1. Een hulpmiddel voor docent en leerlingHet bestuderen van tekstenEen eerste aanzet tot een schoolbrede implementatieJurgen Marechal

2. InleidingBasistekst Stappenplan ImplementatieUitgangspunt: Leerlingen kunnen hulp gebruiken bij het bestuderen van teksten 3. Basistekst:LEERLINGENPROTOCOLVOOR HET BESTUDEREN VAN TEKSTENTEKSTEN BESTUDEREN EN ONTHOUDEN EEN HANDREIKING VOOR DE DOCENTHet proces 4. Inhoud van de basistekstEen eerste indruk van de teksten opdoenGlobaal doornemen van de tekstenNavertellenActief lezenOnthouden: de werking van het geheugenHerhalen en oefenen 5. StappenplanLEERLINGENPROTOCOLVOOR HET BESTUDEREN VAN TEKSTENTeksten bestuderen en onthouden een handreiking voor de leerlingEen stappenplan n.a.v. de basistekst 6. Beste leerlingen,Het volgende stappenplan is voor jullie eenhulpmiddel bij het bestuderen van deleerstof en het maken van toetsen! 7. STAP 1De eerste indruk:Een eerste indruk van de tekst laten opdoen (aan de tekst snuffelen):titel(pagina), inhoudsopgave, inleiding, begrippenlijst, etc. 8. STAP 2Scannen van de tekst:Globaal doornemen van de tekst:Een beetje vertrouwd raken met de stof, leerdoelen bekijken, welke vragen wordengesteld? 9. STAP 3Navertellen:Ter afsluiting van een onderdeel de tekst in eigen woorden proberen samen tevatten. 10. STAP 4Actief lezen:Vooraf afvragen wat er gelezen gaat worden, maak aantekeningen (belangrijkebegrippen in kantlijn bijvoorbeeld), trek relaties in tekst, MARKEER!, sluit af met eenschema en/of samenvatting. 11. STAP 5Herhalen:Op basis van hoofdstuktitels en/of titels van paragrafen proberen zelf te bedenkenwat de inhoud van de tekst is, actief bedenken welke vragen op een toets gesteldzouden kunnen worden, overleg met medeleerlingen. 12. 1. Pen/potlood2. Liniaal3. Markeerstift4. Leeswijzer5. Verschillende kleurtjesEnkele hulpmiddelen 13. - Gebruik altijd de markeerstift als hulpmiddel, dus ook bijtoetsen!- Schrijf op je toets!- Heb je last van het nietje in je toets, haal het nietje eruit!- Bij problemen met teksten: overleg niet alleen met jevakdocent, maar ook met je docent Nederlands!Enkele tips 14. ImplementatieUitgangspunt: Docenten en leerlingen zijn gebaat bij uniforme hulpmiddelen 15. SamenwerkingUitgangspunt: Leerlingen kunnen hulpgebruiken bij het bestuderen van teksten endie hulp moet uniform in de schoolgemplementeerd zijn, waardoor de leerling(en docent) meteen het juiste gereedschap inhanden heeft. Hierdoor gaat er minder tijdverloren van de les, de leerling weet waar hijof zij aan toe is en men (zowel docent alsleerling) kan zich concentreren op delesinhoud. 16. Stappen richtingimplementatieStap 1: Binnen elke sectie moet het hierbovengenoemde stappenplan besproken worden ende uiteindelijke vorm moet in de studiewijzersvan elk vak vastgelegd worden als hulpmiddel.Tip: Met elke sectie afspreken dat leerlingenvanaf de brugklas op een toets mogenschrijven. 17. Stappen richtingimplementatieStap 2: In de toekomst valt stap 1 uit te breidendoor leerlingen ook op een toets hun naam telaten zetten en het beschreven werk te zien alsbron van informatie tijdens het nabespreken vaneen toets. De lestekst, de toetstekst en het, doorde leerling, zelf gemaakte proefwerk vormenallemaal een geheel van hetonderwijsleerproces, die leerlingen metdezelfde leerstrategien (het stappenplan) telijf gaan. 18. Stappen richtingimplementatieStap 3: Er valt op onze school veel te winnenmet professionele studielessen. Zolang we datniet hebben, zou het stappenplan uitgedeelden besproken kunnen worden tijdens hetmentoruur. Bij de vakleerkracht zou hier naarverwezen kunnen worden, specifiek in relatietot zijn of haar vak. 19. Stappen richtingimplementatieStap 4: Bij het maken van klassikalesamenvattingen deze niet zomaar geven aande leerlingen, maar leerlingen (met behulpvan het stappenplan) zelf actief latenmeedenken in de samenstelling ervan. 20. SamenwerkingStap 5: Voorwaarde: Implementatie kan enkelsuccesvol zijn als het gehele team vandocenten en directie achter het voorgesteldestappenplan voor het bestuderen van tekstengaat staan en daar actief een bijdrage aan willeveren door middel van collegialesamenwerking en het consequent hanterenvan het stappenplan tijdens de eigen les. 21. Tot slotBovenbouwleerlingen moeten, met behulp van het besproken stappenplan, in staatzijn zelf het onderscheid te maken tussen hoofd- en bijzaken, door de structuur en dekern van teksten te ontrafelen, zeker als het stappenplan consequent gehanteerdwordt vanaf klas 1. Leerlingen leren op zoek te gaan naar het volgende:Opbouw alineaAlineas hebben altijd een kernzin; de rest is daarvan een uitwerking.Verbanden tussen alineasAlineas staan in verband met andere alineas (zoals er een verband bestaat tussenzinnen). Dat kan zijn: doel en middel; oorzaak en gevolg; reden of verklaring;samenvatting of conclusie; tegenstelling; tijdsvolgorde; vergelijking ofvoorbeeld/bewijs. Het is eenvoudig de verbanden te ontdekken tussen tekstdelen doorte kijken naar de verbindingswoorden. 22. Tot slotVerbindingswoorden- dus, kortom, hieruit volgt = conclusie;- doordat, daardoor, waardoor, zodat, te wijten aan, te danken aan = oorzaak gevolg;- ten eerste, ten tweede, ten derde, tenslotte, daarnaast, bovendien = opsomming;- omdat, daarom, want = redengevend;- samengevat, kortom, resumerend = samenvatting;- net als, evenals, in vergelijking met = vergelijking.Functies van tekstdelenDit geeft vervolgens aan welke alineas bij elkaar horen en welke functie dat deel vande tekst heeft:- Inleiding: (kan dus uit meerdere alineas bestaan);- Kern: (opsomming/probleemstelling/kenmerken van iets noemen/ontwikkelingschetsen/samenvatting geven/ reden of verklaring geven van een gebeurtenis) of- Slot: (kan uit meerdere alineas bestaan: advies/conclusie/eigen meningschrijver/samenvatting/toekomstvisie). 23. Tot slotEr zijn zodoende trucjes genoeg te leren om macht te krijgen over tekst en de diepte tezien daarin. De relatie tussen de gegevens in een tekst moet uitgevogeld worden. Filterde structuur uit de tekst (inleiding/kern/slot, kernzinnen en het tekstdoel(voornamelijk betogend/beschouwend/uiteenzettend) en je hebt de kern te pakken.Die dient dan als kapstok voor de feitjes en voorbeelden.Het hierboven besproken stappenplan biedt leerlingen deze trukendoos aan, maarals die enkel bij een sporadisch vak wordt ingezet heeft het niet de kracht die het inpotentie heeft. Een schoolbrede implementatie van het stappenplan voor hetbestuderen van teksten is dan ook een must om als docent en leerling hierdaadwerkelijk profijt van te hebben.Ik zou zeggen: DOEN! 24. Ik zou zeggen: DOEN!Het bestuderen van tekstenEen eerste aanzet tot een schoolbrede implementatieJurgen Marechal