Odzyskanie niepodległości przez Polskę 11 listopada 1918 roku

• W tle słychać pieśń Roty, której słowa napisała Maria Konopnicka w 1901 roku w proteście wobec nasilającej się germanizacji polskich dzieci w pruskim zaborze. W 1910 roku do tekstu poetki Feliks Nowowiejski skomponował muzykę i po raz pierwszy pieśń została wykonana w Krakowie podczas wielkiej uroczystości patriotycznej, upamiętniającej 500 rocznicę zwycięskiej bitwy pod Grunwaldem.

• Po Rocie w tle prezentacji umieszczono pieśń Pierwsza Brygada

10 sierpnia 1924 roku w przemówieniu wygłoszonym z okazji III Zjazdu Legionistów Józef Piłsudski miał powiedzieć: „Dziękuję za tę najdumniejszą pieśń, jaką kiedykolwiek Polska stworzyła”. Melodia tej pieśni pochodzi sprzed 1914 roku i jest dziełem nieznanego kompozytora. Wykonywała ja orkiestra stacjonującego w Kielcach Syberyjskiego Pułku Piechoty Rosyjskiej, jako marsz. W 1917 roku do melodii marsza dołączony został tekst. Do jego autorstwa przyznawało się dwóch legionistów: Tadeusz Biernacki i Andrzej Tadeusz Hałaciński - zamordowany później w Katyniu.

• „Pierwsza Brygada” była ulubioną pieśnią Wojska Polskiego w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Dziś rozbrzmiewa podczas uroczystości patriotycznych jako hymn Wojska Polskiego.

Tworzenie się ośrodków lokalnej władzy na ziemiach polskich

Jeszcze w listopadzie 1918 roku na ziemiach polskich zaczęły kształtować się lokalne władze:

• Polska Komisja Likwidacyjna – utworzyła się pod koniec października 1918 r w Galicji, na czele z Wincentym Witosem i Ignacym Daszyńskim;

• Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego – na czele stał ksiądz Londzin i dr Michejda; Rada zawarła porozumienie z czeskim „Nârodnim Wîborem” w sprawie podziału Śląska Cieszyńskiego wg zasady etnicznej;

• Naczelna Rada Ludowa w Poznaniu – na czele z W. Korfantym; wydała ona odezwę mówiącą o zjednoczeniu Polski i z żądaniem by Ententa przyłączyła ziemie zaboru pruskiego do nowej RP;

• Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej- powstał z 6 na 7 listopada 1918 roku w Lublinie, stąd czasem zwany jest :rządem lubelskim” Na czele stanęli: I. Daszyński i J. Moraczewski. Ogłosili oni manifest o powstaniu Polski jako państwa demokratycznego, powstałego z ziem etnicznie polskich z dostępem do morza; oprócz tego:

„Rząd lubelski”:- Nie uznawał Rady Regencyjnej;- Zapowiadał przeprowadzenie wyborów do sejmu

ustawodawczego, a wybory te miały być powszechne, tajne, proporcjonalne i równe;

- Ogłaszał wolność słowa, sumienia, zrzeszeń i strajków;

- Ustalił 8-godzinny czas pracy;- Zamierzał przeprowadzić upaństwowienie

przemysłu, lasów i majątków ziemskich;- Zamierzał wprowadzić bezpłatne, powszechne i

obowiązkowe szkolnictwo.

Odzyskanie niepodległości przez Polskę.

10 listopada do Polski z Magdeburga powrócił Józef Piłsudski. Już 14 listopada Rada Regencyjna oddała mu pełnię władzy i rozwiązała się.

Misję sformowania rządu Piłsudski powierzył działaczowi socjalistycznemu – Jędrzejowi Moraczewskiemu (działaczowi „rządu lubelskiego”)

22 listopada 1918 roku Józef Piłsudski ogłosił się Tymczasowym Naczelnikiem Państwa, jednak jego władza nie była uznawana przez państwa zwycięskiej koalicji, które za przedstawicielstwo Polski uznawały Komitet Narodowy Polski na czele z Romanem Dmowskim.

Jednak sytuacja kraju wymagała powołania władz, które by były uznane przez wszystkie kraje Europy.

W wyniku rozmów z Narodową Demokracją i przedstawicieli Piłsudskiego, Moraczewski ustąpił z funkcji premiera, a 16 stycznia 1919 roku na to stanowisko został powołany Ignacy Paderewski. Jego rząd miał charakter koalicyjny i został uznany przez państwa Ententy.

Wybory do Sejmu Ustawodawczego

W 1919 roku mają miejsce wybory do sejmu. Były one powszechne ( tzn. mogli w nich brać udział obywatele, którzy ukończyli 21 rok życia). Za posłów uznano byłych polskich deputowanych do parlamentów: pruskiego, austriackiego i rosyjskiego.

Podczas kadencji sejmu zaczęły tworzyć się różne nowe partie polityczne: SDKPiL i PPS „Lewica” połączyły się w Komunistyczną Partię Robotników Polski (KPRP) oraz powstała nowa partia – Chrześcijańska Demokracja – Chadecja.

Największym jednak problemem był kwestia ustalenia granic nowej RP.

Koncepcje granic państwa.

• Wytyczenie granic RP było wielce problematyczne, ponieważ nie można ich było ustalić na zasadzie etnicznej. Ludność polska zamieszkiwała tereny Królestwa Polskiego, Wielkopolski, Pomorza Gdańskiego, zaś Kujawy, Warmie i Mazury oraz Śląsk zamieszkiwali Niemcy, Ukraińcy, Białorusini, Litwini oraz Żydzi.

Koncepcje granic

Najdokładniej opracowana koncepcję polskich granic opracowała Narodowa Demokracja. Wg niej w skład RP miał wejść takie tereny jak Galicja, większość Śląska Cieszyńskiego, Górny Śląsk, Wielkopolska, Pomorze Gdańskie i pd. część Prus Wschodnich oraz ziemie Królestwa Polskiego.

Endecja uważała ziemie byłego zaboru pruskiego i Śląsk za najważniejsze dla Polski i gotowa była na pewne ustępstwa na terenach wschodnich. Zakładali oni bowiem, że II RP będzie państwem z przeważającym odsetkiem ludności polskiej, czyli, że władzę w państwie będzie sprawowała ludność polska.

• PPS i partie skupione wokół Piłsudskiego, wysuwały jednak koncepcję federacyjną, w myśl której RP miałaby być związkiem równouprawnionych narodów, ale koncepcja funkcjonowania federacji nigdy nie została sprecyzowana. Zresztą była mało realna, ponieważ wśród narodów Ukrainy, Litwy czy Białorusi brakowało sił politycznych opowiadających się za federacją z Polską. Również wśród Polaków koncepcja ta zdobyła zbyt małą liczbę zwolenników.

Polacy po latach okupacji i wojen pragnęli państwa, w którym byliby sami sobie gospodarzami. Koncepcji federacyjnej był tez przeciwna Narodowa demokracja.

W rzeczywistości żadna z opracowanych koncepcji nie została przyjęta, ponieważ o ostatecznym kształcie granic II RP zadecydowały plebiscyty oraz działania wojenne.

• Narodowe Święto Niepodległości – polskie święto państwowe, obchodzone co roku 11 listopada, dla upamiętnienia rocznicy odzyskania przez Naród Polski niepodległego bytu państwowego w 1918 roku po 123 latach od rozbiorów dokonanych przez Austrię, Prusy i Rosję. Ustanowione w ostatnich latach II RP, przywrócone w roku 1989. Jest dniem wolnym od pracy.

• Odzyskiwanie przez Polskę niepodległości było procesem stopniowym i wybór 11 listopada jest dość arbitralny. Uzasadnieniem może być zbiegnięcie się wydarzeń w Polsce z końcem I wojny światowej na świecie (tego samego dnia miała miejsce kapitulacja Niemiec na froncie zachodnim).

Znaczenie dat:

• 5 listopada 1916 – wydanie aktu gwarantującego powstanie Królestwa Polskiego, w bliżej nieokreślonych jeszcze granicach.

• 14 stycznia 1917 – rozpoczęcie działalności przez Tymczasową Radę Stanu.

• 12 września 1917 – przejęcie obowiązków głowy państwa przez Radę Regencyjną.

• 7 października 1918 – ogłoszenie niepodległości Polski przez Radę Regencyjną[2].

• 25 października 1918 – powołanie rządu Józefa Świeżyńskiego.• z 6 na 7 listopada 1918 – powstanie w Lublinie Tymczasowego

Rządu Ludowego Republiki Polskiej z Ignacym Daszyńskim na czele.• 10 listopada 1918 – przyjazd Józefa Piłsudskiego do Warszawy.

cd. Znaczenie dat:

• 11 listopada 1918

• przekazanie przez Radę Regencyjną władzy wojskowej (będącej częścią zwierzchniej władzy państwowej) Józefowi Piłsudskiemu. Piłsudski zostaje Naczelnym Dowódcą Wojsk Polskich.

• po pertraktacjach Piłsudskiego z Centralną Radą Żołnierską wojska niemieckie zaczęły wycofywać się z Królestwa Polskiego.

• rozbrojenie w nocy niemieckiego garnizonu stacjonującego w Warszawie.

• objęcie nadburmistrzostwa miasta Poznania przez Polaka, Jarogniewa Drwęskiego.

Cd. Znaczenia dat• 12 listopada 1918 - Rada Regencyjna powierza Józefowi Piłsudskiemu misję

stworzenia rządu narodowego.• 14 listopada 1918 – rozwiązanie się Rady Regencyjnej i przekazanie zwierzchniej

władzy państwowej w ręce Józefa Piłsudskiego. Piłsudski zostaje głową państwa (na razie bez formalnego określenia nazwy urzędu).

• 15 listopada 1918 - Nr 204 „Monitora Polskiego” otrzymuje podtytuł „Dziennik Urzędowy Republiki Polskiej”. Zmiana nazwy państwa polskiego z „Królestwa Polskiego” na „Republika Polska”.

• 17 listopada 1918 - Józef Piłsudski mianuje Jędrzeja Moraczewskiego prezydentem ministrów Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej.

• 19 listopada 1918 – wojska niemieckie zakończyły wycofywanie się z Republiki Polskiej.

• 22 listopada 1918 – podpisanie dekretu o podstawach ustrojowych państwa polskiego. Józef Piłsudski obejmuje urząd Tymczasowego Naczelnika Państwa.

• 27 grudnia 1918 – wybuch powstania wielkopolskiego w Poznaniu.

Dzieje obchodów

• Do 1937 PPS świętowała rocznicę niepodległości 7 listopada, na pamiątkę utworzenia Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej.

• Dzień 11 listopada ustanowiono Świętem Niepodległości dopiero ustawą z 23 kwietnia 1937 roku, czyli prawie 20 lat po odzyskaniu niepodległości i do czasu wybuchu II wojny światowej święto obchodzono tylko dwa razy – w roku 1937 i 1938.

cd. Dzieje obchodów

• Podczas okupacji hitlerowskiej w latach 1939–1944 oficjalne lub jawne świętowanie, podobnie jak i każde inne przejawy polskości, było niemożliwe.

• W 1945 ustanowiono Narodowe Święto Odrodzenia Polski, obchodzone 22 lipca, w rocznicę ogłoszenia Manifestu PKWN (1944); zniesiono jednocześnie Święto Niepodległości ustanowione w 1937. W PRL wielokrotnie organizowane w całym kraju przez opozycję manifestacje patriotyczne były tego dnia brutalnie tłumione przez oddziały ZOMO, a ich uczestnicy aresztowani przez Służbę Bezpieczeństwa.

cd. Dzieje obchodów

• Święto obchodzone 11 listopada zostało przywrócone przez Sejm PRL-u IX kadencji ustawą z 15 lutego 1989, lecz pod nieco zmienioną nazwą: Narodowe Święto Niepodległości.

• Dzień ten jest dniem wolnym od pracy. Główne obchody, z udziałem najwyższych władz państwowych, odbywają się w Warszawie na placu Józefa Piłsudskiego, przed Grobem Nieznanego Żołnierza.