin genel olarak şu Yaşanabilirliğin genel olarak şu öğeleri içerdiği bilinmektedir:öğeleri içerdiği bilinmektedir:Yerleşim, mahalle ve kentin güvenlik, Yerleşim, mahalle ve kentin güvenlik,

ekonomik fırsatlar ve refah, sağlık, ekonomik fırsatlar ve refah, sağlık, mobilite ve yaratıcılığa katkıları olan mobilite ve yaratıcılığa katkıları olan öğeleridir.öğeleridir.

BM ve OECD kendi yaşanabilirlik BM ve OECD kendi yaşanabilirlik tanımlarına bu öğeleri dahil tanımlarına bu öğeleri dahil etmektedirler.etmektedirler.


2121


Daha geniş bir tanım şu faktörleri Daha geniş bir tanım şu faktörleri içerir:içerir:EşitlikEşitlikÖğrenmeÖğrenmeSosyal tutunma (bağlanma)Sosyal tutunma (bağlanma)ve gelir dağılımı (gini indeksi: ödev 1).ve gelir dağılımı (gini indeksi: ödev 1).

Yaşanabilirlik hassas bir şekilde Yaşanabilirlik hassas bir şekilde tanımlanamasa ve sayısal olarak tanımlanamasa ve sayısal olarak ölçülemese de, 21. yy’da gelişmiş ölçülemese de, 21. yy’da gelişmiş ülkelerin toplumlarında önemli bir ülkelerin toplumlarında önemli bir kavram ve fikir olarak yer almıştır.kavram ve fikir olarak yer almıştır.


2222


Bir alanda yaşanabilirliği kapsayan Bir alanda yaşanabilirliği kapsayan öğeler, doğrudan ya da dolaylı olarak öğeler, doğrudan ya da dolaylı olarak ulaşım sisteminin türü ve kalitesine ulaşım sisteminin türü ve kalitesine bağlıdır.bağlıdır.

Ulaşım ve yaşam çevresi, özellikle Ulaşım ve yaşam çevresi, özellikle şehir ve otomobiller arasındaki ilişkiye şehir ve otomobiller arasındaki ilişkiye dair tartışmalar, pek çok gelişmiş dair tartışmalar, pek çok gelişmiş ülkede yoğunluk kazanmış ve ilerleme ülkede yoğunluk kazanmış ve ilerleme kaydetmiştir. kaydetmiştir.

Bu bağlamda ABD eş değerleri Bu bağlamda ABD eş değerleri arasında geriye kalmıştır.arasında geriye kalmıştır.


2323

OTOMOBİL: Şehirleri OTOMOBİL: Şehirleri îîmar mı mar mı ediyor yoksa tahrip mi?ediyor yoksa tahrip mi?

2. Dünya Savaşı akabinde ve sonrasında 2. Dünya Savaşı akabinde ve sonrasında ABD’de otomobil sahipliliği hızlı bir artış ABD’de otomobil sahipliliği hızlı bir artış göstermiştir. Diğer gelişmiş ülkeler bu trendi göstermiştir. Diğer gelişmiş ülkeler bu trendi daha sonra yaşamışlardır, 1950’lerin daha sonra yaşamışlardır, 1950’lerin ortasından 70’lerin ortasına kadar.ortasından 70’lerin ortasına kadar.

Bütün ülkelerde, yaygın otomobil sahipliliği, Bütün ülkelerde, yaygın otomobil sahipliliği, kişilerin yaşam mekanlarını, iş yerlerini, kişilerin yaşam mekanlarını, iş yerlerini, eğlenme ve diğer aktivitelerini eğlenme ve diğer aktivitelerini gerçekleştirmeyi mümkün kılacak pek çok gerçekleştirmeyi mümkün kılacak pek çok fırsat yaratmıştır.fırsat yaratmıştır.

Bu artan mobilite çok fazla seçenek ve Bu artan mobilite çok fazla seçenek ve yüksek yaşam standartları sunmuştur.yüksek yaşam standartları sunmuştur.


2424

Yolculukların mesafeye göre Yolculukların mesafeye göre karşılaştırılmasıkarşılaştırılması


2525

İstanbul’da yolculukların İstanbul’da yolculukların mesafeye göre frekans dağılımımesafeye göre frekans dağılımı

Veri Kaynağı: İstanbul Metropoliten Alanı 2006 Yılı Hane Halkı Araştırması, İBB, 2008.


2626

İstanbul’da yolculukların süreye İstanbul’da yolculukların süreye göre frekans dağılımıgöre frekans dağılımı

Veri Kaynağı: İstanbul Metropoliten Alanı 2006 Yılı Hane Halkı Araştırması, İBB, 2008.


2727


Amerika’da 2. Dünya savaşının hemen öncesinde Amerika’da 2. Dünya savaşının hemen öncesinde ve sonrasında otomobil sahipliliği çok hızlı bir ve sonrasında otomobil sahipliliği çok hızlı bir şekilde artmıştır.şekilde artmıştır.

Diğer gelişmiş ülkeler bu trendi daha sonraları, Diğer gelişmiş ülkeler bu trendi daha sonraları, 1950’lerin ortalarından 70’lerin ortalarına kadar 1950’lerin ortalarından 70’lerin ortalarına kadar yaşamışlardır.yaşamışlardır.

Otomobil sahipliliğinin yaygınlığı bireylerin ev, Otomobil sahipliliğinin yaygınlığı bireylerin ev, işyeri, iş, eğlence ve diğer aktiviteleri için daha işyeri, iş, eğlence ve diğer aktiviteleri için daha fazla fırsatları mümkün kılmıştır.fazla fırsatları mümkün kılmıştır.

Bu artan mobilite, daha geniş fırsatlar ve daha Bu artan mobilite, daha geniş fırsatlar ve daha yüksek yaşam standartları sunmuştur.yüksek yaşam standartları sunmuştur.


2828


Kamyonla yük taşımanın Kamyonla yük taşımanın gerçekleştirilmesi ile perakende gerçekleştirilmesi ile perakende ticaretin ve endüstrinin demiryolu ticaretin ve endüstrinin demiryolu istasyonlarına ve limanlara yakın istasyonlarına ve limanlara yakın olması zorunluluğu ortadan kalkmış olması zorunluluğu ortadan kalkmış ve yeni lokasyonların oluşumuna ve yeni lokasyonların oluşumuna neden olmuştur. neden olmuştur.


2929


Sonuç olarak, otomobil bireyler için orantısız Sonuç olarak, otomobil bireyler için orantısız mobilite çağının öncülüğünü yapmıştır.mobilite çağının öncülüğünü yapmıştır.

Günümüzde, gelişmiş ülkelerde özel otomobil Günümüzde, gelişmiş ülkelerde özel otomobil günlük hayatın en temel bileşenidir.günlük hayatın en temel bileşenidir.

Aynı zamanda, iyi yönetilmeyen ve yetersiz Aynı zamanda, iyi yönetilmeyen ve yetersiz bir şekilde düzenlenmiş yollar ve otoparklarla bir şekilde düzenlenmiş yollar ve otoparklarla birlikte otomobilin aşırı kullanımı trafik birlikte otomobilin aşırı kullanımı trafik sıkışıklığını ve tüm ulaştırma sisteminde sıkışıklığını ve tüm ulaştırma sisteminde verimsizliği getirmiştir.verimsizliği getirmiştir.

Diğer bir deyişle, bu durum hem fiziksel hem Diğer bir deyişle, bu durum hem fiziksel hem de sosyal anlamda ciddi olumsuz yan etkileri de sosyal anlamda ciddi olumsuz yan etkileri sonuç vermiştir.sonuç vermiştir.


3030



3131


Amerikan kentlerindeki aşırı otomobil trafiği Amerikan kentlerindeki aşırı otomobil trafiği problemi ulaşım sisteminin farklı ulaşım problemi ulaşım sisteminin farklı ulaşım türlerinden teşekkül ettiğinin anlaşılamaması türlerinden teşekkül ettiğinin anlaşılamaması yüzünden daha da ağırlaşmıştır. 20. yüzyılın yüzünden daha da ağırlaşmıştır. 20. yüzyılın başlarında pek çok şehirde toplu taşıma başlarında pek çok şehirde toplu taşıma sistemleri olmasına rağmen, 1920 ve 30’lu sistemleri olmasına rağmen, 1920 ve 30’lu yıllardaki özel otomobil sahipliliğinin yıllardaki özel otomobil sahipliliğinin yaygınlaşması üzerine bütün düzeydeki yaygınlaşması üzerine bütün düzeydeki yönetimler sadece karayolu trafiğinin yönetimler sadece karayolu trafiğinin taleplerini karşılama ve toplu taşımayı da özel taleplerini karşılama ve toplu taşımayı da özel şirketlerin hizmet sunma alanı olarak şirketlerin hizmet sunma alanı olarak görmüşlerdir. Yaya trafiğinin kentlerin yaşam görmüşlerdir. Yaya trafiğinin kentlerin yaşam kalitesi üzerindeki önemi de görmezden kalitesi üzerindeki önemi de görmezden gelinmiştir.gelinmiştir.


3232


Bu politikaların sonuçları kentsel ulaşımda fasit daire Bu politikaların sonuçları kentsel ulaşımda fasit daire sarmalı olarak bilinmektedir (Bkz Şekil 1.1).sarmalı olarak bilinmektedir (Bkz Şekil 1.1).

Bu sarmal otomobil kullanımının yaygınlaşması ile Bu sarmal otomobil kullanımının yaygınlaşması ile bazı yolculukların toplu taşımadan otomobile bazı yolculukların toplu taşımadan otomobile kayması ile başladı.kayması ile başladı.

Trafik sıkışıklığı olan yollarda işletilmesi nedeniyle Trafik sıkışıklığı olan yollarda işletilmesi nedeniyle artan işletme maliyetleri karşısında toplu taşıma gelir artan işletme maliyetleri karşısında toplu taşıma gelir kaybetmeye başladı.kaybetmeye başladı.

Aynı zamanda otomobil kullanıcıları da trafik Aynı zamanda otomobil kullanıcıları da trafik sıkışıklığından ve otopark yetersizliğinden mağdur sıkışıklığından ve otopark yetersizliğinden mağdur oldular.oldular.

Bu durumda, kentlerin yaşanabilirliğini ve Bu durumda, kentlerin yaşanabilirliğini ve verimliliğini sağlayacak koordineli ve çok türlü bir verimliliğini sağlayacak koordineli ve çok türlü bir ulaşım sisteminin oluşumu için politikalar gerekliydi.ulaşım sisteminin oluşumu için politikalar gerekliydi.


3333


Bunun yerine, her bir ulaşım türü için geçici Bunun yerine, her bir ulaşım türü için geçici çözümler uygulandı.çözümler uygulandı.

Toplu taşıma halen kendi mali problemleri Toplu taşıma halen kendi mali problemleri olan özel şirket hizmeti olarak görülmekte ve olan özel şirket hizmeti olarak görülmekte ve kentlerin yaşanabilirliği üzerindeki hayati kentlerin yaşanabilirliği üzerindeki hayati önemi göz ardı edilmektedir. önemi göz ardı edilmektedir.


3434



3535


Daha geniş caddeler ve otoparklar yapılması Daha geniş caddeler ve otoparklar yapılması yönündeki baskılar daha fazla ciddiye alınmış, yönündeki baskılar daha fazla ciddiye alınmış, karayolu inşaasının sağlanması adına sürekli karayolu inşaasının sağlanması adına sürekli fonlar oluşturulmuştur.fonlar oluşturulmuştur.

Şekil 1.1’de görüleceği üzere türler arasındaki Şekil 1.1’de görüleceği üzere türler arasındaki dengenin sağlanması yerine bu politikalar toplu dengenin sağlanması yerine bu politikalar toplu taşımanın daha fazla yolcu kaybetmesine yol taşımanın daha fazla yolcu kaybetmesine yol açmıştır.açmıştır.

Sonuçta da kentlerin otomobilleşmesi ve diğer Sonuçta da kentlerin otomobilleşmesi ve diğer bütün türlerin ikinci sınıf olarak bütün türlerin ikinci sınıf olarak değerlendirilmesine yol açmıştır.değerlendirilmesine yol açmıştır.

Nice zaman sonrası (1970’lerden sonra) yüksek Nice zaman sonrası (1970’lerden sonra) yüksek kaliteli toplu taşıma sistemleri için federal kaliteli toplu taşıma sistemleri için federal destekler ve yeni inisiyatifler gerçekleştirilmiştir destekler ve yeni inisiyatifler gerçekleştirilmiştir (San Fransisko, Washington, San Diego, Portland).(San Fransisko, Washington, San Diego, Portland).


3636


Tek bir ulaşım aracına-otomobile aşırı Tek bir ulaşım aracına-otomobile aşırı bel bağlama sadece metropoliten bel bağlama sadece metropoliten alanlarla sınırlı kalmamıştır. Fakat, alanlarla sınırlı kalmamıştır. Fakat, kentsel alanlardaki problemlerle kentsel alanlardaki problemlerle kentler arası bir miktar kentler arası bir miktar farklılaşmaktadır.farklılaşmaktadır.

Kırsal alanlarda uzun mesafe Kırsal alanlarda uzun mesafe otomobil yolculuklarının ciddi negatif otomobil yolculuklarının ciddi negatif etkileri görülmeyebilir.etkileri görülmeyebilir.


3737


Diğer yandan, ulusal ulaşım sistemi Diğer yandan, ulusal ulaşım sistemi çalışmaları ulusal problemlere artan çalışmaları ulusal problemlere artan bir şekilde işaret etmektedirler.bir şekilde işaret etmektedirler.

Bunlar Bunlar otomobil yolculuklarının sübvansiyonu, otomobil yolculuklarının sübvansiyonu, kazaların yüksek sosyal maliyetleri, kazaların yüksek sosyal maliyetleri, ülke bütçe dengesi üzerinde ağır petrol ülke bütçe dengesi üzerinde ağır petrol

ithalatı yükü, vb.ithalatı yükü, vb.


3838


Diğer bir problem de, araç sahibi olmayan Diğer bir problem de, araç sahibi olmayan yada kullanamayan kişilerin izolasyonudur.yada kullanamayan kişilerin izolasyonudur.

Bu, bazen kırsal alanda kentsel alana göre Bu, bazen kırsal alanda kentsel alana göre çok daha şiddetli görülebilir.çok daha şiddetli görülebilir.

Bu problemlerin pek çoğu kamu tarafından Bu problemlerin pek çoğu kamu tarafından ne bilinmektedir de ne anlaşılmıştır.ne bilinmektedir de ne anlaşılmıştır.


3939

ARA TOPLU TAŞIMAARA TOPLU TAŞIMA(ödev 2)(ödev 2)

Paratransit: Düzenli toplu taşıma ile Paratransit: Düzenli toplu taşıma ile otomobil arasındaki ulaşım hizmetini otomobil arasındaki ulaşım hizmetini sağlayan sistem.sağlayan sistem.

Bir çağrı merkezi aracılığı ile ulaşım Bir çağrı merkezi aracılığı ile ulaşım taleplerine cevap veren midibüs türü taleplerine cevap veren midibüs türü araçlarla hizmet veren sistem.araçlarla hizmet veren sistem.


4040

ARA TOPLU TAŞIMAARA TOPLU TAŞIMA


4141Kentsel Ulaşım Politikalarında Kentsel Ulaşım Politikalarında İkilemİkilem ABD’de kentle otomobil arasındaki çatışma, 2. ABD’de kentle otomobil arasındaki çatışma, 2.

Dünya savaşı sırasındaki duraklamaya rağmen Dünya savaşı sırasındaki duraklamaya rağmen 1920’lerden beri çok ciddi boyutlardadır.1920’lerden beri çok ciddi boyutlardadır.

Bu problem üzerindeki tartışmalar ve muhtemel Bu problem üzerindeki tartışmalar ve muhtemel çözümler geniş bir fikir aralığını içermektedir. çözümler geniş bir fikir aralığını içermektedir.

Aşırı otomobil taraftarı fikirler, otomobilin çok Aşırı otomobil taraftarı fikirler, otomobilin çok faydalı olduğu ve bu yüzden şehirlerin faydalı olduğu ve bu yüzden şehirlerin otomobilin sınırsız kullanımını sağlamak üzere otomobilin sınırsız kullanımını sağlamak üzere yeniden inşa edilmeleri gerektiğini yeniden inşa edilmeleri gerektiğini savunmaktadır.savunmaktadır.

Caddeler genişletilmeli, metropoliten alanlar Caddeler genişletilmeli, metropoliten alanlar boyunca yaygın karayolu ağı ve otoparklar inşa boyunca yaygın karayolu ağı ve otoparklar inşa edilmelidir.edilmelidir.


4242Kentsel Ulaşım Politikalarında Kentsel Ulaşım Politikalarında İkilemİkilem

Bu düşünce, federal ve eyalet Bu düşünce, federal ve eyalet kanunlarının akaryakıt ve diğer karayolu kanunlarının akaryakıt ve diğer karayolu vergilerinin otoyol yatırımlarından vergilerinin otoyol yatırımlarından başka bir amaçla kullanılmasının başka bir amaçla kullanılmasının yasaklandığı dönemde geçerli idi.yasaklandığı dönemde geçerli idi.

Bu kanunlar karayolu finansmanı Bu kanunlar karayolu finansmanı açısından etkin olmuş olsalar da, türler açısından etkin olmuş olsalar da, türler arası (intermodal) koordinasyonu arası (intermodal) koordinasyonu önlediği ve karayolu yolcululuğuna daha önlediği ve karayolu yolcululuğuna daha fazla bel bağlamayı teşvik ettiği için fazla bel bağlamayı teşvik ettiği için zarar verici olarak görülmüşlerdir.zarar verici olarak görülmüşlerdir.



Kent ve otomobil arasındaki çatışma Kent ve otomobil arasındaki çatışma geçmişte pek çok ülkede tartışılmıştır.geçmişte pek çok ülkede tartışılmıştır.

Yaklaşımlar, analizler, tavsiyeler, Yaklaşımlar, analizler, tavsiyeler, uygulama politikaları oldukça uygulama politikaları oldukça farklılaşmış olmasına karşın, sonuçları farklılaşmış olmasına karşın, sonuçları alınmıştır.alınmıştır.

Bazı ülkeler kentsel gelişme ve büyüme Bazı ülkeler kentsel gelişme ve büyüme ile uyumlu mantıklı ulaştırma ile uyumlu mantıklı ulaştırma politikalarını benimserken, hedeflerle politikalarını benimserken, hedeflerle çatışan amaca ters ölçütleri çatışan amaca ters ölçütleri benimsemişleridir.benimsemişleridir.

Bu karışıklıktan kaynaklanan problemler Bu karışıklıktan kaynaklanan problemler Bölüm 3’de tartışılacaktır.Bölüm 3’de tartışılacaktır.


4444Kentsel Ulaşım Politikalarında Kentsel Ulaşım Politikalarında İkilemİkilem Bu açıdan probleme yaklaşınca, kent Bu açıdan probleme yaklaşınca, kent

ve otomobil ilişkisini düzenleyen ve otomobil ilişkisini düzenleyen politikalar üç genel gruba dahil politikalar üç genel gruba dahil edilebilir:edilebilir:

1.1. Geleneksel şehri tercih eden bir Geleneksel şehri tercih eden bir politikaya karşın, politikaya karşın,

2.2. bunu zıddı olan özel aracın sınırsız bunu zıddı olan özel aracın sınırsız kullanımını teşvik eder.kullanımını teşvik eder.

3.3. Bu iki uç arasında da şehirler ve Bu iki uç arasında da şehirler ve onların içindeki ulaşım arasında onların içindeki ulaşım arasında optimal ilişkiyi tesis etmeyi amaçlayan optimal ilişkiyi tesis etmeyi amaçlayan geniş bir ara politikalar grubu yer alır.geniş bir ara politikalar grubu yer alır.



Basitçe bu 3 politika şöylece Basitçe bu 3 politika şöylece tanımlanabilir:tanımlanabilir:

1.1. Şehre uyum için otomobil Şehre uyum için otomobil yolculuğunun kısıtlanması:yolculuğunun kısıtlanması:

Bu politika kentsel alanlarda Bu politika kentsel alanlarda otomobilin sınırsız kullanımını otomobilin sınırsız kullanımını sağlamak için şehirlerin sahip olduğu sağlamak için şehirlerin sahip olduğu sosyal ve tarihi değerlerin sosyal ve tarihi değerlerin vazgeçilemez olduğu kavramına vazgeçilemez olduğu kavramına dayanmaktadır.dayanmaktadır.



......

2.2. Şehrin otomobil ile maksimum Şehrin otomobil ile maksimum yolculuğun gerçekleşmesine imkan yolculuğun gerçekleşmesine imkan vermek üzere yeniden inşa edilmesi:vermek üzere yeniden inşa edilmesi:

Bunu başarmak için şehir yeniden Bunu başarmak için şehir yeniden tasarlanmalı ve farklı bir formda inşa tasarlanmalı ve farklı bir formda inşa edilmelidir.edilmelidir.

Kentsel alanların fiziksel ve sosyal Kentsel alanların fiziksel ve sosyal karakteri keskin bir biçimde değişir.karakteri keskin bir biçimde değişir.



……

3.3. Dengeli gelişme: Dengeli bir ulaştırma Dengeli gelişme: Dengeli bir ulaştırma sistemi ile şehre müdahaleleri sistemi ile şehre müdahaleleri koordine etme.koordine etme.



İlk politika, İlk politika, oto yolculuğunun oto yolculuğunun kısıtlanmasıkısıtlanması, (geleneksel şehirde diğer , (geleneksel şehirde diğer aktivitelerin ve kısıtların uyarlanması için aktivitelerin ve kısıtların uyarlanması için ulaşım sistemlerinin düzenlenmesi) tarihi ulaşım sistemlerinin düzenlenmesi) tarihi kent merkezlerinde, şehirlerin bir kent merkezlerinde, şehirlerin bir kısmında özellikle Avrupa, Japonya ve en kısmında özellikle Avrupa, Japonya ve en etkin bir şekilde Singapur’da başarı ile etkin bir şekilde Singapur’da başarı ile uygulanmıştır. uygulanmıştır.

Bu politika, motorlu araç yolculuklarının Bu politika, motorlu araç yolculuklarının negatif yan etkilerini ve trafik sıkışıklığını negatif yan etkilerini ve trafik sıkışıklığını bertaraf ederek şehirlerin insan bertaraf ederek şehirlerin insan karakterinin korunmasında avantajlıdır.karakterinin korunmasında avantajlıdır.



Bununla beraber, eğer bu tür bir Bununla beraber, eğer bu tür bir gelişme tutarlı bir politika olarak değil gelişme tutarlı bir politika olarak değil de basitçe varsayılan bir durum olarak de basitçe varsayılan bir durum olarak takip edilirse, cadde ve arterlere takip edilirse, cadde ve arterlere herhangi bir düzenleme yapılmazsa, herhangi bir düzenleme yapılmazsa, sonuç kronik bir sıkışıklık ve verimsizlik sonuç kronik bir sıkışıklık ve verimsizlik olur. olur.

Otomobil trafiğinin aşırı baskılanması, Otomobil trafiğinin aşırı baskılanması, otomobilin sunduğu iş, sosyal aktivite otomobilin sunduğu iş, sosyal aktivite ve eğlence sektörüne sayısız katkıları ve eğlence sektörüne sayısız katkıları olan yüksek mobilitenin faydalarından olan yüksek mobilitenin faydalarından şehir mahrum kalır.şehir mahrum kalır.


5050Kentsel Ulaşım Politikalarında Kentsel Ulaşım Politikalarında İkilemİkilem İkinci politika, İkinci politika, yaygın araç trafiği için yaygın araç trafiği için

şehrin yeniden inşasışehrin yeniden inşası, şehrin trafik , şehrin trafik sıkışıklığından kurtulmak gibi basit bir sıkışıklığından kurtulmak gibi basit bir politika izlemek istemesi durumunda politika izlemek istemesi durumunda tercih edilir.tercih edilir.

Trafik hacimleri ulaşım altyapısının Trafik hacimleri ulaşım altyapısının kapasitesine erişirse ve sıkışıklık kapasitesine erişirse ve sıkışıklık başlarsa, ulaşım otoriteleri yeni şerit, başlarsa, ulaşım otoriteleri yeni şerit, yol, otopark ve hepsinin üzerinde yol, otopark ve hepsinin üzerinde metropolitan alan boyunca ana ulaşım metropolitan alan boyunca ana ulaşım akımlarına hizmet etmesi amacıyla akımlarına hizmet etmesi amacıyla doygun otoyol ağı inşa ederler.doygun otoyol ağı inşa ederler.



Bu hamlelerin şehrin fiziksel formu Bu hamlelerin şehrin fiziksel formu ve yaşanabilirliği üzerindeki negatif ve yaşanabilirliği üzerindeki negatif etkisi otomobille seyahatin etkisi otomobille seyahatin rahatlığına göre ikincil kalmıştır.rahatlığına göre ikincil kalmıştır.

Otomobil kullanamayan ya da Otomobil kullanamayan ya da kullanmak istemeyenlerin rahatsızlığı kullanmak istemeyenlerin rahatsızlığı da göz ardı edilmiştir.da göz ardı edilmiştir.



3. politika, dengeli gelişme, şu kavrama 3. politika, dengeli gelişme, şu kavrama dayanır:dayanır:

Kent sınırsız sayıda aktivite ve hizmetlerin Kent sınırsız sayıda aktivite ve hizmetlerin gerçekleştirildiği kompleks bir sistemdir. gerçekleştirildiği kompleks bir sistemdir.

Bir şehrin optimal (en verimli) işletimi Bir şehrin optimal (en verimli) işletimi bütün fonksiyonların ve hizmetlerin bütün fonksiyonların ve hizmetlerin koordineli olması ile mümkündür.koordineli olması ile mümkündür.

Ulaşım kentin diğer fonksiyonlarına verimli Ulaşım kentin diğer fonksiyonlarına verimli bir şekilde hizmet etmeli diğer bir şekilde hizmet etmeli diğer fonksiyonlarla etkileşim içinde olmalıdır. fonksiyonlarla etkileşim içinde olmalıdır.

Ancak bu politika ile verimli ve yaşanabilir Ancak bu politika ile verimli ve yaşanabilir şehirler yani yüksek kaliteli çevre ve şehirler yani yüksek kaliteli çevre ve yaşam sağlanabilir.yaşam sağlanabilir.



1950’lerde karayolu inşaası için özel kanun 1950’lerde karayolu inşaası için özel kanun geçirildiği dönemde, büyük ölçekte otomobil geçirildiği dönemde, büyük ölçekte otomobil kullanımının sonuçları çok az biliniyordu. Bu nedenle, kullanımının sonuçları çok az biliniyordu. Bu nedenle, uzun dönem kentsel ulaşım planlamasının temelini uzun dönem kentsel ulaşım planlamasının temelini kentin yeniden inşaası politikası oluşturdu.kentin yeniden inşaası politikası oluşturdu.

Sonuç olarak, kentlerin ve otomobillerin Sonuç olarak, kentlerin ve otomobillerin çatışmasında, otomobiller yenen taraf oldular.çatışmasında, otomobiller yenen taraf oldular.

Pek çok Amerikan kentinde sayısız binalar yıkılar Pek çok Amerikan kentinde sayısız binalar yıkılar yollar açıldı, otoparklar ve benzin istasyonları yapıldı.yollar açıldı, otoparklar ve benzin istasyonları yapıldı.

Pek çok kentte yaya trafiği göz ardı edildi. Pek çok kentte yaya trafiği göz ardı edildi. Bu da kentsel yaşamın daha az cazip hale Bu da kentsel yaşamın daha az cazip hale

gelmesine, büyük kentsel alanların özellikle kent gelmesine, büyük kentsel alanların özellikle kent merkezlerinin bozulmasına, yaşam kalitesinin merkezlerinin bozulmasına, yaşam kalitesinin düşmesine neden oldu. düşmesine neden oldu.



Özetle ulaştırma tabii ki Amerika’da kentsel krizin Özetle ulaştırma tabii ki Amerika’da kentsel krizin tek sebebi değildir. Problemin daha geniş ve daha tek sebebi değildir. Problemin daha geniş ve daha derin olduğu açıktır.derin olduğu açıktır.

İşsizlik, ırk ilişkileri, yetersiz okullar, kapsamlı sağlık İşsizlik, ırk ilişkileri, yetersiz okullar, kapsamlı sağlık sisteminin olmayışı, kentsel alanların ekonomik ve sisteminin olmayışı, kentsel alanların ekonomik ve çevresel bozulması.çevresel bozulması.

Bununla beraber aşırı otomobilleşme ile Bununla beraber aşırı otomobilleşme ile ilişkilendirilen uygulamalar, kentsel krizin ana ilişkilendirilen uygulamalar, kentsel krizin ana sebeplerindendir.sebeplerindendir.

Bu uygulamalar: karayolu sisteminin Bu uygulamalar: karayolu sisteminin yaygınlaştırılması, kent merkezlerinde büyük yaygınlaştırılması, kent merkezlerinde büyük otoparkların inşası, otomobil yolculuklarının otoparkların inşası, otomobil yolculuklarının sübvanse edilmesi, toplu taşıma ve alternatif ulaşım sübvanse edilmesi, toplu taşıma ve alternatif ulaşım türlerinin göz ardı edilmesi.türlerinin göz ardı edilmesi.

Bu uygulamalar, kısa ve uzun vadede kentsel Bu uygulamalar, kısa ve uzun vadede kentsel problemleri daha da şiddetlendirmiştir.problemleri daha da şiddetlendirmiştir.

Education

Hafta 2-3-4